Welkom in Hamme, thuisbasis van de Wuitens

Welkom in Hamme, thuisbasis van de Wuitens

Hamme,

heet je welkom

Wandelaars, hengelaars, gastronomen, natuurvrienden en kunstminnaars, voelen zich allemaal thuis in Hamme, waar Schelde en Durme samenvloeien. Stroom en rivier die in de loop der eeuwen het landschap uitdrukkelijk hebben getekend. Op de plaats waar Schelde en Durme één worden, verwijst het monument met ‘De Veerman en de Jonkvrouw’ aan de ene en ‘De Soldaat Johan’ aan de andere kant, naar Filip De Pillecyn, de illustere Hamse schrijver die op die plek zo vaak inspiratie vond voor zijn literaire werken. Hamme is vooral de oase van groen en water… Neem nu ‘De Bunt’, een uniek natuurgebied met een merkwaardige flora, gegroeid uit de veelvuldige overstromingen van de Durme en uit de ontgonnen turfputten. Die putten zijn nu visrijke vijvers geworden. Of ‘Driegoten’ waar natuur en gastronomie mekaar de hand reiken. En er zijn de kilometerslange dijken die de soms onstuimige getijdenwerking van de Schelde moesten afremmen maar die nu zijn aangelegd als aangename wandel- en fietspaden, met breed uitzicht op het water, op de recreatiegebieden, de natuur en de schorren. Hamme met zijn Wuitensfeesten en zijn Wuitensmarsen, is een gemeente van sport, kunst, cultuur en folklore. Hamme mag pronken met zijn historische gebouwen, zijn archeologisch museum, de ‘wulpse’ Mira-brug en met ‘De Grote Napoleon’, een monumentale windmolen, de enige die overeind is gebleven van de 30 windmolens die tot voor de Eerste Wereldoorlog het silhouet van Hamme bepaalden. In de deelgemeente Moerzeke met zijn gezellig dorpsplein, rust in de Pius X-kapel het stoffelijk overschot van de zaligverklaarde priester Edward Poppe, ooit rector in Moerzeke en bezieler van de Eucharistische Kruistocht. In Hamme komen jaarlijks duizenden dagjesmensen genieten van de zuivere lucht en de ongerepte natuur. U komt toch zeker ook ! Contact : VVV-Dienst Toerisme

Van arme tot bloeiende gemeente Hamme, tussen Schelde en Durme, wordt sinds mensenheugenis geconfronteerd met overstromingen. De verklaring van de naam is dan ook logisch: “Hamme” is afkomstig van “ham” (een stuk land dat in een regelmatig overstroomd gebied blijft uitsteken en daarbij aan de vaste grond verbonden blijft). Het is dus het droogblijvend stuk in een vaak overstroomde streek. De echte dorpskern of parochie is ontstaan in de 7de eeuw als Frankische nederzetting. Hamme werd omstreeks 660, door Reinhilde Van Kontich, aan de Benedictijnerabdij van Lobbes (Henegouwen) geschonken. Dit heeft de kerstening sterk bevorderd. Hoewel er toen sprake was van een echte St.-Reinildecultus werden nooit sporen van deze heilige teruggevonden in de lokale geschiedenis. Haar “vitae” kunnen dus niet als bron gelden voor het bestaan van Hamme. De oudste vermelding van Hamme staat in een archiefstuk van 868. De eerste vermelding van de stenen kerk staat in een zegelbrief van 1135, waarbij de abdij van Lobbes het patronaat over de kerk kreeg. Grote geschiedenis heeft Hamme niet gemaakt. Wel werd het dorp vele malen vernield en geplunderd. Als “Heerlijkheid van Hamme en St.-Anna” was het tot 1795 (einde van het Ancien Régime) één van de acht vierscharen van de heer van Dendermonde. Tot in 1560 was het een stuk van het domein van de Graaf van Vlaanderen. In 1560 stond de regering het dorp en een deel van haar heerlijke rechten af aan Pieter Van Overloop, ridder, staatssecretaris en audiëncier van Filips II van Spanje. De “hoge justitie” werd in 1630 aan de heer van Hamme verpand. Achtereenvolgens was Hamme eigendom van de volgende geslachten : De Verreycken, De Silva, De l’Escornet en De Vos. Deze overdracht gebeurde telkens door overerving of verkoop. In 1583 en 1585 leden de Hammenaars onder de gruwelijkheden van het krijgsgeweld tijdens het beleg van Dendermonde door Farnese, hertog van Parma. Zijn benden hadden de “schansse van Dry-goten” stormenderhand ingenomen en het hele gewest onder water gezet. De volgende verschrikking kwam in de jaren 1667 tot 1695. Toen waren het de troepen van veldmaarschalk Monterey en hertog van Holstein die onheil brachten. Brandstichters werden betaald, huizen afgebrand en dijken doorgestoken. Bovendien was er nog een overstroming en moesten de inwoners vluchten. De Hamse bevolking was dan ook geslonken tot enkele honderden. Hoewel de 18de eeuw, onder Oostenrijks toezicht, arbeids- en gezinsvrede bracht, begon op het einde van deze eeuw opnieuw een tijd van ellende en armoede in de Patriottenstrijd tegen de drastisch doorgevoerde hervormingen van Jozef II.

De Hollandse periode, onder Koning Willem I (1815-1830), bracht welvaart over Hamme. De koordtrekkerij en textielnijverheid bloeiden opnieuw door de opkomende mechanisatie. De tweede helft van de 19de eeuw was beschamend voor Hamme. Armoede en analfabetisme waren toen normaal. Filip De Pillecyn heeft deze toestanden beschreven in zijn boek “Mensen achter de Dijk”. Gelukkig is deze tijd van het “arme dorp van Vlaanderen” dankzij de ontvoogdingsstrijd van de arbeiders voorgoed voorbij. Het huidige Hamme ontstond in 1977 na de grote golf van gemeentefusies. Het landelijke Moerzeke en het meer industriële Hamme werden toen samengevoegd tot één gemeente. Hamme telt vijf wijken : Hamme-centrum, Sint-Anna, Zogge, Moerzeke en Kastel.

Moerzeke, met zijn gezellig dorpsplein, idyllisch gelegen aan de Schelde

Kastel, het ‘glazen dorp’ midden de natuur. Waar arbeid en rust mekaar ontmoeten

Zogge, moerassig gebied waar je dankzij de ruilverkaveling lange wandel- & fietstochten kan maken

Sint-Anna met zijn onverharde Durmedijken nodigt de meer avontuurlijke wandelaar uit tot een afwisselende landschapswandeling

Na de fusie van beide gemeenten werd een nieuw wapenschild ontworpen. Op de linkerhelft is het wapenschild van Hamme te zien dat een hennepstengel en een vlasstengel voorstelt (verwijzingen naar de vroegere touwslagerijen); de rechterhelft is het schild van Moerzeke, zijnde een blauw veld met een zilveren schildhoofd met 7 hermelijnstaartjes.

De nieuwe Hamse gemeentevlag staat symbool voor de gemeentefusie : ze bestaat uit twee in elkaar hakende liggende kepers; een groene (Hamme) en een blauwe (Moerzeke).

Bezienswaardigheden Sint-Pieterskerk

De geschiedenis van de St.-Pieterskerk van Hamme toont aan dat zij een van de eerste stenen kerken is die in deze contreien opgericht werd. Ruim voor de tiende eeuw werd op de plaats van de huidige kerk een stenen kerk gebouwd. Het romaanse kruiskerkje had een lengte van 28 meter en kruisarmen met een breedte van 14 meter. Het kerkje bleef ongewijzigd maar door godsdienstoorlogen in de 15de eeuw gingen de toren en de zuidzijde van de kerk in 1452 in een brand verloren. De heropbouw van de huidige kerktoren sleepte aan tot 1467. In het midden van de 17de eeuw waren dringende restauratieen vergrotingswerken noodzakelijk om de groeiende bevolking te kunnen herbergen. In de eerste helft van de 18de eeuw werd beslist om de hele kerk (met uitzondering van de toren) te herbouwen en opnieuw te vergroten. In 1740 werd het nieuwe kerkgebouw gerealiseerd naar de plannen van augustijnermonnik Thomas Laureys. Een laatste uitbreiding in 1844 bracht de kerk tot haar huidige grootte. Het kerkmeubilair van de St.-Pietersbandenkerk verdient zeker uw speciale aandacht. Wat vooral opvalt als u de kerk betreedt, zijn de prachtige kleurschakeringen die door de glasramen naar binnen vallen. Zelfs op donkere winterdagen heeft de kerk een zeer goede lichtinval. Doordat het hoogaltaar zich in het nieuwste deel van de kerk bevindt, is voor een glasraam gekozen in plaats van een tradioneel retabel. De prachtig gesculpteerde predikstoel is van de hand van de Gentse beeldhouwer Charles Verwilghen. Deze van Hamme afkomstige kunstenaar verwerkte de voornaamste geloofspunten tot één geheel. Een streling voor het oog. Boven op het hoogzaal verheft zich het majestueuze orgel. Het centrale gedeelte is vervaardigd in de 17de eeuw door orgelbouwer François Le Royer. In de tweede helft van de 19de eeuw werd het orgel uitgebreid tot het sierlijke meubel dat zich momenteel in de eindfase van restauratie bevindt. In de nieuwe opstelling is het orgel omgebouwd tot een replica van het beroemde Van Peteghemorgel in Haringe. De St.-Pietersbandenkerk is rechtstreeks verbonden met zowel kleine als grote kermis. De eerste zondag van augustus is van oudsher de naamdag van St.-Pietersbanden en dat werd tot 1968 op 1 augustus gevierd. Grote kermis (derde zondag van september) werd in de 18de eeuw ingevoerd ter gelegenheid van de kerkwijding van de nieuwe kerk op 16 september 1753.

Museum “Van Bogaert-Wauters” Dit museum is het resultaat van het privé-initiatief van Alphonse Van Bogaert (1882-1967). Hij was burgerlijk ingenieur, brouwer van beroep en gemeenteraadslid te Hamme. Als amateur-archeoloog had hij een grote voorliefde voor de oudheid en de geschiedenis van zijn geboortestreek. Toen er op het einde van de 19de eeuw baggerwerken werden uitgevoerd voor de rechttrekking van de Schelde te Hamme kon hij naar hartelust artefacten verzamelen en onderzoeken. Als schepen van openbare werken onderhield hij zeer nauwe contacten met de diverse baggerfirma’s die in de streek werkten. Zo groeide zijn verzameling langzaam uit tot een collectie van meer dan 5.400 voorwerpen. Het overgrote deel van die vondsten werd ontdekt in het Schelde-Durmebekken. Daardoor vormt de collectie van dit museum een ongelofelijke bron van informatie over het verleden van de streek. De hoofdbrok wordt gevormd door vondsten uit de prehistorie tot de 17de eeuw, met talrijke voorwerpen uit de steen-, brons- en ijzertijd. Men kan er zien hoe men van bruto–vuursteen, werktuigen maakte. Uit de bronstijd vinden we naast werktuigen ook diverse sieraden en wapens. Uit de ijzertijd (Hallstatt- en La-Tèneperiode) zijn er de voorwerpen van de Kelten. Van de Romeinen zijn er kannen en kruiken in aardewerk, olielampjes, mantelspelden, romeins glaswerk en sieraden, bronzen beeldjes van Venus, Minerva, Mars, Mercurius, Jupiter, enz. Wij komen bij de Franken met o.a. een hele verzameling vroeg-middeleeuws glaswerk. Van de Vikingen zien we tal van uitzonderlijke voorwerpen en enkele vikingzwaarden, sieraden, enz. Uit de duistere middeleeuwen komt heel veel waardevol materiaal: diverse wapens uit de 14de eeuw met o.a. de goedendag en voorwerpen uit de eeuw van Breughel, als komen ze uit zijn schilderijen in de vitrines terecht. Daarnaast zien we nog slingerstenen waarmee men onze versterkte kastelen aanviel en andere voorwerpen tot en met de 17de eeuw. Ook op gebied van geologie kan men er iets leren: er zijn immers meer dan 100 stalen (grondsoorten) – van het cambrium tot heden – afkomstig uit de ondergrond van Hamme, tot op een diepte van 384 meter. De paleontologie is er vertegenwoordigd in een vijftal kasten met fossielen uit onze gewesten o.a. met slagtanden en tanden van de mammoet, ruggenwervel van een walvissoort, diverse fossiele schelpen, enz. …Alles is te bezichtigen in vier toonzalen en wordt chronologisch op een educatieve manier voorgesteld !

Contact : Museum “Van Bogaert-Wauters” Museumstraat 3 - 9220 Hamme Tel. : 052/47 41 51 - Fax : 052/47 41 51 e-mail : [email protected] Open : van maart tot oktober : 1ste zaterdag van de maand van 10 tot 12 en van 14 tot 17 u. Andere dagen op afspraak – ook nocturnes en zondagvoormiddagbezoeken mogelijk.

De Mirabrug

Sinds 1828 lag er tussen Hamme en de wijk Koolputten op het grondgebied van Waasmunster een brug over de Durme. Deze brug werd in 1898 vervangen door een nieuwe driedelige metalen brug. Aanleiding hiervoor waren de plannen om een buurtspoorweg Hamme – Antwerpen Linkeroever te realiseren in het verlengde van de reeds bestaande tramlijn GentZele-Hamme. Pas in 1904 maakte de eerste tram gebruik van de brug. Tijdens de aftocht van de Belgische troepen, begin oktober 1914, werd het beweegbare middengedeelte van de brug door de Belgische eenheden opgeblazen. Duitse genietroepen legden in 1915 een nieuw draaibaar middengedeelte en merkten de peilers met de initialen van de Duitse keizer Willem. Oorspronkelijk werd deze lijn gebruikt door de stoomtram, in 1937 werd ze geëlektrificeerd en vanaf 1959 maakte ze plaats voor autobussen. De brug vormde de belangrijkste verbinding tussen Sint-Niklaas en Dendermonde. Op het einde van de jaren ‘70 werd een nieuwe, vaste betonnen brug over de Durme gebouwd, op ongeveer 250 m stroomafwaarts van de oude draaibrug. De oude brug werd enkel nog opengedraaid om schepen door te laten. Maar in april 1982 kon ze niet meer worden gesloten. Bij een poging de brug toch te sluiten kantelde ze lichtjes, zodat zij door een sleepboot opnieuw moest opengeduwd worden om de bij de wet voorziene vrije doorvaart op de Durme te verzekeren. De brug dankt haar bijnaam aan haar rol in de bekende Vlaamse film “Mira” van regisseur Fons Rademaekers uit het begin van de jaren ‘70. De film was gebaseerd op het boek van Stijn Streuvels ‘De teleurgang van de Waterhoek’. De Mirabrug is uit industrieel – archeologisch standpunt bijzonder interessant. De twee met het land verbonden delen van de brug en hun steunpunten zijn zeldzaam geworden en zijn typische producten van de metaalconstructiemethoden in het algemeen. In 2002 werd deze brug volledig gerestaureerd en sinds 18 januari 2003 is ze opnieuw toegankelijk voor voetgangers en fietsers.

Enkele bekende Hammenaars Filip de Pillecyn Filip De Pillecyn werd op 25 maart 1891 in Hamme geboren als jongste in een gezin van vier zonen. Het ouderlijk huis in de Plezantstraat is ondertussen verbouwd maar de ligging vlakbij de smalle steegjes in de omgeving van de kerk maakt een reconstructie van De Pillecyns leefwereld nog steeds mogelijk. De Vlaamsgezindheid van De Pillecyn, die steeds een duidelijke trek van diepe bewogenheid en medelijden vertoonde, vond haar wortels in de bijna traditionele armoede van zijn geboortedorp en kende een literaire projectie in de strijdbare sfeer van zijn college- en universiteitsjaren. De laatste, onuitwisbare toets ontving hij gedurende de Eerste Wereldoorlog, die hij als vrijwilliger meemaakte. Op dezelfde locaties waar zijn Vlaamse en sociale reflex volwassen werden, voltrok zich ook zijn literaire groei: in Sint-Niklaas, in Leuven en aan het front. In het Klein-Seminarie van Sint-Niklaas schreef hij geregeld bijdragen voor ‘Het Soete Waeslandt’. In Leuven, waar hij ging studeren, was hij actief in het bloeiende letterkundige genootschap ‘Met Tijd en Vlijt’. Na de Wapenstilstand zette hij zijn journalistieke loopbaan verder. In 1926 promoveerde hij tot doctor in de Germaanse Filologie en werd hij leraar Nederlands en Engels aan het Atheneum in Malmédy. De leraarsperiode in Malmédy en Mechelen vormde een eerste belangrijke periode in het leven van ‘de auteur’ De Pillecyn. In nauwelijks drie jaar schreef hij niet minder dan vier uitvoerige biografieën, allen gewijd aan geestelijken en missionarissen. De Tweede Wereldoorlog bracht een belangrijke en beslissende ommekeer in het leven, de houding en het werk van De Pillecyn. Zijn benoeming, onder de Duitse bezetting in 1941, tot directeur van het Middelbaar Onderwijs bij het Ministerie te Brussel stelde een bruusk einde aan zijn leraarsbestaan. In 1944 werd hij uit zijn functie ontheven en opgesloten in de gevangenis, beschuldigd van ‘culturele collaboratie’, net zoals talrijke andere bekende en onbekende Vlamingen die hetzelfde lot ondergingen. Op 17 maart 1947 verscheen hij voor de Krijgsraad in Brussel, die hem ‘een rijke culturele bedrijvigheid’ tijdens de bezetting ten laste legde. De Pillecyn werd veroordeeld tot tien jaar hechtenis. In 1949 werd hij vrijgelaten, hij had toen de helft van zijn straf uitgezeten. Deze donkere periode heeft op de mens en op de kunstenaar Filip De Pillecyn diepe sporen nagelaten. Maar zijn drang tot schrijven bleef. Zo schreef hij in de gevangenis zijn hoofdwerk ‘Mensen achter de Dijk’. Zijn laatste uitgegeven boek ‘Face au mur’, waarin hij de zware vernederingen beschreef die hij tijdens zijn internering onderging, verscheen pas in 1979. De laatste dertien jaren van zijn leven woonde Filip De Pillecyn in Gent. Zijn geloof in de mensen leek wel onherstelbaar geschokt, maar meer nog dan ooit cultiveerde hij de vriendschap, zijn liefde voor zijn geboortestreek en zijn sterke gehechtheid aan zijn familie. Op 7 augustus 1962 overleed De Pillecyn na een kortstondige ziekte. Hij werd begraven op Campo Santo in Sint-Amandsberg, de laatste rustplaats van vele Vlaamse kunstenaars.

In zijn geboortedorp Hamme herinneren nog talrijke plaatsen aan het leven en het werk van Filip De Pillecyn: zijn vroegere geboortehuis in de Plezantstraat, de gemeenteschool, de kerk, de herbergen op het Marktplein, de kaai, de Kapellestraat, het oud-kerkhof, het cultureel centrum Jan Tervaert, genoemd naar een van de hoofdpersonages uit het gelijknamige boek, de Filip De Pillecynlaan, het borstbeeld van de schrijver in de Peperstraat (gemaakt door de Hamse kunstenaar Jo Bocklandt), het monument aan de samenvloeiing van Schelde en Durme en zoveel andere herkenningspunten. Monument Filip De Pillecyn In 1966 besloot de V.T.B., in nauwe samenwerking met de gemeente Hamme, een standbeeld op te richten voor Filip De Pillecyn aan de monding van de Durme. Iedereen vond dat die plaats de meest geschikte was, omdat Filip steeds een grote liefde koesterde voor het water en voor de Bunt. Beeldhouwer A. Poels zorgde voor de uitvoering van het monument en architect Semal, voor het architectonische gedeelte. Voor het monument bevindt zich een gebogen muur en een viertal ronde blokken in blauwe steen, waarop men kan zitten. Langs de waterkant plaatste de beeldhouwer Leda en de veerman uit “De Veerman en de Jonkvrouw” omdat de liefde van deze veerman tot de jonkvrouw Leda innig verbonden is met het water. Achter de veerman duikt Elisabeth op uit de gelijknamige novelle “Elisabeth”, die hem met pijn en tragiek ondersteunt. Aan de andere zijde van het monument herkennen wij onderaan de pestlijder Rochus, in liggende houding, met de hond die zijn wonden likt. Poels meende terecht dat een ziek man best in een liggende en lijdende toestand kan weergegeven worden. Daarom plaatste hij die figuur aan de voet van het monument. Boven deze heilige sukkelaar staat het stoere personage van de soldaat Johan. Hij kijkt naar Hamme, naar het plekje grond waar zijn Grete woont, waar hij zal trachten te leven en te wroeten om een vrije boer te worden. Al deze figuren zijn verbonden door een sierlijke nevel, die uit het water opstijgt.

Priester Poppe Edward Poppe werd in een eenvoudig bakkersgezin geboren te Temse op 18 december 1890 als derde van elf kinderen. Edward was een voorbeeldige leerling die uitblonk in alle vakken. Het was zijn wens om priester te worden. Zijn vader stemde hierin toe op voorwaarde dat hij er vooral voor het volk zou zijn. Niet rijk maar geestelijk onuitputbaar. Edward stemde toe en ging naar Leuven. Na zijn legerdienst werd hij op 1 mei 1916 in Gent tot priester gewijd. Meteen werd hij benoemd tot kapelaan van de Gentse volksparochie Sint-Coleta. In korte tijd bracht hij deze parochie tot bloei. In Leopoldsburg werkte hij als geestelijk raadsman. Toen Edward ziek werd, werd hij rector bij de zusters in Moerzeke. Hij werd de bezielende leider van de Eucharistische Kruistocht. Voor de jeugd schreef hij een bijzondere catechismus ‘Bij de kindervriend’. In mei 1919 kreeg hij zijn eerste hartcrisis, meerdere hartcrisissen zouden volgen. Tijdens zijn ziekte nam hij tal van taken op zich. Hij was de geestelijke leider van priesterstudenten die in dienst moesten, leidsman van de verpleegschool en een voorbeeld voor ontelbare priesters. Op 10 juni 1924 overleed hij aan een laatste hartcrisis. Op 3 oktober 1999 werd hij door paus Johannes Paulus II zalig verklaard. Priester Poppe Grafkapel (Moerzeke). Hier ligt het stoffelijk overschot van priester Edward Poppe. Na zijn overlijden in 1924 begroef men hem eerst op het kerkhof achter de kerk. Toen bisschop Coppieters een aanvraag tot zaligverklaring had ingediend, werd zijn stoffelijk overschot naar de kapel overgebracht. Deze kapel van architect Lantsoght (Brugge) is een prachtstuk. Modern, zowel binnen als buiten. Het koor vormt samen met het graf van priester Poppe één geheel. In het licht van twee monumentale glasramen kan de moderne pelgrim of gelovige in dit oord van stilte en gebed tot rust komen. Priester Poppe-ommegang (Moerzeke) : na de recente zaligverklaring is het de bedoeling van het gemeentebestuur rond de Sint-Martinuskerk een Priester Poppeommegang aan te leggen. Toch wil men het hele parcours niet volstouwen met imposante monumenten. De voorkeur gaat uit naar eerder kleine aanduidingen, symboolfuncties, merktekens en andere vergeestelijkte referenties die in relatie staan met de uitspraken en geschriften van Priester Poppe. De ommegang mag alvast trots zijn op een bronzen Priester Poppe borstbeeld van de Hamse kunstenaar Luc Verbist. Daarnaast staat een prachtig abstract beeld ‘Il fenestra’ van Patrick Crombé. In het verlengde van dit beeld staat het kunstwerk ‘Spelende kinderen’ van Joseph Van Acker. Priester Poppemuseum

!

In het Priester Poppemuseum in het Klooster te Moerzeke, wordt op een sfeervolle en overzichtelijke manier het korte, maar zeer rijk gevulde leven van deze priester opgeroepen. Daar in zijn werkkamer, zijn ‘priestercel’ in het klooster, herleeft de werklustige Poppe in zijn teksten, documenten en voorwerpen. Er is zijn bidstoel, zijn brevier, zijn bed, zijn wastafeltje, zijn dodenmasker en een uitgebreide reportage met talrijke foto’s over alles wat met de opgraving en herbegraving te maken heeft. Het museum is alle dagen open van 9 - 12 en van 14 - 19 u.

Cultuur & folklore Cultureel Centrum Jan Tervaert CC Jan Tervaert opende zijn deuren voor het eerst op 1 oktober 1993. Het CC biedt plaats aan iedereen die anderen wil ontmoeten en actief of passief wil deelnemen aan een uitgebreid cultuuraanbod, waarbij verenigingen, lokale organisatoren en de eigen programmering van het centrum gretig op elkaar inspelen. Theater, film, klassieke muziek, chanson, rock, kunst voor kinderen, koffieconcerten, beeldende kunsten, ... alle genres en alle leeftijden komen op één of andere manier aan bod. Verdere informatie daarover en een kalender vind je op www.jantervaert.be.

Kunst

Volgende beelden uit het Hamse straatbeeld willen wij u niet onthouden : Het beeld ‘Vrijheid’ van beeldhouwer Willy Peeters dateert van 1997 en prijkt sinds 28 november 1998 op het Marktplein te Hamme. Het is een sierlijk bronzen beeld van een jonge vrouw op een marmeren sokkel die watergolven suggereert. De vrouw laat een opvliegende vogel los. Met dit beeld wijst de kunstenaar op de persoonlijke vrijheid in handelen en denken van iedere mens. Ook enkele lokale gegevens zitten in het beeld verwerkt. Zo wijzen de watergolven van de sokkel op de aanwezigheid van de Durme en refereert de vogel aan de spotnaam van de Hammenaars, de Wuitens.

Het ensemble ‘De mandenmaker’ bestaat uit acht recht- of scheefstaande buizen waarin koorden lopen. Een aantal strengen zijn op de grond tussen de ‘zuilen’ gevlochten. Op de hoogste zuil zit een bronzen figuurtje dat een streng ophaalt en leidt. Door de stand van de pilasters geeft het geheel een golvende beweging weer. Dit werk heeft een meervoudige symboliek: enerzijds verwijst de titel naar de straatnaam en het ambacht der mandenmakers, anderzijds herinneren de koorden aan de typische nijverheid van de Hammenaren in de vorige eeuw: de zeeldraaierij. De golvende beweging in de stand van de buizen symboliseert de kronkelende loop van de Durme. Het beeld is een ontwerp van de Hamse kunstenaar Jo Bocklandt.

Het monument van pater Petrus Vertenten is een zandstenen, levensgrote figuur van een priester in soutane. Zijn gevouwen handen houden een kruisbeeld omklemd. De hoge hardstenen sokkel draagt volgend opschrift: ‘De redder der Kaja-Kaja’s - Pater Petrus Vertenten - Hamme 3-10-1884 Wilrijk 13-2-1946’. De reliëfs op de zijwanden van de sokkel vertonen rechts een Kaja-Kajafiguur met het opschrift ‘1910 - Nieuw-Guinea - 1925 en links op de kop van een negervrouw en het opschrift ‘1927 - Kongo - 1939’. De Hamse Petrus Vertenten trad in bij de missionarissen van het Heilig Hart en trok in 1910 naar Nieuw-Guinea. Later was hij ook actief in Belgisch Congo. In 1951 kreeg hij op de Markt te Hamme een standbeeld, een gesigneerde sculptuur van Willy Kreitz. In 1961 werd het monument verplaatst naar zijn huidige plek in de Jagerstraat. Het werd er opnieuw onthuld op 22 oktober 1961.

Het heldenmonument op het Koning Albertplein. In 1919 luidde de opdracht voor de kunstenaars als volgt: ‘Het gedenkteken, een monumentaal geheel vormend, weze een verheerlijking van onze soldaten, van onze gesneuvelde krijgers en van onze doodgemartelde opgeëiste werklieden.’ Het monument is een ontwerp van de kunstenaar Scheurmans en werd gerealiseerd door bronsgieter Verbeyst uit Brussel. Het werd onthuld op 14 augustus 1921. Dat werd gevierd met de overhandiging van een vaandel aan de oud-strijdersbond, concerten, een militair muziekfeest en een stoet.

Icarus, sculptuur in koper, ijzer en staalplaat van de Hamse kunstenaar André Verschelden staat op de hoek van de Nijverheidstraat met de Strijderslaan. Zijn beelden verwijzen vaak naar de klassieke mythologie. Het beeld ‘Icarus’ sluit aan bij de serie sculpturen gebaseerd op de ‘Val-thematiek’. De archetypische geladenheid van het verhaal blijft André Verschelden boeien. Niet zozeer omwille van het roemrijk einde van Icarus’ vlucht, maar veeleer als symbool voor het ontsnappen aan de beperktheid van zinnen en van zijn, voor het loskomen van de aardse gebondenheid, als een poging om uiteindelijk greep te krijgen op zichzelf als mens èn als kunstenaar. Langs deze weg geeft de kunstenaar gestalte aan het conflict tussen de jongeren (die enkel het einddoel van hun wensdromen en verlangens zien zonder rekening te houden met de eventuele gevaren) en de ervaring van de ouderen (die de risico’s kunnen inschatten en de voorzichtigheid van de gulden middenweg aanprijzen).

Wuitensfeesten

De Wuitensfeesten is de populaire naam van de Hamse carnavalsfeesten. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de organisatie van het plaatselijk carnaval in handen van het gemeentelijk feestcomité. Om de feesten te laten overleven was er nood aan een comité dat voor een degelijke organisatie en een nieuwe “look” zou kunnen zorgen. In 1956 stichtte men “Het Wuitenskomitee”, dat de organisatie van het carnaval op zich nam. Om een eigen tintje aan deze feesten te geven kregen ze de naam “Wuitensfeesten”. Wanneer in het omliggende het carnavalsvuur gedoofd is komen de Wuitensfeesten aan de beurt. Zij vinden plaats met “halfvasten “ en mogen een toonaangevend carnaval in de regio genoemd worden. De driedaagse is opgebouwd rond een ijzersterke traditie. De Prins Carnaval wordt op zaterdag thuis officieel afgehaald en wordt in stoet naar het gemeentehuis gebracht waar hij uit de handen van de burgemeester de sleutel van de gemeente ontvangt als teken van 3 dagen “carnavalsmacht”. Zondag is de “hoogdag” . Door de centrumstraten trekt de wuitenscavalcade met meer dan 25 groepen van eigen bodem, een combinatie van show en volkse spot. Op de laatste van de drie dagen is er een heuse kinderstoet met alle kinderen uit de Hamse basisscholen. De Wuitensfeesten eindigen officieel ’s avonds met de verbranding van de versleten wuiten . De legende wil dat de Hammenaar elk jaar met carnaval “ne nieuwe” krijgt. Zodoende is de “oude” niet meer van tel en wordt verbrand. Carnaval in Groot-Hamme Dit is de start van een spetterende carnavalsnacht waar men ons Centrum Moerzeke of Kastel in de regio om benijdt. Tot dinsdagmorgen wordt er in de herber7 weken vóór Pasen op zondag gen en op straat gefeest. Voor de Hammenaar zijn de WuitensVeldstraat Hamme feesten “heilig”. Een feest om naar uit te kijken en om door te 6 weken vóór Pasen op zaterdag geven aan de volgende generaties. Info www.wuitensfeesten.com Centrum Hamme 3 weken vóór Pasen op zondag

Die Hamse Wuitens

Onder impuls van het gemeentelijk feestcomité werd aan een paar mensen gevraagd een vereniging in het leven te roepen om de Hamse folklore een mooiere tint te geven en de cavalcade op te luisteren. Het was ook de bedoeling een carnavalgroep op te richten die speciaal in het teken stond van de spotnaam de Hamse Wuitens. Deze stichtingsvergadering vond plaats op 28 juli 1956 in café St.- Pieter op het “Verkensmarktje”. Het was vlug vrij duidelijk dat de groep de naam “Die Hamse Wuitens” zou krijgen. Op 18 augustus 1960 werd besloten de benaming “Carnavalgroep” te wijzigen in “Folkloristische Vereniging”. Vanaf dat ogenblik ging de groep ook buiten de gemeentegrenzen. Intussen werd er ook verder uitgebouwd, in 1967–68 kwamen Reus Polydoor en de fameuze vierling de vereniging vervoegen. Later volgde het schip “ De Vlaamse Gaai”. Omdat de groep steeds meer gevraagd werd in binnen- en buitenland, besloot het bestuur over te gaan tot het oprichten van een vzw in 1975. De folkloregroep is regelmatig te bewonderen tijdens feestelijkheden in Vlaanderen, Wallonië, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Daardoor worden “Die Hamse Wuitens” “de ambassadeurs van de gemeente Hamme” genoemd, een predikaat waar de groep heel fier over is.

Wetenswaardigheden In vele publicaties vind je de naam Wuitens terug als er over Hamme gesproken wordt. Waar komt deze naam vandaan ? De legende van de Hamse Wuiten Lang geleden, toen de Vikings onze streken onveilig maakten, was er eens een inwoner van Hamme die een Vlaamse gaai gevangen had. De man leerde de vogel spreken. Op een dag werd Hamme onder de voet gelopen door de Noormannen. Tevergeefs werd er veelvuldig gebeden: “Van de woede der Noormannen, verlos ons Heer”. Vluchten was de boodschap. Bij de daaropvolgende plundering van Hamme was er een Viking, die de kooi met ‘de sprekende vogel’ meenam. Jaren later werd deze wuiten als ‘de sprekende vogel’ aan een schipper verkocht. De man dacht dat hij een koopje had gedaan, maar de vogel sprak geen woord. Op een dag voer de schipper van de Schelde op de Durme. Toen hij met zijn schip de laatste bocht in de rivier nam en de spitse toren van de Hamse kerk in zicht kwam, begon de vogel plots te roepen: “Kwek, kwek, ‘k hein ham gezien !” Er was een wonder gebeurd ! Deze vogel, die nooit meer sprak, vond opeens zijn spraak terug en bleef maar doorratelen : “Kwek, kwek, ‘h hein ham gezien !”, eens hij terug in Hamme was. De Hamse folkloristische groep ‘Die Hamse Wuitens’ zorgt ervoor dat deze legende levendig blijft. Ze rijdt tijdens de cavalcade steeds mee met het Wuitensschip. De Reus van Hamme Lang geleden woonde er in Hamme een reus. In Tielrode, aan de andere kant van de rivier De Durme in het Land van Waas, had een andere reus zijn verblijf. Op zekere dag hadden beiden ruzie over hun lengte. Zij gingen samen naar de bouwplaats van de kerk in Tielrode, om te zien wie van hen met zijn hand de bovenkant van de muur kon aanraken. Bij deze ruzie hadden de twee reuzen om een vat bier gewed. Het verschil in lengte moet niet al te groot geweest zijn. Zij slaagden er allebei in om een steen op de muur te leggen. Honderden jaren geleden vond men in de rivier een reuzegroot dijbeen, waarvan de afmetingen vermeld worden door Frans De Potter en Jan Braeckaert in hun werk “De Geschiedenis van de Gemeenten van Oost–Vlaanderen”. Dit been wordt in het gemeentehuis van Hamme bewaard om het te beschermen tegen verdere vernieling.

Natuur Domeinbos Driegoten Dit opgespoten terrein van ongeveer 18 hectare is ontstaan na de rechttrekking van de Schelde ter hoogte van Driegoten omstreeks 1900. Je kan duidelijk het hoogteverschil met de aanpalende polder zien. Tot in 1983 was het bos volledig beplant met populieren. Een relict hiervan is zichtbaar aan de kant van de Durme, waar nog een aantal oude Eksaardse ‘blauwe’ populieren staan. In 1985 werd het bos omgevormd tot een educatief gemengd loofbos dat wordt beheerd door de Vlaamse Gemeenschap. Heel wat inheemse boomsoorten vinden er een nieuwe biotoop. Er staan o.a. witte en grauwe abeel, grauwe els, zomer- en wintereik, esdoorn, es, meidoorn, beuk en haagbeuk, berk, kornoelje, kardinaalsmuts en hazelaar. Hoewel het nog een relatief jong bos is groeien er toch al verschillende soorten orchissen. In het voorjaar geeft speenkruid het bos een gele gloed, in het najaar is het bos rijk aan paddestoelen. Ook de vos heeft hier zijn vaste stek. Trouwe bewoners van het gebied zijn het konijn, de haas, de bunzing, de hermelijn en een zeldzame keer een eekhoorntje. Buizerd, sperwer, gaai of ‘Hamse Wuiten’, bonte specht, behoren tot de broedvogels.

Natuurgebied Den Bunt Dit gebied ligt in de hoek gevormd door Schelde en Durme. Het landschap is er ontstaan door het graven van turf tot in 1830. Turf is een brandstof van plantaardige oorsprong, de voorloper van steenkool. Deze delfstof werd door de arbeiders in vierkante blokken gestoken en moest op zogenaamde legakkers drogen tot de blokken een vaste vorm kregen en voor vervoer geschikt waren. Kleine schuiten met platte bodem brachten de turf langs de grachten tot aan de Schelde. Deze kleine kanaaltjes, ‘leeden’ genoemd zien we nog steeds in het landschap. De Binnenbunt is het hartje van de Bunt. Het is een moerassig natuurgebied met tientallen vijvers, geheime wegeltjes en een onstuimige plantengroei. Dit landschap is het gevolg van de vele overstromingen die Hamme sinds de tweede helft van de 14de eeuw herhaaldelijk teisterden. In de voorgevel van het restaurant ’t Aards Paradijs zit nog een steen die het waterpeil aangeeft van de overstroming van 1928. In totaal liggen er in het gebied 45 vijvers waarvan een groot gedeelte privé-eigendom is. In één van de vijvers werden ooit onderaardse gewelven van romeinse villa’s, kruiken, vazen en andere gebruiksvoorwerpen aangetroffen. Alle teruggevonden voorwerpen zijn nu ondergebracht in het museum Van Bogaert-Wauters.

De slikken en schorren van de Durme Dit gebied is 24 hectare puur natuur. Een rustig paradijs voor biologen en natuurliefhebbers. Slikken zijn de laagst gelegen gedeelten die bij elke vloed onder water lopen. In het slik leven grote hoeveelheden wormpjes en geleedpotigen. Deze vormen het favoriete voedsel voor duizenden overwinterende watervogels zoals pijlstaarten, wintertalingen, kuifeenden, tafeleenden, bergeenden en krakeenden. De schorren worden enkel bij springtij overstroomd. Typische begroeiing: riet, wilgen, grote lisdodde, berenklauw, wilgenroosje, reuzenbalsemien en andere ruigtekruiden. Het is bovendien een ideale slaap- en broedplaats voor verschillende vogels waaronder koolmees, kraai, snip, koekoek, merel, roodborst, winterkoning, meerkoet,… De zeldzame waterral heeft hier ook zijn leefgebied. En met wat geluk kunnen we in het voorjaar de typische roep van de roerdomp horen.

De Oude Durme Door het rechttrekken van de Durme in 1934 ontstond de 4 km lange kronkelende Oude Durme. De afdeling Natuur van het Vlaamse Gewest is sinds kort de nieuwe eigenaar. In samenspraak met de plaatselijke vissers, de milieuverenigingen, de gemeentebesturen van Hamme en Waasmunster en de Provinciale Visserijcommissie van Oost-Vlaanderen, wordt een beheersplan uitgestippeld om de Oude Durme ook in de toekomst als viswater te behouden. Het is inderdaad een ideaal visgebied in een betoverend landschap. De voornaamste doelstelling van de Afdeling Natuur is dan ook het gebied als viswater te beheren en te behouden. Ook wandelaars en fietsers komen hier aan hun trekken. De lage dijken rond het water nodigen uit tot rustige recreatie. Hier doet Hamme zijn slogan, “Oase van groen en water”, alle eer aan.

!

Gegidste wandelingen In al deze gebieden zijn geleide natuurwandelingen met een ervaren natuurgids mogelijk. De meeste van deze wandelingen kunnen op ieder tijdstip van het jaar plaatsvinden. Je hebt de keuze uit o.a. volgende thema’s: * water * kruiden * hoe leefden onze voorouders * uilen, vleermuizen en nachtdieren * een doe-wandeling voor kinderen Meer info en reservatie: V.V.V. Hamme

Recreatie Wandelen & fietsen Natuur en recreatie zijn in Hamme onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dankzij tal van goed bewegwijzerde wandel- en fietstochten kan je op eigen houtje de hele gemeente verkennen. Sombeke Oude Durme wandelroute Deze wandelroute in de Durmevallei heeft twee gedeelten : een ongeveer 5 km lange wandeling ten noorden van de Durme, die aan de kerk van Sombeke vertrekt en een route van ongeveer 7 km ten zuiden van de rivier, langs de Oude Durme, vertrekkend op de parking aan de Durmebrug van Waasmunster. De wandeling is bewegwijzerd met groene zeshoeken op houten palen. Plannetje: 1,25 euro Den Bunt wandelroute Deze wandelroute in het hartje van de Hamse natuur start aan de Mirabrug. De wandeling is bewegwijzerd met groene zeshoeken op houten palen en is ongeveer 7,5 km lang. Het is een vlakke route, zonder grote hoogteverschillen maar met een grote verscheidenheid aan uitzichten. Laarzen of stevig schoeisel zijn bij vochtig weer aangeraden. Plannetje: 1,25 euro. Kapelletjesroute Met de ‘Kapelletjesroute’ willen wij de toerist een andere blik laten werpen op Hamme. Er werd gekozen voor een fietsroute bestaande uit 2 lussen. Op de fietsroute liggen eveneens 3 wandelroutes (één in Sint-Anna, één in Moerzeke en één in Kastel) die men kan verkennen. Van enkele kapelletjes die u op de route tegenkomt, is een beschrijving of legende gegeven. Plannetje: 1 euro

!

Fietsen & wandelen in de ruilverkaveling Hamme Eén route in de ruilverkaveling Zogge (8,9 en 4,8 km) en één route in de ruilverkaveling Sint-Anna (8,6 en 5,2 km). Plannetje gratis.

Wuitensmarsen

Deze driedaagse wandeltochten in en rondom Hamme brengen jaarlijks honderden wandelaars naar Hamme. Het is de ideale manier om op een gezonde en sportieve manier de streek te leren kennen. Elke dag zijn er nieuwe wandelingen en verschillende afstanden zodat iedereen uit een ruim aanbod kan kiezen. De Wuitensmarsen vinden plaats op donderdag, vrijdag en zaterdag na de derde zondag van september.

Filip de Pillecynroute Deze route van 38 km voert de fietser door een oase van groen en water, in de Scheldeen Durmestreek. De route loopt voor een groot deel over de Durme- en Scheldedijk langs beemden en velden naar de meest schilderachtige hoekjes o.a. langs de Bunt, het monument van Filip de Pillecyn,... Kortom, het is een verrassende fietstocht met uitzicht op water, groen en weidse panorama’s, in een relatief onbekende maar boeiende streek. Plannetje: 1,80 euro. Scheldeverentocht Tussen Schellebelle en Temse zijn er nog opvallend veel actieve veren over de Schelde. Aangezien Hamme bijna omringd wordt door deze rivier kan je ook hier de route volgen. In Hamme zijn er 5 veerdiensten nl. Tielrode, Driegoten, Mariekerke, St.-Amands en Baasrode. De route bestaat in feite uit 4 lussen die met elkaar zijn verbonden aan de veren. Naargelang van de afstand die men wil afleggen, kan men dus kiezen om één of meer lussen te verkennen. Plannetje: 1,25 euro. Fietsenverhuur Bij de V.V.V. Hamme kan je niet alleen terecht voor informatie over fiets- en wandelroutes, je kan er ook fietsen huren. We beschikken over 10 dames-, 5 herenfietsen en 4 tandems. Deze tandems worden gratis uitgeleend aan visueel gehandicapten en hun begeleiders. Wie vooraf reserveert kan ook fietsen ontlenen tijdens het weekend en op feestdagen.

Openluchtzwembad

Het gemeentelijk verwarmd openluchtzwembad is het adres voor zomerse waterpret. Van begin mei tot begin september is het de plaats in Hamme waar jong en oud naar hartelust kunnen zwemmen en zich ontspannen. Naast een 25-meterbad en een instructiebad is er ook een cafétaria met ruim terras en een ligweide.

!

Markten Heel populair is de gezellige wekelijkse zaterdagmarkt op het Marktplein. Daarnaast kan je elke zondagmorgen snuisteren tussen oude en tweedehandse spullen op de rommelmarkt op het Koning Albertplein.

In de gemeentelijke sporthal Meulenbroek komen dagelijks tientallen sporters hun gezondheid op punt zetten. De parking is ook de startplaats van vele fietsers die van hieruit vele uitgestippelde routes afhaspelen. De dijken en de Mirabrug zijn dan ook niet veraf. Ook de rondomliggende fit-o-meter, de petanqueterreinen en het moutainbikeparcours zijn ideaal voor de recreatiesport.

Hamme is gelegen in de driehoek Gent - Brussel - Antwerpen in de provincie Oost-Vlaanderen. Met het openbaar vervoer kan u Hamme bereiken vanuit Dendermonde, Sint-Niklaas en Antwerpen-Linkeroever. Vanuit deze steden vertrekken op regelmatige uren lijnbussen naar Hamme. Wie met de wagen komt kan Hamme gemakkelijk bereiken via de E17 (vanuit Gent en Antwerpen) of de A12 (vanuit Brussel).

Colofon Teksten: V.V.V. Hamme, Erik De Rycke, Freddy Huylenbroeck, Fred Smet, André Van Bossche, François Van den Broeck, Robert Verheyden, Erik Vermeire. Foto’s: luchtfoto Mirabrug: foto Coolens & Deleuil bvba; overige foto’s : V.V.V. Hamme, Wuitenskomitee, Erik De Rycke, Hilaire Moeyaert, André Van Bossche, Frans Van Havermaet. Lay-out: V.V.V. Hamme Situeringskaart: Idee Productions Wettelijke Depot: D/2005/10.383

Info V.V.V. Hamme Marktplein 1 - 9220 Hamme Tel.: 052/47 56 05 of 052/47 56 04 Fax: 052/47 56 09 - E-mail: [email protected]