Wegens succes geprolongeerd: Culemborg Klopt!

Wegens succes geprolongeerd: Culemborg Klopt! Meerjarenprogramma recreatie en toerisme 2012-2015

Opdrachtgever: Gemeente Culemborg Opdrachtnemer: Leisure Result Datum:

augustus 2010

algemene voorwaarden leisure result by worden u op aanvraag gratis toegezonden



leisuresult INHOUDSOPGAVE I. INLEIDING 1.1 Leeswijzer 2. DOELSTELLINGEN EN MNPAK 2.1 Doelstellingen 2.2 Aanpak 3. OMGEVINGSANALYSE 3.1 Conclusie omgevingsanalyse 4. PRESTATIE-INDICATOREN 4.1 De berekening 4.2 Prestatie-indicatoren 4.2.1 Evenementen 4.2.2 Museumbezoek 4.2.3 Stadswandelingen 4.2.4 Aantal nachten in jachthaven 4.2.5 Toeristenbelasting 4.2.6 Werkende personen in toeristische sector Culemborg 4.2.7 Aanvullende resultaten 4.3 Samenvatting en conclusie 5. HUIDIGE SITUATIE EN WENSEN VOOR DE TOEKOMST 5.1 Uitgangspunten Nota Ruimte voor meer toerisme! 5.2 Wensen van de gemeente 5.3 Visiebijeenkomst PRET 6. VISIE OP DE TOEKOMST: KERNTHEMA'S 6.1 Ambities 6.2 Visie 6.3 Doelstellingen 6.4 Kernthema's 6.5 Projecten 7. PROJECTEN 7.1 Marketing en promotie 72 Verbreding en verbinding aanbod 7.3 Samenwerking 7.4 Samenvatting projecten 7.4.1 Kostenoverzicht BRONNEN BIJLAGE 1 OMGEVINGSANALYSE BIJLAGE 2 METING BEDRIJVIGHEID: POSTCODES EN BIK-CODES BIJLAGE 3 OVERZICHT MEDIA-UITINGEN CULEMBORG KLOPT!

3 3 4 4 4 5 5 6 6 6 6 7 7 8 8 8 9 9 11 11 12 13 15 15 15 15 16 16 17 17 21 25 30 32 33 34 42 43



leisures:.!It 1. INLEIDING Culemborg klopt! Gemeente, ondernemers en betrokken organisaties als NORT en Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) Rivierenland zetten gezamenlijk de schouders onder de profilering en promotie van Culemborg als toeristische destinatie. Voor de eigen inwoners, maar ook voor bezoekers van buiten heeft Culemborg veel te bieden. De citymarketingaanpak is daarom primair gericht op het stimuleren van toerisme en recreatie. Dit heeft niet alleen economische effecten, maar ook een positief effect op leefbaarheid en daarmee op het ambassadeurschap van de inwoners van de gezellige gemeente Culemborg. Het huidige actieplan van de nota 'Ruimte voor meer toerisme' loopt tot eind 2011. Oorspronkelijk was voorzien dat de ondernemers hierna het stokje zouden overnemen en gezamenlijk de voortzetting van de gewenste activiteiten zouden aanpakken, ook in financiele zin. Dat lijkt op deze termijn niet volledig haalbaar; het is daarom van belang dat gezamenlijk budgetruimte gecreeerd wordt voor het doorzetten van de ingezette acties. Daarom is het nu al noodzakelijk am te komen tot een nieuw meerjarenprogramma voor de periode 2012-2015. Dit actieprogramma moet niet alleen aansluiten op het tot nu toe gevoerde beleid en de recent opgestelde Kadernota, maar moet ook aansluiten bij de regionale doorontwikkeling van `Kansen tussen de Dijken'. Daarnaast is het draagvlak bij de leden van het Platform Recreatie en Toerisme (PRET) en hun achterbannen van groot belang. Zij zullen immers in de komende jaren het actieprogramma moeten uitdragen en (mede)uitvoeren. In dit document is daarom allereerst de visie voor de periode 2012-2015 opgenomen. Deze is uitgewerkt in een actieplan. 1.1 Leeswijzer In hoofdstuk 2 van dit rapport worden de doelstellingen en de aanpak hoe wij tot het meerjarenprogramma zijn gekomen beschreven. Hoofdstuk 3 omvat een omgevingsanalyse van de meest relevante trends en ontwikkelingen in de vrijetijdssector. In hoofdstuk 4 wordt het (economische) resultaat van de ingezette acties sinds 2007 naar aanleiding van Culemborg Klopt! en de nota Ruimte voor meer toerisme' beschreven. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de huidige situatie en de wensen voor de toekomst. Hoofdstuk 6 gaat verder op deze wensen voor de toekomst aan de hand van ambities, visie en doelstellingen. Deze worden vertaald in een drietal kernthema's waar op ingezet zal worden in de periode 20122015. Hoofdstuk 7 sluit vervolgens af met een aantal concrete projecten die ingezet kunnen worden om de doelstellingen te behalen. Gouda, augustus 2010 drs. Bart M. van de Velde drs. Susan C.A. Wiltink drs. Jolijn Weisscher Janneke C.M.F. Kuysters MBA

3



leisuresult 2. DOELSTELLINGEN EN AANPAK 2.1 Doelstellingen De doelstellingen van het traject dat heeft geleid tot het voorliggende meerjarenprogramma zijn: O Analyseren van de resultaten van het meerjarenprogramma tot nu toe; o Inventarisatie van de wensen voor de toekomst; O Vertalen van deze wensen naar een concreet meerjarenprogramma voor de periode 2012 — 2015.

2.2 Aanpak Om de doelstellingen te behalen, is een gefaseerde aanpak bestaande uit drie fases gehanteerd. Deze fases worden onderstaand kort toegelicht:

o Inventarisatie Het doel van de inventarisatiefase is enerzijds het terugblikken op de resultaten van alle acties die tot nu toe ondernomen zijn en anderzijds het fundament leggen voor het toekomstige meerjarenprogramma. De inventarisatiefase bestaat uit vier onderdelen: 1. Meten van de resultaten: aan de hand van zes prestatie-indicatoren is in kaart gebracht wat de (economische) resultaten zijn van de ingezette acties in het kader van Culemborg Klopt! en de nota Ruimte voor meer Toerisme' sinds 2007; 2. Wensen van de gemeente: in een intern groepsgesprek met een aantal relevante betrokkenen bij de gemeente Culemborg is teruggeblikt op de aanpak en de resultaten van de afgelopen jaren. Tevens is gesproken over de ambities, doelen en wensen van de gemeente ten aanzien van recreatie en toerisme. Tot slot was de nieuwe regionale nota, de doorontwikkeling van `Kansen tussen de Dijken' onderwerp van gesprek; 3. Sociaal economische effecten: op basis van bestaand cijfermateriaal van het CBS en het CVTO zijn de meest relevante trends en ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme in kaart gebracht. Hierbij is specifiek ingezoomd op de meest relevante activiteiten voor Culemborg: wandelen, fietsen, evenementenbezoek, bezoek aan musea en recreatief winkelen; Citymarketing en imago: er is een korte verkenning in de bestaande literatuur 4. uitgevoerd naar de relatie tussen citymarketing en imago. o Visievorming Het doel van de tweede fase is het vertalen van de informatie, die verzameld is in de inventarisatiefase, naar een visie op de ontwikkeling van recreatie, toerisme en citymarketing in 2012-2015. Voor het maken van deze visie is een workshop georganiseerd met het PRET. Tijdens deze workshop is gesproken over de resultaten van de inventarisatiefase. Ook zijn de tien projecten uit de nota Ruimte voor meer toerisme' geevalueerd en er is gesproken over kernthema's voor de toekomstige ontwikkeling van recreatie en toerisme in Culemborg. Deze kernthema's zijn vervolgens doorvertaald naar een aantal concrete projecten. o Vertaling van de visie naar een meerjarenprogramma De resultaten van de inventarisatie en de workshop zijn samengebracht in het meerjarenprogramma.

leisu r (suit 3. OMGEVINGSANALYSE In dit hoofdstuk wordt de conclusie van de omgevingsanalyse weergegeven die is uitgevoerd als onderdeel van de inventarisatiefase. De volledige omgevingsanalyse is beschreven in bijlage 1.

3.1 Conclusie omgevingsanalyse

Er zijn verschillende maatschappelijke ontwikkelingen gaande die van invloed zijn op de vrijetijdsbesteding. Vergrijzing, digitalisering, stagnerende regionale mobiliteit zijn voorbeelden van deze ontwikkelingen. De consument wordt kritischer en mondiger, heeft meer behoefte aan luxe, kwaliteit, maar ook authenticiteit. Daarnaast heeft men meer aandacht voor gezondheid en duurzaamheid. Door de toenemende congestie op de wegen richten de consumenten zich steeds meer op de regio waarin ze wonen. De lokale omgeving wordt steeds belangrijker voor het besteden van de vrije tijd. Dit geldt voornamelijk voor de activiteiten wandelen, fietsen en recreatief winkelen. Mensen zijn wel bereid verder te reizen voor meer bijzondere activiteiten als bijvoorbeeld een groot evenement als Culemborg Blues. De meest ondernomen vrijetijdsactiviteiten in Culemborg zijn wandelen, fietsen, museumbezoek, bezoek aan evenementen en recreatief winkelen. De landelijke ontwikkelingen zijn ook op deze activiteiten van invloed. Wandelen, fietsen en museumbezoek worden door de vergrijzing belangrijke groeimarkten. Wandelen en fietsen wordt immers voornamelijk door de categorie van 45 jaar en ouder ondernomen. Hetzelfde geldt voor het museumbezoek, mede vanwege de groeiende hang naar authenticiteit. Dat deze doelgroepen in omvang toenemen, is een gunstige ontwikkeling voor de vrijetijdssector van Culemborg. Het is echter wel van belang dat er duidelijk wordt ingespeeld op de behoeften van deze doelgroep. Door de kritischer wordende consument, zullen deze ook kieskeuriger worden en verouderd aanbod eerder links laten liggen. De opgave voor het toeristisch-recreatief product van Culemborg in de komende jaren ligt dan ook in het vinden van een balans tussen het behouden van de authenticiteit en het voldoen aan de eisen van de hedendaagse bezoeker en bewoner. De belangrijkste kenmerken van de relevante vrijetijdsactiviteiten voor Culemborg worden samengevat in tabel 3.1. Tabel 3.1 Belangrijkste kenmerken vrijetijdsactiviteiten Culemborg (landelijke cijfers)

Volume

Doelgroepen

Seizoen (CBS)

Reisbereidheid

Wandelen

434,5 miljoen

45 64 jaar

Herfst/ lente

< 10 kilometer

Fietsen

179 miljoen

45+ jaar

Zomer/ lente

< 15 kilometer

Museumbezoek

14,5 miljoen

55+ en 0-15 jaar

Winter/ lente

44 kilometer

Evenementen bezoek Recreatief winkelen

111 miljoen

25 45 jaar

Lent& zomer

546,5 miljoen

25-45 en 45-65 jaar

Herfst/ winter

30 kilometer (gemiddeld) 13 kilometer

-

Bron: CVTO (2009) en CBS (2007)

-

-



leisu result 4. PRESTATIE-INDICATOREN In dit hoofdstuk worden de resultaten geschetst van de acties die in het kader van de nota 'Ruimte voor meer toerisme' en Culemborg Klopt! tot nu toe door de gemeente Culemborg en het PRET zijn ondernomen. Omdat bij de start van de uitvoering van de nota Ruimte voor meer Toerisme' geen afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop de resultaten inzichtelijk worden gemaakt, is een methode ontwikkeld om toch inzicht in deze resultaten te krijgen. Het betreft geen resultaatmeting op alle onderdelen van de nota en de campagne. Het is een meting van de voor Culemborg belangrijke prestatie-indicatoren. Met deze prestatieindicatoren ontstaat een goed beeld van het effect van Culemborg Klopt! Deze prestatie-indicatoren zijn: evenementen, museumbezoek, stadswandelingen, overnachtingen in jachthaven, toeristenbelasting en aantal werknemers in de toeristische sector. Hierbij is er voor gekozen om cijfers uit 2007, het jaar voor de start van Culemborg Klopt! en de projecten van de nota Ruimte voor meer toerisme', te vergelijken met cijfers uit 2009: 1 jaar na de start. Op deze manier wordt een 'nulmeting' achteraf gedaan.

4.1 De berekening De impact per prestatie-indicator wordt gemeten aan de hand van bezoekersaantallen en bestedingen in 2007 en 2009. De bestedingen zijn afkomstig uit het Continue Vrijetijdsonderzoek (CVTO) van het NBTC in samenwerking met onderzoeksbureau NIPO. Het zijn de landelijke gemiddelde bestedingen per bezoeker per activiteit (exclusief vervoerskosten). Impact = aantal bezoekers x bestedingen

4.2 Prestatie-indicatoren In deze paragraaf wordt per prestatie-indicator de impact en het resultaat van 2009 ten opzichte van 2007 beschreven. Allereerst wordt de prestatie-indicator Evenementen besproken. Vervolgens wordt aandacht besteed aan museumbezoek, stadswandelingen, overnachtingen in jachthaven, toeristenbelasting en ten slotte het aantal werknemers in de toeristische sector.

4.2.1 Evenementen Er zijn drie evenementen meegenomen die elk jaar in Culemborg worden georganiseerd. Deze evenementen zijn de Open Monumentendag, Culemborg Blues en de Oldtimerrit. Bij de Open Monumentendag en Oldtimerrit is het gemiddelde genomen van het aantal bezoekers. Bijvoorbeeld voor de Oldtimerrit in 2007 liggen de cijfers van de bezoekersaantallen tussen de 4.000 en 5.000 bezoekers. Het gemiddelde van 4.500 bezoekers is meegenomen in de berekening. De resultaten van de berekening van de impact zijn weergegeven in tabel 4.1. Zoals in de tabel is af te lezen, is het totaal aantal bezoekers aan de drie evenementen gestegen van 24.000 bezoekers naar 30.000 bezoekers. Deze stijging is voornamelijk te danken aan de stijging van het aantal bezoekers aan de Oldtimerrit (van 4.500 naar 8.500 bezoekers). De impact in 2009 van evenementen in Culemborg is met 23,2% ten opzichte van 2007 gestegen. In euro's bedraagt het resultaat een stijging van € 90.960,-.

leisurcsuit Tabel 4.1 Evenementen

Prestatie- Aantal indicator bezoekers Evenementen Open Monumentendag Culemborg Blues Oldtimerrit Totaal

Bestedingen (CVTO)

Impact bestedingen x aantal bezoekers) 2007 2009 E 57.085,€ 56.280,-

Resultaat '09 t.o.v. '07

2007 3.500

2009 3.500

2007 € '16,31

2009 € 16,08

16.000

18.000

€ 16,31

E 16,08

€ 260.960,-

€ 289.440,-

+ 10,9% (+ € 28.480,-)

4.500

8.500

€ 16,31

€ 16,08

E 73.395,-

E 136.680,-

+ 86,2% (+ E 63.285,-)

24.000

30.000

E 391.440,-

€ 482.400,-

+ 23,2% (+ € 90.960,-)

- 1,4% (- € 805,-)

Bron: Gemeente Culemborg, CVTO 2007 en 2009

4.2.2 Museumbezoek Voor de prestatie-indicator Museumbezoek is het aantal bezoekers van het 'Museum Elisabeth Weeshuis' meegenomen. Tabel 4.2 laat zowel een grote gr oei in het aantal bezoekers als een stijging in de bestedingen van de consument zien. Met als resultaat dat de impact van het museumbezoek in 2009 ten opzichte van 2007 met meer dan 100 procent is gestegen. Tabel 4.2 Museumbezoek

Impact Resultaat '09 Bestedingen Prestatie- Aantal bestedingen x aantal t.o.v.'07 (CVTO) indicator bezoekers bezoekers) 2009 2009 2007 2007 2009 2007

Aantal bezoekers 6.248 8.571 E 6,33 € 9,65 € 39.550,- € 82.710,- + 109,1% (+ E 43.160,-) museum Bron: Gemeente Culemborg, CVTO 2007 en 2009

4.2.3 Stadswandelingen In de stad Culemborg worden stadswandelingen aangeboden. Deze stadswandelingen zijn zowel betaald als gratis. De gratis wandelingen zijn pas geIntroduceerd in 2009. In het startjaar hebben 316 mensen deelgenomen aan de gratis stadswandeling (30% toerist en 70% inwoner). Omdat het hier gaat om het startjaar, zijn er zodoende geen deelnamecijfers over 2007 te geven voor de vergelijking. Voor wat betreft de betaalde stadswandelingen zijn die er wel. De resultaten laten zien dat het aantal deelnemers in twee jaar tijd meer dan verdubbeld is (zie tabel 4.3). De bestedingen aan stadswandelingen zijn berekend aan de hand van de gegevens van de aanbieder van stadswandelingen. Tot het aantal van 10 personen kost een stadswandeling € 20,- euro per wandeling (totaalprijs voor de groep) en tot 20 personen € 30,- per wandeling. In totaal hebben er 65 stadswandelingen plaatsgevonden waaraan in totaal 1.052 deelnemers hebben gewandeld. Het gemiddeld aantal deelnemers per wandeling is 16 (1.052 gedeeld door 65). Dit aantal deelnemers valt in de categorie tot 20 personen en betaalt in totaal € 30,- voor een stadswandeling. 65 wandelingen maal € 30,- gedeeld door het totaal aantal deelnemers (1.052) komt neer op een gemiddelde besteding van € 1,85 per persoon.

leisuresult Tabel 4.3 Stadswandelingen

Prestatie- Aantal deelnemers indicator

Stads- wandelingen (betaald)

Bestedingen

Impact (bestedingen x aantal bezoekers)

2007 2009

2007

2009

2007

2009

422 1.052

E 1,85

E 1,85

€ 781,-

€ 1.946,-

Resultaat '09 t.o.v.'07

+ 149,2% (+ € 1.165,-)

Bron: Gemeente Culemborg, CVM 2007 en 2009

4.2.4 Aantal nachten in jachthaven In de onderstaande tabel staat het aantal overnachtingen in de jachthaven van Culemborg. Het aantal nachten in 2009 is licht gedaald ten opzichte van 2007, maar door een stijging in de bestedingen is er een kleine stijging in het resultaat te zien. De bestedingen komen uit het Continue Vakantieonderzoek (CVO) van NBTC en NIPO. De bestedingscijfers komen uit 2006 en 2009 (van 2007 zijn geen cijfers beschikbaar). Het zijn gemiddelde bestedingen per persoon per dag voor de provincie Gelderland. Tabel 4.4 Aantal nachten in jachthaven

Prestatie- Aantal indicator bezoekers

Aantal nachten in jachthaven

Bestedingen (CVO)

2007

2009

2007

2009

4.073

3.950

E 25,(2006)

E 27,-

Impact Resultaat '09 bestedingen x aantal t.o.v.'07 bezoekers) 2009 2007 106.650,+ 4,7% E 101.825,+ 4.825,-)

Bron: Gemeente Culemborg, CVO 2006 en 2009

4.2.5 Toeristenbelasting Het resultaat van de toeristenbelasting is op basis van werkelijke ontvangsten. De cijfers in tabel 4.5 laten zien dat er een aanzienlijke groei is in de ontvangen toeristenbelasting, terwijI het tarief in die periode ongewijzigd is gebleven (€ 0,50). In 2007 is € 14.950,- belasting geInd en in 2009 € 27.000,-: een stijging van 80,6%. Voor 2007 betekent dit dat er 29.900 toeristen hebben overnacht in Culemborg, in 2009 is dit aantal gestegen tot 54.000 toeristen. Tabel 4.5 Toeristenbelasting

Resultaat '09 t.o.v.'07

Prestatie-indicator Impact

Toeristenbelasting

2007 2009 27.000,E 14.950,-

Aantal toeristen

29.900

54.000

+ 80,6% (+ 12.050,-) + 80,6% (+ 24.100 toeristen)

Bron: Gemeente Culemborg

4.2.6 Werkende personen in toeristische sector Culemborg Het aantal werkende personen in de toeristische sector in Culemborg is bepaald aan de hand van gegevens uit het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Voor deze analyse is een selectie gemaakt op basis van de bedrijfsclassificatie in het Handelsregister en de relevante postcodes. De postcodes van Culemborg en een gedeelte uit de directe

leisuresult omgeving zijn hiervoor gebruikt. De postcodes uit de directe omgeving zijn meegenomen, omdat in het buitengebied vaak nog toeristische bedrijven gevestigd zijn, die een rol spelen bij het toeristische product van Culemborg. Voor een totaaloverzicht van de geselecteerde postcodes zie bijlage 2. Voor wat betreft de selectie van de bedrijven is gebruik gemaakt van de indeling in bedrijfsclassificatie codes (BIK-codes). Voor een overzicht van deze codes zie bijlage 2. Op basis van de resultaten kan gesteld worden dat het aantal werknemers werkzaam in de toeristische sector sinds 2007 is afgenomen, evenals het aantal bedrijven. Het gemiddeld aantal werknemers per bedrijf is echter met 15,5% gestegen. Hieruit valt te concluderen dat er weliswaar minder bedrijven actief zijn in de sector, maar dat deze bedrijven wel gemiddeld iets meer werknemers hebben. Tabel 4.6 Werkende personen en aantal bedrijven in toeristische sector in Culemborg

Werkende personen in toeristische sector in Culemborg (op basis van gegevens Kamer van Koophandel en postcodes)

Fulltime Parttime Aantal bedrijven Gemiddeld aantal werknemers (fulltime en parttime) per bedrijf

2007

2009

182 87

162

113

2,38

88 91 2,75

Resultaar09 t.o.v.' 07 - 11% + 1% - 20% + 15,5%

Bron: Kamer van Koophandel

4.2.7 Aanvullende resultaten

De campagne Culemborg Klopt! is veel in de geschreven media geweest, te weten 96 keer (zie bijlage 3 voor een gedetailleerd overzicht). Het ging hierbij zowel om berichten over Culemborg Klopt! als evenementen en andere activiteiten die voortkomen uit het werk van het PRET. Er heeft onder andere een arrangement in het blad Buitenleven gestaan. Van dit arrangement is door 189 personen gebruik gemaakt en heeft een impact gehad van € 23.625,- (zie tabel 4.7). Hier zijn de bestedingen die personen naast het arrangement gemaakt hebben, zoals winkelen en museumbezoek, nog niet in meegenomen. Naar alle verwachting heeft de actie in Buitenleven zodoende nog meer opgeleverd voor Culemborg dan het totaal van € 23.625,Tabel 4.7 Arrangement Buitenleven

Arrangement Buitenleven Aantal personen Pdjs arrangement Impact 189 € 125,- € 23.625,Bron: Gemeente Culemborg

4.3 Samenvatting en conclusie

Over het geheel genomen laten de cijfers in de voorgaande paragrafen zien dat Culemborg te maken heeft gehad met een interessante groei in recreatie en toerisme de afgelopen twee jaar (zie tabel 4.8). De impact van alle prestatie-indicatoren tezamen laat een positief resultaat zien. De impact van de prestatie-indicatoren van 2009 is gestegen met 27,7% ten opzichte van 2007. In euro's uitgedrukt is het positieve resultaat over de twee jaar € 152.160,-. Welke factoren dit positieve resultaat hebben beInvloed is lastig te bepalen. Wel wordt verwacht dat de projecten uit de nota 'Ruimte voor meer toerisme' en de campagne

I e I s u r e S ult Culemborg KloptI een substantiele bijdrage hebben geleverd aan de positieve resultaten van de afgelopen jaren. Tabel 4.8 Totaaloverzicht prestatie-indicatoren

Prestatie- Aantal bezoekers Bestedingen indicator (CVTO)

Evenementen Aantal bezoekers museum Stadswandelingen (betaald) Aantal nachten in jachthaven Toeristenbelasting

2007

2009

24.000

30.000

6.248

8.571

€ 6,33

422

1.052

4.073

N.v.t.

2009

2007

Impact (bestedingen x aantai bezoekers) 2007 2009

Resultaat '09 t.o.v. '07

€ 391.440,-

€ 482.400,-

+ 23,2% (4- € 90.960,-)

€ 9,65

€ 39.550,-

€ 82.710,-

+ 109,1% (4- € 43.160,-)

€ 1,85

€ 1,85

€ 781,-

E 1.946,-

+ 149,2% (4- € 1.165,-)

3.950

€ 25,(CV0,2006)

€ 27,(CV0,2009)

€ 101.825,-

€ 106.650,-

+ 4,7% (+ € 4.825,-)

N.v.t,

N.v.t.

N.v.t.

E 14.950,-

€ 27.000,-

+ 80,6% (+ € 12.050,-)

€ 548.546,-

€ 700.706,-

+ 27,7% (+ € 152.160,-)

Totale impact en resultaat

Opvallend is echter dat ondanks de grate groei in de bestedingen aan de benoemde prestatie-indicatoren, het aantal personeelsleden en bedrijven in de vrijetijdssector gedaald is sinds 2007. Mogelijk dat de economische crisis hier een rol in heeft gespeeld. Daarentegen is het gemiddelde aantal werknemers per bedrijf wel gestegen. Hieruit valt op te maken dat de bedrijven die er nog zijn, een sterkere positie hebben omdat er meer personeel aangenomen kon warden. Vanzelfsprekend is het interessant om deze positieve ontwikkeling af te zetten tegen de investeringen die de gemeente Culemborg gedaan heeft in toerisme en recreatie. In de afgelopen jaren waren deze: € 77.000,- (2008) en € 90.000,- (2009). Voor 2010 en 2011 zijn respectievelijk € 80.000,- en € 58.000,- begroot.

10



leisuresult 5. HUIDIGE SITUATIE EN WENSEN VOOR DE TOEKOMST In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de uitgangspunten uit de Nota Ruimte voor meer toerismel Dit omdat deze uitgangspunten nog steeds geldend zijn voor de toekomst. Daarnaast is er in een groepsgesprek met de gemeente teruggeblikt op de resultaten van de acties in de afgelopen twee jaar. Tijdens dit gesprek is tevens vooruit gekeken naar de wensen voor de toekomst. Naast dit gesprek heeft een workshop plaatsgevonden met het PRET. Tijdens deze workshop is eveneens geevalueerd hoe de acties gedurende de afgelopen twee jaar zijn bevallen en is vooruit gekeken naar de toekomst. De informatie uit de Nota en beide bijeenkomsten biedt belangrijke uitgangspunten en input voor de visie, de kernthema's en bijbehorende projecten die in de volgende hoofdstukken beschreven worden.

5.1 Uitgangspunten Nota Ruimte voor meer toerisme! De Kadernota Recreatie en Toerisme Gemeente Culemborg (Ruimte voor meer toerisme!) heeft drie hoofddoelstellingen: o Het formuleren van een lokale beleidsvisie recreatie en toerisme; o Het beschrijven van de ruimtelijke beleidsuitgangspunten voor de (verblijfs-)recreatie in het buitengebied; o Het opstellen van een strategisch actieplan. Secundair moet de kadernota inzicht geven in de economische reikwijdte van de strategische toeristische projecten, de rol van de gemeente en de kosten (in tijd en geld). Voor het realiseren van deze doelstellingen is een aantal uitgangspunten benoemd: De kadernota moet aansluiten bij het Culemborgse Landschapsontwikkelingsplan, het o actuele gemeentelijke en ander overheidsbeleid en bij de regionale visie `Kansen tussen de Dijken'; Het actieplan van de kadernota moet een aantal uitgewerkte strategische projecten o bevatten, waarbij duidelijke moet zijn welke projecten als eerste aangepakt moeten worden en waarom; De kadernota moet in een interactief proces tot stand komen. Dit betekent dat er in alle o fasen van het proces is gesproken en gediscussieerd met burgers, ondernemers, belangenorganisaties, ambtenaren en politici; De kadernota heeft vooraleerst betrekking op de gemeente Culemborg. Gegeven het o `gemeentegrens overschrijdende' gedrag van de toerist, zal ook de vraag en het aanbod vanuit de regio in beschouwing worden genomen. Er zal gekeken worden naar regionale samenwerking en ruimtelijke ontwikkelingen in de regio; Duurzaamheid is een belangrijke voorwaarde voor het laten slagen van toeristischo recreatief beleid. Naast de genoemde uitgangspunten voor de kadernota zijn er uitgangspunten geformuleerd voor het strategisch actieplan (onderdeel van de Nota Ruimte voor meer toerisme!): o Projecten moeten aansluiten bij de visie en/ of; Projecten bevorderen recreatie en toerisme in Culemborg en/ of; • o Projecten moeten kansrijk en doelgericht zijn en/ of; o Projecten spelen in op trends en ontwikkelingen in de markt en/ of; • Projecten moeten bijdragen aan versterking van de samenwerking in de sector en/of; • Projecten hebben een katalyserende werking en/of; Projecten versterken de concurrentiepositie van Culemborg en/ of; • O Projecten dragen bij aan het behouden van natuur en landschap. 11

leisu rn- It Daarbij is het van belang dat het gehele strategische actieplan een samenhangend geheel vormt en dat de gekozen projecten: o Op redelijke termijn (kort 1 tot 3 jaar of middellang 4 tot 6 jaar) uitvoerbaar zijn; o Financieel haalbaar zijn; o Zoveel mogelijk aansluiten bij provinciale, regionale en lokale beleidskaders en uitvoeringsacties. De bovengenoemde uitgangspunten zijn nog onverkort van toepassing op het voorliggende meerjarenprogram ma.

5.2 Wensen van de gemeente In een verkennend gesprek met de wethouder Recreatie en Toerisme en twee beleidsmedewerkers is gesproken over de ervaringen van de afgelopen twee jaar met de campagne Culemborg Klopt! en de Nota Ruimte voor meer toerismel Daarbij is tevens gekeken naar de periode 2012-2015. Wat is belangrijk? Waar moet op ingezet worden? Wat is de gewenste rol van Culemborg in de regio? Als we terugblikken op de periode sinds 2007 worden de volgende ontwikkelingen als highlights benoemd: De komst van de toeristisch informatieborden in en rondom het centrum van Culemborg: o hiermee voelt de toerist zich meer welkom; De groei van de horeca in de binnenstad (nieuwe horeca en de bestaande horeca heeft o meer ruimte gekregen); Het marketing en promotiebeleid: Culemborg Klopt! begint echt te leven, je ziet het logo o op steeds meer plaatsen verschijnen; De oprichting van het PRET; o Het aanstellen van een toeristische aanjager (Pauline Hoevenaars); o De goede communicatie over evenementen middels de poster met daarop de o evenementenkalender; De verbeterde vindbaarheid van Culemborg op internet. o Voor de toekornst zal de focus met name moeten liggen op economische doelstellingen: het versterken van de toeristisch sector in Culemborg. Hierbij ligt de focus op het aantrekken van meer bezoekers en het verlengen van de verblijfsduur. Het aantrekken van meer bestedingen per bezoeker ziet de gemeente als een afgeleide van het verlengen van de verblijfsduur. lnzetten op dagrecreatie is op de korte termijn het meest kansrijk. Hierbij heeft het de voorkeur om een brede doelgroep te kiezen maar toch te focussen per activiteit. Het is daarbij van belang dat er gekozen wordt voor de juiste doelgroep en niet alles voor iedereen op de markt gezet wordt. Er zijn nog volop kansen onbenut die gezamenlijk kunnen zorgen voor een sterke economische impuls in Culemborg. Hierbij wordt wel benadrukt dat het opzetten van meer mogelijkheden voor dagrecreatief bezoek iets is dat door de markt gedaan dient te worden. De gemeente kan dit waar mogelijk faciliteren. Met name evenementen en cultuur worden hierbij benoemd als een interessant en belangrijk middel voor het trekken van meer mensen. Ook het leggen van betere verbindingen tussen de jachthaven en de binnenstad enerzijds en het buitengebied (de dijk) en de binnenstad anderzijds, biedt enorme kansen voor Culemborg volgens de aanwezigen. Tot slot is het opzetten van productontwikkeling in de vorm van lokale en regionale arrangementen een interessante richting voor de toekomst. Daarbij is een goede rol voor het RBT Rivierenland weggelegd.

12

leisuresult Voor wat betreft de regio wordt benadrukt dat de gemeente Culemborg wel aan wil blijven haken bij de brede regionale ontwikkelingen. De richting die in het huidige visiestuk `Kansen tussen de Dijken' is ingezet, vormt hiervoor de leidraad.

5.3 Visiebijeenkomst PRET Naast het gesprek met de gemeente is een visiebijeenkomst georganiseerd met het PRET. Het PRET beetaat uit leden van verschillende sectoren van het (toeristisch) bedrijfsleven en een aantal (gemeentelijke) adviseurs: o Ambassadeur Ondernemers: Berry Waroux; o Ambassadeur Horeca: Bart-Jan Nijsingh; o Ambassadeur Overnachten: Eveline van den Bogaard-Gilhuis; o Ambassadeur Overnachten: Trees van Dam; • Ambassadeur Evenementen: Aalt van Huissteden; • Ambassadeur Evenementen: Mark van Dooren; • Ambassadeur Galeries: Bert de Bruin; O Ambassadeur Cultuur: Nicole Spaans; O Adviseur Recreatie en Toerisme: Pauline Hoevenaars (Gemeente Culemborg); O Adviseur platform: Johan Kaspers: (NORT Gelderland); O Adviseur platform: Jeroen van Noort (Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland). Het algemene gevoel ten aanzien van Culemborg Klopt! en de overige ingezette acties bij het PRET is zeer positief. Zowel vanuit de ondernemersvereniging als vanuit de inwoners van Culemborg komen positieve geluiden. De inwoners zijn vooral enthousiast over de gratis stadswandelingen op zaterdagochtend en de verbeterde informatievoorziening. De ondernemers zijn met name enthousiast over Culemborg magazine, de evenementenposter en de tasjes met leuke gadgets die weggegeven konden worden aan klanten. De PRET leden zien vooral in dat het verbinden van aanbod onder de noemer Culemborg Klopt! effectief is. Er liggen echter nog volop kansen voor de toekomst om dit meer en meer te gaan doen. De grootste kansen liggen in het verbinden van evenementen met logiesmogelijkheden. De PRET leden spreken de behoefte aan uniforme informatievoorziening uit. Op die manier kan de doelgroep nog efficibnter bereikt worden. Voor de toekomst ziet het PRET met name kansen bij de doelgroep 55-plussers. Daarbij zien zij vooral het belang van de eigen inwoners (zij zijn de beste ambassadeurs) en de regio. Voor wat betreft bezoekers zien zij kansen bij het trekken van dijktoeristen en watertoeristen naar de binnenstad. Daarbij ligt bij voorkeur de nadruk op meer kort verblijf dan de lange vakanties. Al is er wel de wens om de verblijfsduur te verlengen, met name bij de logiesverstrekkers. De zakelijke markt kan interessant zijn voor de toekomst, maar momenteel zijn er nog te weinig voorzieningen voor deze markt in Culemborg. Met voorzieningen wordt hier gedoeld op vergaderaccommodaties en overnachtingsmogelijkheden. Met de PRET leden is tevens gekeken naar de tien projecten zoals die zijn beschreven in de nota Ruimte voor meer toerisme'. Onderstaand wordt per project beschreven wat de ervaringen tot dusver zijn en of het de voorkeur heeft dat het project voor de toekomst (20122015) voortgezet wordt.

1. Citymarketing en promotie: men is erg enthousiast over dit project en vindt het een belangrijk speerpunt voor de toekomst. De PRET leden zien de promotie in de toekomst graag intensiever en meer regionaal. Daarbij heeft het positieve resultaat van het Buitenleven arrangement het enthousiasme voor meer lezersacties vergroot;

13

leisu r esult 2.

Meer en andere evenementen: de PRET leden zien het belang van het onderscheidend vermogen dat evenementen kunnen bieden. Vanuit die gedachte is het dus zeker nog een speerpunt voor de toekomst. Het trekken van een evenement als 'Te land, ter zee en in de lucht' zien zij als een waardevolle bijdrage in de promotie (al zijn de kosten aanzienlijk). Wel is een belangrijk ontwikkelpunt voor de toekomst dat er meer samengewerkt wordt; 3. Uitbreiding jachthaven: de gemeente heeft plannen om de jachthaven met 200 extra ligplaatsen uit te breiden. Dit project is echter pas naar verwachting in 2016 gereed, wat het zeker een punt maakt dat meegenomen moet worden in het meerjarenprogramma. De PRET leden zien de meerwaarde van het leggen van betere verbindingen tussen de jachthaven en het centrum. Daarbij zien zij graag dat de bestaande FietsTOP (Toeristisch Overstap Punt) ook daar weer een nieuwe plaats krijgt; 4. Ontwikkeling Werk aan het Spoel: in 2011 zal Werk aan het Spoel operationeel zijn. Voor 2012 zal de focus dan ook meer liggen op het benutten dan op de ontwikkeling; 5. Nieuwe cultuurhistorische promotieproducten en - arrangementen: dit blijft een belangrijk speerpunt. Met name het magazine ziet men als een succes en wil men graag vervolgen in de toekomst; 6. Verbetering toegankelijkheid buitengebied: voor de toekomst zal de focus verschuiven naar het leggen van combinaties tussen het water, de dijk en de binnenstad. Daarbij geven de PRET leden aan dat er kansen liggen voor het ontwikkelen van waterrecreatieve nflogelijkheden; 7. Verbeteren entrees tot de stad: de PRET leden zijn enthousiast over de toeristische infoborden. Wel geven ze aan dat er veel meer focus gelegd moet worden op het trekken van mensen uit het buitengebied en de haven naar de binnenstad; 8. Verbetering binnenstad: door betere toeristische informatievoorziening en meer horeca in de binnenstad is er al een duidelijke verbetering opgetreden. Voor wat betreft de toekomst wordt de wens voor het plaatsen van een toeristisch informatiepunt in de binnenstad uitgesproken. Hier is de gemeente Culemborg reeds mee bezig; 9. Hotelontwikkeling: dit project is nog actueel; 10. Eco-wellness centrum: door de hoge kosten kan dit plan helaas niet ten uitvoer gebracht worden. Het project wordt daarom geschrapt voor het meerjarenprogramma.

14



leisur 6. VISIE OP DE TOEKOMST: KERNTHEMA'S 6.1 Ambities

Het uitgangspunt van het meerjarenprogramma 2012-2015 is, zowel volgens de gemeente als het PRET, het streven naar economische groei. Eerder is al gesteld dat de primaire focus ligt op het aantrekken van meer bezoekers en het verlengen van de verblijfsduur. Het aantrekken van meer bestedingen is hiervan een afgeleide. Verbeterde leefbaarheid en welzijn voor de inwoners van Culemborg hangen hiermee samen en zijn een afgeleide. De primaire focus voor de periode 2012-2015 ligt daarbij op het gebied van dagrecreatie, hier liggen nog veel kansen die benut kunnen worden. 6.2 Visie

Op basis van de ambities is onderstaande visie geformuleerd: Eén van de peilers van de Culemborgse economie is recreatie en toerisme. De gemeente Culemborg streeft onder andere door recreatie en toerisme naar economische groei, passend binnen de kernwaarden van Culemborg en haar bevolking. De gewenste economische groei zorgt voor bedrijvigheid en werkgelegenheid en draagt in tweede instantie bij aan de leefbaarheid en het welzijn in de gemeente. Culemborg wil een aantrekkelijke gemeente zijn voor bewoners en bezoekers: een aantrekkelijk, bereikbaar en vindbaar vrijetijdsaanbod vormt hiervoor de basis.

6.3 Doelstellingen

Om de visie en ambities waar te maken in de periode 2012-2015 is een aantal doelstellingen geformuleerd. Deze doelstellingen zijn afgeleiden van de doelstellingen die reeds geformuleerd zijn in het jaarplan 2010: o Imagoversterking (door middel van merchandiseproducten); o Omzetvergroting naar aanleiding van imago (door middel van arrangementen); O Inwonersbetrokkenheid met Culemborg Klopti; o Productontwikkeling. Omdat bovenstaande doelstellingen echter lastig te meten zijn, worden deze onderstaand vertaald in een zestal specifieke doelstellingen die SMART 1 geformuleerd zijn: Stijging van 10% in het aantal bezoekers aan de stad en evenementen in de periode 2012-2015; o 10% groei in positieve media-uitingen (voor versterking positief imago Culemborg) in de periode 2012-2015; O In 2015 dragen alle ondernemers door middel van het Ondernemingsfonds bij aan de financiering van Culemborg Klopti; O Per jaar wordt een aansprekend nieuw product ontwikkeld; o Stijging van 5% van het aantal overnachtingen in jachthaven en logiesaccommodaties in de periode 2012-2015; O Eind 2015 heeft 10% van de Culemborgers de stadswandeling gedaan; o Minimaal behoud van het aantal bedrijven en banen in de sector. Het streven is een groei van 5% voor de periode 2012-2015;

1

Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden.

15



leisur e S ult O O

In 2015 is 70% van de inwoners van Culemborg bekend met Culemborg Klopt! (doel: inwonersbetrokkenheid verhogen met Culemborg Klopt!); In 2015 draagt 30% van de Culemborgers Culemborg Klopt actief uit, in welke vorm dan ook (bumpersticker, evenementenposter opgehangen, positieve mond-tot-mondreclame et cetera).

Bij het realiseren van deze doelstellingen is het van belang dat er gemeten wordt of er vooruitgang is geboekt. De prestatie-indicatoren zoals die zijn beschreven in hoofdstuk 4 kunnen hiervoor als basis dienen. Ook tussentijdse metingen spelen een rol bij het behalen van de doelstellingen. Als immers halverwege de periode blijkt dat een doelstelling nog lang niet behaald is, kan men in de tweede helft van de periode een grotere focus op deze doelstelling zetten. Daarbij is door middel van regelmatige monitoring (bijvoorbeeld met behulp van de leefbaarheidsmonitor) eenvoudiger te achterhalen wanneer het is misgegaan of waar de grootste successen zijn geboekt.

6.4 Kernthema's Op basis van de doelstellingen, de visie en de ambities zijn drie kernthema's geformuleerd. Deze kernthema's vormen de basis voor de projecten die aangepakt moeten worden om de doelstellingen te realiseren: o Marketing & Promotie: bij dit thema gaat het om het verder in de markt zetten van Culemborg Klopt! om zo Culemborg nog meer op de toeristische en recreatieve kaart te zetten; o Verbreden en verbinden aanbod: het doel van dit thema is dat er meer producten ontwikkeld en vermarkt worden. Daarbij gaat het ook om het aan elkaar verbinden van bestaand aanbod in de vorm van bijvoorbeeld arrangementen of informatievoorziening (als men niet weet wat er is, komt men het ook niet bezoeken); o Samenwerking: het thema samenwerking betreft verschillende samenwerkingsverbanderr tussen de gemeente en ondernemers, tussen ondernemers onderling, maar ook regionale samenwerking. Het doel is het beter stroomlijnen en verbinden van de initiatieven die er nu al zijn op het gebied van recreatie en toerisme in Culemborg. Daarnaast gaat het ook om het opzetten van nieuwe initiatieven om zo meer bezoekers en bestedingen naar Culemborg te kunnen trekken.

6.5 Projecten In voorgaande paragraaf zijn de ambities, de visie en de doelstellingen vertaald in drie kernthema's. Deze vormen het uitgangspunt voor de uitwerking van concrete projecten voor het meerjarenprogramma 2012-2015. De kernthema's zijn vertaald in concrete projecten die worden besproken in het volgende hoofdstuk. In 2011 dienen deze projecten, die in hoofdlijnen zijn beschreven, op een meer gedetailleerd niveau verder te worden ingevuld. Hierbij moet ook de planning worden geconcretiseerd.

16



leisuresult 7. PROJECTEN Onderstaand zijn 12 projecten uitgewerkt, passend bij de drie gekozen kernthema's: (1) marketing en promotie, (2) verbreding en verbinding aanbod en (3) samenwerking. De projecten zijn opgesteld voor de periode 2012-2015. Na deze periode wordt geevalueerd welke projecten tot een succesvol einde zijn gebracht en welke nog aandacht vereisen. Tevens worden na deze periode nieuwe projecten geformuleerd. Aan het einde van dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de projecten.

7.1 Marketing en promotie Project behorende bij kernthema:

Marketing en promotie

Naam en korte beschrijving

Toolkit ontwikkelen Een toolkit ontwikkelen met de huisstijl van Culemborg Klopt!, (bijvoorbeeld logo en lettertype) waar ondernemers, evenementenorganisaties en andere betrokkenen gebruik van kunnen maken in hun eigen uitingen. Hierdoor ontstaat er een eenduidig beeld naar de buitenwereld en wordt de naamsbekendheid vergroot.

Doel

Naamsbekendheid van Culemborg Klopt! en ambassadeurschap van de inwoners vergroten, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

Looptijd

2012.

Rol van de gemeente

Het beschikbaar stellen van de toolkit.

Belangrijkste trekker

PRET/ Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Betrokken partijen

Ondernemers, sport-, culturele- en evenementenorganisaties.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 10 uur eenmalig voor opzetten, daarnaast 40 uur op jaarbasis voor begeleiding ondernemers en uitzetten toolkit. Out-of-pocket kosten materialen: € 4.000,- eenmalig.

Financiering

Gemeente Culemborg (via salaris toeristisch aanjager), daarbij ureninzet vanuit PRET. Kosten voor materialen door gemeente.

17

leisuresult Project behorende bij kernthema:

Marketing en Promotie

Naam en korte beschrijving

Continueren van merchandise Culembord Klopt! en opzetten distributie De merchandise van Culemborg Klopt! is een succes. Vooral het tasje en het magazine. Dit moet worden doorgezet. Het is de bedoeling de merchandise regionaal te distribueren.

Doel

Naamsbekendheid van Culemborg Klopt! vergroten, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

Looptijd

2012-2015, daarna doorlopend wanneer de campagne zijn succes voortzet.

Rol van de gemeente

Faciliterend.

Belangrijkste trekker

Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Betrokken partijen

o RBT Rivierenland; o Lokale ondernemers; o PRET.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 80 uur op jaarbasis. Out-of-pocket kosten: E 15.000,- per jaar.

Financiering

Budget gemeente Culemborg. Ondernemers betalen per product voor bijvoorbeeld advertenties.

18

Project behorende bij kernthema:

Marketing en Promotie

Naam en korte beschrijving

Evenementencommunicatie De evenementenposter met daarop de kalender wanneer evenementen plaatsvinden is een groot succes. Steeds meer evenementen haken aan in 2010. Daarom is gekozen voor voortzetting in 2012-2015.

Doel

Vergroten naamsbekendheid en betere informatievoorziening, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

Looptijd

2012-2015, daarna doorlopend wanneer de posters een goed medium blijven.

Rol van de gemeente

Coordinator van de evenementenkalender en verantwoordelijk voor het maken van poster (middels de toeristisch aanjager).

Belangrijkste trekker

Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Betrokken partijen

RBT Rivierenlan PRET; Lokale ondernemers.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 80 uur op jaarbasis. Out-of-pocket kosten: € 2.500,- per jaar.

Financiering

Budget gemeente Culemborg, ondernemers betalen mee middels logo's op de posters. Daarbij een kleine bijdrage voor plaatsing evenement.

19

leisuresult Project behorende bij kernthema:

Marketing en Promotie

Naam en korte beschrijving

Media-aandacht De algemene PR doorzetten, zoals de lezeracties. Daarnaast aanhaken bij de regionale kernproducten. Een goede relatie met de pers onderhouden.

Doel

Vergroten naamsbekendheid en informatievoorziening, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente

Coärdinator en uitvoerder.

Belangrijkste trekker

Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Betrokken partijen

° RBT Rivierenlan o PRET; o Lokale ondernemers.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 120 uur op jaarbasis. Out-of-pocket kosten: € 10.000,- per jaar voor algemene PR en € 10.000,- voor regionale kernproducten.

Financiering

Budget Gemeente Culemborg, daarnaast per actie financiee bijdrage of bijdrage in natura vanuit betrokken partijen.

20

leis Li 7.2 Verbreding en verbinding aanbod Project behorende bij kernthema: Naam en korte beschrijving

Verbreding en verbinding aanbod

Doel

Het vermarkten van Werk aan het Spoel, waardoor er meer bezoekers naartoe worden getrokken. Hiermee worden tevens meer bezoekers naar Culemborg getrokken.

Looptijd

2012-2015 daarna doorlopend.

In de markt zetten van Werk aan het Spoel In 2011 zal Werk aan het Spoel operationeel zijn. Voor 2012 en verder zal de focus dan ook meer liggen op het benutten dan op de ontwikkeling van Werk aan het Spoel.

Rol van de gemeente Faciliterend. Belangrijkste trekker Stichting Werk aan het Spoel. Betrokken partijen Stichting Werk aan het Spoel en Gemeente Culemborg. Kosteninschatting Out-of-pocket kosten: E 5.000,- eenmalig in 2012. Financiering

Stichting Werk aan het Spoel (middels sponsoring en fondsen). Daarnaast wordt er financiering gezocht bij derden.

21

;

u lt

leisuresult

Project behorende bij Verbreding en verbinding aanbod kernthema: Naam en korte beschrijving

Uitbreidino wandelroutes en wandelpaden Het aanleggen van drie wandelroutes vanuit de stad Culemborg naar het buitengebied.

Doel

Het verhogen van het recreatief aanbod vanuit de stad om zo de verblijfsduur te verlengen en meer bestedingen aan te trekken.

Looptijd

2012-2015 ontwikkelen en onderhouden wandelroutes en wandelpaden.

Rol van de gemeente Faciliterend. Belangrijkste trekker Gemeente Culemborg. Betrokken partijen Gemeente Culemborg; o RBT Rivierenland (voor afstemming met bestaand regionaal aanbod); ° PRET; ° Provincie Gelderland. Kosteninschatting Out-of-pocket kosten: E 40.000,- voor de totale periode 20122015. Financiering

Gemeente Culemborg middels projecten Waterlinie en Culemborg aan de Lek.

22

leisuresult Project behorende bij kernthema:

Verbreding en verbinding aanbod

Naam en korte beschrijving

Meer evenementen passend bii Culemborq o Eén groot nieuw evenement dat (boven)regionaal pubHek aantrekt, bijvoorbeeld aansluiten bij Waterliniedag, fortenmaand of in samenwerking met het gerevitaliseerde museum; o Daarbij stimuleren ontwikkelen kleinere evenementen, passend bij Culemborg; o Behoud van het stimuleringsfonds.

Doel

Het aantal bezoekers aan de stad Culemborg vergroten en daarnaast de sociale cohesie onder de inwoners van Culemborg versterken.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente

CoOrdinerend (toeristisch aanjager) en faciliterend.

Belangrijkste trekker

Evenementenorganisaties.

Betrokken partijen

o Gemeente Culemborg; PRET; Lokale ondernemers.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 60 op jaarbasis. Budget Stimuleringsfonds: € 10.000,- per jaar.

Financiering

Gemeente Culemborg: via toeristisch aanjager en Stimuleringsfonds.

23

leisuresult Project behorende bij kernthema:

Verbreding en verbinding aanbod

Naam en korte beschrijving

Informatie entree stad Verbinden van buitengebied (dijken en jachthaven) met de stad Culemborg door duidelijke informatievoorziening.

Doel

Meer bezoekers vanuit het buitengebied naar de stad Culemborg te trekken.

Looptijd



Rol van de gemeente Belangrijkste trekker Betrokken partijen

2012-2013.





Coördinerend en faciliterend.

Gemeente Culemborg.



° Gemeente Culemborg; o PRET; o Ondernemers buitengebied en binnenstad.

Kosteninschatting

Out-of-pocket kosten: € 10.000,- voor de totale periode 20122013.

Financiering

Budget gemeente Culemborg, ondernemers betalen mee middels logo's op de informatieborden. Daarnaast aanjaagbudget van Ondernemersfonds.

24

leisur 7.3 Samenwerking Project behorende bij Samenwerking kernthema: Naam en korte beschrijving

Coordinator Toerisme en Recreatie Gemeente Culemborq Het behouden van de huidige coOrdinator Toerisme en Recreatie (toeristisch aanjager).

Doel

Het aanjagen van meer toerisme en recreatie in de gemeente Culemborg.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente Initiator, coOrdinator, faciliteerder, uitvoerder. Belangrijkste trekker Gemeente Culemborg. Betrokken partijen Gemeente Culemborg. Kosteninschatting Out-of-pocket kosten: € 23.000,- op jaarbasis uitgaande van een 16-urige werkweek. Financiering

Gemeente Culemborg (toeristenbelasting).

25

Ieisur nriilt Project behorende bij Samenwerking kernthema: Naam en korte beschrijving Aanhaken reqionale ontwikkelingen Zorgen voor aansluiting met nieuwe regionale nota `Kansen tussen de dijken deel 2'. Daarnaast verbinding zoeken met provincie Utrecht en Gelderland voor gezamenlijk oppakken waterlinieactiviteiten. Doel

De naamsbekendheid van Culemborg in de regio vergroten om zo meer regionale bezoekers naar de stad Culemborg te trekken. Daarnaast aanhaken op mogelijkheden voor regionale productontwikkeling.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente Coördinerend. Belangrijkste trekker Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager) in samenwerking met RBT Rivierenland. Betrokken pat en

Gemeente Culemborg; PRET; ° RBT Rivierenlan

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 160 uur per jaar. Out-of-pocket kosten: PM, afhankelijk van de te maken keuzes in de regio.

Financiering

Budget valt buiten het huidige budget voor toerisme en recreatie van gemeente Culemborg. Er zal dus elders financiering moeten worden gezocht.

26

leisuresult Project behorende bij kernthema: Naam en korte beschrijving

Samenwerkin Organisatie PRET Het huidige PRET anders organiseren: 1 relatief klein kernteam dat de uitvoering voor zijn rekening neemt. Daaromheen een brede groep ondernemers die als klankbordgroep dient. Leden uit het kernteam of de klankbordgroep kunnen na 2 jaar het stokje overgeven aan een andere ondernemer uit de eigen achterban.

Doel

De werkdruk van de PRET-leden verlichten en tevens door de frisse blik van nieuwkomers nieuwe acties en projecten ontwikkelen. Met als doel meer bezoekers en bestedingen naar Culemborg te trekken.

Looptijd

2012-2015, daarna doorlopend.

Rol van de gemeente

Coördinerend, stimulerend en faciliterend.

Belangrijkste trekker

PRET.

Betrokken partijen

Gemeente Culemborg.

Kosteninschatting

Ureninzet toeristisch aanjager: 80 uur per jaar. Daarnaast ureninzet overige PRET-leden.

Financiering

PRET-leden voor eigen ureninzet.

27

leisu r e sult Project behorende bij kernthema:

Samenwerking

Naam en korte beschrijving

Meer arrangementen ontwikkelen Ondernemers stimuleren om meer verschillende soorten dagen verblijfsarrangementen te ontwikkelen.

Doel

Door samenwerking van ondernemers meer bezoekers naar de stad te trekken, hen meer te laten besteden en de verblijfsduur te verlengen.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente

Faciliterend, stimulerend.

Belangrijkste trekker

Ondernemers

Betrokken partijen

PRET; Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Kosteninschatting

Uren toeristisch aanjager: 80 uur op jaarbasis. Out-of-pocket kosten: € 1.000,- aanjaagbudget per jaar voor dagarrangementen.

Financiering

Ondernemersfonds.

28

leisure S ult Project behorende bij Samenwerking kernthema: Naam en korte beschrijving

Ondernemersfonds Beheren van het fonds en het aantrekken van nieuwe ondernemers om te participeren.

Doel

Nieuwe initiatieven ontwikkelen en uitvoeren ten gunste van de ondernemers ten behoeve van het aantrekken en langer verblijven van bezoekers in Culemborg.

Looptijd

2012-2015.

Rol van de gemeente Faciliteerder. Belangrijkste trekker Ondernemers aangesloten bij ondernemersfonds. Betrokken partijen 0 Ondernemers; PRET; Gemeente Culemborg. Kosteninschatting

Out-of-pocket kosten: € 3.000,- voor het opzetten van het fonds.

Financiering

Ondernemers dragen via een nieuwe gemeentelijke regeling bij aan het fonds. De gemeente financiert de oprichtingskosten (niet ten laste van toerismebudget).

29

7.4 Samenvatting projecten Onderstaand worden de in de voorgaande paragrafen beschreven projecten samengevat. Allereerst wordt ingezoomd op het project, doel, belangrijkste trekker, betrokken partijen en looptijd. Vervolgens wordt in een aparte tabel ingegaan op de benodigde ureninzet en de out-ofpocket kosten voor de aankomende periode 2012-2015. Project

Toolkit ontwikkelen

Continueren van merchandise Culemborg Klopt! en opzetten distributie

Doel Naamsbekendheid van Culemborg Klopt! en ambassadeurschap van de inwoners vergroten, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken. Naamsbekendheid van Culemborg Klopt! vergroten, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

Evenementencommunicatie

Vergroten naamsbekendheid en betere informatievoorziening, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken

Media-aandacht

Vergroten naamsbekendheid en betere informatievoorziening, waardoor er meer bezoekers naar Culemborg worden getrokken.

In de markt zetten van Werk aan het Spoel

Uitbreiding wandelroutes en wandelpaden

Belangrijkste trekker Betrokken partijen Looptijd PRET/ Gemeente ° Ondernemers, sport-, 2012. Culemborg (toeristisch culturele- en evenementenaanjager). organisaties. 2012-2015, daarna Gemeente Culemborg ° RBT Rivierenland als doorlopend wanneer de (toeristisch aanjager). hoofddistributeur; o campagne zijn succes PRET; voortzet. Lokale ondememers. 2012-2015, daarna Gemeente Culemborg ° RBT Rivierenland; doorlopend wanneer de (toeristisch aanjager). o PRET; o Lokale ondernemers. posters een goed medium blijven. 2012-2015 Gemeente Culemborg RBT Rivierenland; (toeristisch aanjager). PRET; Lokale ondememers.

Het vermarkten van Werk aan het Spoel, Stichting Werk aan het waardoor er meer bezoekers naartoe Spoel. worden getrokken. Hiermee worden tevens meer bezoekers naar Culemborg getrokken. Gemeente Culemborg. Het verhogen van het recreatief aanbod vanuit de stad om zo de verblijfsduur te verlengen en meer bestedingen aan te trekken.

30

Werk aan het 2012-2015, daarna o Stichting doorlopend. Spoel; • Gemeente Culemborg.

o Gemeente Culemborg; • RBT Rivierenland (voor afstemming met bestaand regionaal aanbod); o PRET.

2012-2015.

Project



Doel

Meer evenementen Het aantal bezoekers aan de stad Culemborg vergroten en daarnaast de passend bij Culemborg sociale cohesie onder de inwoners van Culemborg versterken. Informatie entree stad Meer bezoekers vanuit het buitengebied naar de stad Culemborg te trekken. Coordinator Toerisme en Het aanjagen van meer toerisme en Recreatie Gemeente recreatie in de gemeente Culemborg. Culemborg Aanhaken regionale De naamsbekendheid van Culemborg in ontwikkelingen de regio vergroten om zo meer regionale bezoekers naar de stad Culemborg te trekken. Daarnaast aanhaken op mogelijkheden regionale productontwikkeling. Organisatie PRET De werkdruk van de PRET-leden verlichten en tevens door de frisse blik van nieuwkomers nieuwe acties en projecten ontwikkelen. Met als gevolg meer bezoekers en bestedingen naar Culemborg te trekken. Meer arrangementen Door samenwerking van ondernemers ontwikkelen meer bezoekers naar de stad te trekken, hen meer te laten besteden en de verblijfsduur te verlengen. Ondernemersfonds Nieuwe initiatieven ontwikkelen en uitvoeren ten gunste van de ondernemers ten behoeve van het aantrekken en langer verbFijven van bezoekers in Culemborg.

Belangrijkste trekker

Betrokken partijen

Evenementenorganisaties.

° ° °

Gemeente Culemborg; PRET; Lokale ondernemers.

2012-2015.

Gemeente Culemborg.

0

Gemeente Culemborg;

2012-2013.

°

PRET;

°

Ondernemers buitengebied en binnenstad.

Gemeente Culemborg.

°

Gemeente Culemborg.

2012-2015.

Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager) in samenwerking met RBT Rivierenland.

o

2012-2015.

° °

Gemeente Culemborg; PRET; RBT Rivierenland.

PRET.

°

Gemeente Culemborg

2012-2015 en daama doorlopend.

Ondernemers. o PRET; o Gemeente Culemborg (toeristisch aanjager).

Looptijd

2012-2015.

2012-2015. Ondernemers o Ondernemers; aangesloten bij o PRET; ondernemersfonds. o Gemeente Culemborg.

31

7.4.1 Kostenoverzicht In onderstaande tabel wordt de benodigde ureninzet van de toeristisch aanjager voor de verschillende projecten naast elkaar gezet. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in de benodigde uren en kosten per jaar en het totaal voor de periode van 2012-2015 (4 jaar). Project

Toolkit ontwikkelen Continueren van merchandise Culemborg Klopt! en opzetten distributie Evenementencommunicatie Media-aandacht In de markt zetten van Werk aan het Spoel Uitbreiding wandelroutes Meer evenementen passend bij Culemborg Informatie entree stad CoOrdinator Toerisme en Recreatie Gemeente Culemborg Aanhaken regionale ontwikkelingen Organisatie PRET Meer arrangementen ontwikkelen Ondernemersfonds Totaal

Periode 2012 2015

Per jaar

-

Toeristisch aanjager Out-of-pocket kosten E 4.000,40 uur (eenmalig 2012) 10 uur eenmalig in 2012 15.000,80 uur 2.500,20.000,-

80 uur 120 uur

Toeristisch aanjager Out-of-pocket kosten 4.000,170 uur 320 uur

E 60.000,-

320 uur 480 uur

10.000,E 80.000,5.000,-* 40.000,-*

E 5.000,- * E 10.000,- * 10.000,5.000,(2012 en 2013) 23.000,-

60 uur

240 uur

92.000,-

160 uur

640 uur

80 uur 80 uur

320 uur 320 uur

1.000,-* 3.000,-* (eenmalig 2012) € 98.500, (2012) 700 uur (excl. 10 uur in 2012) Aileen toerismebudget: X 2012: 56.500,- + 23.000,(safaris coOrdinator) 2013: 52.500,- + E 23.000,(safaris coordinator) 2014/2015: 47.500,- + 23.000,- (safaris co6rdinator) -

* Niet ten laste van het toerismebudget 32

40.000,E 10.000,-

2.810 uur

4.000,- * E 3•000,-* 348.000, Alleen toerismebudget: 204.000,- + E 92.000,- (safaris coordinator)

-

leisuresult BRONNEN o

Avraham, E. (2000), Cities and their news media images.

o

Avraham, E. (2004), Media strategies for improving an unfavorable city image

O

CBS, website (www.cbs.nl ).

O

CVTO (2005), Basisrapport Continu Vrijetijds Onderzoek 2004-2005. Amsterdam: CVTO.

O

CVTO (2007), Basisrapport Continu Vrijetijds Onderzoek 2006-2007. Amsterdam: CVTO.

o

CVTO (2009), Basisrapport Continu Vrijetijds Onderzoek 2008-2009. Amsterdam: CVTO. Gemeente Culemborg, Jaarplan Recreatie en Toerisme 2009 en 2010. Kamer van Koophandel (2010), Handelsregister.

O

Kotler, P., Asplund, C., Rein. I. & Raiderd, D.H (1999), Marketing Places Europe.

O

NL RNT (2006). Ruim te voor meer toerisme!: kadernota Recreatie en Toerisme Gemeente Culemborg. Breda/Nijmegen: NL RNT.

O

NRIT (2007), Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2006-2007. Breda: NRIT Media.

o

NRIT (2008), Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2007-2008. Breda: NRIT Media.

O

Sociaal Cultureel Planbureau (2007), Het bereik van het verleden; ontwikkelingen in de belangstelling voor cultureel erfgoed. Den Haag: SCP.

O

Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) (2006), De tijd als spiegel. Den Haag: SCP.

33

leisuresult BIJLAGE 1 OMGEVINGSANALYSE In deze bijlage worden de belangrijkste trends en ontwikkelingen besproken. Allereerst worden de algemene ontwikkelingen en trends beschreven, waarna wordt ingegaan op de voor Culemborg meest relevante ontwikkelingen. 1.1 Macrotrends en ontwikkelingen In figuur 1.1 worden de belangrijkste macrotrends in de maatschappij schematisch weergegeven alsmede de gesignaleerde veranderingen en ontwikkelingen op het gebied van toerisme, recreatie en vrije tijd die (mede) het gevolg zijn van deze macrotrends. Figuur 1.1 Macro trends en ontwikkelingen en hun effecten op toerisme, recreatie en vrije tijd Lage bevolkingsgroei Sterke vergrijzing Ontgroening Meer ééri- en tweepersoonshuishoudens Economische 0-groei, voorzichtige tekenen herstel Consumentenvertrouwen laag doch stijgend Koopkracht dealt licht Toenemende (buitenlandse) concurrentie door globalisatie Toenemend belang en gebruik informatie in maatschappij Toename aantal nieuwe Nederlanders

Toenemend belang 50+ markt Toenemend belang individuele (singles) markt Opkomst markt 'extended family' Kansen voor combinatie zorg en toerisme Kansen voor spreiding seizoenen en weekdagen Kansen voor productontwikkeling op basis van informatie en elektronica Kansen in of zelfs noodzaak van 'groen' toerisme Afnemende reisbereidheid/ actieradius

Kritische, mondige consument Aandacht voor gezondheid en 'wellness' Groeiend belang elektronische media Aandacht voor klimaat en milieu Stijgende globale mobiliteitsbehoefte Stagnerende regionale mobiliteit

Bron: CBS, NRIT, SCP, 2010; bewerking Leisure Result

Belangrijke lange termijn trends in onze maatschappij zijn momenteel de voortschrijdende vergrijzing en ontgroening, de snelle technologische ontwikkelingen op het gebied van informatievoorziening, toenemende (dreigende) schaarste van hulpbronnen en aandacht voor klimaat en milieu. Daarnaast speelt sinds eind 2008 de invloed van de kredietcrisis een grote rol in de ontwikkelingen binnen de maatschappij. Een laag consumentenvertrouwen, werkloosheid en onzekerheid over de toekomst vertalen zich in uitstel en aanpassing van uitgaven, ook op het gebied van vrije tijd. Verwacht mag echter worden dat na herstel van de economie deze laatste effecten weer zullen verdwijnen. Onder invloed van deze lange termijn trends verandert het werkveld voor vrije tijd. Een steeds kleinere groep werknemers moet de landelijke arbeidsproductiviteit op peil houden. Dit bij een toenemende wereldwijde concurrentie. De druk op de werkende personen neemt hierdoor toe. Globalisatie, informatisering en congestie dragen daarnaast bij aan een gevoel van stress. De behoefte aan ontspanning en het zo goed mogelijk benutten van de schaarse vrije tijd is hierdoor toegenomen. Sinds 2009 uit zich dat in toenemend gebruik van de term `mindfullness', leven met aandacht in het hier en nu, als tegenhanger van onze jachtige maatschappij. De jeugd groeit op in een andere maatschappij. Zij omarmt de informatisering en de snelle technologische ontwikkeling, waardoor zij in aard als doelgroep wezenlijk verschilt van de jeugd van enkele decennia terug. Anderzijds wordt de babyboomgeneratie ouder en vormt een nieuwe grote groep actieve ondernemende ouderen met tijd, geld en behoefte aan ervaringen en ontspanning. Tenslotte is de levensverwachting toegenomen zodat ook een 34

leisure S ult steeds grotere groep 70-plussers ontstaat die openstaat voor vrijetijdsbeleving, maar daarbij vaak behoefte heeft aan een ander niveau van comfort en gedeeltelijk zelfs verzorging. De hier ornschreven veranderingen bieden kansen voor die partijen die de behoeftes van de nieuwe doelgroepen weten te vertalen in de juiste producten. Belangrijke sleutelwoorden hierbij zijn: maatwerk, persoonlijk, authenticiteit, duurzaamheid en kwaliteit.

1.2 Vrijetijdsactiviteiten In deze paragraaf worden een vijftal vrijetijdsactiviteiten beschreven die voor Culemborg van belang zijn. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de verschillende vrijetijdsactiviteiten uit het Continue Vrijetijdsonderzoek (CVTO, 2009). Deze activiteiten zijn: o Wandelen voor plezier; o Fietsen voor plezier; o Museumbezoek; o Evenementenbezoek; o Recreatief winkelen. Er is voor deze selectie van activiteiten gekozen omdat dat de meest voorkomende vrijetijdsactiviteiten zijn in Culemborg en aansluiten bij het aanbod aan vrijetijdsvoorzieningen. Waar mogelijk worden de cijfers van het CVTO 2 afgezet tegen cijfers van vijfjaarlijks dagrecreatie onderzoek van het CBS 3 . Een verschil in definities en opzet van onderzoek maakt het helaas niet mogelijk om gegevens uit beide onderzoeken één op één met elkaar te vergelijken. Waar relevant zal op de verschillen en mogelijke verklaringen voor deze verschillen worden gewezen.

1.2.1 Wandelen o Marktvolume Op basis van zowel de cijfers van het CBS als CVTO kan gesteld worden dat het marktvolume groot is ten opzichte van andere dagtochten: wandelen is de meest populaire dagtocht in Nederland en zal dit naar verwachting de komende jaren blijven. Toch blijkt uit de cijfers van het CBS dat het volume in het aantal ondernomen wandeltochten sterk is afgenomen in 2006/2007 ten opzichte van 2001/2002 (-27%). In 2006/2007 is het aantal dagtochten besteed aan wandelen volgens het CBS 48 miljoen. De forse daling ten opzichte van eerdere metingen van het CBS is deels verklaarbaar door het slechtere weer in 2006/2007 ten opzichte van de meting in 2001/2002. Volgens het CVTO is het aantal ondernornen dagtochten besteed aan wandelen juist toegenomen in de periode 2006/2007 ten opzichte van de metingen in de periode 2004/2005. Het CVTO noteerde 426,5 miljoen dagtochten in de vorm van wandelen in 2006/2007. Dit aantal is in 2008/2009 verder gestegen tot 434,5 miljoen. Het grote verschil met de gegevens van het CBS kan deels worden verklaard door het meerekenen van wandeltochten met een duur tussen de 1 en 2 uur. Een mogelijke verklaring voor het verschil in de waargenomen trend (daling versus stijging) is dat met name het aantal Het Continu Vrijetijds Onderzoek (CVTO) is een landelijk onderzoek naar de vrijetijdsactiviteiten die buitenshuis door Nederlanders zijn ondernomen. Het CVTO dat gebruikt is voor deze rapportage is uitgevoerd in de periode 1 april 2008 t/m 31 maart 2009. 3 Bij het CBS wordt onder een dagtocht verstaan: "een recreatieve activiteit waarvoor men ten minste twee uur van huis is, zonder dat daarbij een overnachting plaatsvindt" (website CBS). 2

35

leisuresult korte wandeltochten (1 tot 2 uur) zou zijn toegenomen, ten koste van de langere wandeltochten (> 2 uur). Wandeltochten die korter zijn dan 1 uur, zijn in beide onderzoeken niet meegenomen;

° Doelgroepen Tabel 1.1 geeft een overzicht van de leeftijdsverdeling met betrekking tot wandeltochten volgens het CBS (2006/2007). Tabel 1.1 Aantal dagtochten wandelen ondernomen per leeftijdsgroep 2001/2002 2006/2007

Leeftijdscategorie 0 — 15 jaar 15 — 25 jaar 25 — 45 jaar 45 — 65 jaar 65 jaar en ouder

Aantal 2006/2007 ( * 1.000) 9.306 1.925 10.487 17.597 8.787

% 2006/2007

% 2001/2002

19% 4% 22% 37% 18%

18% 6% 30% 34% 13%

Bron:CBS 2006/2007

Uit de gegevens van het CBS blijkt dat in het bijzonder de leeftijdsgroepen van 45 jaar en ouder een groter aandeel in het aantal ondernomen wandeltochten hebben. Daarnaast is de leeftijdsgroep 0- tot 15-jarigen een belangrijke doelgroep. Wandeltochten lijken hiermee in het bijzonder populair bij gezinnen met kinderen tot 15 jaar en actieve ouderen. De sterke relatieve toename in de leeftijdscategorie 65+ doet vermoeden dat met de toenemende vergrijzing het aantal ondernomen wandeltochten door deze leeftijdsgroep zal groeien. Volgens het CVTO 2008/2009 zijn de belangrijkste doelgroepen voor wandeltochten de groep stellen zonder kinderen van 55 jaar en ouder (33%) gezinnen met jongere kinderen (012) (25%) en gezinnen met oudere kinderen (13-18) (17%). Dit beeld komt overeen met de gegevens van het CBS;

o Seizoen Bij wandelen is sinds 1995/1996 sprake van seizoensverbreding. Met name de schouderseizoenen (de lente en de herfst) zijn populaire seizoenen voor het ondernemen van een wandeltocht (CBS, 2007); o Reisbereidheid Over het algemeen is de reisbereidheid voor wandelen laag (gemiddeld 8,8 kilometer (was 9,3 kilometer)). Men onderneemt deze dagtocht veelal binnen de eigen gemeentegrenzen, 51% van het aantal ondernomen wandeltochten wordt binnen de eigen gemeentegrenzen ondernomen (CVTO, 2009); o Vervoer Volgens het CBS wordt in 62% van de gevallen de auto gebruikt om naar het startpunt van de wandelroute te rijden. Volgens de gegevens van het CVTO wordt de auto slechts in zo'n 23% van het aantal ondernomen tochten gebruikt, 26% vertrekt direct vanuit huis en voor 42% van het aantal ondernomen tochten wordt een klein stuk te voet afgelegd voordat men aan de daadwerkelijke wandeling begint. Het verschil tussen deze twee onderzoeksbronnen is vermoedelijk te verklaren door het feit dat CBS activiteiten van twee uur en !anger meet en het CVTO activiteiten van één uur en langer. De kortere wandelingen (die in volume aanzienlijk groter zijn) zullen eerder zonder auto worden begonnen dan wandelingen die meer dan twee uur duren; o Bestedingen (exclusief vervoer) Tijdens een wandeltocht van éért uur of !anger, wordt gemiddeld € 1,34 uitgegeven (CVTO, 2009). 36

leisuresult 1.2.2 Fietstocht voor plezier

o Marktvolume In totaal zijn in Nederland in 2006/2007 bijna 35 miljoen dagtochten besteed aan toerfietsen ondernomen. Volgens het CBS is hierbij sprake van een sterke daling (-27%) ten opzichte van 2001/2002. Volgens het CVTO was er sprake van een sterke stijging tot 2006/2007, maar dit aantal is in 2008/2009 gedaald tot 179 miljoen (was 205,5 miljoen). Het verschil in volume kan mogelijk op dezelfde wijze worden verklaard als bij wandelen. Het relatief slechte weer in de meetperiode 2007 kan van invloed zijn op de cijfers van het CBS, daarnaast is het verschil een indicatie dat de lengte van de ondernomen fietstochten is gewijzigd. Er worden mogelijk meer fietstochten ondernomen met een lengte van 1 tot 2 uur, deels in plaats van langere fietstochten van meer dan 2 uur; o Doelgroepen Fietsen wordt het meest ondernomen door de leeftijdscategorieen 45-65 jaar en 65+ (actieve ouderen) (CBS, 2007). Het CVTO (2009) noemt daarnaast gezinnen met jonge kinderen als belangrijke doelgroep. Daarnaast wordt deze activiteit opvallend vaak alleen ondernomen (36%); o Seizoen Toerfietsen wordt bovengemiddeld veel ondernomen in de zomer en de lente. De cijfers laten geen trend van seizoensverbreding zien. Opvallend is dat bij vorige metingen van het CBS in de schouderseizoenen (de herfst en de lente) relatief meer activiteiten ondernomen werden. Het slechte weer dat het meetjaar 2006/2007 kenmerkt speelt hierbij mogelijk een rol; o Reisbereidheid Gemiddeld doet men er 11,1 kilometer over om tot het startpunt van de fietstocht te komen. De fietstocht zelf beslaat vervolgens een gemiddelde afstand van 20,9 kilometer en duurt gemiddeld 2 uur en 34 minuten (CVTO, 2009); o Vervoer Bijna tweederde van de fietsers bereikt het startpunt ook per fiets. 28% start de tocht direct vanaf huis (CVTO, 2009); o Bestedingen (exclusief vervoer) Volgens het CVTO wordt er gemiddeld € 1,82 uitgegeven tijdens een fietstocht van een uur of langer (CVTO, 2009).

1.2.3 Bezoeken van musea

o Marktvolume Volgens het CVTO (2009) zijn er in de periode 2008/2009 14,5 miljoen vrijetijdsactiviteiten ondernomen met als doel het bezoeken van een museum. Dit is 13% van alle culturele vrijetijdsactiviteiten. Ten opzichte van 2006/2007 is museumbezoek echter gedaald met 17% (CVTO, 2007). De laatste cijfers van het CBS zijn uit 2006/ 2007, in deze periode zijn er 12,6 miljoen dagtochten ondernomen naar het museum. Ten opzichte van de periode 2001/ 2002 is dit een stijging met 13%. Geconcludeerd kan worden dat het aantal langere museumbezoeken toeneemt;

37

leisu result o Doelgroepen In tegenstelling tot cultuurbezoek in het algemeen, wordt het museum voornamelijk door 612 jarigen en 55-plussers bezocht. Daarbij is museumbezoek dan ook relatief populair onder alleenstaanden en stellen zonder kinderen (>55 jaar); o Seizoen Museumbezoek wordt het meeste in de winter gedaan, ook het voorjaar is populair. In de zomer en de herfst worden opvallend minder musea bezocht; o Reisbereidheid De gemiddelde reisbereidheid voor een bezoek aan een museum is hoog: 43,8 kilometer (CVTO, 2009). Ten opzichte van 2006/ 2007 is de reisbereidheid voor museumbezoek zelfs toegenomen (2006/ 2007: 38 kilometer); o Vervoer Museumbezoeken worden relatief veel met het openbaar vervoer gedaan. Vermoedelijk dat de locatie van veel musea in de centra van steden of plaatsen hier een belangrijke rol in speelt. In 32% van de bezoeken wordt het openbaar vervoer als vervoermiddel gebruikt. De auto blijft echter het meest gebruikte vervoermiddel met 45% van alle bezoeken; o Bestedingen De bestedingen aan museumbezoek zijn relatief laag: € 9,65 (CVTO, 2009). Deze kosten zijn exclusief de kosten voor vervoer. Ten opzichte van 2006/ 2007 is het bestedingsniveau echter gestegen, in deze periode gaf men gemiddeld nog maar € 6,33 uit aan museumbezoek. 1.2.4 Bezoeken van evenementen

o Marktvolume Uit onderzoek van het NBTC blijkt dat het aantal evenementen de afgelopen 10 jaar is verdubbeld. Gemiddeld worden er jaarlijks 3,1 miljoen evenementen georganiseerd. Dit kunnen grootschalige of kleinschalige evenementen zijn op het gebied van sport, beeldende kunst, podiumkunsten en sociale evenementen. Hierbij is de laatste groep oververtegenwoordigd; dit zijn vooral kleinschalige, lokale evenementen. De cijfers van het CBS tonen aan dat ook het aantal dagtochten naar evenementen is toegenomen, echter minder hard dan het aantal evenementen dat is georganiseerd. Zo werden in 2006/ 2007 ruim 37,5 miljoen dagtochten naar evenementen ondernomen en is er sprake van een stijging van 18% in 10 jaar. Volgens het CVTO zijn er in de periode 2008/ 2009 111 miljoen bezoeken gebracht aan een evenement. Dat is een stijging van een kleine 3% ten opzichte van 2 jaar daarvoor. Hiermee is het evenementenbezoek een van de weinige vrijetijdsactiviteiten die in marktvolume toenam in de afgelopen twee jaar. In tabel 1.2 is te zien dat de stijging in het aantal evenementen is te verklaren door de stijging in het aantal bezoeken aan een cultuurevenement of -festival. Het aantal bezoeken aan een muziekevenement of — festival liet juist een daling zien in de afgelopen 2 jaar. Tabel 1.2 Marktvolume evenementen (x 1.000.000)

Evenement Muziekevenement/ festival Jaarmarkt/ braderie/ corso Beurs/ tentoonstelling/ show Cultuurevenernent/ festival Kerstmarkt Bron: CVTO (2009)

Marktvolume 2006/2007 31,5 26,5 23,5 16,0 10,5 38

Marktvolume 2008/2009 28,5 27,5 24,5 19,5 11,5

Verschil -9,5 % +3,8% +4,3% +21,9% +9,5%

o Doelgroepen Met uitzondering van senioren worden evenementen door alle leeftijdsgroepen ongeveer in gelijke mate bezocht. De grootste groep is de leeftijdscategorie 25-45 jaar (deze groep is demografisch ook de grootste); o Seizoen Het bezoek aan evenementen is afhankelijk van wanneer de evenementen worden georganiseerd. Uit de cijfers van het CBS blijkt dat evenementen met name in het voorjaar worden bezocht. Daarnaast wordt ook in de zomer een groot aantal dagtochten naar evenementen ondernomen. De winter is verreweg het minst populaire seizoen; o Reisbereidheid De reisbereidheid voor een evenement is erg divers. Hoewel de meeste evenementen worden ondernomen binnen een straal van 5 kilometer (braderieen en dergelijke niet meegerekend), wordt ook een groot aantal van dit type dagtocht ondernomen op 30 kilometer of verder van het eigen woonadres. Hoewel men een groot aantal evenementen bezoekt binnen de eigen gemeente, is men daarnaast ook bereid voor bepaalde evenementen aanzienlijk te reizen. Volgens het CVTO (2009) legt men gemiddeld 29,8 kilometer af voor een bezoek aan een evenement. De reisbereidheid is licht toegenomen ten opzichte van 2006/2007 (28,7 kilometer). o Venmer Hoewel men voor het bezoeken van een evenement regelmatig in de auto stapt, is dit aandeel relatief lager dan bij andere dagtochten. Men gaat ook vaak op de fiets of lopend. Dit komt overeen met de diversiteit in afgelegde afstanden voor evenementen; o Bestedingen (exclusief veivoer) Gemiddeld geeft men € 16,08 per persoon uit voor een bezoek aan een evenement. Deze uitgaven verschillen erg per type evenement. Tabel 1.3 geeft het overzicht. Tabel 1.3 Bestedingen bij bezoek aan evenementen

Consumpties

In winkels

Overig

Totaal

*

*

*

*

€ 19,26

€ 0,89

€ 3,20

€ 5,06

€ 1,17

€ 10,32

€ 4,86

€ 4,37

€ 10,77

€ 3,28

€ 23,28

€ 5,98

€ 4,62

€ 0,94

€ 0,99

€ 12,53

€ 0,64

E 4,03

€ 7,03

€ 0,66

€ 12,35

Evenement Deelnamekosten

Muziekevenement/ festival Jaarmarkt/ braderie/ corso Beurs/ tentoonstelling/ show Cultuurevenement/ festival Kerstmarkt

Bron: CVTO (2009) *: Voor deze activiteit is de verdeling van de bestedingen niet bekend.

1.2.5 Recreatief winkelen/ funshoppen o Marktvolume Volgens het CVTO (2009) hebben er in de periode 2008/2009 546,5 miljoen activiteiten plaatsgevonden met als doel winkelen recreatief winkelen oftewel funshoppen. Ten opzichte van 2006/2007 is het recreatief winkelen echter gedaald met 23% (CVTO, 2007). Deze daling is waarschijnlijk te verklaren door de economische crisis. De consument houdt de hand op de knip, wat van invloed is op de bestedingen aan recreatief winkelen.

39

leisuresult De laatste cijfers van het CBS zijn uit 2006/2007. In deze periode zijn er 134,5 miljoen funshopactiviteiten ondernomen. Ten opzichte van de periode 2001/2002 is dit een stijging met 19%. Het verschil tussen het CVTO en CBS is waarschijnlijk te verklaren door het gebruik van een andere definitie van recreatief winkelen. In het CVTO worden bijvoorbeeld ook het marktbezoek en het bezoek aan een tuincentrum meegerekend, waar dit bij het CBS niet het geval is;

o Doelgroepen Recreatief winkelen wordt het meest ondernomen door de leeftijdscategorieen 25-45 en 4565 jaar (CBS, 2007). Het CVTO (2009) noemt daarnaast gezinnen met jonge kinderen als belangrijke doelgroep. Funshoppen wordt het meest ondernomen met de partner (38%). Daarnaast wordt deze activiteit opvallend vaak alleen ondernomen (29%); o Seizoen Winkelen voor het plezier wordt het meeste in de winter en herfst gedaan. In de zomer wordt opvallend minder aan funshoppen gedaan. De vakantietijd kan hierbij een rol spelen, maar ook het feit dat men met lekker weer minder geneigd is te gaan winkelen; o Reisbereidheid De gemiddelde reisbereidheid voor recreatief winkelen is 13,2 kilometer (CVTO, 2009). Ten opzichte van 2006/ 2007 is de reisbereidheid voor recreatief winkelen iets afgenomen (2006/ 2007: 13,6 kilometer); o Vervoer Men gaat meestal met de auto om recreatief te winkelen: 55% van de funshoppers gebruikt de auto als vervoermiddel. In 22% van de gevallen wordt de fiets als vervoermiddel gebruikt (CVT0,2009); o Bestedingen De bestedingen aan funshoppen zijn relatief hoog ten opzichte van andere vrijetijdsactiviteiten: € 36,75 (CVTO, 2009). Deze kosten zijn exclusief de kosten voor vervoer. Ten opzichte van 2006/ 2007 is het bestedingsniveau gestegen, in deze periode gaf men gemiddeld nog maar € 32,93 uit aan recreatief winkelen. 1.3 Conclusie Er zijn verschillende maatschappelijke ontwikkelingen gaande die van invloed zijn op de vrijetijdsbesteding. Vergrijzing, digitalisering, stagnerende regionale mobiliteit zijn voorbeelden van deze ontwikkelingen. De consument wordt kritischer en mondiger, heeft meer behoefte aan luxe, kwaliteit, maar ook authenticiteit. Daarnaast heeft men meer aandacht voor gezondheid en duurzaamheid. Door de toenemende congestie op de wegen richten de consumenten zich steeds meer op de regio waarin ze wonen. De lokale omgeving wordt steeds belangrijker voor het besteden van de vrije tijd. Dit geldt voornamelijk voor de activiteiten wandelen, fietsen en recreatief winkelen (zie tabel 1.4). Mensen zijn wel bereid verder te reizen voor meer bijzondere activiteiten als bijvoorbeeld een groot evenement als Culemborg Blues. De meest ondernomen vrijetijdsactiviteiten in Culemborg zijn wandelen, fietsen, museumbezoek, bezoek aan evenementen en recreatief winkelen. De landelijke ontwikkelingen zijn ook op deze activiteiten van invloed. Wandelen, fietsen en museumbezoek worden door de vergrijzing belangrijke groeimarkten. Wandelen en fietsen wordt immers voornamelijk door de categorie van 45 jaar en ouder ondernomen. Hetzelfde geldt voor het museumbezoek, mede vanwege de groeiende hang naar authenticiteit. Dat 40

leisur CS ult deze doelgroepen in omvang toenemen, is een gunstige ontwikkeling voor de vrijetijdssector van Culemborg. Het is echter wel van belang dat er duidelijk wordt ingespeeld op de behoeften van deze doelgroep. Door de kritischer wordende consument, zullen deze ook kieskeuriger worden en verouderd aanbod eerder links laten liggen. De opgave voor het toeristisch-recreatief product van Culemborg in de komende jaren ligt dan ook in het vinden van een balans tussen het behouden van de authenticiteit en het voldoen aan de eisen van de hedendaagse gast. De belangrijkste kenmerken van de relevante vrijetijdsactiviteiten voor Culemborg worden samengevat in tabel 1.4. Tabel 1.4 Belangrijkste kenmerken vrijetijdsactiviteiten Culemborg (landelijke cijfers) Volume

Doelgroepen

Seizoen (CBS)

Reisbereidheid

Wandelen

434,5 miljoen

45-64 jaar

Herfst/ lente

< 10 kilometer

Fietsen

179 miljoen

45+ jaar

Zomer/ lente

< 15 kilometer

Museumbezoek

14,5 miljoen

55+ en 0-15 jaar

Winter/ lente

44 kilometer

Evenementen bezoek Recreatief winkelen

111 miljoen

25-45 jaar

Lente/ zomer

546,5 miljoen

25-45 en 45-65 jaar

Herfst/ winter

30 kilometer (gemiddeld) 13 kilometer

-

Bron: CVTO (2009) en CBS (2007)

41

leisuresullt BIJLAGE 2 METING BEDRIJVIGHEID: POSTCODES EN BIK-CODES In deze bijlage staat beschreven welke postcodes en bedrijfsclassificatiecodes (BIK-codes) in het onderzoek zijn gebruikt. 2.1 Meegenomen postcodes

Voor de analyse van de bedrijvigheid zijn de volgende postcodes onderzocht: ° 4101 o 4102 o 4103 o 4104 o 4105 o 4107 o 4112 Aan de hand van het Handelsregister is gekeken wat de ontwikkeling in de vrijetijdssector in deze postcodegebieden is. 2.2 Meegenomen BIK codes

Het Handelsregister van de Kamer van Koophandel deelt de bedrijvigheid in de verschillende sectoren in volgens een systeem met BIK codes. Voor de analyse van de vrijetijdssector in Culemborg zijn de volgende BIK codes en bijbehorende sectoren gebruikt: o 55: Logies-, maaltijden- en drankverstrekking; o 633: Reisorganisatie en -bemiddeling; informatieverstrekking op het gebied van toerisme; o 9231: Beoefening van kunst; o 9232: Theaters e.d.; dienstverlening voor kunstbeoefening; 92332: Recreatiecentra; o 9252: Kunstgaleries en -expositieruimten, musea en monumentenzorg; o 925311: Dierentuinen; o 925312: Plantentuinen; o 92532: Beheer van natuurgebieden; o 92611: Exploitatie van zwembaden; o 926252: Maneges; o 92643: Zeil- en surfscholen; o 92644: Jachthavens o 92723: Hengelsport; o 92724: Recreatie n.e.g.

42

leisur e sult BIJLAGE 3 OVERZICHT MEDIA-UITINGEN CULEMBORG KLOPT! In deze bijlage staat een overzicht van alle media-uitingen van Culemborg Klopt! in de jaren 2008 en 2009. O Aanjager toerisme voor gemeente Culemborg — Zakengids 19-3-2008; O Aanjager toerisme Culemborgse Courant 19 maart 2008; O Kick-off voor toeristisch beleid Culemborgse Courant 2 juli 2008; O O O O

Primeur: ruimtereis tijdens Lek Art Culemborgse Courant 13 augustus 2008; Doe ook mee met Lek Art (ruimtereis) Culemborgse Courant 6 augustus 2008; Ruimtereis in Culemborg Zakengids 8 augustus 2008; Lek Art- Ruimtereis Culemborgse Courant 24 september 2008;

O o O O

Stimuleringsfonds Bruisende Binnenstad Zakengids 22 oktober 2008; Stimuleringsfonds Bruisende Binnenstad Culemborgse Courant 5 november 2008; Stimuleringsfonds Bruisende Binnenstad Culemborgse Courant 22 oktober 2008; Duizend euro voor een feestje in de Culemborgse binnenstad Gelderlander 21 okt. 2008; O Stimuleringsfonds Bruisende Binnenstad Culemborgse Courant 29 april 2009; o O o o o

Evenementenposter Culemborgse Courant 3 december 2008; Culemborg maakt weer evenementenposters Gelderlander 29 november 2008; Evenementenposter via de gemeente Zakengids 10 december 2008; Evenementenposter en sticker Culemborg Klopt! Culemborgse Courant 8 april 2009; Evenementenposter Culemborgse Courant 23 september 2009;

• Prijsvraag: slogan voor eigen stad Utrechts Nieuwsblad 4 december 2008; • Verzin en win Culemborgse Courant 3 december 2008; O Pret zoekt een passende slogan voor toeristisch Culemborg Gelderlander 9 december 2008; • Arrangement voor leukste slogan Utrechts Nieuwsblad 4 december 2008; •

Lezerstip van de week Kasteeltuin Telegraaf 17 januari 2009;

Toeristisch infobord op markt Zakengids 20 februari 2009; Markt en station krijgen toeristische infoborden Culemborgse Courant 28 januari 2009; • Infoborden voor toeristen Culemborg Gelderlander 23 januari 2009; • Toeristisch infobord op de markt Culemborgse Courant 25 februari 2009; O Informatiebord op de Markt beklad Culemborgse Courant 1 april 2009; O Twee extra toeristische infoborden Culemborges Courant 5 augustus 2009; O Beter op de kaart Zakengids 5 augustus 2009; • •

O Nieuwe fietsroutes met 2.200 paaltjes Gelderlander 4 maart 2009; O Nieuwe slogan Culemborg Klopt! moet toerisme Culemborg ondersteunen Utrechts nieuwsblad 21 maart 2009; • Culemborg Klopt! is te stempelen Gelderlander 21 maart 2009 (groot artikel over de opening van het toeristisch seizoen; O Culemborg Klopt winnaars van het beeldmerkontwerp Culemborgse Courant 25 maart 2009;

43

leisuresult o

Culemborg Kloptl toeristenseizoen kan van start Culemborgse Courant 25 maart 2009; O Toeristisch seizoen geopend Zakengids 25 maart 2009; o Toeristisch seizoen weer van start Zakengids 25 maart 2009; O o O O o o o o o O O O

Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 25 maart 2009; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 22 april 2009; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 27 mei 2009; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 24 juni 2009; Gratis stadsrondleiding op 4 juli Culemborge Courant 1 juli 2009; Gratis wandeling groot succes Utrechts Nieuwsblad 27 juni 2009; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 29 juli 2009; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Culemborgse Courant 29 juli 2009; Gratis rondleiding Culemborgse Courant 29 juli 2009; Stadswandeling ook leuk voor Culemborgers CC 5 augustus 2009 (met grote foto); Gratis rondleidingen van start CC 3 maart 2010; Gratis rondleidingen met stadsgidsen Zakengids 3 maart 2010;

o o

Campers welkom in Culemborg Culemborgse Courant 29 april 2009; Extra camperplaatsen jachthaven Culemborg Zakengids 24 april 2009;

o

Culemborg klaar voor invasie oldtimers (artikel begint met: Culemborg klopt en is klaar voor gastvrij ontvangst van invasie) Culemborgse Courant 27 mei 2009;

O Culemborg in Buitenleven Culemborgse Courant 27 mei 2009; o O O o O O •

Culemborg Bijvoorbeeld Culemborgse Courant 17 juni 2009; Culemborg Klopt! tijdens Culemborg Bijvoorbeeld Culemborgse Courant 1 juli 2009; Culemborg Bijvoorbeeld Special juli 2009; Culemborg Klopt tijdens Culemborg Bijvoorbeeld Culemborgse Courant 8 juli 2009; Culemborg Bijvoorbeeld weer breed opgezet Algemeen Dagblad 11 juli 2009; Foto culemborg klopt promoteam tijdens culemborg bijvoorbeeld Culemborgse Courant 15 juli 2009; Culemborg Bijvoorbeeld klopt! Culemborgse Courant 15 juli 2009;

O Culemborg Klopt, ook in de wereldwinkel Culemborgse Courant 1 juli 2009; O Culemborg Klopt timmert aan de weg Culemborgse Courant 29 juli 2009 (VL pagina); O Culemborg Klopt timmert aan de weg Culemborgse Courant 29 juli 2009 incl foto; • Culemborg Klopt timmert aan de weg Zakengids 29 juli 2009; O O o O O

Foto's met slogan over Culemborg Gelderlander 24 juli 2009; Culemborg in beeld met webcam Zakengids 29 juli 2009; Culemborg Kloptiook op de hoge Kuil Culemborgse Courant 5 augustus 2009; Culemborg: lekker shoppen en slenteren Gelderlander 4 augustus 2009; Het is hier fantastisch! Culemborgse Courant 30 september 2009;

•

Sport en cultuurmarkt geslaagd CC 9 september 2009;

O Puur life style event in Culemborg Zakengids 25 september 2009; •

Orient geniet in Syrie Zakengids 9 september 2009; 44

leisuresult o Alle werken van Vermeer onder één dak in Culernborg AD 8 oktober 2009; O Hornmage aan Vermeer in Weeshuis CC 7 oktober 2009; O Uit liefde voor Vermeer Culemborg Klopt! Tip van de maand Gelderlander dec. 2009; o O O O O O O O O O o O

ljsbaan in Culernborg aan Markt Gelderlander 20 november 2009; ljsbaan, kerststal en andere activiteiten op de markt CC 16 dec. 2009; Culemborg Schaatst op de markt CC 16 dec 2009; Culemborg Schaatst CC 9 dec. 2009; Culemborg Schaatst CC 2 dec. 2009; Lol op het ijs CC 16 dec. 2009; ljspret op markt in Culemborg Gelderlander 12 dec. 2009; ljsbaan op de markt CC 16 dec. 2009; ljsbaan op de markt CC 25 nov. 2009; Culemborg schaatst 25 nov. 2009; ldyllische kerstmarkt CC 23 dec. 2009; Kerstmarkt in centrum Culemborg 16 dec. 2009;

o Digitale nieuwsbrief Culemborg Klopt! vanaf dec. 2009; O Special in ANWB blad Toeractief incl. fietsroute en wandeling door Culemborg; o 1 pagina Uit in de Regio 2 (juni); Culemborg Special in ANWB blad Buitenleven plus arrangement (maart, april); O o Arrangement 189 keer geboekt. Veel extra bezoekers gehad n.a.v. deze special; O 3 pagina's Rivierenland magazine (februari, maart); O 1 pagina Lilt in de Regio 1(februari, maart); o 3 toeristcards over Culemborg; O Advertentie op Falkplan fietskaart Rivierenland (februari).

45