weerbericht Interview Cordaid Giften aan goede doelen lijken onzeker Transparantie breed geaccepteerd, maar we zijn er nog niet Boudewijn Poelmann

Uitgave oktober 2012

de transparant krant De Transparant Prijs voor de beste charitatieve verslaggeving

Interview Cordaid 5

Publiek vraagt om relevante verslaggeving

4

Visie Robert Swaak, voorzitter Raad van Bestuur PwC

René Grotenhuis over relevantie

Boudewijn Poelmann 5

Uitkomsten De Transparant Prijs!

12

Giften aan goede doelen lijken onzeker Ruim de helft van de Nederlanders denkt dat er te weinig toezicht en regelgeving is met betrekking tot het functioneren van goede doelen en giften aan goede doelen lijken onzeker. Dat zijn twee van de opvallende conclusies uit een onderzoek dat PwC en de Nationale Postcode Loterij hebben uitgevoerd naar goede doelen. Hierin staan drie onderwerpen centraal: Vertrouwen, transparantie en communicatie. Aan het onderzoek namen ruim 2.200 Nederlanders deel en brengt een aantal opvallende bevindingen naar voren.

weerbericht

• De toekomst van het aantal giften aan goede doelen lijkt onzeker. Bijna twee derde van de deelnemers verwacht dat de particuliere giften aan goede doelen in de toekomst minder zullen worden. Vier van de tien mensen die nu wel eens geld doneren, verwachten zelf in de toekomst minder te gaan doneren. Dit geldt nog iets vaker voor mensen die incidenteel goede doelen steunen (48%) dan mensen die dit structureel doen (34%). • Ruim de helft van de Nederlanders denkt dat er te weinig toezicht/regelgeving is met betrekking tot het functioneren van goede doelen. Een even grote groep betwijfelt of Nederlandse goede doelen wel goed functioneren. • Tegelijk is opvallend dat ruim de helft van de Nederlanders erop vertrouwt dat een donatie op een professionele manier wordt ingezet. Een iets kleinere groep, iets minder dan de helft, geeft wel aan vandaag de dag minder vertrouwen te hebben in goede doelen dan voorheen. De Nederlander drukt zijn vertrouwen in goede doelen gemiddeld uit in een rapportcijfer van 6,0. • Als mensen ervoor kiezen om te doneren, dan wordt als belangrijkste motivatie genoemd: 1) het geld gaat zoveel mogelijk naar het goede doel en niet naar kosten 2) de verbondenheid

met de doelstelling van de organisatie en 3) de transparantie over doelstellingen en behaalde resultaten. Iets minder dan de helft van de Nederlanders doneert liever voor een concrete actie dan dat men vaste donateur wordt. • H  et geld dat in Nederland beschikbaar is voor ontwikkelingssamenwerking moet volgens driekwart slimmer ingezet worden. In tijden van crisis moet het geld voor ontwikkelingssamenwerking volgens ruim de helft van de Nederlanders verlaagd worden. Bijna 20% is het hier niet mee eens. • D  at het belangrijk is dat een goed doel transparant is, wordt door ruim acht van de tien Nederlanders beaamd. Zes van de tien geven aan makkelijk of meer geld te geven aan een doel dat transparant is. Zestig procent van de Nederlander baseert zijn vertrouwen in een goed doel op de resultaten die het heeft laten zien (in voorgaande jaren). • R  uim een derde van de donateurs vindt het belangrijk dat het goede doel een aantal jaren ervaring heeft en het gedoneerde geld optimaal besteedt. Het volledige onderzoek is te vinden op www.transparantprijs.nl

52

2011 2010

55 54

45 44

Transparantie breed geaccepteerd, maar we zijn er nog niet Aan de vooravond van de uitreiking van De Transparant Prijs 2012 concludeert juryvoorzitter Alexander Rinnooy Kan dat na negen edities trans­parantie door de charitatieve sector breed geaccepteerd is. “Dankzij de sector zelf, maar ook met dank aan de inzet van PwC,” zegt Rinnooy Kan. Maar trans­parantie is geen boek dat dichtgeslagen kan worden eerder een opstap voor het volgende hoofdstuk, waarin het meer gaat over impact, bredere transparantie dan alleen het jaarverslag en misschien wel een eigen sterrensysteem.

37 28

24

23 14

5 0

1

2

4

2

Dit ‘weerbericht’ laat zien hoe het gesteld is met de publicatiesnelheid van jaarverslagen in de charitatieve sector. Hoe eerder de publicatie, hoe zonniger. In vergelijking met 2011 zien we meer zonneschijn en ook de onweersbuien die over het land raasden in juli en augustus nemen af in hevigheid. Voortekenen voor 2013: de zon zal meer en meer de overhand krijgen.

Deze Transparant Prijs wordt de negende die we uitreiken. Met het tweede lustrum in zicht, is het goed dat De Transparant Prijs het initiatief heeft genomen om eens fundamenteel na te denken wat we bereikt hebben. Plaats dat in het licht van de doelstelling om een bijdrage te leveren aan donateursvertrouwen en professionalisering van de verslaggeving van de goededoelensector en hoe we dit in de toekomst kunnen voortzetten. De Transparant Prijs heeft innovatie gestimuleerd door goede doelen op te roepen open te zijn over

slecht nieuws en mislukte projecten. Het is geen schande te vertellen dat een project niet is gelukt. “De Transparant Prijs heeft een belangrijke stimulerende rol gespeeld in het gebruik van internet. Waar negen jaar terug nog nauwelijks gebruik werd gemaakt van internet, wordt het nu door vrijwel alle goede doelen gebruikt om hun verslaggeving online te zetten. Ook een thema als meten en verantwoorden over impact is mede door De Transparant Prijs op de agenda gezet.” Terugkijkend op de afgelopen jaren ziet Rinnooy Kan dat “De Transparant Prijs tot een sterke verbetering en professionalisering van de verslaggeving heeft geleid. We hebben ons de afgelopen jaren met name gericht op het jaarverslag dat gestandaardiseerd vergelijken mogelijk maakt. De jury ziet ook dat transparantie en de kwaliteit in het jaarverslag toch ergens een momentopname is, waarbij de wereld waarin goede doelen acteren sneller en meer tijdige informatie vraagt.” “We denken na over een verbreding van ons blikveld naar de bredere communicatie met donateurs om innovatieve manieren van communiceren te bevorderen,” zegt de jury­voorzitter. “Hoe toegankelijk is naast het jaarverslag, de rest van wat een organisatie het hele jaar door vertelt.” Lees verder op pagina 2 de transparant krant oktober 2012

1

Oxfam Novib schrijft en leeft innovatie graag met grote letters Het voormalig lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks ging in 2008 aan de slag bij Oxfam Novib. Haar inzet was om de organisatie zo om te vormen dat ze klaar zou zijn voor een bestendige toekomst waarin ze de doelen die ze voor ogen heeft, ook kan blijven realiseren. “De korting van de overheidssubsidie hebben we zien aankomen. We zagen dat de wereld veranderde en dus ook wij moesten veranderen. We zijn bijvoorbeeld gaan decentraliseren. We zijn meer aanwezig in de landen waar we werken, dichter bij onze partners en minder hier. We zijn meer gaan focussen, werken in minder landen en werken op minder thema’s. Dat is niet altijd even makkelijk, maar het zorgt ervoor dat we meer samenhang hebben in wat we doen en meer impact realiseren.” Het is een van de pijlers waarop Karimi Oxfam Novib wil neerzetten. Verdere internationalisering is een andere. Dat betekent nauwere samenwerking met andere leden van het internationale netwerk van Oxfam. De voordelen zijn voor de algemeen directeur glashelder. “Het geeft een impuls aan het werk omdat je grotere projecten aan kunt. Je kunt veel efficiënter en met grotere slagkracht meer resultaten bereiken.”

Innovatie komt tegen een prijs. Maar Oxfam Novib betaalt die graag omdat innovatie de organisatie iets onbetaalbaars oplevert: geloofwaardigheid. Algemeen directeur Farah Karimi over wat het winnen van de Innovatieprijs 2011 betekent heeft voor haar organisatie. Aan de vooravond van de bekendmaking van De Transparant Prijs 2012 staat de oorkonde die hoort bij de Innovatieprijs van vorig jaar, bescheiden, bij de receptie. Innovatie toon je niet op je balie, maar in je werk, zo lijkt de gedachte. “Die prijs was een geweldige erkenning voor al die mensen die hier bezig zijn met nieuwe ideeën om onze doelen te realiseren. Wij schrijven hier innovatie met grote letters,” zegt Karimi. “Niet alleen in onze communicatie, maar in alle manieren waarop we ons presenteren en hoe we werken.”

Vervolg van pagina 1. “Als je dat aspect betrekt bij de beoordeling en de Prijs, kun je organisaties aanmoedigen om de transparantie die ze in hun jaarverslag leggen, tot norm te maken voor alle communicatie. Veel organisaties doen dat al, maar door De Transparant Prijs wat breder te trekken, kun je ook die inspanningen waarderen.” Dan kan de vraag gesteld worden hoe je dat als De Transparant Prijs kunt belonen. Rinnooy Kan heeft daar wel een idee voor: “Misschien dat je wel sterren kunt geven aan organisaties, waardoor de nadruk minder op het winnen van de prijzen komt te liggen, maar aan iedere deelnemer een waardering geeft. Net zoals je dat voor restaurants of hotels hebt.” De terugtredende voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft de afgelopen jaren vanuit zijn diverse functies een uniek beeld kunnen krijgen van de Nederlandse samenleving. Door zijn positie kan hij ontwikkelingen in diverse sectoren zien en verbinden. “Transparantie is inmiddels breed geaccepteerd en dat is goed, maar we zijn er nog niet. Transparantie blijft een relevant thema, waarvan je niet kunt zeggen dat hebben we nu bereikt en behoeft geen aandacht meer. Juist vanuit hetgeen we bereikt hebben, kunnen we naar een volgende fase waarin meer aandacht komt voor de daadwerkelijke impact van goede doelen en hoe dat gepresenteerd kan worden aan het publiek. Wij zien dat organisaties in de fase aangekomen zijn om gebruik te maken van internet en nieuwe media in de verantwoording naar het brede publiek. Internet creëert mogelijkheden die de presentatie enorm stimuleren. De ontwikkeling van innovatieve mogelijkheden om te rapporteren is net begonnen.”

2

de transparant krant oktober 2012

Dit soort grote veranderingen kunnen alleen goed verlopen als je je transparantie en je inkomsten serieus neemt. “Nieuwe financiering kunnen we alleen aantrekken als we het draagvlak kunnen behouden. Ons budget is tegenwoordig voor zo’n 30 procent afkomstig van de Nederlandse overheid. Dit is veel minder dan twee jaar geleden. Het is heel belangrijk om de financiële basis te diversifiëren. En dat lukt nu aardig. Om die trend vast te houden moeten we investeren in onze geloofwaardigheid, dus in trans­ parantie en goede verantwoording.“ Karimi komt zo bij een andere innovatie waar ze erg enthousiast over is voor de toekomst: het Praat Mee platform. “Als je communiceert dan moet je niet alleen zenden. Mensen willen betrokken zijn, ze willen zelf bijdragen en meepraten.”

Open discussie levert dan het meeste op, daarvan is ze overtuigt. “Geslotenheid is echt een risico. Want niets blijft meer gesloten. Je kunt niets meer verstoppen. Daarom: open gooien, meedenken, meenemen in het proces.” Praat Mee maakt dat mogelijk. “Ik ben er niet bang voor dat het een forum wordt voor allerlei critici. Het is een mooi platform voor het uitwisselen van ideeën. We zoeken juist de dialoog, met iedereen. Ook de PVV-Kamerleden hebben we uitgenodigd hier te komen, een gesprek met ons aan te gaan. We hebben heel veel mooie resultaten te laten zien.” Ze gaven aan de uitnodiging geen gevolg. “Het platform Praat Mee is niet alleen om de ideeën op te doen. We hebben bijvoorbeeld dit jaar bij het schrijven van ons jaarverslag mensen gevraagd om een aantal van onze projecten te beoordelen. Wat vinden zij een succes of juist een mislukking. Dat klinkt misschien riskant, maar ik heb er alle vertrouwen in. Wat we er van opsteken kunnen we gebruiken voor verbetering. Maak er gebruik van om intelligentie te mobiliseren. Ga uit van de kracht van de organisatie. Ik geloof echt in de kracht van maatschappelijke organisaties, ook in deze tijd.” Zo’n Innovatieprijs, hoe bescheiden ook bij de ingang van het hoofdkantoor aan de historische Haagse Mauritskade, is een enorme stimulans geweest voor Oxfam Novib om door te gaan op de ingeslagen weg, zo bezweert Karimi. “Want er is genoeg te doen. En sommige projecten laten zich makkelijker financieren dan andere. Op het terrein van vrouwenrechten bijvoorbeeld merken we dat. Om zo’n thema toch aan te kunnen pakken, moet je innovatieve middelen gebruiken. Daar werken we aan. Prijzen winnen stimuleert dat enorm, zeker al die jonge mensen die hier op de gangen en op de achtergrond hun uiterste best doen voor onze doelen. ”

En nog iets: Oxfam Novib heeft een naam hoog te houden en Karimi vindt daarom dat de naam je verplicht een voorloper te blijven.

Wat hem vooral is bijgebleven is “de oprechte wil om te leren en te verbeteren van goededoelenorganisaties”. Ook noemt Rinnooy Kan “de inzet, ambitie en visie van PwC om vanuit Social Responsibility de sector te helpen transparantie te professionaliseren. Jaarlijks 3.000 uur besteden in een periode van economische tegenwind, vind ik een compliment waard”. Desgevraagd noemt Rinnooy Kan de positie en deelname van de Vermogensfondsen als serieus punt van aandacht. “Dat er dit jaar geen prijs uitgereikt is in de categorie Vermogensfondsen steekt. Het aantal deel­nemers is te gering.” Hoe die bereikt kunnen worden is een serieus vraagstuk dat aandacht verdient, vindt hij. “De evidente bereidheid van de FIN toont dat het onderwerp transparantie serieus genomen wordt.

“We denken na over een verbreding van ons blikveld naar de bredere communicatie met donateurs om innovatieve manieren van communiceren te bevorderen.” Transparantie is ook voor de Vermogensfondsen relevant vanuit de maatschappelijke positie die zij hebben. Wij zien dat een kopgroep van Vermogensfondsen wel deelneemt en goede scores behaald en ook mooie verbeteringen laat zien. Je ziet, Vermogensfondsen hebben niets te verliezen door open te zijn. De vormgeving en invulling zullen met de FIN besproken worden.”

“Een ander aandachtspunt is dat slechts 47% van de goede doelen met een CBF-Keurmerk deelneemt aan De Transparant Prijs. Dan hebben we het over de grotere organisaties in de sector die fondsen werven onder het Nederlands publiek. Het is zeer wenselijk de deelname te vergroten. Hier ligt een belangrijke uitdaging voor ons én het CBF om beter te begrijpen wat de motivatie is om nog niet deel te nemen zodat we deze organi­ saties over de brug krijgen.” Voor de toekomst van De Transparant Prijs blijft volgens Rinnooy Kan “kern dat het jaarverslag een onderscheidend middel is om op gestandaardiseerde wijze organi­saties te vergelijken. De hele sector is professioneler geworden. Gevarieerder ook. Het zou mooi zijn om ook te onderzoeken of verbreding naar relevante communi­catie met donateurs ook in de prijs betrokken kan worden. Daarnaast vind ik het aantrekkelijk te kijken naar de wijze waarop De Transparant Prijs schouderklopjes uitdeelt. Het gaat niet alleen om de prijswinnaars. Met de 10e prijs in aantocht vind ik het goed en uitdagend om na te denken over bijvoorbeeld dat systeem om sterren uit te delen aan deelnemers. Iets waarmee organisaties in hun communicatie met donateurs een objectief oordeel over de eigen transparantie transparant kunnen maken.”

Colofon Redactie Eric de Bie, Maarten Elsthout, Wim van Ginkel, Anne Kemeling, Mayke Kersten, Erwin Tuil, Brenda Verberne en Richard Volbeda. Fotografie Roy Beusker, Chris de Bode, Wilberto van den Boogaard, Malou van Breevoort, Wilco van Dijen, Henriëtte Guest, Bastiaan Heus, Thomas Schlijper en Rob Voss. Strip Bas Köhler Druk & Lithografie Verweij Printing Redactieadres [email protected]

Samenvattend concludeert Rinnooy Kan dat “er veel bereikt is. Transparantie is algemeen geaccepteerd, maar dat is allerminst een reden om niet na te blijven denken over hoe we De Transparant Prijs kunnen vernieuwen.”

www.transparantprijs.nl

Juryoordeel prijswinnaars De Transparant Prijs is ingesteld voor maatschappelijke organisaties die fondsen werven onder het Nederlandse publiek. De Prijs wil een stimulans zijn voor de verdere professio­ nalisering van de kwaliteit en de transparantie van de maatschappelijke verantwoording door de sector. Het gaat in eerste instantie om de inzichtelijkheid van de verslaggeving en de wijze van communiceren. Dit jaar hebben 189 organisaties hun jaarverslag vrijwillig ingestuurd. Vanaf de eerste week van juli heeft een team van 30 PwC-professionals de jaarverslagen beoordeeld, gereviewed en een selectie gemaakt voor de beoordelingscommissie. Begin september oordeelde de beoordelingscommissie over de geselecteerde verslagen en nomineerde 4 organisaties in de categorie grote fondsenwervende instellingen en 3 organisaties in de categorie kleine fondsenwervende instellingen. Daarnaast nomineerde zij Oxfam Novib voor de innovatieprijs, meeste innovatieve verslag op het thema ‘Communicatie met donateurs’. 17 september kwam de jurycommissie onder leiding van Alexander Rinnooy Kan bijeen en koos de winnaars van de verschillende categorieën. Hieronder treft u de reactie van de jury per genomineerde.

De winnaars

Nominaties Groot

Nominaties Klein

In de categorie Groot een nieuwe winnaar, en wel Wakker Dier. Op vrijwel alle deelgebieden is Wakker Dier erin geslaagd de score te verbeteren ten opzichte van vorig jaar, verbeteringen die resulteren in een historisch hoge score van 9,0. Evenals bij Stichting Projecten Zuid-Afrika geldt voor het verslag van Wakker Dier dat het een evenwichtig verslag is, dat niet alleen oog heeft voor geboekte successen, maar ook evalueert welke projecten minder succesvol verliepen en waar nog ruimte voor verbetering ligt. Groot pluspunt is ook de uitstraling van het jaarverslag. De foto’s en verhalen die door het verslag heen zijn opgenomen versterken het verhaal dat Wakker Dier wil vertellen en maken het verslag tot een levendig en zeer prettig leesbaar geheel, dat de lezer meeneemt in datgene waar Wakker Dier voor staat en mee bezig is.

Dorcas Dorcas is al jaren een stabiele factor in de top van transparante organisaties. De nominatie in de categorie Groot is echter nieuw. Door onder andere uitgebreider analyses en evaluaties op te nemen in het jaarverslag, is Dorcas erin geslaagd op maar liefst vijf onderdelen de hoogste score neer te zetten in deze categorie. Kortom: Een volkomen verdiende nominatie!

Stichting El Fuego Stichting El Fuego is jarenlang een trouwe deelnemer in de categorie Klein. Alleen al de uitstraling van hun jaarverslag laat zien dat veel zorg en aandacht aan het verslag is besteed. In het verslag is zichtbaar opvolging gegeven aan onze aanbevelingen uit eerdere jaren, waardoor de score op onderdelen als ‘impact’ en ‘governance’ een stijging laten zien. Deze verbeteringen hebben El Fuego het laatste zetje naar de absolute top in de categorie Klein gegeven.

SOS Kinderdorpen Drie jaar op rij slaagt SOS Kinderdorpen erin boven de 80 punten te scoren, een opvallende prestatie. Met name op het vlak van toelichten van financiële zaken is nog een verbetering ten opzichte van eerdere jaren gerealiseerd. Samen met de toch al ruimschoots aanwezige anekdotes en foto’s, maakt dit het jaarverslag tot een waardige drager van een nominatie in de categorie Groot. Plan Nederland Dit jaar is door Plan Nederland gekozen voor een meer zakelijke manier van verslag uitbrengen ten opzichte van vorig jaar. De nadruk ligt met name op tekst en minder op lay-out. Dit is de score op diverse inhoudelijke onderdelen ten goede gekomen. Uiteindelijk is het feit dat de screeningscommissie het jaarverslag van Plan Nederland op maar liefst drie onderdelen als ‘best practice’ aanmerkte, doorslaggevend geweest om Plan Nederland dit jaar te nomineren in de categorie Groot.

Stichting Nederland-Batam Stichting Nederland-Batam heeft zichtbaar gewerkt aan het verbeteren van haar jaarverslag. Dit heeft geresulteerd in een helder en gestructureerd verslag, dat op een duidelijke manier inzicht biedt in de bestedingen per project, maar ook in zaken als input, output en impact. Deze manier van verantwoording zorgde ervoor dat het jaarverslag van Nederland-Batam er duidelijk op een positieve manier uitsprong in de categorie Klein, met een nominatie in deze categorie als gevolg.

Negen jaar schitterend samenwerken met de goededoelensector aan transparantie is voor PwC een persoonlijke en professionele verrijking. Uw inzet daarbij waarderen we enorm. Ze inspireert. Ook dit jaar meldden zich bij ons meer jonge reviewers aan dan we nodig hadden. Transparantie is geen luxe, maar noodzaak. Donateurs, maatschappij, media en politiek kijken steeds vaker over uw schouders mee. Om te zorgen dat zij ook kunnen zien wat er echt gebeurt, is die transparantie onmisbaar. Alleen zo wordt de relevantie van de sector helder en weten donateurs waar ze aan toe zijn. Volgend jaar voor de tiende keer en ik hoop van harte dat u blijft meedenken over oplossingen en hoe we het nog beter kunnen doen. Door nog beter onze relevantie te tonen en met een recordaantal jaarverslagen van goede doelen en vermogensfondsen. Nita Wink Sectorvoorzitter Maatschappelijke Organisaties PwC In de categorie Klein heeft Stichting SPZA de winst van vorig jaar weten te prolongeren. Het jaarverslag van SPZA is een sober, overzichtelijk verslag, dat voor het eerst alleen online te raadplegen is. De interactieve opzet maakt het verslag gemakkelijk leesbaar en zorgt ervoor dat de lezer eenvoudig in kan zoomen op onderwerpen die hij/zij belangrijk vindt. In het verslag wordt veel aandacht geschonken aan de impact die de Stichting gemaakt heeft. Daarnaast biedt het verslag een evenwichtig beeld van positieve ontwikkelingen en gebeurtenissen enerzijds en leeren verbeterpunten anderzijds. Interessant is verder de tevreden­ heidsgarantie aan donateurs, die inhoudt dat donateurs die niet tevreden zijn met de besteding van hun gift, hun geld terug kunnen vragen. Vermeldenswaardig is verder dat de winst van vorig jaar SPZA er niet van heeft weerhouden te blijven werken aan verbetering van het verslag, met een nog hogere score als gevolg.

Facts & Figures

SPZA is niet de enige deelnemer die een titel prolongeert, ook Oxfam Novib is erin geslaagd voor het tweede jaar op rij te winnen met het meest innovatieve jaarverslag. Dit jaar is voor deze categorie specifiek gekeken naar innovatie op het gebied van ‘communicatie met donateurs’. Oxfam heeft veel aandacht besteed aan communicatie met donateurs en heeft dit op zeer innovatieve wijze gedaan. Door de donateurs de mogelijkheid te geven mee te praten over bijvoorbeeld de invulling van het jaar­verslag, maar ook actief te betrekken bij de discussie of projecten al dan niet geslaagd zijn, heeft Oxfam een zeer authentieke en innovatieve invulling aan het thema ‘communicatie met donateurs’ gegeven. Oxfam is daarmee volkomen verdiend voor de tweede keer op rij winnaar in deze categorie.

de transparant krant oktober 2012

3

Publiek vraagt om relevante verslaggeving Het belang van een goede verantwoording naar

u steeds vaker om aan te kloppen bij bedrijven en vermogende particulieren. Die willen alleen meedoen als ze overtuigd zijn van de waarde van uw doelen, wat u doet om deze te realiseren en of u daar succesvol in bent.

publiekgroepen staat volop in de aandacht. Neem de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg die wil dat ziekenhuizen nadrukkelijker verantwoording afleggen

De vraag is of de huidige benadering van verslaggeving geschikt is om uw publiek dit soort relevante inzichten te geven. Verslaglegging heeft het laatste decennium in het teken gestaan van transparantie. Dat heeft geleid tot een jaarverslag dat alsmaar uitdijt, waarbij zowel u als uw donateur zich ongetwijfeld de vraag stellen of dat wel zinvol is. Gelukkig zien we weer een kentering van transparantie naar relevantie.

over de kwaliteit van hun werk. Het Nederlandse publiek dat wil weten hoe de gelden die via de SHO hulpactie zijn ingezameld worden besteed in de Hoorn van Afrika. De burger die zich afvraagt of jongeren wel de gewenste waar krijgen voor gemeenschapsgeld dat naar jongerenwerk in wijken gaat.

In die trend past ook het concept ‘integrated reporting’. Bij deze nieuwe benadering van publieke verslaggeving staat het verhaal achter uw organisatie en het leggen van verbanden centraal. Wat is bijvoorbeeld de impact van veranderingen op uw strategie? En hoe verhouden de risico’s zich tot het welslagen van uw missie. Bovendien biedt integrated reporting de ruimte om de vorm van uw verslaglegging aan te passen aan de informatiebehoeften van individuele gebruikers. Wat voor een donateur relevant is, is dat niet per definitie voor een subsidiegever, en vice versa.

Maar niet alleen waar private en publieke geldstromen door elkaar lopen groeit de roep om controle, rekenschap en verantwoording. Veel ondernemingen en organisaties worstelen, mede onder druk van de samenleving, met hun beloningsbeleid en de koppeling met hun strategische doelen. En in toenemende mate wordt van bedrijven gevraagd zich te verantwoorden over hun milieu- en personeelsbeleid. En in mijn eigen wereld klinkt de roep om onze waarde als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer beter over het voetlicht te brengen. De roep om publiek rekenschap is niet nieuw. Ondernemers en bestuurders besteden al jaren veel aandacht aan openheid van zaken. Maar wat transparant leek, was dat niet altijd. Beloning, winst en overhead stonden keurig in de boeken, maar de context ontbrak. We zagen wel de uitkomsten, maar niet altijd de onderliggende waarden en intenties.

Gelukkig is het meten van maatschappelijke waarde - die u elke dag weer toevoegt - en het daarover op een toegankelijke manier rapporteren steeds beter ontwikkeld. Ik durf te stellen dat de charita­ tieve sector hierin voorop loopt. U moet wel. Juist met beperkte (financiële) middelen is het belangrijk om deze middelen optimaal uit te geven. Bovendien dwingt de verlaging van overheidssubsidies

Graag maken wij u deelgenoot van dit soort nieuwe inzichten. Deze krant, de jaarlijkse Transparant Prijs, de pilot ‘impact meten en rapporteren’ en onze workshops zijn voorbeelden van initiatieven waarmee wij onze betrokkenheid bij de charitatieve sector willen onderstrepen.

Robert Swaak Voorzitter Raad van Bestuur PwC

www.pwc.nl

Wilt u heilige huisjes of veilige huisjes?

Je wilt misschien van veel wakker liggen, maar niet over de waarde van je omgeving waarin je leeft. Wie dacht dat regels controleren afdoende zou zijn, weet inmiddels beter. De waarde van vertrouwen in naleving van afspraken in letter én geest blijkt onschatbaar. Het denkbeeldige comfort van de heilige huisjes maakt plaats voor de noodzaak van veilige huisjes. De accountant speelt daarin een belangrijke rol. Door zijn bijdrage aan een nieuwe mentaliteit en een systeem van financiële verslaglegging dat bestand is tegen de eisen van vandaag en morgen. PwC wil met anderen bouwen aan die veilige huisjes. Ook die van u? Lees meer op: www.pwc.nl/veiligehuisjes

© 2012 PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 3412089) Alle rechten voorbehouden.

4

de transparant krant oktober 2012

Is transparantie makkelijker dan gedacht? Transparantie is van steeds groter belang. Een open organisatie geeft vertrouwen en dat is van directe invloed op de beslissing om een goed doel te willen steunen, of om deel te nemen aan een loterij die goede doelen steunt, zoals de Postcode Loterij. Onze deelnemers en ook de niet-deelnemers kijken kritisch met ons en de goededoelenorgani­saties mee, en terecht: hoe wordt dat geld besteed, gaat dat wel zo efficiënt mogelijk, welke keuzes worden gemaakt? Wil je het vertrouwen van de consument houden, dan zal je optimaal inzicht moeten geven. Ik las laatst de resultaten van een wereldwijd onderzoek, de Edelman Trust Barometer. Daaruit blijkt dat het vertrouwen in goede doelen, maar ook in het bedrijfsleven en de overheid, gemiddeld overal ter wereld daalt. Dat gaat dus niet de goede kant op. Wat moeten we doen om aan vertrouwen te winnen?

Een indicatie geven de Nederlandse resultaten van dit onderzoek. We moeten meer doen op maat­schappelijk gebied. Dat moet voor de goede doelen een minder lastige opdracht zijn dan voor het Nederlandse bedrijfsleven, waar een verschil van 29% werd gemeten tussen verwachtingen en prestaties.

Er blijft dus werk aan de winkel. Daarom is het goed dat De Transparant Prijs er al vele jaren is. Een prijs voor die goededoelenorganisatie, die het meest duidelijk inzicht verschaft in de inkomsten en uitgaven, in hun denkprocessen en activiteiten. Ik heb enkele jaren deel mogen uitmaken van de jury van De Transparant Prijs. Een inspirerende klus, om jaarverslagen door te nemen, te overleggen met de andere juryleden, wie is het meest transparant, waar kan het nog transparanter? De Nationale Postcode Loterij stelt 100.000 euro prijzengeld ter beschikking: 25.000 euro voor de winnaar in de categorie kleine fondsenwervende instellingen en 75.000 euro voor de winnaar in de categorie grote fondsenwervende instellingen. Met deze samenwerking tussen PwC en de Postcode Loterij onderstrepen we het belang dat wij hechten aan eerlijke en open communicatie

van goededoelenorganisaties. Hoe transparanter een organisatie is, des te groter de kracht van die organisatie uiteindelijk wordt. Natuurlijk moest ik zelf wel uit de jury nu de Postcode Loterij prijzengeld beschikbaar stelt. Kwestie van transparantie! We hopen dat we er zo aan kunnen bijdragen dat mensen die een jaarverslag lezen, daar vertrouwen bij voelen, of zelfs positief verrast zijn, en daardoor gaan of blijven doneren. Want dat het belangrijk is dat een goed doel transparant is, beaamt ruim acht op de tien mensen. Zes van de tien geeft aan, sneller of meer geld te geven aan een doel dat transparant is. Dus misschien is het toch wel makkelijker dan gedacht.

Boudewijn Poelmann Directievoorzitter Nationale Postcode Loterij

Het lijkt makkelijker voor goede doelen, maar is dat ook zo? Dat wilden we wel eens weten en daarom liet PwC in samenwerking met de Postcode Loterij onderzoeken hoe het echt is gesteld met het vertrouwen, de transparantie en communicatie van de goede doelen. Daaruit kwamen een paar interessante feiten. Bijvoorbeeld de mooie vaststelling dat bijna de helft van de Nederlanders donateur is van één of meerdere goede doelen. Ook hier blijkt dat de transparantie van een goed doel een belangrijke rol speelt in de keuze om een doel te steunen. Men geeft eerder geld, of meer geld, aan goede doelen die transparant zijn over doelstellingen en resultaten. Toch verwacht bijna tweederde van de Nederlanders, die af en toe of structureel geld aan goede doelen geven, dit in de toekomst minder te zullen gaan doen.

“Wij zullen helaas over vijftig jaar nog steeds relevant zijn” Maatschappelijke organisaties zijn vaak verbindend voor de samenlevingen waarin ze werken. Bijvoorbeeld Cordaid dat al tientallen jaren vanuit zijn wortels in het katholieke deel van Nederland, de takken uitstrekt naar mensen in ontwikkelingslanden duizenden kilometers verderop. Over het nut en onnut daarvan woedt al jaren een discussie. Door transparant te zijn, wil Cordaid, winnaar van De Transparant Prijs 2011, inzichtelijk maken wat er gebeurd met het geld. Maar dat is allang niet meer afdoende, zo merkt algemeen directeur René Grotenhuis op. “We hebben een uitstekend effectiviteitsverhaal. We zijn transparant. Echt volstrekt helder en eerlijk over wat er goed gaat en wat niet. Maar transparantie en verantwoording zijn een beetje een technisch vraagstuk geworden. De vanzelfsprekendheid van allerlei aspecten, ook de financiële, zijn op de schop gegaan. De positie van de sector en de manier waarop deze gefinancierd wordt, erodeert en dat proces is al tien jaar gaande.” Ergens lijken de critici maar niet te willen begrijpen dat geen enkele organisatie altijd kan raakschieten. “Het is een beetje Sisyfusarbeid,

een uphill battle. Het is een beetje als met een bank. Die weet dat twintig procent van de leningen aan ondernemers geen rendement oplevert en waarschijnlijk wel afgeschreven moet worden. De bankier weet alleen niet welke twintig procent niet slaagt. Wij weten dat ook niet. Je kunt leren van wat er mis ging, maar in de toekomst zijn er dan andere factoren waardoor zo’n project niet lukt. Dit zijn sectoren waarin altijd wel wat fout gaat. Het is alleen jammer dat daardoor de successen onvoldoende doordringen.”

Daarom stond het afgelopen jaar ook in het teken van herbezinning. Welk doel moet gediend worden, hoe kan dat het beste en waar kan het verschil worden gemaakt. Want je kunt niet alles blijven doen. “Er is echt veel bereikt de afgelopen jaren. Zeker op het terrein van menselijke waardigheid. Denk alleen al aan het fenomeen HIV/Aids. Toen ik jaren geleden in Zuid-Afrika was, bezocht ik een opvanghuis voor kinderen met HIV/Aids. Die kinderen waren afgeschreven. De zusters konden niet veel meer dan het sterven verlichten. Nu is het een conditie waarmee je kunt leven. Ik noem dat een enorm succes. En dat geldt ook voor andere ziekten of het terugdringen van kindersterfte.”

Die scepsis heeft zijn weerslag gekregen in de vraag of en wie organisaties als Cordaid moet ondersteunen. Het opiniestuk van de VVD’ers Blok en De Caluwé over het schrappen van drie miljard voor ontwikkelingssamenwerking, is daarvoor misschien wel een treffend voorbeeld uit het afgelopen jaar. Niet dat Grotenhuis denkt dat zo’n bezuiniging politiek haalbaar is, het tekent toch een zekere sfeer. Voor zover het nog nodig was, wacht Cordaid niet af welk zwaard van Damocles er komend jaar boven het hoofd komt te hangen. “Die discussie over effectiviteit en efficiency van ontwikkelings­ samenwerking is misschien niet altijd even prettig,“ zegt Grotenhuis. “Maar het dwingt wel tot scherper definiëren waar je mee bezig wilt zijn. De wereld is veranderd. Een aantal ontwikkelingslanden heeft zich ontwikkeld tot land met structuur, een bestuurlijke bovenlaag, middenklasse en economische ontwikkeling.

Onze organisatie begon ooit vanuit het paradigma van rijk versus arm. Door als rijken de armen te ondersteunen zou de wereld beter worden. Dat paradigma klopt niet meer. Voor particuliere initiatieven nog wel, maar niet meer voor organisaties als Cordaid. Een andere rol is voor ons noodzakelijk, willen we over vijf jaar nog relevant zijn. En die relevantie is echt problematisch als je nu geen stap neemt.”

Door Grotenhuis en zijn organisatie is de herbezinning vertaald in een duidelijke keuze voor een specifieke groep landen: de conflict­ gebieden en de failed states. “Om dat te kunnen, vormen we onze organisatie om tot een sociale onderneming, met business units en minder afhankelijk van de politiek. Het verbeteren van de menselijke waardigheid blijft met die keuze bovendien ons uitgangspunt. En dat kan naar onze overtuiging de komende jaren uitstekend gediend worden met ons sociaal ondernemer­schap. De transparantie en wil om verantwoording af te leggen is de afgelopen jaren onlosmakelijk onderdeel geworden van Cordaid.”

de transparant krant oktober 2012

5

pwc.nl

Zichtbaar resultaat voor iedereen De winnaars van De Transparant Prijs 2012:

PwC feliciteert Wakker Dier, Stichting Projecten Zuid-Afrika en Oxfam Novib met het winnen van De Transparant Prijs 2012, respectievelijk in de categorieën grote en kleine fondsenwervende instellingen en innovatie. Ze krijgen de prijs omdat hun jaarverslagen het meest inzichtelijk en onderscheidend zijn in de charitatieve sector. We reiken de prijs jaarlijks uit in samenwerking met de Stichting Civil Society. Vanaf dit jaar stelt de Nationale Postcode Loterij een prijzengeld van 100.000 euro ter beschikking voor de winnaars. Het winnen van De Transparant Prijs is voor de drie organisaties een bekroning van hun inspanningen voor meer kwaliteit en duidelijkheid in de charitatieve sector. Een prestatie om trots op te zijn! www.transparantprijs.nl © 2012 PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 3412089) Alle rechten voorbehouden.

Integrated reporting? De meeste verslaggeving is eenzijdig gericht op financiële prestaties. Zij vertellen maar een deel van het verhaal en zeggen niets over hóe de organisatie geld werft en hoe houdbaar dit model is. Ondertussen neemt de druk vanuit de samenleving toe. Belang­hebbenden, donateurs en medewerkers verwachten dat de organisatie meer laat zien hoe zij waarde creëert, welke (maatschappelijke) risico’s daar tegenover staan en hoe zij die beheerst. Waarde is op vele manieren uitlegbaar. Het kan worden uitgedrukt in naams­bekendheid (merkwaarde), maar ook in maatschappelijke waarde (welke bijdrage levert de organisatie aan de maatschappij). Waarom is verslaggeving gericht op wat er achter ons ligt? Als de crisis ons iets heeft geleerd, dan is het wel dat we sneller afstand moeten nemen van oude vanzelfsprekendheden. We zien dat de discussie over een meer toekomst georiënteerd stelsel pas sinds de crisis echt wordt gevoerd. De steun voor wat integrated reporting wordt genoemd, groeit nu in rap tempo. Ook in de politiek zien we bijval. Integrated reporting is dan ook geen rocket science, het concept borduurt voort op de bestaande opvattingen en ideeën over financiële en niet-financiële verslaggeving, het directieverslag en het maatschappelijk verslag. De International Integrated Reporting Council (IIRC) werkt wereldwijd samen met een groep van belanghebbenden uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, overheden en de

6

de transparant krant oktober 2012

wetenschap aan een raamwerk voor integrated reporting. Dit raamwerk moet belanghebbenden in staat stellen om zich een goed en volledig beeld te vormen van de onderliggende waardedrijvers van de organisatie. Dat betekent niet alleen dat financiële informatie in samenhang gezien moet worden met informatie over het unieke bedrijfsmodel, de realisatie van de bedrijfsstrategie en de operationele prestaties van de organisatie. Ook de relaties van de organisatie met haar omgeving (in termen van afhankelijkheden en samenwerkingsverbanden) moeten duidelijk zijn, zodat een buitenstaander een goede inschatting kan maken van de kansen van de organisatie op lange termijn. Wat is integrated reporting? • Effectieve verslaggeving Integrated reporting gaat niet om méér informatie, maar om samenhangende informatie: het misverstand mag niet ontstaan dat het aanvullende eisen stelt aan verslaggeving en dat nog meer informatie over belanghebbenden wordt uitgestort. Daarom is het belangrijk te benadrukken dat integrated reporting juist ten doel heeft om beknopte, heldere en effectieve verslaggeving te bevorderen. • Niet transparant, maar relevant Een verhaal wordt niet per se beter als het langer is. Verslaglegging heeft het laatste decennium in het teken gestaan van transparantie. Dat heeft geleid tot een verhaal dat alsmaar uitdijt, waarbij zowel de opsteller als de gebruiker zich de vraag stelt of dat wel zinvol is. Transparantie is dan ook geen doel op zich; maar een middel om relevantie duidelijk te maken en te vergroten. • Strategisch beleid staat centraal Volgens de richtlijnen van de International Integrated Reporting Council (IIRC) wordt een goed verhaal opgebouwd vanuit de kern: de beschrijving van de organisatie en de strategische doelen. Daaruit volgen de risico’s en kansen in de omgeving, en het strategisch beleid. Dat leidt tot een beschrijving van de prestaties van de organisatie, zowel op financieel als niet-financieel vlak. Dit is de integrale waarde die de organisatie creëert. Aan het slot van het verhaal kijkt de organisatie vooruit naar de toekomst.

• Integrated reporting is samenhang Eén van de belangrijkste principes binnen integrated reporting is samenhang, het leggen van verbanden tussen verschillende gegevens. Wat is bijvoorbeeld de impact van veranderingen in de omgeving op de strategie? Hoe verhouden de risico’s zich tot de strategische doelstellingen? Om de samenhang en volledigheid in het oog te houden, wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Door de grote hoeveelheid gegevens die volgens de regels opgenomen moeten worden, kan het moeilijk zijn verhalend te blijven schrijven. Gelukkig kunnen verplichte gegevens die minder relevant zijn voor het verhaal een plaats vinden in de bijlagen. •V  orm van verslaglegging ondersteunend aan informatievraag door belanghebbenden Integrated reporting biedt de ruimte om de vorm van verslag­ legging aan te passen aan de informatiebehoeften van individuele gebruikers. De huidige technologie maakt het nu al mogelijk dat iedereen naar behoefte zijn of haar eigen rapport kan samenstellen. Denk aan bijlagen over specifieke deelonderwerpen, of gedeeltes van het verslag die toegankelijk zijn via de website. • Publieke verslaglegging die boeit Een goed verhaal heeft dus een begin, een midden en een einde, duidelijke bouwstenen, en stelt de toehoorder of gebruiker in staat de samenhang te begrijpen en eruit te halen wat voor hem of haar relevant is. Pas als het verhaal bondig, relevant en spannend is, wordt de lezer geboeid door de publieke verslaglegging van een organisatie. Anne Kemeling Senior Manager Sustainability & Responsible Governance

Meer lezen?

www.pwc.nl/ spotlightspecial

De Transparant Prijs wil innoveren: op naar transparantie 3.0 en jaarverslag 3.0 De Transparant Prijs wil voorop lopen in de ontwikkelingen, relevante trends signaleren en deze agenderen. Het tijdperk van het papieren jaarverslag is passé. De trend van online en internetverslag­geving vraagt om nieuwe vormen van verantwoording. Dit jaar is een ‘bezinningsjaar’ waarin De Transparant Prijs een aantal trends en reflecties vanuit de sector een plaats wil geven. De beoordelingssystematiek van De Transparant Prijs is in de loop van de jaren steeds verfijnder en gedetailleerder geworden. Het gevolg is dat organisaties die op alle aspecten punten willen halen, steeds omvangrijkere jaarverslagen zijn gaan opstellen. Door goede doelen wordt de relevantie van het jaarverslag steeds vaker ter discussie gesteld omdat donateurs de jaar­verslagen maar beperkt lezen. Transparantie is een thema dat relevant blijft, maar wel van een nieuwe lading moet worden voorzien om bij te dragen aan donateursvertrouwen. Om te komen tot een visie hoe transparantie 3.0 eruit ziet worden de volgende aspecten mee­­genomen: • E en herpositionering van het begrip transparantie. De Transparant Prijs heeft de afgelopen jaren de focus gelegd op het jaarverslag. Onderzocht moet worden of niet een bredere communicatie met donateurs meegenomen moet worden. • Vanuit de donateur gezien wordt beleving steeds relevanter (zelf zien en meemaken) om vertrouwen te creëren. Vanuit een beleving ontstaat een relatie. Geef beleving een plaats in de bezinning hoe transparantie en jaarverslag 3.0 eruit zien. • G  eef doelgroepenbenadering een plaats en zie het jaarverslag als één van de communicatiemiddelen (jaarverslag is niet het enige middel, wees reëel in verwachtingen ten aanzien van het jaarverslag). • D  onateurs willen steeds meer op maat informatie krijgen die hen interesseert en geen standaard vast format jaarverslag waarin ook informatie staat waar ze geen belangstelling voor hebben (omdat ze alleen informatie over het waterproject in Kenia willen hebben). De concrete thema’s die wij benoemd hebben om nader uit te werken in een visiedocument voor het jaarverslag 3.0 zijn: • C  ompactheid (compleetheid en details moeten niet beloond worden waardoor dikkere jaar­verslagen een hogere waardering krijgen). • Relevantie (welke informatie is relevant en welke minder: hoofd- en bijzaken scheiden). • Impact (welke organisatie kan inzichtelijk maken hoeveel impact één euro investering oplevert? Hoe ver wil je hiermee gaan? Impact is relevant, maar je kunt ook doorslaan door alles te willen meten - wat is de gulden middenweg?). • Internet (het papieren tijdperk is voorbij – wat betekent internet en online verslaggeving en het fenomeen continuous reporting? Directe real time informatie in tegenstelling tot jaarverslagen die op zijn vroegst 2 of 3 maanden na afloop van het boekjaar beschikbaar komen.). In de sector is een wildgroei ontstaan van regels, richtlijnen, codes, keurmerken en ranglijsten die steeds net andere eisen stellen waardoor het doen van een compacte en geïntegreerde verantwoording een grote uitdaging is geworden. Een herbezinning op welke regelgeving effectief bijdraagt aan donateursvertrouwen maakt onderdeel uit van de evaluatie. In de evaluatie worden ook specifiek de trends en ontwikkelingen in andere verslaggevingsprijzen (zoals de Transparantiebenchmark voor de 500 grootste bedrijven van het Ministerie van EL&I) beoordeeld, net als internationale ontwikkelingen op het gebied van transparantie (sustainability trends en global reporting initiative) en ontwikkelingen in andere verslaggevingsprijzen (zoals de Sijthofprijs) meegenomen. Veel van deze thema’s komen samen in een initiatief dat gestart is in het bedrijfsleven: “Integrated reporting” waarbij het bijzonder is om te zien dat de thema’s waar wij ons mee bezig houden, ook de thema’s zijn die in het bedrijfsleven steeds relevanter worden, zo al niet zijn. Op de achtergrond speelt de vraag naar de visie op transparantie (wat is nu transparant, zijn er grenzen aan transparantie). De Transparant Prijs organiseert in het najaar een aantal rondetafelbijeen­ komsten waarin met deskundigen van binnen en buiten de sector wordt gesproken over genoemde thema’s. Doelstelling is begin volgend jaar een visie te hebben waarin verwoord is welke impact de hier genoemde ontwikkelingen hebben op De Transparant Prijs. Wim van Ginkel Director & projectleider De Transparant Prijs

Sculptuur De sculpturen die zijn uitgereikt zijn geen doorsnee maar een uniek ontwerp van Nederlandse makelij. Speciaal voor De Transparant Prijs 2012 is samen met Louis La Rooy van Van Tetterode Glasobjekten een sculptuur ontworpen dat past bij het karakter en de uitstraling van De Transparant Prijs. Het feit dat de trofeeën handwerk zijn en dus allemaal uniek, benadrukt nog eens dat ook de winnaars allen uniek zijn, niet alleen in wat ze doen maar ook in de manier waarop ze daarover verantwoording afleggen naar hun achterban. Het materiaal van de sculptuur staat symbool voor de kern van de prijs, transparantie. De kleuren van het logo zijn op subtiele wijze verwerkt, waardoor de sculptuur ook aansluit bij de uitstraling van De Transparant Prijs. De spiraal vorm staat symbolisch voor een voorstelling van groei, het cyclische karakter van alles.

Stichting Eritrea Hagez Stichting Eritrea Hagez is er dit jaar in geslaagd als allereerste deelnemer het jaarverslag in te sturen. Al in maart 2012 was de aanmelding een feit, toen kon ook de achterban het jaarverslag al raadplegen. Chapeau!

Stichting Kwasa De titel ‘snelste stijger’ gaat dit jaar naar Stichting Kwasa. Met een puntentotaal dat maar liefst 2,7 punten hoger lag dan vorig jaar, lieten zij alle andere klimmers achter zich door op de ranglijst een sprong van maar liefst 90 plaatsen te maken, een knappe prestatie!

Stichting CooP-Africa, cycling out of poverty In de categorie ‘beste nieuwkomer’ gaan de felicitaties naar Stichting CooP-Africa, die door een fotofinish met een score van 6,2 de andere nieuwkomers achter zich liet. de transparant krant oktober 2012

7

De relatie met donateurs

Over de waarde van donateursvertrouwen ‘Alles van waarde is weerloos’, dichtte Lucebert. De zin prijkt boven de Rotterdamse Blaak, waar de woorden het ongelijk van de schrijver bevestigen. Goededoelenorganisaties zijn van grote waarde, maar zijn pas weerloos als ze niet doen waarvoor ze in het leven werden geroepen en als ze nalaten hun acties inzichtelijk, transparant en bevlogen over het voetlicht brengen. Dat transparantie op zich niet meer genoeg is om het bestaan van een goededoelenorganisatie te garanderen, is bekend. De politieke en maatschappelijke discussies over financiering, solidariteit, doelmatigheid en impact trekken wissels op de relatie tussen de organisatie en haar stakeholders. Elk bericht over al dan niet vermeende verspilling, zorgt voor negatieve publiciteit over de hele sector. Kwetsbaarheid is dan het eerste woord dat opkomt. Maar kwetsbaar betekent niet hetzelfde als weerloos. Transparantie in de verslaglegging maakt duidelijk wat je doet, hoeveel dat kost, wie je ermee bereikt hebt en waarom jouw organisatie dus bestaansrecht heeft: van transparantie naar relevantie. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Voor goede doelen is relevant hoe de relatie met donateurs te creëren, te voeden en te onderhouden. Er bestaat niet iets als dé donateur. Iedere donateur is uniek en verwacht oog en begrip voor de eigen drijfveren en op maat gesneden communicatie. In de relatie met donateurs is het begrip donateursvertrouwen belangrijk. Donateurs blijven betrokken en blijven geven als er vertrouwen is. Donateursvertrouwen ontrafeld Binnen PwC hebben we een poging gedaan om het begrip donateursvertrouwen te ontrafelen en te vertalen naar de wijze waarop de verslaggeving kan bijdragen aan donateursvertrouwen. De onderstaande factoren zijn dan relevant. Een aantal factoren is beïnvloedbaar voor een goed doel en een aantal daarvan zijn veel lastiger te beïnvloeden: • Zin: Hoe zinvol is het doel? Voelt een donateur een verbinding met de doelstelling, visie en missie? • Perceptie: Welke beelden heeft een donateur gevormd van een goed doel of van de goededoelensector? Hoe interpreteert een donateur nieuws in de media? • Efficiency: Heeft de organisatie intern het huis op orde en wordt het geld aan het doel besteed? • Effectiviteit/impact: Hoe effectief is de organisatie in het werk dat ze doet en welke impact wordt bereikt? • Eerlijk kwetsbaar: Is de organisatie eerlijk en durft ze zich kwetsbaar op te stellen ook als er mislukkingen zijn? • Passie/betrokkenheid: Toont de organisatie passie, bevlogenheid in de uitvoering van de activiteiten? • Directe communicatie via nieuwe media: Weet het goede doel de juiste snaar te raken bij de individualiserende donateur, die steeds meer mogelijkheden heeft om zelf informatie te verzamelen? Zin: de donateur verandert en wil betrokken worden en beleving hebben bij het goede doel Donateurs veranderen. Een goed doel wist zich zo’n veertig jaar geleden vaak verzekerd van loyaliteit door kerkelijke, sociale of politieke verbondenheid. Tegenwoordig is die loyaliteit in de regel eerder individueel bepaald. De donateur is een consument geworden in de supermarkt van goede doelen. Dat vergt van de organisaties een nieuwe, innovatieve aanpak. Een donateur en zijn vertrouwen winnen is een opgave die niet meer alleen beantwoord kan worden met meer transparantie. Om van transparantie naar relevantie te komen vergt een nieuwe inzet en een nieuwe manier van denken over de donateur, de eigen organisatie en het doel dat de organisatie wil bereiken. Naast geld geven donateurs tegenwoordig ook kennis en tijd. Ze willen zelf een schooltje timmeren in een ontwikkelingsland,

8

de transparant krant oktober 2012

ze reizen voor eigen rekening en in eigen vrije dagen voor een paar weken naar Azië. De donateur wil zelf het verschil maken in het leven van een onbekende die hij door zijn inzet leert kennen. Degene voor wie ze het doen krijgt een gezicht. Geven is goed, maar er iets voor terugkrijgen is geweldig. En hoe concreter het doel waaraan wordt gegeven, hoe prettiger. Donateurs worden zo niet alleen geldgever. Ze worden ook eigenaar van het doel, al is het maar een klein beetje. Van buitenstaander worden ze medestander. De betrokkenheid kan op die manier groter zijn dan in het verleden. De inzet en motivatie van de collectant en folderaar kan niet onderschat worden, toch is de inzet van de huidige donateur intensiever, persoonlijker en ingrijpender voor de ontvangende organisatie.

Was voor 2010 de gemiddelde score nog 3,0, in 2011 behaalden de organisaties gemiddeld een 3,6. Dit jaar is de transparantie, onder andere door de vernieuwde richtlijnen, verder gestegen naar gemiddeld 4,1. Dat betekent dat door de meeste organisaties naast het verantwoorden van de hoogte van de directiebeloning (gespecificeerd volgens de nieuwe richtlijn) ook het beloningsbeleid wordt benoemd. De beloning is in overeenstemming met de aanbeveling van de VFI: de maximale beloning van bestuurders is afhankelijk van de omvang van de organisatie, complexiteit van de organisatie, de organisatorische context en het directiemodel. Hoe netjes een organisatie omgaat met uit algemene middelen komende fondsen, wordt door de buitenwereld deels afgemeten aan het salaris dat de bestuurders krijgen. Daarnaast zijn beloningen, kantoorkosten en representatie de meer zichtbare financiële aspecten. Transparantie over de kosten en vooral het waarom daarvan kunnen bijdragen aan het voorkomen van discussie. Maar dat vergt inventiviteit. Kosten onder normale omstandigheden bieden geen garantie voor de abnormale omstandigheden. Organisaties worden dan juist geconfronteerd met het gegeven dat in rampgebieden of andere moeilijke omstandigheden goederen, middelen en mensen niet altijd voor handen zijn. Prijzen blijken dan in hoge mate afhankelijk van vraag en aanbod.

Perceptie van donateurs maakt goede doelen kwetsbaar Minder grijpbaar is de perceptie van een goededoelenorganisatie. Hoe een organisatie wordt gezien, bepaalt in hoge mate hoe succesvol ze kan opereren of fondsen kan werven. En daarom zit in de perceptie ook de kwetsbaarheid van een organisatie. Er hoeft maar een artikel te verschijnen over al dan niet vermeende topsalarissen of onduidelijke uitgaven, en het imago komt onder druk. In het ‘beste’ geval lijdt de organisatie er onder, in het ergste geval komt de hele sector in een kwaad daglicht te staan. Perceptie kan tegelijkertijd ook leiden tot juist een hogere gunfactor. Bijvoorbeeld omdat het doel als zeer sympathiek of nobel wordt gezien. Als dan ook nog eens een originele manier is gevonden voor fondsenwerving, werkt de perceptie zonder twijfel in het voordeel. Het bekende gezicht of de bekende naam is een ander, potentieel gunstig stemmende factor waarmee een goed doel kan proberen de fondsenwerving te vergroten. Als een oud-politica als Agnes Kant of Femke Halsema haar naam verbindt aan een organisatie, gebeuren er twee dingen. Allereerst worden de idealen waar dat bekende gezicht voor staat aan het doel van de organisatie verbonden. Daarnaast krijgt de organisatie een stilzwijgend stempel van goedkeuring van iemand die wordt gezien als integer en oprecht bewogen. Marco Borsato deed dat met de War Childconcerten, een film en acties in samenwerking met Radio538. Door naam, connecties met media te koppelen aan een goed doel creëerde de zanger een voor de organisatie waardevolle impuls. Donateur verwacht een efficiënte besteding van de middelen en lage organisatiekosten Sinds de introductie in 2006, geldt de Balkenendenorm in toe­­nemende mate als maatstaf voor wat redelijk en onredelijk is voor salariëring in tal van sectoren die geheel of gedeeltelijk met belasting­geld gefinancierd worden. Het vrijwillig salarisplafond van 130% van een ministersalaris was aanvankelijk alleen van toepassing op functies in het openbaar bestuur. Inmiddels wordt ook de goededoelensector volgens deze norm de maat genomen. Wie er boven zit, geldt al snel als onfatsoenlijke zakkenvuller. Uit de data van De Transparant Prijs blijkt dat de toelichting van directiebeloningen in de afgelopen drie jaren duidelijker en daardoor transparanter is geworden. De deelnemers kunnen op deze vraag in totaal vijf punten scoren.

Voor kosten in de charitatieve sector is het zaak uit te leggen waarom en onder welke omstandigheden bepaalde kosten gemaakt zijn. Door de reden voor uitgaven inzichtelijk te maken, kan ook aangetoond worden dat een hogere uitgave efficiënter kan zijn dan de goedkope variant. Impact is relevant voor een donateur: wordt het geld effectief besteed en wat is impact van de euro? Donateurs reageren op het behaalde effect van hun bijdrage. Als ze zelf tevreden naar het schoolgebouw kunnen kijken waar ze aan gewerkt hebben, is de impact meteen zichtbaar. Iets lastiger is dat als de donateur geen kennis of tijd heeft gegeven, maar geld geeft voor dat schoolgebouw.

Doordat het karakter van de donaties verschuift, wordt het karakter van de verslaglegging ook anders. Als het jaarverslag niet alleen verantwoording voor het verleden, maar ook een visitekaartje voor de toekomst is, moet de impact van de donatie juist in die publicatie helder zijn. Samenwerking tussen organisaties voor een specifiek project kan de impact van de inspanningen en donaties aanzienlijk verhogen. Juist door infrastructuur en logistiek te delen kunnen gelden efficiënter worden besteed. Dat kan voor eenmalige projecten zoals in gebieden waar natuurrampen hebben plaatsgevonden. De vraag is dan ook actueel of meer permanente bundeling van middelen en mensen kan leiden tot grotere slagvaardigheid in realisering van doelstelling en het werven van fondsen. Een belangrijk doel van het nieuwe model van medefinanciering was dat binnen de verschillende allianties meer zou worden samengewerkt. Onze ervaring is dat bij diverse allianties de organisaties hun eigen activiteiten uitvoeren en daarmee onvoldoende wordt samengewerkt, anders dan in de gezamenlijke rapportering naar het Ministerie. Ook de verslaggeving over samenwerkingsverbanden kan sterk worden verbeterd. Gemiddeld behaalde de organisaties 3,5 van de te behalen 5 punten. Wat vaak ontbreekt in de verantwoording is de evaluatie van de toegevoegde waarde en effectiviteit van de samenwerkingsverbanden. Eerlijkheid en kwetsbaarheid is relevant: wees reëel in de verwachting die gewekt wordt en communiceer open over succes en mislukkingen De donateur wil tegenwoordig ‘geraakt’ worden. Storytelling of de testimonial is dan een beproefd middel om doel en resultaat over het voetlicht te brengen. Er schuilt echter een gevaar in verhalen. Het verhaal kan namelijk meer vragen oproepen dan de verteller lief is. Daarom moet het beeld dat wordt neergezet, eenduidig en eerlijk zijn. Een goededoelenorganisatie die beweert een bepaald percentage van de inkomsten te besteden aan het doel, komt de reputatieschade niet meer te boven als blijkt dat het werkelijk percentage veel lager ligt.

Passie en betrokkenheid laten zien De donateur van 2012 wil passie en betrokkenheid zien. In tal van acties wordt geappelleerd daaraan, al dan niet in combinatie met een ideologische insteek. De trots bij te dragen aan een oplossing is niet nieuw. De collectant die de avonden opofferde voor een tocht langs de voordeuren, werd er door gedreven. Die betrokkenheid is niet meer altijd genoeg. Het actief deel uitmaken van een oplossing krijgt vaker de voorkeur. De nieuwe opvattingen over donatie en inspanningen voor het goede doel, doen niets af aan de kernwaarden die gelden voor de traditionele filantropie en de e-philanthropy. Vertrouwen, privacy,

‘De donateur wil zelf het verschil maken in het leven van een onbekende die hij door zijn inzet leert kennen. Donateurs worden zo niet alleen geldgever. Ze worden ook eigenaar van het doel, al is het maar een klein beetje. Van buitenstaander worden ze medestander.’ Goede doelen onderkennen het nut van publiek inzicht geven, maar kennen een dilemma omdat mislukkingen ook kunnen leiden tot schade aan donateursvertrouwen. Maar, fouten maken is goed, het is namelijk uitstel van succes. We willen allemaal succes, maar daarvoor moeten we eerst fouten maken en ervan leren. Mislukking is slechts een vertraging op de weg naar succes. Wij zien organisaties die zich schuldig lijken te maken aan ‘cherry picking’ en alleen de succesvolle projecten toelichten. Wij dagen juist die, maar eigenlijk alle organisaties uit, om transparant te zijn over hun leermomenten. Een specifiek attentiepunt in dit kader betreft het risico op fraude en hoe open een goed doel is op het moment dat fraude heeft plaatsgevonden. Er is durf en vertrouwen voor nodig om open te zijn over geconstateerde fraudes. Donateurs en media dagen wij uit om de mislukking te zien als een vertraging op de weg naar succes, en niet als voorbeeld om het goede doel direct op af te rekenen. Iedereen maakt fouten om daarvan succesvoller te worden!

veiligheid, reputatie, persoonlijke benadering en verstandig inspelen op ontwikkelingen blijven het fundament vormen onder alle organisaties in de sector. Gebruikmakend van nieuwe media die helpen de beleving en betrokkenheid dicht bij de donateur te brengen Van fondsenwervende organisaties is de afgelopen jaren veel gevraagd. Een terugtredende overheid en de lastige economische omstandigheden dwingen tot creativiteit. De komende jaren zullen niet veel anders zijn. Een aantal instellingen weet in de competitieve markt van fondsenwervers ‘het gat in de markt’ te vinden en substantiële donaties te werven. Bij succesvolle fondsenwerving is de afgelopen jaren de betrokkenheid van donateurs bij het doel en het activeren van deze groep zelf belangrijker geworden. Die acties die de beleving koppelen aan het doel, leiden tot een jaarlijkse verdubbeling van inkomsten zoals bij de Alpe d’Huzes. De gunfactor en de buzz die de afgelopen jaren gepaard gaat met de jaarlijkse actie lijken daarbij bepalend. De kracht van innovatieve fondsenwerving ligt in het op elkaar aansluiten van de activiteit (Alpe d’Huez bedwingen), voorbeeldfunctie (Lance Armstrong en anderen die kanker hebben over-

wonnen die meefietsen) en binding van de doelgroep (mensen die direct of indirect met kanker te maken hebben gehad). De ontwikkeling van social media als Twitter zullen nog meer bepalend zijn bij het succes van een actie. Deelnemers venten hun activiteit uit via een website of een twitteraccount. Dat kan positief uitpakken omdat het betrokkenheid genereert. Tegelijkertijd schuilt er een gevaar in. De beperktheid van een tweet, al dan niet met een tiny url naar een foto, werkt een oversimplificering van doorgaans uiterst complexe situaties in de hand. Hulporganisaties kunnen dan zelf bedenken wat de gevolgen kunnen zijn voor hun activiteiten en de verantwoording daarvan. Strikte controle van de communicatie is niet het antwoord. Verkramping leidt zelden tot het gewenste resultaat. Als iemand kwaad wil doen, is dat lang niet altijd te stoppen. Wel kan een organi­ satie door helderheid, eerlijkheid en openheid over activiteiten en financiën de eigen geloofwaardigheid zo vergroten dat een negatief verhaal de reputatie niet ondermijnt. De achterban van donateurs en sympathisanten reageert dan niet nerveus op de publiciteit. Tot slot Transparantie is zowel een zegen als een zorg. Zeker voor een sector die kwetsbaar is voor kritiek van buitenaf. Het idealisme kan makkelijk worden afgedaan als gebrek aan realisme; uitgaven kunnen eenvoudig worden neergezet als exorbitant; mislukte projecten zijn voor criticasters het bewijs van hun gelijk, terwijl de successen lang niet altijd de credits krijgen die ze verdienen. Maar die kwetsbaarheid, betekent niet dat goededoelenorganisaties weerloos zijn. Juist door de verbinding aan te gaan met de donateur en hem ‘mede-eigenaar’ te maken van de oplossing, door inzichtelijk te maken wat er gebeurt en door het hele verhaal op een geïntegreerde, heldere en eerlijke manier te vertellen, wapenen organisaties in de sector zich tegen de stuurlui aan de wal. Transparantie en relevantie staan voorop als uitgangspunten voor een systeem waarbij organisaties – profit en non-profit – beter laten zien hoe ze waarde creëren, welke risico’s ze daarbij lopen, hoe ze die beheersen en wat de impact is van hun handelen op de maatschappij. Anne Kemeling Marielle van Dijk Erwin Tuil

Senior Manager Sustainability & Responsible Governance Senior Manager Assurance Redacteur

de transparant krant oktober 2012

9

Kerngegevens de transparant prijs Na de piek van het aantal deelnemers aan De Transparant Prijs 2010 lijkt het aantal deelnemers de laatste twee jaar af te nemen. Dit wordt veroorzaakt door de verplichte deelname in 2010 van de top-100 deelnemers. Dit jaar is een verdere daling van het aantal deelnemers zichtbaar met name door de afname van de deel­ nemers in de categorie Vermogensfondsen. Ondanks het dalend aantal deelnemers aan De Transparant Prijs 2012, is dit jaar wel de hoogste score ooit behaald. Ook zien we een stijgende trend in de gemiddelde scores van alle deelnemers, deelnemers die voorgaand jaar ook hebben deelgenomen en de top-100 deelnemers. Tegenvallend is het aantal deelnemers met een keurmerk; zouden deze organisaties niet verplicht deel moeten nemen?

TP 2012 Winnaar De Transparant Prijs

Wakker Dier

Aantal deelnemers

TP 2011

TP 2010*

TP 2009

TP 2008

Cordaid

Natuur­ monumenten

Muziekinstrumenten Fonds

De Zonne­bloem

201

219

201

177

Gemiddelde score alle deelnemers

6,1

5,8

5,9

5,6

5,4

Gemiddelde score van instellingen die meerdere jaren hebben meegedaan

6,3

6,1

6,1

6,2

6,0

Gemiddelde score van top -100 deelnemers

6,7

6,5

6,4

-

-

Hoogste score

9,0

8,6

8,4

8,8

8,5

47%

48%

57%

50%

44%

Aantal deelnemende CBF-Keurmerkhouders (in % van totaal aantal CBF-Keurmerkhouders) * Verplichte deelname top 100

Opmerkelijk is dit jaar de afname van het aantal deelnemers tot 189 veroorzaakt door minder deelnemende Vermogensfondsen en een relatief groot aantal afvallers in categorie Groot (met name de “kleinere” instellingen in categorie Groot met inkomsten van € 0,5 miljoen en € 3 miljoen).

Aantal deelnemers

Uit analyse onder de afgevallen grote goede doelen blijkt een combinatie van oorzaken: het niet tijdig gereed komen van het jaarverslag is opnieuw een belangrijke oorzaak net als het ontbreken van de behoefte aan verdere verbetering van het jaarverslag.

Klein

Groot

Vermogensfonds

Totaal

Deelnemers 2011

32

149

20

201

Nieuw of eerder meegedaan

11

15

0

26 (38)

Afvallers

(8)

(23)

(7)

Verschuiving van categorie

(1)

1

0

0

Deelnemers 2012

34

142

13

189

Tabel: verloop aantal deelnemers per categorie

De dekkingsgraad onder instellingen met een CBF Keurmerk blijft te beperkt met slechts 47% (vorig jaar 48%).

Van de deelnemers heeft 74% een CBF keurmerk, een CBF certificaat voor kleine goede doelen of een verklaring van geen bezwaar.

Nog altijd zijn veel landelijk wervende goede doelen met CBF Keurmerk geen deelnemer aan De Transparant Prijs. VermogensVermogensfonds Eind 2011 telde Nederland 272 keurmerkhouders (eind 2010: 277), fonds 11 instellingen met een verklaring 6,9%doelen Klein van geen bezwaar (eind 2010: 10) en 75 instellingen met een CBF-certificaat voor kleine goede 6,9% 18% (eind 2010: 60). Van de 272 CBF-keurmerkhouders dingt 47% mee naar De Transparant Prijs (2011: 48%). Van de instellingen die een verklaring van geen bezwaar of CBF-certificaat voor kleine goede doelen hebben, neemt 14% deel; een stabiel beeld ten opzichte van voorgaand jaar (14%).

Van de 189 beoordeelde instellingen zijn er 128 in het bezit van een CBF keurmerk. 12 organisaties bezitten een verklaring van geen bezwaar of een CBF-certificaat voor kleine goede doelen. 3 instellingen zijn in het bezit van een ISO-certificering. De overige 46 instellingen hebben geen (kwaliteits) Klein keurmerk. Dit zijn met name kleinere organisaties en Vermogensfondsen. Het aantal participerende Juli 18% Overig 7,4% Overig is daarmee afgenomen van 28% tot 26%. instellingen zonder keurmerk

Verdeling van deelnemers naar omvang

Verdeling van deelnemers naar omvang

25,9%

Verklaring van geen bezwaar/ CBF certificaat

Verdeling van het jaarverslag Verklaring van geen bezwaar/ naar keurmerk CBF certificaat

Verdeling van het jaarverslag naar keurmerk

6,3%

67,7%

Groot

Groot

Juni

29,1%

Verdeling vJ jaarversla 2 beschikba van het ve

67,7%

De deelnemende instellingen zijn ingedeeld in de vier door het CBF gedefinieerde sectoren. Van de 189 deelnemers hebben 107 deelnemers (57%) een publieksverslag met een volledig 26% 26% Evenals in voorgaande jaren domineren goede doelen die werkzaam zijn in de sector Inter­ financieel verslag ingezonden (2011: 54%). 40 inzendingen (21%) kwamen binnen in de vorm nationale Hulpverlening. In absolute aantallen is, als gevolg van de daling van het totaal aantal van een publieksverslag met verkort financieel verslag (2011: 21%). Van 38 deelnemers (20%) deelnemers wel een daling zichtbaar naar ontvingen we een apart publieksNatuur. Milieu Natuur. Milieu Apart publieksverslag en Dierenverslag en jaarrekening 84 deelnemers in deze sector (vorig jaar 96). (2011: 19%). Apart publieksverslag en Dieren met volledig financieel verslag met volledig financieel verslag Welzijn & 7,9% In de sector Welzijn & Cultuur daalt het aantal Welzijn & 7,9% 20,1% Cultuur 20,1% Cultuur deelnemers naar 53 (2011: 61). De sector Grote variatie in opmaak en lay-out 28% Alleen een kort 28% Alleen een kort bestuursverslag Gezondheidszorg toont een stijging naar en meer digitale jaarverslagen. bestuursverslag 1,6% 37 deelnemers (2011: 28). De sector Natuur, meer verslagen gaan Verdeling van Verdeling van Echter, steeds1,6% Verdeling van Verdeling van Alleen een Milieu en Dieren is stabiel met 15 deelnemers op elkaar lijken door dezelfde het jaarverslag Alleen een het jaarverslag volledige het jaarverslag het jaarverslag volledige We missen jaarrekening (2011: 16). structuur en inhoud. naar vorm van jaarrekening naar sector Publieksverslag naar vorm van naar sector Publieksverslag 0,5% de passie en het onderscheidend met volledig Internationale het verslag 0,5% met volledig Internationale het verslag financieel verslag Hulpverlening financieel verslag Publieksverslag Hulpverlening vermogen! Publieksverslag Gezondheidszorg

19,6%

Gezondheidszorg

19,6%

44,4%

44,4%met verkort

financieel verslag

21,2%

met verkort financieel verslag

21,2%

56,6%

56,6%

Voor het meest innovatieve jaarverslag vroegen wij de deelnemers hun motivatie te geven, waarom zij in aanmerking zouden moeten komen voor deze prijs. Van 95 instellingen ontvingen wij een motivatie die vooral beschrijvingen gaven van manieren van communicatie zoals deze door vele organisaties plaatsvindt: onderzoek onder donateurs, enquêtes, nieuwsbrieven, jaarverslag, website en mailing acties. Hier en daar zagen wij wat innovatievere manieren zoals social media, een placemat en donateur dagen. In deze wordle zijn de motivaties van de 95 instellingen samengevoegd en gelukkig zien we dat onze donateurs en communicatie woorden zijn die het vaakst zijn genoemd.

10

de transparant krant oktober 2012

2,1%

25,9%

CBF-keur 6,3% met een volledig financieel verslag Publieksjaarverslag nog altijd best practise CBF-keur

Organisaties in de sector Internationale Hulpverlening zijn in de meerderheid

Later dan Juli

Mei

19,6%

Transparantiescore neemt toe van 5,8 naar 6,1 De hogere gemiddelde score in de categorie Groot (6,3 in 2012 ten opzichte van 6,0 in 2011) is toe te schrijven aan de daling van het aantal deelnemers (onder de afvallers zitten instellingen met een lagere score). De gemiddelde score in de categorie Klein stijgt met één tiende naar 5,7, terwijl de gemiddelde score van de Vermogensfondsen stijgt van 4,9 naar 5,5. Beoordelingscriterium

Klein

Groot

Vermogensfonds

TP12

TP11

TP12

TP11

TP12

TP11

Totaal

5,7

5,6

6,3

6,0

5,5

4,9

Doelstelling, strategie en beleid

4,9

5,1

5,9

5,7

5,1

4,3

Governance Internationaal

5,9

5,4

6,5

5,8

6,0

4,3

n.v.t.

n.v.t.

5,4

5,4

n.v.t.

n.v.t. n.v.t.

Fondsenwerving

4,5

4,9

6,6

6,6

n.v.t.

Niet-financiële resultaten

6,9

6,5

5,6

5,1

4,6

4,2

Financieel

4,7

4,8

6,8

6,4

5,2

5,5

Toekomst

5,0

5,5

6,7

6,5

5,2

3,6

Communicatie met belanghebbenden

4,2

4,5

5,6

5,6

6,5

5,3

Communicatiewaarde van het verslag

6,6

6,8

7,0

7,0

6,9

6,4

Tijdigheid en beschikbaarheid

5,7

5,3

6,5

6,1

6,9

6,7

De uitkomsten van De Transparant Prijs tonen de volgende bijzonderheden: · Overall stijgen bij de categorieën Groot en Vermogensfondsen de scores op het merendeel van de criteria. · Dit jaar telt de categorie Vermogensfondsen dertien organisaties. Voorgaand jaar waren dat er twintig, waarvan een groot aantal voor het eerst deelnam aan De Transparant Prijs. Door een afname van de deelnemers in deze categorie zien we een stijging van de score op het merendeel van de onderdelen. · Bij de categorie Klein zien we een daling op een aantal onderdelen, waaronder Doelstelling strategie en beleid, Fondsenwerving en Toekomst. Die daling is te verklaren uit het feit dat nieuwe deelnemers doorgaans lager scoren dan ervaren deelnemers. · Bij het onderdeel Niet-financiële resultaten is binnen alle categorieën een stijging zichtbaar die wordt verklaard door een aanpassing in de vraagstelling over impact. De meerderheid van de deelnemers scoorde vorig jaar weinig punten op deze vraag. De hoogste score ligt dit jaar op een 9,0 (was 8,6 voorgaand jaar). De volgende tabel laat zien dat de kwaliteit van de verslagen opnieuw is toegenomen: · In de analyse naar omvang zien we dat de best scorende verslagen ruim boven de 8 scoren in de categorieën Groot en Klein. De gemiddelde score is in alle categorieën toegenomen. · Verslagen uit de sectoren Internationale Hulpverlening en Natuur, Milieu en Dieren kennen de beste scores. · Keurmerkhouders scoren doorgaans hoger. Vaak zijn deze houders ook de grotere instellingen.

Tabel: gemiddelde score per categorie en beoordelingscriterium (in procenten van de maximale score per criterium)

Minimum

Gemiddelde score TP 2012

Aantal deelnemers TP 2011

Gemiddelde score TP 2011

1 jaar

16

4,6

23

4,1

2 jaar

12

5,2

21

5,1

3 jaar

18

5,2

32

5,6

4 Jaar

23

5,9

27

5,6

5 Jaar

23

5,9

19

5,9

6 Jaar

15

6,4

17

6,3

7 Jaar

20

6,4

26

6,8

8 Jaar

26

6,8

36

6,9

9 Jaar

36

7,1

-

-

TP 10

TP 12

TP 11

TP 10

TP 12

TP 11

TP 10

2,4

2,1

2,0

9,0

8,6

8,4

6,1

5,8

5,9

Klein

3,4

3,0

2,9

8,6

8,2

8,2

5,7

5,6

5,6

Groot

3,1

3,1

2,0

9,0

8,6

8,4

6,3

6,0

5,9

Vermogensfonds

2,4

2,1

4,5

7,6

7,2

7,0

5,5

4,5

5,8

Gezondheidszorg

3,6

3,8

2,7

7,6

7,2

7,6

5,8

5,8

5,7

Internationale Hulpverlening

3,4

2,1

2,9

8,6

8,6

8,3

6,3

6,1

6,1

Natuur, Milieu en Dieren

4,1

4,1

4,1

9,0

8,4

8,4

6,3

6,1

6,2

Welzijn & cultuur

2,4

2,3

2,0

8,0

7,6

7,9

6,0

5,3

5,5

CBF-keur

3,5

3,3

2,0

9,0

8,6

8,4

6,5

6,2

6,1

Verklaring van geen bezwaar

4,4

5,7

4,3

8,6

5,7

8,0

6,2

5,7

5,8

Overig

2,4

2,1

2,0

7,6

7,2

7,6

5,2

4,8

5,0

Keurmerk

Score t.o.v. kosten jaarverslag

Score

10 8 Deelnemers die twee jaar of meer meedoen haalden een gemiddelde score van 6,3. 6 De 36 deelnemers die al 9 jaar deelnemen scoren gemiddeld een 7,1. 4 2 Deelname aan De Transparant Prijs verhoogt de transparantie 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80

Het aantal keer dat wordt deelgenomen aan De Transparant Prijs is van invloed op de Kosten jaarverslag score. Organisaties die voor het eerst mee doen halen gemiddeld een lagere score dan organisaties die al meerdere malen hebben deelgenomen.

Score t.o.v. aantal pagina’s Score

5 0 100

150

Tabel: overzicht van scores naar categorie, sector en keurmerk

Deelnemers aan De Transparant Prijs 2012 representeren met € 2,6 miljard inkomsten circa 67% van de sectorinkomsten (CBF cijfers 2011: € 3,8 miljard inkomsten van 926 organisaties) Inkomsten van de 176 deelnemende fondsenwervende instellingen namen in 2011 met ruim 4% af, wat voornamelijk veroorzaakt is door de hoge inkomsten over 2010 door ontvangen baten voor de ramp in Haïti. Daarnaast dalen de inkomsten uit subsidies van overheden in verband met de terugtrekkende beweging van de overheid. Veel organisaties in de internationale hulpverlening zagen de toekenningen en daarmee de te ontvangen baten inzake het medefinancieringsstelsel (MFS2) fors teruglopen. Goede nieuws is dat de baten uit eigen fondsenwerving nog altijd toenemen. Kennelijk hebben wij Nederlanders toch nog veel vertrouwen in goede doelen en zijn we blijven geven.

10

50

Omvang

Sector

Tabel: gemiddelde score naar gelang het aantal jaar van deelname aan De Transparant Pijs

0

200

250

300

Aantal pagina’s jaarverslag

Totale baten

Omvang jaarverslag is toegenomen tot gemiddeld 72 pagina’s, voor voldoende score minimaal 25 pagina’s nodig. Het dikste jaarslag is 246 pagina’s (vorig jaar: 220 pagina’s), het dunste jaarverslag is 4 pagina’s (vorig jaar 3 pagina’s). Wij merken dat veel instellingen worstelen met het dilemma om het jaar­verslag compact te houden. Kernpunt voor compactheid is dat meer vanuit de impact en resultaten verslag wordt gedaan en de meer beschrijvende informatie via het internet wordt verantwoord. De minimale lengte om een voldoende te scoren is 25 pagina’s. Voor de goede orde: indien organisaties een online jaarverslag hebben, dan is dit (uiteraard) niet meegeteld in het aantal pagina’s.

Baten uit eigen fondsenwerving

Score

2010 x € 1.000 1.078.444

Baten uit gezamenlijke actie

107.011

141.472

Baten uit acties van derden

346.879

406.959

Subsidies van overheden

895.457

942.271

44.407

92.917

Baten uit beleggingen Overige baten

56.249

78.181

Totaal baten

2.571.784

2.740.244

Totaal baten exclusief beleggingen

2.527.377

2.647.327

Groei in %

Score t.o.v. kosten jaarverslag

2011 x € 1.000 1.121.781

Groei baten 2011-2010

10 8 6 4 2 0

Gemiddeld

TP 11

Totaal Aantal deelnemers TP 2012

Maximum

TP 12

-119.950 -4,5%

Tabel: totaal baten alle deelnemers

De kosten van beheer en administratie zijn nagenoeg gelijk gebleven aan voorgaand jaar. Dit percentage is berekend door de totale kosten beheer en administratie te delen door de totale lasten van de deelnemers. 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Kosten jaarverslag

Score

Een transparant jaarverslag kan én compact zijn én tegen lage kosten worden geproduceerd. Aan de deelnemers vroegen wij de kosten en urenbesteding op te geven die verband houden met het opstellen van het jaarverslag. De uitkomsten zijn opgenomen in de tabel hierboven (zonder hierop een controle te hebben uitgevoerd). In de tabel is zichtbaar dat het investeren in opmaak, lay-out et cetera niet altijd tot gevolg Score t.o.v. aantal pagina’s heeft dat ook de score toeneemt. Ook jaarverslagen die met weinig kosten worden 10 gemaakt, kunnen hoog scoren. 5

TOP 100 Dit jaar heeft 80 procent van de top 100 goede doelen deel­genomen aan De Transparant Prijs. Hun gemiddelde score is met 0,2 gestegen naar een mooie 6,7. Op naar de 7!

0 0

50

100

150

200

Aantal pagina’s jaarverslag

250

300

de transparant krant oktober 2012

11

Deelnemers & scorelijst Categorie grote fondsen­wervende instellingen De kopgroep Deelnemer

Aantal jaar Score deelname TP 2012

1. Stichting Wakker Dier 2. Stichting Dorcas Hulp Nederland 3. Stichting SOS-Kinderdorpen 4. Stichting Plan Nederland 5. Stichting Red een Kind 5. Stichting Oxfam Novib 7. Stichting Christelijke Media Projecten (3xM) 8. Stichting Reformatische Hulpaktie Woord en Daad 8. Nationale Vereniging de Zonnebloem 8. Stichting Liliane Fonds 11. Stichting Aap 11. Vereniging Natuurmonumenten 11. Stichting Tear Fund Nederland 14. Stichting Humana 15. Stichting War Child Nederland 15. Vereniging Artsen zonder Grenzen 15. Stichting LEPRA Zending Nederland 15. Stichting Kinderpostzegels Nederland 19. Stichting Nederlands Comité Unicef 19. Stichting KWF Kankerbestrijding 19. Stichting Simavi 19. AMREF Flying Doctors 19. Stichting Cordaid

4 9 8 9 9 9 9

9,0 8,6 8,4 8,3 8,2 8,2 8,1

8

8,0

9 9 9 8 8 6 8 9 8 4 8 9 9 8 8

8,0 8,0 7,8 7,8 7,8 7,7 7,6 7,6 7,6 7,6 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5

De achtervolgers Deelnemer

Aantal jaar Score deelname TP 2012

24. NSGK 24. Stichting Save the Children 26. Diabetes Fonds 26. Stichting De Opkikker 28. Aids Fonds 28. Stichting Ontmoeting 28. Vereniging Amnesty International 28. Stichting Solidaridad 32. Stichting CliniClowns Nederland 32. Nationaal Epilepsie Fonds 32. Stichting Mama Cash 35. Stichting Heifer Nederland 35. Stichting De Verre Naasten 35. Stichting VanHarte 35. Stichting Nationaal Jeugdfonds Jantje Beton 35. Foundation Rural Energy Services (FRES) 35. Vereniging Milieudefensie 35. Stichting Terre des Hommes Nederland 35. Stichting Stop Aids Now!

6 8 8 6 6 7 9 9 9 9 7 9 6 3 9 4 7 9 6

7,4 7,4 7,3 7,3 7,2 7,2 7,2 7,2 7,1 7,1 7,1 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0

Het peloton Deelnemer

Aantal jaar deelname

Astma Fonds De Rudolphstichting Exodus Nederland Fairfood International Family Help Programme Fonds Slachtofferhulp Gevangenenzorg Nederland Health[e]Foundation Hersenstichting Nederland Hivos Kerk in Actie KNCV Tuberculosefonds Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij Leprastichting Light for the World Maag Lever Darm Stichting MAF Nederland Nederlandse Brandwonden Stichting Nederlandse Hartstichting Nederlandse Rode Kruis Nierstichting Orange Babies Oranje Fonds

9 8 5 5 6 4 3 4 7 9 8 7 9 6 9 7 8 5 7 5 9 7 8

Categorie kleine fondsenwervende instellingen

Het peloton Deelnemer

Aantal jaar deelname

Pauselijke Missiewerken Nederland (Missio) Prinses Beatrix Fonds Reumafonds SPARK Stichting (Fonds) Familiehuis Daniel den Hoed Stichting A.S.A.P. Stichting Alzheimer Nederland Stichting ChildsLife International Stichting Compassion Nederland Stichting De 12Landschappen Stichting Greenpeace Stichting Het Zuid-Hollands Landschap Stichting HomePlan Stichting Hulp Oost-Europa Stichting ICCO Stichting International Child Support Stichting Internationale Kinderhulp Nederland Stichting Johan Cruyff Foundation Stichting KICI Stichting Kom over en help Stichting Leger des Heils Stichting Mensen met een Missie Stichting Mercy Ships Holland Stichting Metakids Stichting MS Research Stichting Natuur en Milieu Stichting Pink Ribbon Stichting Prins Bernhard Cultuurfonds Stichting Salvatoriaanse Hulpactie Stichting Siriz Stichting Stop Kindermisbruik Stichting The Hunger Project Stichting Vluchteling Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF Stichting Wilde Ganzen / IKON Stichting World Servants Nederland Stichting WorldGranny Stichting ZOA-Vluchtelingenzorg The Bible League Vereniging de Gereformeerde Zendingenbond Vereniging Het Nederlands Bijbelgenootschap Vereniging Humanitas Vereniging VluchtelingenWerk Nederland Vereniging Vogelbescherming Nederland Waddenvereniging Wereldouders

5 9 6 3 4 9 8 4 5 6 9 6 5 7 5 8 6 7 9 9 5 5 2 7 2 9 4 9 4 3 2 3 9 8 9 4 3 7 5 7 8 6 8 8 7 5

De achterblijvers Deelnemer

Dokters van de Wereld European Cultural Foundation Fietsersbond Fonds Gehandicaptensport Helen Dowling Instiuut International Institute for Communication and Development Movies that Matter Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg Ronald McDonald Kinderfonds Stichting Child Helpline International Stichting Collectieve Israel Actie Stichting De Brug Stichting de Brug Cambodja Stichting Eigen Kracht Centrale Stichting Exodus Den Haag Stichting Jeugd met een Opdracht Stichting Kika Stichting Meedoen Mogelijk maken Stichting Open Doors Stichting Operatie Mobilisatie Nederland Stichting Skanfonds Stichting Spieren voor Spieren Stichting Women Win Vereniging Bartimeus Sonneheert Vereniging It Fryske Gea Vereniging VPTZ Vereniging Wycliffe Bijbelvertalers Nederland WECF Wereld Kanker Onderzoek Fonds World Press Photo

Aantal jaar deelname

8 4 5 4 4

De kopgroep Deelnemer

de transparant krant oktober 2012

9 5 9 7

1. Stichting Projecten Zuid Afrika 2. Stichting El Fuego 3. Stichting Nederland-Batam 4. Stichting Weeshuis Sri Lanka

8,6 8,0 7,7 7,5

De achtervolgers Deelnemer

Aantal jaar Score deelname TP 2012

5 4

5. Stichting Shishu Niketan 6. Stichting Present Amsterdam

7,4 7,1

Het peloton Deelnemer

Aantal jaar deelname

1 6 8 7 5 3 2 8 8

CooP-Africa, Cycling out of Poverty Nederlands Albert Schweitzer Fonds SDSP Stichting Actie Calcutta (SAC) Stichting DIO Stichting Kinderhulp Bodhgaya Stichting Kwasa Stichting Peace Is The Way Stichting Yojana Projecthulp

De achterblijvers Deelnemer

Beautiful Kidz Namibia Stichting ADRA Nederland Stichting Bersheba Stichting Biblionef Nederland Stichting Diversity Joy Stichting Eritrea Hagez Stichting HoPe Nederland Stichting Karuna Foundation Stichting Limpopo Projects Stichting Mama Alice Stichting Michelle Stichting Oasebos Stichting Pater Schlooz Stichting Pico Sol Stichting Scholenproject Cambodja Rotterdam Stichting Steunpunt Bali United Network of Young Peacebuilders Vitalis WEB.foundation

Aantal jaar deelname

1 4 3 7 3 1 5 1 1 4 1 1 1 1 3 2 2 3 1

1 3 3 3 2 5 3 1 1 2 4 1 1 9 3 4 5 3 7 4 5 9 1 5 2

De Transparant Prijs daagt de volgende instellingen uit om volgend jaar deel te nemen aan de 10e editie: ANGO, Christenen voor Israël, Dierenbescherming, KNGF Geleidehonden, Stichting Het Wereld Natuur Fonds, Nationaal Fonds Kinderhulp, Stichting Brooke Hospitals for Animals Nederland, Stichting Edukans, Stichting Het Geldersch Landschap, Stichting Kinderfonds MAMAS, Stichting Make-a-Wish Foundation, Stichting Missie Verkeersmiddelen Aktie, Stichting Nationaal Ouderenfonds, Stichting Proefdiervrij, Stichting Roparun Palliatieve Zorg, Stichting Vrienden van de Hoop, Stichting World Vision, Stichting Zeehondenchèche Lenie ‘t Hart, Vereniging Hendrick de Keyser en Vereniging Rembrandt.

De scores van de deelnemers worden voor de kopgroep en achtervolgers per deelnemer gepresenteerd. De overige klassen worden in alfabetische volgorde gepresenteerd.

12

Aantal jaar Score deelname TP 2012