Welvaartsstaat hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie

Welvaartsstaat hv123 Auteur

VO-content

Laatst gewijzigd

23 May 2016

Licentie

CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie

Webadres

http://maken.wikiwijs.nl/73229

Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

Inhoudsopgave Vooraf Leerdoelen Eindproduct-Werkwijze

Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Stap7 Stap8 Stap9 Stap10

Begrippenlijst Welvaartsstaat

Over dit lesmateriaal

Pagina 1

Welvaartsstaat hv123

Vooraf Leerdoelen

Nederland wordt een welvaartsstaat

De vijfde opdracht gaat over de ontwikkeling van Nederland tot een welvaartsstaat. In Nederland was de wederopbouw een groot succes. Door sober te leven en hard te werken werd er meer geld verdiend. Nu kwam er ruimte om meer te kopen en meer te genieten van vrijheid en vrije tijd. Nederlanders gingen een ander leven leiden: de verzuiling maakte plaats voor pluriformiteit. Mensen, ook jongeren, gingen een eigen leefstijl kiezen en er kwam kritiek op de traditionele samenleving en zijn leiders. Aan het eind van de les: Ken je economische en politieke ontwikkelingen, die ervoor zorgden dat Nederland een welvaartsstaat werd. Ken je enkele politieke hoofdrolspelers en hun aandeel in de opbouw van de welvaart. Kun je aangeven waardoor in Nederland ontzuiling plaatsvond. Kun je voorbeelden geven van oorzaken en gevolgen van de groeiende kritiek op de maatschappij en zijn leiders. Begrijp je hoe meer welvaart ook leidde tot meer pluriformiteit in de samenleving.

Eindproduct-Werkwijze

Pagina 2


Eindproduct Als eindproduct van deze les maak je een quiz over de jaren zestig en zeventig Werkwijze Groepsgrootte Je werkt alleen. Benodigdheden een computer met internet Tijd Je hebt ongeveer drie lessen nodig voor deze opdracht.

Pagina 3


Aan de slag Stap1

Inleiding

Ga naar de Kennisbank geschiedenis: KB: Einde harmonie Lees het onderdeel 'Einde harmonie'. Maak daarna de onderstaande oefening.

Inleiding kn.nu/motev

1 Waardoor kwam er een einde aan de harmonie bij de wederopbouw? a. De wederopbouw was mislukt, er ontstonden daardoor politieke conflicten. b. De wederopbouw was voltooid, daardoor was het minder nodig om samen te werken. c. De arbeiders eisten hogere lonen, daardoor mislukte de wederopbouw. d. De politieke partijen wilden doorgaan met de wederopbouw, maar de bedrijven niet.

2 Zet de onderstaande oorzaak en gevolgen in de juiste tijdsvolgorde. a. Gevolg: Minder harmonie b. Gevolg: Meer welvaart c. Oorzaak: Economisch succes

3 Wat is een juist voorbeeld van de strijd tussen werkgevers en vakbonden?

Pagina 4


a. Vakbonden eisten betere sociale wetten en hogere uitkeringen b. Werkgevers wilden langere werktijden en de politiek was daar tegen c. Werknemers dreigden met stakingen als de lonen niet omhoog gingen d. De regering eiste dat vakbonden en werkgevers beter samenwerkten

4 Welke gevolgen hadden de arbeidsconflicten voor de politiek? a. De PvdA en de VVD wilden niet langer met elkaar samen regeren b. Minister-president Drees liet nieuwe verkiezingen uitschrijven c. Er kwam een nieuwe coalitie aan de macht: het rooms-rode kabinet d. Er kwam ruzie in het rooms-rode kabinet over het loonbeleid

Stap2

Einde van de harmonie

Opdracht 1. De loon- en prijsspiraal Bestudeer de afbeelding. Bespreek de betekenis met een klasgenoot. Maak hierna de onderstaande oefening: Opdracht 2. Geef je mening! Werk bij deze opdracht samen met een klasgenoot. Stel je voor, jullie werken bij een koekfabriek eind jaren vijftig. 1. Verdeel de rollen: Eén van jullie is directeur van de koekfabriek; de ander is een werknemer die koekjes inpakt, maar ook de vakbond vertegenwoordigt in het overleg met de directie. 2. De situatie: Er is een conflict tussen jullie ontstaan over een looneis van de werknemers.

Pagina 5


Einde van de harmonie kn.nu/6fycj

1 Wat betekent inflatie? a. Het geld wordt minder waard, je kunt minder kopen voor je geld. b. Het geld wordt meer waard omdat de lonen hoger worden. c. Het geld wordt meer waard, werknemers kunnen meer consumeren.

2 Waardoor ontstond er eind jaren vijftig een loon- en prijsspiraal? a. Werkgevers maakten maar weinig winst en verhoogden daarom de prijzen. b. Arbeiders wilden profiteren van de welvaart en gingen looneisen stellen. c. De regering wilde dat de mensen meer gingen consumeren, dat is goed voor de economie.

3 Welke gevolgen heeft een loon-prijsspiraal voor de export van producten? a. Nederlandse producten werden duurder, dus de export daalde. b. De consumenten werden rijker, dus de export steeg. c. De prijzen werden hoger maar de lonen ook, dus de export bleef gelijk.

4 Welke zin is juist? a. De export daalde, maar de binnenlandse vraag naar producten steeg. b. De export steeg, maar de binnenlandse vraag naar producten daalde. c. De export bleef gelijk en de binnenlandse vraag naar producten ook.

3. Opdracht voor de directeur: Bedenk zoveel mogelijk argumenten om aan te tonen dat loonsverhoging nu een slecht idee is. Opdracht voor de inpakster/inpakker: Bedenk zoveel mogelijk argumenten om aan te tonen dat loonsverhoging nu echt noodzakelijk is. Schrijf eerst je argumenten op. Gebruik daarbij informatie over de economische situatie eind jaren vijftig. Houd alvast rekening met argumenten die je tegenstander kan bedenken! 4. Klaar? Ga nu de discussie aan. Probeer daarbij de argumenten van de andere partij te beantwoorden met tegenargumenten. Noteer die. 5. Laat de docent scheidsrechter zijn:

Pagina 6


Wie heeft de discussie gewonnen? Passen de gebruikte argumenten bij de situatie van die tijd?

Stap3

Consumptiemaatschappij

Ga naar de Kennisbank geschiedenis: KB: Consumptiemaatschappij Lees het onderdeel Consumptiemaatschappij en bestudeer de afbeeldingen. Je hebt geleerd dat Nederland een industrieland werd. Dit had gevolgen voor het onderwijs. Je ziet hieronder een lijstje afkortingen van opleidingen in de jaren vijftig en zestig. Zoek op, wat de afkortingen betekenen. HBS MULO Huishoudschool HTS Gymnasium MMS Ambachtsschool Maak nu de onderstaande oefening.

Consumptiemaatschappij kn.nu/bkh6v

1 Vink aan welke opleidingen belangrijk waren voor de industrialisatie. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk.

Pagina 7


a. HBS b. MULO c. Huishoudschool d. HTS e. Gymnasium f. MMS g. Ambachtsschool

2 Welke conclusies kun je trekken over de positie van jongens en meisjes in het onderwijs. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. a. Meisjes en jongens kregen hetzelfde vervolgonderwijs b. Van meisjes werd verwacht dat ze een gezin gingen stichten en thuis bleven c. Meisjes kregen nog steeds geen kans om aan de universiteit te gaan studeren d. Jongens werden gestimuleerd om in de zorg te gaan werken e. Het onderwijs was erop ingesteld dat de jongens kostwinner zouden worden

3 Welke nieuwe consumptiegoederen kwamen er volgens de afbeeldingen beschikbaar eind jaren vijftig? a. camper b. elektrisch strijkijzer c. cd-speler d. afwasmachine e. koelkast f. stofzuiger g. magnetron h. mixer i. espressomachine

4 Lees de onderstaande stelling en geef aan of dit correct is. De woningnood was vooral het gevolg van de geboortegolf na de oorlog. a. Ja b. Nee

5 Lees de onderstaande stelling en geef aan of dit correct is. Er werden veel vrijstaande huizen gebouwd. a. Ja b. Nee

Pagina 8


6 Lees de onderstaande stelling en geef aan of dit correct is. Er werden vooral simpele rijtjeshuizen en flats gebouwd. a. Ja b. Nee

7 Lees de onderstaande stelling en geef aan of dit correct is. De woningnood was een oorzaak van lage werkloosheidscijfers. a. Ja b. Nee

Het woord 'woningnood' las je na de oorlog nog jarenlang elke dag in de krant. Hoe hard er ook werd gebouwd, nog steeds was er in de jaren zestig een tekort. De woningnood had grote invloed op het dagelijkse leven. Lees hierover meer in de bron en maak de vragen. Bij de volkstelling van 1947 was het aanbod van bestaande woningen vergeleken met de behoeften, en daaruit kwam een woningtekort van ongeveer 237.000 woningen. De huisvesting werd streng gereguleerd. Velen moesten inwoning dulden of waren gedwongen bij vreemden of familie in te wonen. Er waren lange wachtlijsten voor jonge trouwlustige paren, met een uiterst vernuftige, maar ingewikkelde puntentelling. ‘Bij je ouders introuwen’ werd een vaste uitdrukking, die tot diep in de jaren vijftig op vele gezinnen van toepassing was. Men was lang in ondertrouw, omdat dat de kans op een eigen woning vergrootte. In een enquête uit 1951 onder vrouwen in ondertrouw antwoordde een inzendster: Ik hoop dat we gauw een woning krijgen, want ik ga nu inwonen bij mijn schoonouders, die een gemeentewoning hebben, bevattende een huiskamer, drie slaapkamertjes en een hele kleine keuken. Op het ogenblik wonen in deze woning mijn schoonzusje, haar man en kind, die samen een slaapkamer hebben; schoonouders een slaapkamer; mijn a.s. man en zijn broertje van dertien jaar een slaapkamertje. Als wij getrouwd zijn krijgen we het slaapkamertje van mijn man. Zijn broertje moet 's avonds de deur uit om bij familie te slapen. Bron: Schuyt / Taverne, 1950. Welvaart in zwart/wit

Hieronder zie je vier uitspraken over de woningnood. Ga voor elke uitspraak na, of die wordt ondersteund door de tekst. A. Na de oorlog waren de gezinnen groter en de woningen kleiner dan nu. B. Een verloofd stel met met veel geld kon eerder een woning krijgen dan een arm stel. C. In de tijd van de wederopbouw was het niet alleen netjes, maar ook handig om lange tijd verloofd te zijn voor je trouwde. D. De verzorgingsstaat had door wetten en regelgeving grote invloed op het privéleven van de burgers. Bedenk naar aanleiding van de bron zelf drie onderzoeksvragen over de woningnood.

Pagina 9


Zoek ook bij elke onderzoeksvraag een geschikte en betrouwbare bron op internet. Vergelijk je vragen met die van een klasgenoot: hadden jullie dezelfde vragen bedacht? Geschikt: de bron bevat informatie waarmee je je onderzoeksvraag kunt beantwoorden. Betrouwbaar: de bron komt van een organisatie of instelling waar men verstand heeft van zaken, en die zelf aangeeft waar de informatie vandaan komt. Gebruik zonodig deze checklist om je website te controleren. Probeer elkaars vragen te beantwoorden met behulp van de opgegeven bronnen.

Stap4

Vakantie en vrije tijd

Ga naar de Kennisbank geschiedenis: KB: Tijdvak 10: Toenemende pluriformiteit. Ga naar het onderdeel ´Consumptiemaatschappij´. Bekijk de afbeeldingen over televisie en vakantie en lees de bijschriften. Maak daarna de onderstaande oefening

Pagina 10


Vakantie en vrije tijd kn.nu/yealf

1 Welke overeenkomst zie je tussen de programma's Ja Zuster Nee Zuster en Het schaep met de Vijf Pooten? a. Ze waren gericht op heel verschillende leefstijlen (pluriformiteit) b. Ze waren gericht op gezinnen 'van jong tot oud' c. Ze waren gericht op verschillende zuilen d. Ze waren nogal kritisch en opstandig tegen de overheid

2 Wat kon toen blijkbaar nog wel op TV, maar nu niet meer? a. Hoofddoekjes b. Plat praten c. Halfnaakte mensen d. Roken

3 In de tijd van Het schaep met de Vijf Pooten was er heel wat aan het veranderen in Nederland. Welke moderne onderwerpen komen in deze aflevering langs? a. Hippies b. Drugs c. Loonsverhoging d. Atoomgevaar e. Vrije seks f. Kritiek op de overheid g. Ontkerkelijking h. Opstandige jeugd i. Moderne muziek

4 Welke overeenkomst is er tussen alle drie de videoclips die je gezien hebt? a. Er wordt in gedronken b. Er wordt in gezongen c. Er wordt kritiek geleverd op de overheid d. Er wordt in zwart-wit uitgezonden

5

Pagina 11


Welke functies had TV in die tijd, als je deze clips als voorbeeld neemt? a. De verzuiling in stand houden b. Reclame c. Maatschappijkritiek d. Amusement e. Informatie f. Politieke voorlichting g. Discussie

6 Welke vorm van vakantie was blijkbaar in trek in de jaren zestig? a. Een buitenlandse reis b. Een trektocht door de bergen c. Een stedentrip in Europa d. Een kampeervakantie in eigen land

Zaterdags vrij!

In de tijd van de wederopbouw werd er zes dagen per week hard gewerkt. Maar toen de productie steeg en de welvaart groeide, kwam er ruimte voor meer vrije tijd. Lees dit artikel over invoering van de vrije zaterdag. Maak daarna de onderstaande oefening.

Zaterdags vrij! kn.nu/75pbr

1

Pagina 12


Kies de juiste zinnen over de invoering van de vrije zaterdag. a. De vrije zaterdag werd ingevoerd in 1963 b. Tot de invoering werd er zaterdags van 8 tot 13.00 ur gewerkt c. De vermindering van werk werd opgevangen door de automatisering d. De invoering van de vrije zaterdag betekende dat winkels minder verkochten e. Het alcoholgebruik en de recreatie namen toe

2 Bekijk de foto van deze pagina. Gebruik internet om te onderzoeken, welke beschrijving bij deze foto past. a. De foto laat een vorm van vrijetijdsbesteding zien die nu verboden is: het zogenaamde bermtoerisme. b. Om de kampeerterreinen goed bereikbaar te maken, werden in de jaren zestig de eerste toeristenwegen aangelegd. c. Door de toenemende vrije tijd en vakantie kwam er een groot tekort aan kampeergelegenheid, zodat mensen zelfs aan bermkamperen gingen doen. d. De woningnood leidde hier en daar zelfs tot wildkamperen langs de snelwegen.

3 Zoek op deze website hoe de overheid en de ANWB probeerden het kamperen in goede banen te leiden. Lees de onderstaande gebeurtenis en kies hierbij het juiste jaartal. Kampeerders moeten zich verplicht registreren. a. 1936 b. 1942 c. 1948 d. 1974

4 Zoek op deze website hoe de overheid en de ANWB probeerden het kamperen in goede banen te leiden. Lees de onderstaande gebeurtenis en kies hierbij het juiste jaartal. Kampeerkaart afschaft a. 1936 b. 1942 c. 1948 d. 1974

5

Pagina 13


Zoek op deze website hoe de overheid en de ANWB probeerden het kamperen in goede banen te leiden. Lees de onderstaande gebeurtenis en kies hierbij het juiste jaartal. ANWB opent oefenkamp op Anna's Hoeve in Ommen a. 1936 b. 1942 c. 1948 d. 1974

6 Zoek op deze website hoe de overheid en de ANWB probeerden het kamperen in goede banen te leiden. Lees de onderstaande gebeurtenis en kies hierbij het juiste jaartal. ANWB begint met organiseren van kampeercursussen a. 1936 b. 1942 c. 1948 d. 1974

Stap5 Jeugdcultuur In de jaren vijftig gingen jongeren zich losmaken van de cultuur van hun ouders.

Er kwam geld en er was werk, dus jongeren konden steeds meer een eigen leefstijl ontwikkelen. Via radio, grammofoon, bioscoop en televisie werd Amerikaanse en Britse muziek en dans populair. Opdracht 1. Botsende muziekstijlen Ouderen luisterden graag naar de radio. Er werd veel gezongen in Nederland. Maar toen de eerste popmuziek in Nederland te horen was,

Pagina 14


vonden de meeste ouderen de muziek van de jongere generatie schokkend en afschuwelijk. Was het verschil echt zo groot? Luister en vergelijk! A. De muziek van de ouderen: luister naar dit voorbeeld van de toen heel populaire zanger/gitarist Eddy Christiani.

http://maken.wikiwijs.nl/bestanden/456312/Eddy%20Cristiani%20Spring%20maar%20achtero

Noteer drie kenmerken van dit nummer. B. De nieuwe popmuziek: luister en kijk naar de video van Bill Haley: Klik op de pijl onder de afbeelding totdat het video-symbool verschijnt. KB: Tijdvak 10: Toenemende pluriformiteit. C. Zoek zelf nog een voorbeeld van rock-'n'-roll op Youtube. D. Lees de onderstaande tekst en noteer drie kenmerken van rock-'n'-roll, die ouderen in de jaren vijftig waarschijnlijk afschuwelijk hebben gevonden. Vergelijk je antwoord met dat van een klasgenoot.

Pagina 15


De reactie van ouders en opvoeders

Rond 1955 werd keurig Nederland opgeschrikt door groepen jongens die op gestroomlijnde brommers luidruchtig bezi waren gekleed in een zwart leren jack, geruit hemd, zwarte werkbroek en motorlaarzen. Daarboven een vetkuif, door brillantine in vorm gehouden. En ze droegen, zodra die vanaf het eind van de jaren vijftig beschikbaar was, een transistorradio bij zich. Deze nozems, zoals ze werden genoemd, behoorden tot de vaak ongeschoolde, maar nu aardig verdienende arbeidersjeugd. Hun nieuwe cultuur was een genotscultuur. In de ongebonden jaren tussen de schooltijd en het gesettelde bestaan van de volwassene wilden ze zoveel mogelijk legden de nadruk op mannelijkheid en lichamelijkheid. Maar de meisjes, in wijde rokken met een brede ceintuur en met hoog opgestoken getoupeerd haar, speelden in hun cultuur een ondergeschikte rol. De nozemstijl ontleende veel aan de Amerikaanse massacultuur. Filmsterren als Marlon Brando en James Dean, die de rol van de rebelse jongere speelden, waren zeer populair. Maar ook de rockzangers Bill Haley en bovenal Elvis Presley waren voorbeeldfiguren voor de nozems. Rock 'n roll, de muziek van de Amerikaanse arbeidersjeugd, werd ook hun favoriete muziek. De manier van dansen op deze muziek sloeg de volwassenen de schrik om het hart: '... schokken met het lichaam, rollen met het hoofd, stuiptrekkend, voetgetrappel ... jonge dames raakten zo overstuur dat ze elkaar met de schoenen om de oren sloegen, ze klommen op stoelen klappend en stampend...' De politie greep hard in, het kwam geregeld tot opstootjes, onder andere bij de vertoning van de film `Rock around the Clock'. Om de openbare orde niet in gevaar te brengen. Gelastte de burgemeester van Gouda zelfs dat de film alleen zonder geluid mocht worden vertoond... E. De mening van de tekenaar Bekijk de onderstaande afbeelding. Zoek op internet de betekenis van het begrip generatiekloof. Wat vindt de tekenaar van de afbeelding hierboven van de generatiekloof? Discussieer hierover met je klasgenoot en schrijf samen een antwoord.

Pagina 16


Bekijk de grafiek.

Welke conclusies kun je trekken uit deze grafiek?

Pagina 17


Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. A. B. C. D.

Het aantal moslims en hindoes in Nederland nam pas vanaf 1980 duidelijk toe De katholieke kerk heeft de meeste leden verloren door ontkerkelijking Protestanten zijn van een meerderheid een minderheid geworden De meeste Nederlanders zijn in 2008 niet gelovig?

Bespreek je antwoord met een medeleerling.

Stap6 Ontzuiling Ga naar de Kennisbank geschiedenis: Lees de tekst. KB: Jeugdcultuur Bekijk ook deze videoclip op SchoolTV:

1. ?Hoe heeft de televisie een rol gespeeld bij de toenemende ontkerkelijking en ontzuiling?

Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Op de televisie werd propaganda gemaakt tegen het geloof. Televisiekijken verving andere sociale contacten bijv. een jeugdvereniging van de kerk. Door de televisie vormden mensen met behulp van informatie meer een eigen mening los van de zuil, omdat men ook programma's van andere zuilen bekeek. De meeste kerken keerden zich fel tegen televisie en stuurde kerkleden weg die er toch naar keken. Veel kerkleden gingen thuis naar een kerkdienst kijken in plaats van in de kerk. Jongeren kregen een eigen leefstijl en vonden de cultuur van kerk en zuilverenigingen ouderwets, die sprak hen niet meer aan. Veel mensen vonden de strenge regels van de kerk op het gebied van seks en

Pagina 18


politiek niet meer passend bij de moderne opvattingen die op de televisie waren te horen. Bespreek je antwoorden met een medeleerling. 2. Hoe noem je het verschijnsel dat scholen en verenigingen zich losmaken van de kerk? A. spiritualiteit B. deconfessionalisering C. secularisatie D. ontwijding 3. Wat is er niet veranderd door de ontzuiling? A. Veel mensen hebben nog steeds behoefte aan antwoorden op de 'grote vragen van het leven'. B. Veel mensen willen zich nog steeds graag door duidelijke regels van een geestelijke leider laten leiden. C. Veel mensen gaan nog steeds massaal naar de kerk als er een ramp is gebeurd. D. Veel mensen willen nog steeds lid worden van bijv. een christelijke voetbalvereniging of een socialistische damclub. Bespreek je antwoorden met een medeleerling.

Stap7

Polarisatie

Ga naar de Kennisbank geschiedenis: KB: Meer inspraak en polarisatie Ga naar het onderdeel 'Meer inspraak en polarisatie' en zoek de betekenis van de volgende begrippen. mondigheid inspraak gezagsdrager medezeggenschapsraad

Pagina 19


Bekijk nu de eerste 10 minuten van de aflevering van GeschiedenisTV. Klik op de eerste afbeelding van het onderdeel 'Meer inspraak en polarisatie' en klik hierna op de pijl onder de afbeelding aan de rechter kant. Onder de derde afbeelding vind je de videoclip. Maak nu de onderstaande oefening.

Polarisatie kn.nu/za9rk

1 Kies het juiste voorbeeld bij het onderstaande begrip. Een huisvrouw durft haar mening te zeggen tegen een kamerlid. a. mondigheid b. inspraak c. gezagsdrager d. medezeggenschapsraad

2 Kies het juiste voorbeeld bij het onderstaande begrip. Burgers praten met de wethouder over de plek van een wijkpark. a. mondigheid b. inspraak c. gezagsdrager d. medezeggenschapsraad

3 Kies het juiste voorbeeld bij het onderstaande begrip. Een politieman in uniform houdt het winkelpubliek in de gaten. a. mondigheid b. inspraak c. gezagsdrager d. medezeggenschapsraad

4 Kies het juiste voorbeeld bij het onderstaande begrip. Werknemers overleggen met de directie over het beleid.

Pagina 20


a. mondigheid b. inspraak c. gezagsdrager d. medezeggenschapsraad

5 De aflevering van GeschiedenisTV begint met twee uitspraken van uitgesproken tegenstanders in de politiek: Van Agt (CDA en Den Uyl (PvdA). Wat vinden ze van elkaar? a. Ze vinden elkaar aardig en is weinig verschil tussen hun politieke standpunten b. Ze kunnen goed met elkaar overweg en maken grapjes over elkaar standpunten c. Ze hebben een persoonlijke haat tegen elkaar d. Ze geven beleefd toe dat ze elkaar niet begrijpen

6 Is de verhouding tussen Van Agt en Den Uyl een voorbeeld van polarisatie? a. Ja, ze horen bij dezelfde partij maar er is een generatiekloof tussen hen. b. Ja, ze wekken allebei weerstand op bij hun politieke tegenstanders. c. Nee, ze begrijpen elkaar en zijn ideale coalitiepartners. d. Nee, polarisatie heeft niets met politiek te maken.

7 Wat is kenmerkend voor het politieoptreden tegen de kabouters die wat boompjes planten waar het niet mag. a. Rustig en geroutineerd b. Er wordt flink gediscussieerd, dat past bij die tijd c. Gemoedelijk en kalmerend d. Onhandig en met onnodig geweld

8 Welke partijen kwamen met elkaar in botsing bij de kabinetcrisis van 1977? a. Confessionele partijen botsten met linkse partijen b. Liberalen botsten met confessionelen c. PvdA botste met VVD d. PPR botste met KVP

9 Waarvoor voeren de abortus-demonstranten actie?

Pagina 21


a. Voor de vrijheid van artsen om abortus te plegen als ze dat nodig vinden b. Tegen de nieuwe wet die toestaat om abortus te laten plegen c. Voor de vrijlating van vrouwen die gearresteerd zijn wegens abortus d. Tegen de sluiting van de abortuskliniek Bloemenhove

10 De leider van de kabouterpartij is Roel van Duyn. Waarom past hij goed bij de jeugd van die tijd? a. Hij praat bekakt, als een student b. Hij is een voorstander van kabouters c. Hij is sterk geïnteresseerd in politiek d. Hij draagt lang haar en een baard

11 Mensen worden op straat geïnterviewd over de verkiezingen. Wat past hij goed bij de jeugd van die tijd. a. Alles draait om de keuze voor Den Uyl, Wiegel of Van Agt b. Het maakt de mensen weinig uit wat ze kiezen c. De mensen hebben veel moeite om een keuze te bepalen d. Iedereen is tegen Den Uyl en voor Wiegel og Van Agt

Ga naar de Kennisbank geschiedenis:

KB: Personen: politici in de jaren zeventig Bestudeer de onderdelen Meer inspraak en polarisatie: politici in de jaren zeventig. Maak daarna de onderstaande oefening.

Pagina 22


Politici in de jaren zeventig kn.nu/hwzd8

1 Waarom was er onder jongeren zoveel aandacht voor het milieu? a. De gezondheid van jongeren had ernstig te leiden onder luchtvervuiling in de grote steden b. De gevaren van kernenergie en vervuiling door de welvaart bedreigden de toekomst c. Bij jongerenpartijen werd veel aandacht gevraagd voor deze onderwerpen d. In de nieuwe onderwijsprogramma's was hiervoor veel lesmateriaal ontwikkeld

2 Lees de onderstaande uitspraak en klik de bijbehorende politici aan. Mijn kabinet kreeg veel kritiek op het sociale beleid dat te duur was. a. Den Uyl b. Wiegel c. Van Agt d. Van Mierlo

3 Lees de onderstaande uitspraak en klik de bijbehorende politici aan. Ik was een felle tegenstander van het dure beleid van de PvdA. a. Den Uyl b. Wiegel c. Van Agt d. Van Mierlo

4 Lees de onderstaande uitspraak en klik de bijbehorende politici aan. Ik heb samen geregeerd met Den Uyl, maar dat liep goed fout. a. Den Uyl b. Wiegel c. Van Agt d. Van Mierlo

5 Lees de onderstaande uitspraak en klik de bijbehorende politici aan. Mijn nieuwe partij was een grote voorstander van meer inspraak.

Pagina 23


a. Den Uyl b. Wiegel c. Van Agt d. Van Mierlo

6 Welke bewegingen en partijen wilden een nieuwe progressieve koers in de politiek? a. PSP b. VVD c. Nieuw links d. Boerenpartij e. Dolle Mina f. Provo g. KVP

Stap8

Historische persoon: Annie M.G. Schmidt

Onderzoek de betekenis van deze schrijfster van jeugdboeken, liedjes en hoorspelen! Ze was vanaf de jaren zestig enorm populair en haar boeken worden nog steeds goed verkocht. Haar werk geeft een beeld van het leven in de naoorlogse periode. Je onderzoekt de volgende vragen: 1. Waarom is Annie M.G. Schmidt representatief voor de naoorlogse generatie? Toelichting: representatief betekent: een goed voorbeeld. Bij geschiedenis geef je vaak voorbeelden om ontwikkelingen duidelijk te maken. Je moet je altijd afvragen: past dit voorbeeld bij veel gevallen, of is het een uitzondering?

Pagina 24


De jongeren op deze foto zijn wel representatief voor de jeugd van de jaren zestig, want in die tijd hadden heel veel jongeren een vetkuif, een brommer of opgestoken haar. Je gaat dus op zoek feiten uit het leven van Annie M.G. Schmidt die helemaal passen in die tijd! 2. Zoek voorbeelden van gedichten, versjes of verhaaltjes die bewijzen dat Annie in haar werk graag dwars, tegendraads en ondeugend was. 3. Zoek drie bewijzen dat het werk van Annie M.G. Schmidt nog steeds erg populair is. 4. Welke kritiek had Annie M.G. Schmidt op de Nederlandse samenleving? Geef hiervan twee voorbeelden uit haar werk. Leg uit waarom haar kritiek gemakkelijker te accepteren was dan veel andere uitingen van kritiek in die tijd. Tips: Gebruik de volgende bronnen voor je onderzoek: Zoek op www.entoen.nu het canonvenster over Annie M.G. Schmidt. www.annie-mg.com/ www.dbnl.org - Het Fluitketeltje www.dbnl.org - Heksen en zo Zie ook de websites op www.entoen.nu

Stap9

Pagina 25


Nederland krijgt televisie

De komst van televisie betekende een grote verandering voor het dagelijks leven in Nederland. De volgende opdrachten gaan over die veranderingen. Met behulp van de antwoorden van de opdrachten, ga je zelf een klein werkstuk over de komst van televisie in Nederland schrijven. Bij het maken van de opdrachten werk je soms samen met een klasgenoot. Bij het uitwerken tot een werkstuk werk je alleen.

1. Bekijk de eerste Journaaluitzending in Nederland in 1956 Allereerste uitzending van het NTS-journaal op 5 januari 1956. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Beginleader Schaken: Max Euwe wint Nederlands Kampioenschap van Jan Hein Donner Vrijwilligers nemen dienst in leger West-Duitsland Voorbereidingen driekoningenfeest in Tilburg Staking vissersvloot in IJmuiden Kerstboomverbranding in Amsterdam Nieuw-West Bejaarde vrouw exploiteert oliebronnen in achtertuin in VS Jaarlijkse stierenrennen in Pamplona, Spanje Intocht Nederlands Studenten Orkest in Bergen Leader weerbericht en weersverwachting van weerman KNMI Leader einde NTS journaal

Lees de toelichting onder de video. Zoek bij het bekijken twee onderdelen die volgens jou het duidelijkst laten zien dat TV in die tijd nog in de kinderschoenen stond. Noteer deze in je werkdocument.

Pagina 26 2. Lees op www.entoen.nu de tekst van het canonvenster


over Televisie. Bekijk ook de canonclip voortgezet onderwijs. Maak notities over de introductie van televisie in Nederland. Let daarbij op: De rol van Philips De rol van de zuilen De rol van de regering Schrijf nu een korte samenvatting van de manier waarop de TV in Nederland kwam. Ga hierbij in op de vraag: Betekende de televisie wel of niet een aantasting van de verzuiling? Zorg dat de samenvatting maximaal 300 woorden bevat. 3. Kijk met een klasgenoot nog eens naar het laatste gedeelte van de canonclip, waarin jongeren aan het woord komen. Vraag: Wat vinden jullie de taak van de publieke omroep? Schrijf het antwoord op. Ook hier weer max. 300 woorden. 4. Bekijk in het canonvenster alle afbeeldingen uit de tijd van de introductie van de TV. Vergelijk de twee Philipsreclames met elkaar. Geef nu antwoord op de vraag: Wat is er veranderd in het TV kijken sinds 1951? 5. Televisie werd in korte tijd heel populair. Elke zuil verzorgde eigen programma's. De VARA had een populair cabaretprogramma: Zo is het toevallig ook nog eens een keer, met humoristisch commentaar op maatschappelijke en politieke toestanden. In deze uitzending van januari 1964 wordt gespot met de 'televisie-verslaving' in Nederland, die wel een soort nieuwe godsdienst lijkt. Een televisieantenne (toen op elk dak te vinden waar een TV in huis was) wordt vergeleken met het kruis van Jezus. Bespreek nu met een klasgenoot de volgende vragen: Wat vinden jullie van deze sketch? Hoe zullen kijkers op deze sketch hebben gereageerd in die tijd? Waarom? Noteer julie gezamenlijke antwoord.

Pagina 27


Lees nu enkele reacties op dezelfde sketch:

Reactie 1 (Uit een krant van 7 januari 1964) Hier waren mensen aan het woord die wel de hersens, maar niet de innerlijke beschaving bleken te bezitten voor een dergelijk programma. Mishandeld werden achtereenvolgens het Johannesevangelie, het Gebed des Heren, en een enkel gebod uit de Wet. Nu kan men zeggen: „Maak je er niet druk om, zet die knop dan af, je weet wie het zegt." Maar deze schotel werd aan het Nederlandse volk gepresenteerd en ik dacht dat wij dan — ondanks alle verzuiling — elkaar nog zo serieus dienen te nemen, dat hier een protest neergeschreven moet worden.

Op zichzelf was het een goed ding dat de afgod van de TV een keer als afgod duidelijk werd ontmaskerd. Dat men hierbij gedurfd heeft om hiervoor de woorden van de Bijbel en van het Onze Vader te misbruiken is bijzonder Hier werden eigenlijk alle spelregels van democratie en menselijkheid met voeten getreden en er werd met vuile hand dingen gegrepen. W. G. GIJZEL, Ned. Herv. predikant Groningen.

Reactie 2 (Uit een krant van 7 januari 1964)

Minister Bot (KVP) verlangt, dat de VARA hem binnen drie maal vier en twintig uur schriftelijk opheldering verschaft ov uitzending van „Zo is het toevallig ook nog 's een keer" op zaterdagavond.

Na het regeringsberaad op zondag (o.m. met premier Marijnen) werd gisteren op het departement opnieuw geconfere deelde later mee, dat de minister het onderdeel „Beeldreligie (een persiflage van de de TV-verslaving) beschouwt als een „inbreuk op de goede zeden en de openbare orde". Zoals gemeld heeft minister Bot de VARA gedreigd met toepassing van artikel 20 van het „Televisiebesluit". Dit artikel geeft de minister een reeks mogelijkheden, variërend van een verbod van alle VARA-uitzendingen, tot berisping. Met daartussen het verbieden van bepaalde programma's en het uitsluiten van bepaalde VARAmedewer De fractievoorzitters van de regeringspartijen hebben, zoals in een deel van onze edities reeds bericht, schriftelijk aan minister Bot gevraagd of het mogelijk was geweest tijdens de uitzending onmiddellijk in te grijpen. Zo ja, waarom dit niet is gebeurd. Zij vragen voorts welke maatregelen de minister denkt te nemen om te bevorderen, dat zulke aanstootgevende uitzendingen niet meer voorkomen".

Pagina 28


Reactie 3 (Van een website uit 2010)

Maandag na de uitzending opende De Telegraaf met een smeekbede aan haar lezers: schrijf een brief over deze schandalige uitzending. En behalve in de Telegraaf stonden er in allerlei kranten ingezonden brieven. De een nog feller dan de ander. Zo schreven talloze Nederlanders anonieme brieven. Eén van de brieven begon met “lelijke vuile jodin …de Duitsers hebben er toch nog een vergeten”. Nederland was duid kampen; je was voor of tegen het programma. Ook kregen de programmamakers zelf veel dreigbrieven en telefoontjes. Kort na de uitzending bracht de recherche een bezoek aan Mies Bouwman. Tijdens een vriendelijk gesprek werd duidelijk, dat er aanwijzingen waren dat haar oudste kind misschien ontvoerd zou worden. “Toen ik dat hoorde wilde ik er gelijk mee stoppen,” vertelt ze. Maar de politieman overtuigde haar dat het belangrijk was, dat ze nog één uitzending zou doen omdat ze hoopten de man op te sporen. (Toelichting: Mies Bouwman was één van de programmamakers van Zo is het).

Bespreek met je klasgenoot de volgende vragen: 1. 2. 3. 4. 5.

Welke reacties hebben te maken met de verzuiling? Waar zie je dat aan? En welke zuilen zijn daarbij aan het woord? Volgens welke bron waren de reacties niet per zuil verschillend? Waarom niet? Bij welke zuil hoorde het programma zelf? Hoe weet je dat?

Schrijf samen op, waarom dit incident kenmerkend was voor die tijd. 6. Zoek voorbeelden van kindertelevisie op Youtube uit twee periodes:

Pagina 29


A. Rond 1960 1. 2. B. Rond 1980 1. 2.

Welke verschillen zie je tussen de voorbeelden van A en van B, en is er verband met de maatschappelijke ontwikkelingen in die periode? Noteer ook andere zaken die je opvallen als kenmerkend of bijzonder. Tip: Over kindertelevisie kun je meer lezen, met voorbeelden, op www.geschiedenis24.nl

Pagina 30


7. Afronding

Je hebt nu veel notities gemaakt over de begintijd van de televisie. Maak van deze notities een samenhangend verslag. Doe dat zo: Bedenk een passende titel. Schrijf een korte inleiding om interesse te wekken bij je lezers. Onderteken die met je naam en klas. Verdeel je notities over 3 tot 5 deelonderwerpen. Bedenk voor elk deelonderwerp een hoofdstuktitel. Werk de notities uit tot goed leesbare teksten. Denk aan een goede indeling in alinea's en aan de spelling. Kies bij elk hoofdstuk een goede afbeelding. Kies of maak een mooie afbeelding voor de voorkant van je werkstuk. Zorg aan het einde voor een bronvermelding. Lever je werkstuk ter beoordeling in bij je docent.

Stap10 Eindopdracht: Vakantie vroeger en nu De jaren vijftig: dat zijn de jaren waarin je grootouders opgroeiden. Het dagelijks leven zag er wel anders uit dan nu! De gezinnen waren groot, vaders werkten hard en moeders deden de huishouding. Er was geen armoede meer zoals in de crisisjaren, maar luxe was ook ver te zoeken. Heel veel spullen die we nu gewoon vinden, bestonden nog niet of kwamen als nieuwigheden op de markt. Televisie bijvoorbeeld! Een bordspelletje doen aan de eettafel, of samen luisteren naar een hoorspel... Probeer je eens een beeld te vormen van het leven in de jaren vijftig! Je mag kiezen in welke vorm je dit doet: A. Een interview over het dagelijks leven in de jaren vijftig, bijvoorbeeld met je grootouders. B. Een presentatie (Prezi of Powerpoint) met 15 voorwerpen uit de jaren vijftig die nu niet meer bestaan. C. Drie posters over de jaren vijftig: Op straat - Op school - Thuis

Pagina 31


Lees hier meer over het houden van een interview. Lees hier meer over het houden van een presentatie Lees hier meer over het maken van posters. Gebruik voor B en C informatie die je op internet kunt vinden of in de bibliotheek. Tips: Mooi was die tijd - De jaren '50 De broekriem aan: het huishoudboekje Gebruik de volgende onderwerpen om vragen te stellen (A) of voorwerpen te kiezen (B en C). • Vervoer • Meubilair • Verlichting • Verwarming • Het huishouden

Pagina 32

• Amusement • Kranten en tijdschriften • Boeken • Spelen • Leren

• Werken • Vakantie • Gezin • Boodschappen • Kleding


Begrippenlijst Welvaartsstaat Onafhankelijkheid Indonesië 1949 Aan die oorlog kwam een einde in 1949 toen Nederland de onafhankelijkheid van Indonesië erkende.

Onafhankelijkheid Suriname 1975 Als al vele landen in Afrika en Azië ona Suriname ook stemmen op om onafhan 1975 wordt die onafhankelijkheid een fe

Rooms-rode samenwerking In de naoorlogse regeringen ging de Partij van de Arbeid (PvdA) samenwerken met de Katholieke Volkspartij (KVP).

Jaren ’60 In de jaren ‘60 nam in Nederland de we konden daardoor een woning kopen of aanschaffen en op vakantie gaan.

Consumptiemaatschappij De consumptiemaatschappij is een maatschappij waarin de mensen geld hebben om producten te kopen: te consumeren.

Werkloosheid jaren ‘80 Met name de tweede oliecrisis luidde e achteruitgang in met snel stijgende wer

Migranten Migranten zijn mensen die zich in Nederland vestigen uit het buitenland. Vanaf 1960 is Nederland een immigratieland, enerzijds vanwege de gastarbeiders, anderzijds vanwege de asielzoekers.

Oliecrises Oliecrises waren er in 1973 en 1979: er leidde in Nederland tot werkloosheid. O Midden-Oosten stopten de olielevering Westerse steun aan Israël.

Welvaart Welvaart is de mate waarin de behoeften met de beschikbare middelen kunnen worden bevredigd.

Vakbond Een vakbond is een organisatie die zich collectieve belangen van werknemers d

Jeugdcultuur Het geheel van culturele uitingen en belevingen dat specifiek leeft in jongerengroepen. Een jeugdcultuur is niet zomaar een jongerengroep, maar zij heeft als extra kenmerk dat er sprake is van bepaalde normen en waarden, die vorm krijgen in taal, kleding, lichaamsversiering en muziek.

Nozem Met het woord Nozem werd een destijd zelbewust en vaak afgressief, gekleed i uitgedost met vetkuif, hangend op zijn b eerste voorbeeld van wat later jeugdcul

Inspraak Mogelijkheid voor betrokkenen om hun mening te geven over een bepaald onderwerp. Door de toegenomen welvaart en mondigheid eisten burgers op allerlei terreinen meer inspraak. Het gezag van de traditionele leiders en gezagsdragers brokkelde in snel tempo af.

Gastarbeid Gastarbeid is het aantrekken van arbeid (gast) hier verblijven.

Polarisatie Het verscherpen van tegenstellingen tussen verschillende (groepen) mensen. Rond 1970 raakte de Nederlandse politiek steeds meer gepolariseerd. Niet alleen binnen de partijen kwamen de traditionele en de progressieve stromingen tegenover elkaar te staan. Ook tussen de partijen werden de tegenstellingen groter, namelijk tussen het zogenoemde Links en Rechts.

Medezeggenschapsraad Instelling bestaande uit vertegenwoordi en/of de leerlingen. Elke gewone schoo medezeggenschapsraad die meebeslis en de inrichting van het onderwijs.

Multiculturele samenleving Een samenleving met mensen uit verschillende culturen. Na WO II komen uit Nederlands-Indië de Indische Nederlanders en de Molukkers. Daarna de gastarbeiders, gevolgd door golven asielzoekers.

Ontkerkelijking Ontkerkelijking is het verlaten van de ke

Ontzuiling Ontzuiling is het verschijnsel dat mensen steeds meer buiten hun eigen zuil, hun eigen levensbeschouwelijke groep, gaan leven.

Feminisme Feminisme is de beweging die opkomt op het gebied van de verhouding man-v

Joop den Uyl Joop den Uyl (1919 - 1987) was tijdens de jaren zeventig de onbetwiste leider van de PvdA. Hij streefde naar een eerlijke samenleving met gelijke kansen voor iedereen. Van 1973 tot 1977 was hij minister-president van het door hem genoemde linkse kabinet.

Hans van Mierlo Hans van Mierlo (1931 - 2010) vond de en niet democratisch genoeg. Hij wilde mensen meer inspraak geven en niet v hij een nieuwe partij opgericht: D'66.

Pagina 33


Hans Wiegel Hans Wiegel kwam als jonge man voor de VVD-fractie in 1967 in de Tweede Kamer. Hij was het zeer oneens met het beleid van het kabinet Den Uyl. Hij had bezwaren tegen het linkse beleid vanwege de enorme kosten die hieraan verbonden waren.

Van Agt Van Agt werd na het linkse kabinet van nieuw kabinet. Door allerlei ruzies met d deze partij er voorlopig niet meer in.

Annie M.G. Schmidt Schrijfster van radio- en televisieseries, van kinderboeken, cabaretteksten en musicals, waarin zij vanaf de jaren ‘50 de brave burgerlijke samenleving bekritiseerde.

Pagina 34


Over dit lesmateriaal Colofon Auteur

VO-content

Laatst gewijzigd

23 May 2016 om 11:49

Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau

HAVO 3;

Leerinhoud en doelen De tijd van televisie en computer (vanaf 1950); Geschiedenis; Eindgebruiker

leerling/student

Moeilijkheidsgraad

gemiddeld

Studiebelasting

3 uur en 15 minuten

Pagina 35


Welvaartsstaat hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie

Recommend Documents