Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel www.nji.nl

Het Nederlands Jeugdinstituut is het expertise­centrum voor jeugd- en opvoedings­ vraagstukken. Wij werken samen met gemeenten op basis van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring aan een effectief jeugdstelsel. Met welk resultaat? Meer jeugd die meedoet, minder overlast en problemen en dat alles met oog voor kwaliteit en prijs. De nieuwe wetten (en bijbehorende Transities) kennen hun eigen dynamiek en tijdpad maar vinden elkaar in een gemeenschappe­ lijke ambitie: jeugdigen groeien gezond en veilig op, ontwikkelen hun talenten op school, thuis en in hun vrije tijd en participeren naar vermogen. Deze ambitie is een voorwaarde voor samenhangend jeugdbeleid waarin gemeenten, samenwerkings-verbanden passend onderwijs, jeugdhulp- en welzijnsinstellingen en werkgevers als partners in samenwerken.

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel Wat zijn de doelen per wet? Jeugdwet Hulp en ondersteuning aan jongeren wordt dichtbij, op maat en integraal georganiseerd. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet.

Passend onderwijs Alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, krijgen een onderwijs­ plek die past bij wat zij nodig hebben. Samenwerkingsverbanden zijn vanaf 1 augustus 2014 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet Passend Onderwijs.

Participatiewet Meer mensen met een arbeidsbeperking zijn aan het werk en er komt meer

Maar wat behelzen de wetten precies? En waar ligt de verbinding?

eenheid in de wijze waarop mensen een inkomensvoorziening ontvangen,

Deze factsheet, bedoeld voor professionals die bij de transformatie van het jeugd- en onderwijsstelsel zijn betrokken en de ver­ binding zoeken, biedt meer inzicht1. Immers: kinderen en jongeren met behoefte aan extra ondersteuning in het onderwijs, zullen vaak ook een beroep op de Jeugdwet doen. Jongeren met een gedeeltelijke arbeids­beperking krijgen te maken met de Participatiewet. Schoolverlaters zonder kwalificatie en een geringe redzaamheid zullen relatief meer op ondersteuning vanuit de Wmo zijn aan­ gewezen dan leeftijdgenoten. Iedere wet heeft een eigen opdracht, de kracht ligt in het verbinden van de mogelijkheden van iedere afzonderlijke Wet.

Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering

dan wel met een re-integratievoorziening aan het werk zijn. van de participatiewet.

AWBZ De huidige AWBZ-aanspraken worden opgenomen in respectievelijk de Wet langdurige zorg (Wlz), de Jeugdwet, de Wmo 2015 en een wijziging van de Zorgverzekeringswet. Dit zal gepaard gaan met een bezuiniging op de budgetten van de Jeugdwet en de Wmo2015. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo2015 en de zorgverzekeraars voor het deel AWBZ dat naar hen toekomt. De Wlz is nog niet aangenomen in de Eerste Kamer.

Wmo2015 Regelt passende ondersteuning voor kwetsbare burgers vanaf 18 jaar die hen in staat stelt (langer) thuis te blijven wonen, meer in het eigen netwerk op te vangen en aan de samenleving deel te nemen. Doel is een vraaggericht

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft uit­ gebreide expertise in huis om deze ambitie in de praktijk te brengen: (online) kennis, praktijk­voorbeelden, instrumenten, monitoring, advies en ondersteuning op maat.

aanbod, dicht bij de burger te organiseren en het gebruik van langdurige zorg te verminderen. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo2015.

Meer weten? www.nji.nl/gemeenten

1

Stand van zaken oktober 2014

Jeugdwet Hulp en ondersteuning aan jongeren wordt dichtbij, op maat en integraal georganiseerd. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet.

Wie en wat? Een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van jeugdhulp en een richtinggevend plan. Het aanbieden van jeugdhulp op een laagdrempelige en herkenbare manier. De hulp is bereikbaar en beschikbaar. Een adviesfunctie voor professionals die met kinderen werken.

Doelgroep Jeugdigen en hun gezinnen, bij wie sprake is van opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen, stoornissen, beperkingen in de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. De Jeugdwet geldt voor jeugdigen tot 18 jaar. Uitzonderingen:

Een kosteloze en anonieme adviesfunctie voor jeugdigen.

de rechter besluit anders op grond van het Strafrecht voor een

Het nemen van maatregelen om kindermishandeling te

jongere > 18. De hulp is al voor de 18e verjaardag gestart en de

bestrijden. De aanwezigheid van een onafhankelijke vertrouwenspersoon.

jongere is nog geen 23 jaar. Jeugdhulp is opnieuw nodig binnen een termijn van een half jaar na beëindiging.

Jeugdhulp toegankelijk maken na verwijzing door de huisarts, de medisch specialist of de jeugdarts. Het vervoer van een jeugdige van en naar de locatie jeugdhulp indien hiertoe noodzaak bestaat. Gemeenten moeten in een verordening aangeven welke jeugdhulp in de gemeente vrij toegankelijk is en welke jeugdhulp niet. De niet vrij toegankelijke jeugdhulp is bereikbaar via een verwijzing door de huisarts, de jeugdarts of de medisch specialist, of met een besluit van de gemeente. Bij uithuisplaatsing gaat de voorkeur uit naar een gezinssetting (pleegzorg, gezinshuis). Gemeenten voeren verplicht overleg met het onderwijs (afstemmen jeugdhulp en ondersteuning op school) en met zorgverzekeraars (volumebeheersing, voorschrijf- en doorverwijsgedrag). Zij bevorderen het gebruik van de verwijsindex. De gemeente verzamelt en verwerkt gegevens over jeugdbeleid en jeugdhulp voor een doelmatige en samenhangende uitvoering van de Wet. Zij levert gegevens aan de landelijke overheid.

Kern van de wet Gemeenten worden verantwoordelijk voor preventie, alle vormen van jeugdhulp en jeugdbescherming en alle vormen van specialistische hulp, de huidige AWBZ-begeleiding, persoonlijke verzorging, kortdurend verblijf en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdreclassering. De gemeente wordt ook verantwoordelijk voor advies en meldingen over huiselijk geweld en kindermishandeling. Gemeenten hebben een jeugdhulpplicht: jeugdigen, ongeacht verblijfstitel, moeten de hulp ontvangen die zij nodig hebben. Kinderen en hun ouders kunnen bij de gemeente terecht voor hulp en ondersteuning bij opgroei- en opvoedproblemen. De Jeugdwet maakt integraal jeugdbeleid mogelijk: met één wet en één financieringssysteem kan de gemeente zorgen voor betere samenwerking van hulpverleners, tijdige ondersteuning, hulp op maat, ontzorgen en meer ruimte voor professionals. De verantwoordelijkheid voor gezond en veilig opgroeien ligt allereerst bij de ouders en de jeugdige. De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de jeugdhulpplicht kan bij één gemeente liggen of bij een regio. In de Wet is vastgelegd dat colleges samenwerken als dat voor een doeltreffende en doelmatige uitvoering van de Jeugdwet nodig is.

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

2

Financiering

Mijlpalen en ijkpunten

Aan het gemeentefonds wordt in 2015 € 10,3 miljard euro toe­

De Jeugdwet treedt in werking op 1 januari 2015.

gevoegd voor uitvoering van de gedecentraliseerde taken in het

Gemeenten bereiden zich tijdig en adequaat voor,

sociaal domein. Gemeenten zetten dit geld de komende drie jaar in.

inclusief waarborgen voor continuïteit, infrastructuur,

Als de jeugdige of zijn ouders dit wensen, verstrekt het college onder voorwaarden een persoonsgebonden budget om jeugdhulp van derden te betrekken. Ouders kunnen ook kiezen voor zorg in natura (ZIN). In dat geval krijgt de zorgaanbieder rechtstreeks betaald. Gemeenten leggen een ouderbijdrage op, indien een jeugdige

beperken van frictiekosten en de meldpunten AMHK. De gemeenteraad stelt het beleidsplan en de verordening voor 1 november 2014 vast. Alleen instellingen die door het Keurmerkinstituut gecertificeerd zijn, mogen kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering uitvoeren. De wettelijke

jeugdhulp ontvangt, waarbij hij buiten het gezin verblijft, dan wel

bepaling over het verstrekken van certificaten treedt al

in een justitiële jeugdinrichting. Ook hiervoor gelden aanvullende

in 2014 in werking.

voorwaarden.

Meer weten? www.voordejeugd.nl, www.vng.nl, www.nji.nl, www.rijksoverheid.nl

Passend onderwijs Alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, krijgen een onderwijsplek die past bij wat ze nodig hebben. Samenwerkingsverbanden zijn vanaf 1 augustus 2014 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet Passend Onderwijs.

Wie en wat? De zorgplicht. Ouders melden hun kind aan bij de school die hun voorkeur heeft. Binnen 6 tot 10 weken moet de school een zo passend mogelijk aanbod op de eigen, een andere reguliere of een

deze school mogelijk is. Alle profielen samen moeten in het samenwerkingsverband een dekkend aanbod vormen. Samenwerkingsverbanden stellen een ondersteuningsplan op

speciale school binnen de regio regelen. Kan de school waar de

waarin zij onder meer de basisondersteuning op de afzonderlijke

leerling is aangemeld niet zelf in de benodigde onderwijsondersteu­

scholen beschrijven en hoe de samenhang met de (bovenschoolse)

ning voorzien, dan is het de verantwoordelijkheid van die school

extra ondersteuningsvoorzieningen er uit ziet. Verder hoe zij de

om binnen het samenwerkingsverband een school te vinden die wel

beschikbare middelen gaan verdelen, op welke wijze verwijzing

een passend aanbod kan doen. De landelijke indicatiesystematiek voor het speciaal onderwijs

naar het (v)so plaatsvindt en hoe zij ouders informeren. Bij leerlingen die in aanmerking komen voor basis- of extra

wordt afgeschaft, zo ook de toekenning van leerlinggebonden

ondersteuning is de school verplicht een ontwikkelingsprofiel op

financiering. In plaats hiervan bepaalt ieder samenwerkingsver­

te stellen en dit met de ouders te bespreken. De inhoud van dit

band zèlf hoe zij de onderwijsbehoefte van leerlingen vaststelt en de toeleiding naar extra ondersteuning en speciaal onderwijs regelt. Scholen zijn verplicht een schoolondersteuningsprofiel op te stellen waarin staat welke onderwijsondersteuning op

ontwikkelingsprofiel is wettelijk vastgelegd. Ouders en leraren hebben via de ondersteuningsplanraad instemmingsrecht op het beleid en de verdeling van het budget van het samenwerkingsverband.

Kern van de wet De wetswijzigingen in de onderwijswetgeving in het kader van passend onderwijs hebben tot doel iedere leerling onderwijs te bieden dat bij hem of haar past. Een leerling komt in aanmerking voor regulier onderwijs waar het kan en voor speciaal onderwijs waar dat nodig is. Het accent komt te liggen op positief formuleren wat een leerling wél kan en welke steun nodig is om de schoolloopbaan te vervolgen.

3

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

Het streven meer kinderen in het reguliere onderwijs op te

Voor leerlingen die voortgezet speciaal onderwijs volgen, geldt

vangen, vraagt van leraren dat zij goed om kunnen gaan met

dat zij slechts aanspraak op bekostiging van vervoerskosten door

verschillen. In de komende jaren zijn middelen vrijgemaakt,

de gemeente kunnen maken, indien zij wegens hun handicap op

zodat leraren extra opleidingen kunnen volgen om een sterk

ander vervoer dan openbaar vervoer zijn aangewezen, dan wel

pedagogisch-didactisch klimaat neer te zetten.

vanwege hun handicap niet zelfstandig van openbaar vervoer

De zorgplicht die het onderwijs heeft, weerspiegelt zich in de zorgplicht die een gemeente heeft voor haar inwoners.

gebruik kunnen maken. Onderwijs- zorgarrangementen zijn eenvoudiger in te richten,

Afstemming over de onderwijsondersteuning en zorg voor

nu in de Wlz onderwijs niet langer als voorliggende voorziening

jeugdige inwoners en gezinnen vindt plaats in het OOGO: op

wordt gezien. Onderwijs en zorg op grond van de Wlz zijn

overeenstemming gericht overleg tussen gemeente en onderwijs.

daardoor eenvoudiger te combineren.

VSO-scholen gaan werken met drie uitstroomprofielen: vervolg­ onderwijs, arbeidsmarkt, dagbesteding. VSO-leerlingen met het

Doelgroep

profiel arbeidsmarkt worden begeleid naar een loonvormende

Alle leerplichtige en kwalificatieplichtige jeugdigen in Nederland

functie op de regionale arbeidsmarkt, tot aan het niveau van

krijgen met passend onderwijs te maken, van kleuters tot en met

mbo -1. Daarnaast krijgt het VSO een beperkte nazorgplicht.

deelnemers in het MBO en van leerlingen in regulier onderwijs tot in

De kwaliteitseisen voor het speciaal onderwijs worden aan­ gescherpt om de opbrengsten van het onderwijs te vergroten, met het doel dat meer jongeren regulier werk kunnen verrichten. Het huidige mbo 1 (AKA) wordt omgezet in een entreeopleiding,

speciaal onderwijs.

Financiering De samenwerkingsverbanden passend onderwijs ontvangen van

alleen toegankelijk voor jongeren zonder vo-diploma. Na vier

de landelijke overheid een budget dat is gebaseerd op het aantal

maanden volgt een bindend studieadvies. Met een diploma van

leerlingen in het samenwerkingsverband.

de Entreeopleiding kan een jongere verder in vervolgonderwijs, of

De financiële ruimte om 70.000 leerlingen in het (v)so te

uitstromen naar de arbeidsmarkt. Dat laatste wordt niet langer als

plaatsen, blijft bestaan. Landelijk zullen door verevening wel

voortijdig schoolverlaten gekwalificeerd.

verschuivingen in het aantal plekken ontstaan. Al met al is bij passend onderwijs feitelijk geen sprake van een bezuiniging, wel van een herschikking van middelen. De middelen voor ambulante begeleiding gaan in het schooljaar 2014/2015 naar de scholen voor speciaal onderwijs, tenzij het nieuw ingerichte samenwerkingsverband passend onderwijs afspraken heeft gemaakt over de overname van personeel (opting out). De middelen voor lichte ondersteuning gaan naar het samen­ werkingsverband passend onderwijs. Het reguliere deel van de middelen leerlinggebonden financiering (de LGF: de zgn. rugzak) gaat naar het samenwerkingsverband, op basis van de teldatum 1-10-2013, evenals de middelen die voorheen naar onder meer de regionale expertisecentra (REC’s) gingen. Het speciaal onderwijs wordt bekostigd op basis van de

Mijlpalen en ijkpunten

teldatum 1-10- 2013. In het schooljaar 2015/2016 gaat de nieuwe bekostigings­

Op 1 augustus 2014 wordt de zorgplicht ingevoerd en vervalt

systematiek van start. De middelen gaan naar de samenwerkings­

de landelijke indicatiestelling voor speciaal onderwijs.

verbanden en er geldt een verplichte herbesteding bij het

Meer weten?

(v)so, tenzij afspraken zijn gemaakt met het (v)so. Ook start de verevening, waarbij regio’s die volgens een overheidsnorm

www.passendonderwijs.nl, www.lecso.nl, www.poraad.nl,

onevenredig veel leerlingen in het speciaal onderwijs plaatsen,

www.steunpuntpassendonderwijs-vo.nl, www.mboraad.nl,

in budget gekort worden. In het schooljaar 2020/2021 zal deze

www.onderwijsconsulenten.nl

verevening zijn afgerond.

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

4

Participatiewet Meer mensen met een arbeidsbeperking zijn aan het werk en er komt meer eenheid in de wijze waarop mensen een inkomensvoorziening ontvangen, dan wel met een re-integratievoorziening aan het werk zijn. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de participatiewet.

Wie en wat?

jaar 2015. UWV houdt het aantal extra banen bij. Per 2026 dienen

De gemeente moet ondersteuning bieden bij de arbeidsinschakeling

de extra banen gerealiseerd te zijn. Bij onvoldoende banen treedt

en daarbij samenwerken met het UWV. Voor jongeren onder de

een quotumregeling in werking. Het quotum wordt op zijn vroegst

27 jaar geldt dat het volgen van door het Rijk betaald onderwijs

per 1 januari 2017 geactiveerd.

voorrang heeft op arbeidsinschakeling. Voor hen geldt tevens een wachtperiode van vier weken na aanvraag Bijstand.

Gemeenten en sociale partners richten in 35 arbeidsmarktregio’s ‘Werkbedrijven’ op. Het Werkbedrijf vormt de schakel tussen een werkgever en mensen met een arbeidsbeperking die aan de slag

Elementen uit de Participatiewet: Werkgevers geven een baangarantie voor 100.000 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking en de overheid voor 25.000 garantiebanen (ten opzichte van 1 januari 2013). Het eerste beoordelingsmoment vindt in 2016 plaats en gaat over het

willen en organiseert samen met de gemeente het ‘beschut werk’. Werkbedrijven hebben onder andere als doel om werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen te ‘ontzorgen’. Beschut werk is bedoeld voor mensen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding en aanpassingen van de werkplek nodig hebben, dat niet van een reguliere werkgever mag worden verwacht dat hij deze mensen in dienst neemt. Er komt een efficiencykorting op de sociale werkvoorziening. Wsw-werknemers die momenteel een dienstbetrekking hebben, houden hun wettelijke rechten en plichten. Na 1 januari 2015 vervalt het recht op nieuwe plaatsingen. Dat recht vervalt eveneens voor mensen die dan nog op de wachtlijst staan. Zij vallen allen vanaf 1 januari 2015 onder de Participatiewet. Wel hebben zij voorrang bij het bemiddelen naar een garantiebaan. Vanaf 2014 worden re-integratie- en begeleidingsbudgetten samengevoegd in een gebundeld re-integratiebudget (met een structurele korting), waarbij speciale aandacht zal worden besteed aan mensen met een arbeidshandicap. De Wajong is alleen nog toegankelijk voor mensen vanaf 18 jaar die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn én voor de ­zittende Wajongers met arbeidsvermogen. ‘Nieuwe’ jong­

Kern van de wet De Participatiewet geeft gemeenten de verantwoordelijkheid voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben bij het vinden van arbeid. De wet dient ook om meer eenheid en duidelijkheid aan te brengen in de manier waarop mensen een inkomensvoorziening ontvangen, dan wel vanuit een re-integratievoorziening werken. De Participatiewet verenigt de Wet werk en bijstand (Wwb), de Wet sociale werkvoorziening (Wsv) en de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong). Voor iedereen moet ongeacht diens uitkeringsachtergrond hetzelfde instrumentarium beschikbaar zijn. Vervolgens is maatwerk nodig om mensen zoveel mogelijk te laten participeren op de reguliere arbeidsmarkt. De Participatiewet redeneert vanuit het vergroten van de eigen kracht van burgers. In samenhang met de Wmo2015 is een breed wettelijk raamwerk gecreëerd, waarin het versterken van eigen kracht en meedoen op het hele spectrum van zorg, welzijn, leren en werken op lokaal niveau wordt ondersteund.

5

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

gehandicapten met arbeidsvermogen, vallen onder de doelgroep

Doelgroep

van de Participatiewet. Zij vallen onder het bijstandsregime en

De doelgroep van de Participatiewet bestaat uit alle mensen die nu

worden ondersteund door gemeenten om aan de slag te komen.

onder de Wet Werk en Bijstand vallen; de ‘nieuwe’ jonggehandicapten

De Wet werk en bijstand verplicht gemeenten een beleid te formuleren op de ‘Tegenprestatie naar vermogen’. De gemeente kan ondersteuning in de vorm van een leerwerktraject bieden aan jongeren van 16 of 17 jaar die nog leerplichtig of kwalificatie plichtig zijn, dan wel aan jongeren van 18 tot 27 jaar die nog geen startkwalificatie hebben behaald. De gemeente kan een jongere die 18 jaar of ouder is onder voorwaarden een individuele studietoeslag verlenen. Jongeren < 18 jaar hebben geen recht op Bijstand. Er zijn

met arbeidsvermogen en mensen die in aanmerking zouden komen voor de sociale werkvoorziening.

Financiering Aan het gemeentefonds wordt in 2015 € 10,3 miljard euro toegevoegd voor uitvoering van de gedecentraliseerde taken in het sociaal domein. Gemeenten zetten dit geld de komende drie jaar in. Gemeenten krijgen jaarlijks een bedrag om de kosten van de loon­ kosten­subsidie te bestrijden en voor het toekennen van algemene­

bijstandsnormen voor jongeren onder de 21 jaar vastgesteld,

­bijstand en uitkeringen aan oudere en gedeeltelijk arbeids­

waarbij rekening wordt gehouden met eventuele kinderen.

ongeschikte werkloze werknemers en voorheen zelfstandigen.

Voor jongeren tussen de 18 en 27 jaar wordt bij de toekenning

Daarnaast ontvangt de gemeente een uitkering op grond van de Wet

van bijstand een plan van aanpak gevoegd. De jongere krijgt

participatiebudget.

begeleiding bij het uitvoeren van dit plan. Jongeren boven de 21 jaar die gezamenlijk een huishouden voeren, krijgen te maken met een korting op het recht op Bijstand als gevolg van de ‘ kostendelersnorm’. Werknemers en werkgevers zullen vanaf 2015 bij gemeenten aankloppen voor de noodzakelijke instrumenten en voorzieningen,

Mijlpalen en ijkpunten Op 1 juli 2014 is over het wetsvoorstel en de moties gestemd en is de Wet aangenomen.

waarvan loonkostensubsidie en beschut werk de meest omvang­ rijke re-integratie instrumenten zijn. Daarnaast kunnen gemeenten andere re-integratie instrumenten inzetten (zie UWV.nl)

Meer weten?

Gemeenten bepalen of zij ondersteuning aanbieden, zo ja welke

www.vng.nl, www.uwv.nl, www.rijksoverheid.nl,

en hoe lang (binnen de wettelijke kaders). Regionale samen­

www.divosa.nl, www.cedris.nl, www.movisie.nl,

werking (in de 35 arbeidsmarktregio’s) is vooral van belang bij

www.samenvoordeklant.nl, www.eerstekamer.nl

instrumenten die op de werkgevers zijn gericht.

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

6

Hervorming AWBZ De huidige AWBZ-aanspraken worden opgenomen in respectievelijk de Wet langdurige zorg (Wlz), de Jeugdwet, de Wmo2015 en een wijziging van de Zorgverzekeringswet. Dit zal gepaard gaan met een bezuiniging op de budgetten van de Jeugdwet en de Wmo2015. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo2015 en de zorgverzekeraars voor het deel AWBZ dat naar hen toekomt. De Wlz is nog niet aangenomen in de Eerste Kamer.

Wie en wat?

trajecten en voorzieningen werken tussen de 30.000 à 40.000

De Jeugdwet

mensen met een verstandelijke, lichamelijke of psychiatrische

In het kader van de nieuwe Jeugdwet worden gemeenten

beperking. De gevolgen van de transitie AWBZ naar WMO2015voor

verantwoordelijk voor zorg die tot 2015 onder de AWBZ en de

de dagbesteding van intramurale klanten van zorginstellingen zijn

Zorgverzekeringswet viel:

nog niet duidelijk.

Behandeling, al dan niet met verblijf voor jongeren met een psychische stoornis. Dit betreft de intramurale ggz-zorg,

De Zorgverzekeringswet (Zvw)

de begeleiding, de persoonlijke verzorging en bijbehorend

Dit is een bestaande wet die wordt uitgevoerd door de zorgverzeke­

kortdurend (= maximaal 3 etmalen per week) verblijf voor

raars. Behandeling vanwege een zintuiglijke beperking gaat voor alle

jeugdigen met een grondslag ‘psychiatrie’ in de AWBZ.

leeftijden over naar de Zvw. Dat geldt eveneens voor de palliatief-

Behandeling, al dan niet met verblijf, voor jongeren met een

terminale zorg. De AWBZ-aanspraak verpleging voor alle leeftijden

(licht) verstandelijke beperking; de begeleiding, persoonlijke

gaat eveneens naar de Zvw. Hiertoe behoort de nieuwe aanspraak

verzorging en kortdurend verblijf

wijkverpleging, die tevens inzetbaar is in de klas.

Begeleiding, persoonlijke verzorging en kortdurend verblijf voor jongeren met een lichamelijke of zintuiglijke beperking of een

Voor alle verpleging die overgaat naar de Zvw heeft de zorgverzeke­

somatische of psychiatrische aandoening.

raar een zorgplicht. Een AWBZ-indicatiebesluit, afgegeven in 2014,

Het vervoer van en naar de locatie (binnen of buiten de gemeente) waar jeugdhulp voor jongeren met een beperking, stoornis of aandoening wordt geboden.

is een geldige verwijzing naar wijkverpleging op grond van de Zvw. Het overgrote deel van de extramurale persoonlijke verzorging wordt ondergebracht in het basispakket van de Zorgverzekeringswet. Hier­ onder valt hulp bij het aankleden, eten, drinken, wassen, toiletge­

Wmo2015

bruik e.d. en eenvoudige verpleegkundige handelingen. De gedachte

Alle kinderen en jongeren, ook zij die jeugdhulp ontvangen op

hierachter is, dat persoonlijke verzorging voor de meeste mensen

grond van de Jeugdwet, hebben vanaf 1 januari 2015 recht op

samenhangt met de verpleging die zij ontvangen. De staatssecretaris

cliëntondersteuning. Denk daarbij aan een aanbod van ouder- en

wil dit in één hand houden.

familieorganisaties, steunpunten ggz, MEE en/of het CJG. Jongeren > 18 jaar krijgen begeleiding vanuit de Wmo2015.

De Wet langdurige zorg (Wlz) De Wet langdurige Zorg (Wlz) is in de Tweede Kamer aangenomen.

De extramurale begeleiding, zoals arbeidsmatige dagbesteding

Vanaf 2015 valt de zorg voor de meest kwetsbare kinderen en

gaat onder de Wmo2015 vallen. Dagbesteding is een structurele

jongeren met (zeer) ernstige verstandelijke, of (zeer) ernstige

tijdsbesteding met een welomschreven doel waarbij de cliënt

meervoudige beperkingen onder de Wlz. Deze jeugdigen hebben een

actief wordt betrokken en die hem zingeving verleent. In deze

zorgbehoefte (‘levenslang en levens breed’), waarbij 24-uurs zorg

Kern van de wet Het kabinet hervormt vanaf 2015 de langdurige zorg. Delen uit de AWBZ verschuiven naar de nieuwe Jeugdwet, naar de Zorgverzekeringswet en de Wmo2015. Een deel gaat naar de Wet langdurige zorg (WLZ). Op de site www.voordejeugd.nl is een actueel overzicht te vinden van de AWBZ jeugdzorg en –ondersteuning die vanaf 2015 naar welke andere wet overgaat www.voordejeugd.nl/ondersteuning/ondersteuning/focuspunten/jeugd-awbz-pgb In de nieuwe Jeugdwet zijn de huidige zes functies uit de AWBZ vervangen door ‘preventie, jeugdhulp en gedwongen zorg’.

7

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

of permanent toezicht noodzakelijk is. De Wet biedt een integraal

Doelgroep Wet Langdurige Zorg

zorgpakket, met de optie het pakket via een PGB of in natura

Mensen die blijvend 24 uur per dag zorg in de nabijheid en/of

uitgekeerd te krijgen (‘het volledige pakket thuis’).

permanent toezicht nodig hebben. Zij zijn niet langer in staat om

De ongeveer 14.000 cliënten met een extramurale indicatie en

met ondersteuning van hun sociaal netwerk, gemeente of met

een zware zorgvraag, waaronder veel ernstig meervoudig beperkte

verpleging en verzorging aan huis zelfstandig te kunnen wonen.

kinderen die dankzij steun en zorg van hun ouders en omgeving thuis

Denk aan jeugdigen met een (licht) verstandelijke beperking,

wonen, blijven in de Wlz.

zintuiglijke beperking (zoals doof- of blindheid), lichamelijke beperking

De Wlz werkt met ‘persoonsvolgende bekostiging’. De cliënt bepaalt

(ook niet-aangeboren hersenletsel NAH), somatische aandoening

zelf waar en door wie de zorg wordt verleend.

(zoals een chronische ziekte), of een psychiatrische aandoening (waaronder autisme). Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) wordt volledig verant­

Mijlpalen en ijkpunten Kinderen die op 1 januari 2015 AWBZ zorg ontvangen die

woorde­lijk voor de indicatiestelling Wlz.

Financiering

onder de Jeugdwet gaat vallen, behouden gedurende een

De hervorming van de AWBZ leidt ertoe dat in de toekomst via drie

jaar de rechten die zijn verbonden met het indicatiebesluit

stelsels wordt betaald: met middelen van de gemeente (Jeugdwet

(tenzij de indicatie eerder afloopt).

enWmo2015), van de zorgverzekeraars (verplichtingen op grond van

Voornemen is dat de verplichting tot zorgcontinuïteit voor

de Zorgverzekeringswet) en de landelijke overheid (Wet Langdurige

de lopende AWBZ-aanspraken voor de gemeenten en zorg­

Zorg). Naast aangekondigde bezuinigingen in het Regeerakkoord

verzekeraars eindigt op 1 januari 2016.

wordt nog extra bezuinigd op AWBZ, PGB en ZIN. In de uitvoering van de Wlz houdt de regering voor 2015 rekening met een tekort van

Meer weten?

652 miljoen euro. De staatssecretaris garandeert dat uiterlijk 2017 er geen tekorten meer zullen zijn in de uitvoering van de Wlz.

www.vng.nl, www.voordejeugd.nl, www.ciz.nl, www.rijksoverheid.nl

Wmo2015 Passende ondersteuning voor kwetsbare burgers vanaf 18 jaar, stelt hen in staat (langer) thuis te blijven wonen, meer in het eigen netwerk op te vangen en aan de samenleving deel te nemen. Doel is een vraaggericht aanbod, dicht bij de burger en het verminderen van het gebruik van langdurige zorg. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo2015.

Wie en wat? De gemeente toetst en besluit over toekenning ondersteuning voor collectieve en individuele voorzieningen. Voor alle leeftijdsgroepen valt het verlenen van hulpmiddelen

de Zorgverzekeringswet verantwoordelijk voor verpleging en verzorging. Voor de Wmo2015 én de Zvw is in een amendement vastgelegd dat verzekeraars en gemeenten met elkaar moeten samenwerken om tot goede dienstverlening te komen, op lokaal

(een rolstoel, maar ook een woningaanpassing), de

en op regionaal niveau. Gemeenten zullen in hun beleidsplan

cliëntondersteuning, de doventolk en de maatschappelijke opvang

opnemen hoe zij samen met zorgverzekeraars tot ondersteuning

onder de Wmo2015.

en zorg komen.

Voor wonen en verblijf gaan burgers zelf betalen. Het persoonsgebonden budget blijft bestaan als trekkingsrecht in de WLZ, met betalingen via de SVB aan de zorgaanbieder. Op grond van de Wmo zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning. De zorgverzekeraars zijn op grond van

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

In de Wmo2015 wordt voor gemeenten de verplichting opgeno­ men om cliëntondersteuning voor mensen met een beperking per 1 januari beschikbaar te hebben. Cliënt­onder­steuning kan in alle levensfasen en op alle levensterreinen aan de orde zijn en geldt ook voor jeugdigen die onder de Jeugdwet vallen.

8

Kern van de wet De Wmo2015 is geen decentralisatie. De Wet bevat wel

De middelen voor de coördinatie van de netwerken Integrale Vroeghulp worden per 2015 overgeheveld naar de gemeenten.

meer en andere verantwoordelijkheden voor gemeenten.

Voor het vroegere Wmo-prestatieveld 2 ‘op preventie gerichte

Zo zullen per 2015 de extramurale begeleiding (inclusief

ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien

dagbesteding) en kortdurend verblijf (‘logeren’) voor

en van ouders met problemen met opvoeden’ zal meestal het

volwassenen vanaf 18 jaar vanuit de AWBZ overgaan

Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) het aanbod leveren. In de

naar de Wmo2015. Gemeenten worden verantwoordelijk

toekomst zullen wijkteams hierin een belangrijke rol spelen.

voor ondersteuning en begeleiding. Dit wordt wettelijk onderbouwd door een uitbreiding van het compensatiebeginsel in de Wmo De Wet regelt passende ondersteuning voor kwetsbare burgers vanaf 18 jaar, die hen in staat stelt (langer) thuis te blijven wonen, meer in het eigen netwerk op te vangen en aan de samenleving deel te nemen. Deze

Doelgroep De Wmo2015 is bedoeld voor kwetsbare inwoners vanaf 18 jaar, met name ouderen en mensen met een somatische aandoening, een verstandelijke, lichamelijke en/of zintuiglijke beperking en/of een psychiatrische aandoening. De gemeente is wettelijk verplicht om te onderzoeken wat de

‘maatschappelijke ondersteuning’ omvat:

situatie is van mensen die zich melden met een ondersteunings­

1. bevorderen van sociale samenhang, mantelzorg

vraag. Dat onderzoek vindt plaats samen met de cliënt en zijn

en vrijwilligerswerk, betere toegankelijkheid van

omgeving. De gemeente stelt vast wat iemand zelf kan en hoe de

voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met

omgeving kan ondersteunen. Ook kijkt de gemeente naar de zorg

een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de

en ondersteuning die iemand al krijgt vanuit andere wetten, zoals

gemeente, alsmede het voorkomen en bestrijden van

de Participatiewet of de Jeugdwet.

huiselijk geweld, 2. ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische psychische of psychosociale problemen, zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving, 3. bieden van beschermd wonen en opvang voor specifieke groepen. Doel is het verminderen van langdurige zorg en het organiseren van een vraaggericht aanbod, dicht bij de burger. De gemeente vult aan op de eigen oplossingen, mogelijkheden en behoeftes van de cliënt en zijn (eventuele) mantelzorger.

Mijlpalen en ijkpunten Er is overgangsrecht geformuleerd. Uitgangspunt is dat

De Wmo wordt betaald uit het gemeentefonds en aanvullende

mensen met een indicatie die in 2015 doorloopt, de uit

financiering. In totaal ontvangen gemeenten op grond van de

die indicatie voortvloeiende rechten en plichten (zoals

Wmo een macrobudget van 8 miljard. Gemeenten mogen voor de

de omvang van de aanspraak en de te betalen bijdrage)

ondersteuning die zij bieden een eigen bijdrage vragen. Het CAK

behouden tot het einde van de indicatie, maar uiterlijk tot

int de eigen bijdrage.

1 januari 2016. Hetzelfde uitgangspunt geldt voor mensen

Op basis van de huidige grondslag begeleiding die overgaat naar

met een persoonsgebonden budget (PGB). Voor mensen

de Wmo 2015 is het kortingspercentage op begeleiding nu circa

die in een beschermde woonvorm wonen, geldt een

11%, al verschilt dit sterk per regio. Belangrijke oorzaak voor deze

overgangstermijn van in ieder geval vijf jaar.

diversiteit per regio zijn de PGB’s die uitgegeven zijn voor deze

Binnen Wmo2015 staat meedoen in de maatschappij centraal. Daarbij gaat het veelal om inwoners die ook

9

Financiering

vorm van ondersteuning.

onder de Participatiewet komen te vallen. Gemeenten

Meer weten?

zorgen zelf voor verbinding tussen beide wetten.

www.invoeringwmo.nl, www.rijksoverheid.nl, www.vng.nl

Wegwijs in de Transities van het jeugdstelsel

Nederlands Jeugdinstituut Catharijnesingel 47 Postbus 19221 3501 DE Utrecht T (030) 230 63 44 E [email protected] www.nji.nl