Welke klaspraktijken bevorderen begrijpend lezen bij kansarme leerlingen? Gudrun Vanlaar, Machteld Vandecandelaere, Jan Van Damme en Bieke De Fraine 16-11-2012
Centrum voor onderwijseffectiviteit en -evaluatie www.steunpuntSSL.be
Onderzoeksvragen • Welke klaspraktijken hebben invloed op prestaties en leerwinst voor begrijpend lezen in 5de leerjaar?
• Hebben deze klaspraktijken bij alle leerlingen hetzelfde effect, of zijn er verschillende effecten bij verschillende types leerlingen?
Data en onderzoeksgroep
• SiBO: – Leerlingen die in 2007-2008 in 5e leerjaar zaten – Twee toetsscores begrijpend lezen, nl. eind L4 en eind L5 – 4344 leerlingen, 283 klassen, 176 vestigingsplaatsen van scholen
Methode: Multiniveau regressieanalyse
Methode: Repeated Measures Design • Afhankelijke variabele: Begrijpend lezen • Bestaat uit alle testscores
BegrLezijkl = β0ijklEindL5 + β1jklVerschilL4ijkl • β0 = geschatte gemiddelde toetsscore einde 5e leerjaar • β1 = geschatte gemiddelde leerwinst ( L5 – L4 ) • Verschil L4 = meetmoment 0 bij toets eind L5 1 bij toets eind L4
Onafhankelijke variabelen
Leerlingkenmerken
• Leeftijd
1% 0% 2% 1994: 3
– Voorstand
18%
• 1995 = -2 • 1997 = 0 • 1998 = 1
1996: 762
1997: 3435
– Geboortemaand • jan.= 0 • dec.= 11
• Geslacht
(Jongen = 1)
1995: 88
79%
1998: 56
Onafhankelijke variabelen
Leerlingkenmerken • SES en thuistaal
6 GOK- categorieën 4%
2%
(1) NL_nietGok
4%
(2) AT_nietgok 18% (3) NL_gok 63% 9%
(4) Tur_gok (5) ArBer_gok (6) OverigAT_gok
Onafhankelijke variabelen
Klaskenmerken Min Klasgrootte 4 lln Graadklas 0 Variatie in prestatieniveau 1.74 % vertraagde lln 0% % jongens 11.1%
Max 32 lln 1 11.52 100% 100%
Gemiddelde 17 lln 0.223 6.30 23.6% 49.44%
SD 6.1 1.57 19.13 14.25
Onafhankelijke variabelen
Klaskenmerken • Gemiddelde % lln per GOK-categorie in de klas Nederlandstalige GOKleerlingen 20%
Overige anderstalige GOK-leerlingen 5% 4%
60%
9%
2%
Turkstalige GOKleerlingen
Arabisch Berberse GOKleerlingen Anderstalige niet-GOKleerlingen Nederlandstalige nietGOK-leerlingen
Onafhankelijke variabelen
Klasklimaat en leerkrachtinstructies
Leerlingperceptievragenlijst • Rustige lesgroep – ‘In onze klas is het erg lawaaierig’ (-)
• Studiegerichte lesgroep – ‘De kinderen in onze klas doen erg hun best om de meeste punten te behalen’
• Veilig en stimulerend leerklimaat – ‘De kinderen van onze klas voelen zich thuis in de klas’
• Promotie van actief leren en ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden – ‘De juf vraagt ons om eigen voorbeelden te geven’
Onafhankelijke variabelen
Klasklimaat en leerkrachtinstructies Leerlingperceptievragenlijst • Leerstrategieën onderwijzen – ‘De juf leert ons hoe we moeilijke problemen of oefeningen eenvoudiger kunnen maken’.
• Goed georganiseerde en aantrekkelijke instructie – ‘De lessen zijn duidelijk en goed opgebouwd’ – ‘Het lesmateriaal (bijv. handboeken, werkboeken) is leuk’
• Structuur en duidelijkheid bieden – ‘Het is duidelijk waarom we bepaalde opdrachtjes moeten doen’
voor elke schaal klasgemiddelde
Onafhankelijke variabelen
Klasklimaat en leerkrachtinstructies Leerkrachtvragenlijst (zelfrapportage door leerkracht) • Huiswerkfrequentie Nederlands (gem. 1-3x /week) • Vakoverschrijdende leeractiviteiten (8 it.) – ‘Leerlingen werken aan projecten die meer dan een week in beslag nemen’
• Coöperatief leren (5 it.) – ‘Gedurende minstens 10 minuten doen leerlingen aan peer teaching’
• Differentiatie tijdens les Nederlands (7 it.) – ‘Hoe vaak werd er in de voorbije lesweek gebruik gemaakt van remediërende instructie voor een deel van de klas’
Onafhankelijke variabelen
Klasklimaat en leerkrachtinstructies
Leerkrachtvragenlijst (zelfrapportage door leerkracht) • Hoge verwachtingen (3 it.) – ‘Ik denk dat de meeste leerlingen van deze klas goed hun weg gaan vinden in het verdere leven’
• Leesouders – 0 = neen, 1= ja - 4% ja
• Leerlingvolgsysteem lezen – 0 = neen, 1= ja - 52% ja
Basismodel 57 55 NLnietGokMeisje
Begrijpend Lezen
53
NLnietGokJongen TurGokMeisje
51
TurGokJongen ArBerGokMeisje
49
ArBerGokJongen
47
OverigAnGokMeisje OverigAnGokJongen
45
NlGokMeisje 43
NlGokJongen ATntGokMeisje
41 Eind L4
Eind L5 meetmoment
ATntGokJongen
Resultaten: positieve samenhang Prestaties
Leerwinst
heterogeniteit qua aanvankelijk prestatieniveau
goed georganiseerde en aantrekkelijke instructie (ll)
rustige lesgroep (ll)
vakoverschrijdende activiteiten
klasgemiddelde rustige lesgroep klasgemiddelde studiegerichte lesgroep klasgemiddelde goed georganiseerde en aantrekkelijke instructie coöperatief leren Aanleren van leerstrategieën (ll) leesouders hoge verwachtingen
klasgemiddelde rustige lesgroep differentiëren bij Nederlands veilig en stimulerend leerklimaat(ll) coöperatief leren Aanleren van leerstrategieën (ll) leesouders
Resultaten: negatieve samenhang Prestaties
Leerwinst
% Nederl. GOK-lln
% Arabische/Berberse GOK-lln
% Overige Anderst. GOK-lln % Arabische/Berberse GOK-lln % Anderst. Niet GOK-llln % vertraagde leerlingen
studiegerichte lesgroep (ll) structuur en duidelijkheid scheppen (ll)
Resultaten: geen significante samenhang gevonden • • • • • •
graadklas klasgrootte promotie van actief leren en metacognitieve vaardigheden gebruik van een leerlingvolgsysteem voor lezen % Turkse GOK-lln % jongens
Resultaten: Significante interactie-effecten prestaties leerwinst + GOK-lln*structuur en duidelijkheid (ll) %jongens*jongen GOK-lln*studiegerichte lesgroep (ll) GOK-lln*Klasgemiddelde studiegerichte lesgroep GOK-lln*Klasgemiddelde structuur en duidelijkheid - GOK-lln*vakoverschrijdende activiteiten GOK-lln*structureren leerstof GOK-lln*coöperatief leren
Resultaten: Interactie-effect GOK-lln*Coöp.Leren 58
niet-GOK-meisje coöp. leren = +2
Begrijpend Lezen
56 54
niet-GOK-meisje coöp. leren = 0
52
niet-GOK-meisje coöp. leren = -2 GOK-meisje coöp. leren = +2
50 48
GOK-meisje coöp. leren = 0
46 Eind L4 Eind L5 Meetmoment
GOK-meisje coöp. leren = -2
Beleidsimplicaties (1) • GOK- én niet-GOK-lln profiteren v. goed onderwijs met: – veel afwisseling in didactische werkvormen – aanleren v. strategieën om leerstof te verwerken meer didactisch interventieonderzoek nodig om zekerheid te verwerven over effectieve onderwijsstrategieën Leerkrachten en scholen stimuleren om eigen aanpak te evalueren en bij te sturen
Beleidsimplicaties (2) • Leerwinst voor begrijpend lezen is even groot bij: – GOK- / niet-GOK-lln – verschillende schoolpopulaties
• Maar prestaties blijven toch lager bij GOK-lln en scholen met hogere concentratie GOK-lln Mogelijke verkl: – Selectie-effecten bij aanvang lagere school – Achterstand reeds opgelopen voor aanvang lager onderwijs
Vragen? Opmerkingen? Suggesties?
[email protected]
