weer Nederlands beste

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 37 NUMMER 8 18 mei 2012

UMC-hartlongcentrum weer Nederlands beste Vijf jaar na hun rapport over de hartcrisis bezocht de ‘Onderzoeksraad voor Veiligheid’ het Radboud voor een update. De bordjes zijn inmiddels volledig verhangen. Het UMC -hartlongcentrum scoort sinds 2007 verreweg het beste van Nederland. ‘Als alle hartcentra evengoed presteren, overlijden jaarlijks 250 hart­patiënten minder aan de operatie.’ Iets voor een onderzoek? Paul van Laere

De aanleiding voor het bezoek aan het Radboud is illustratief voor de hardnekkigheid van negatieve beeldvorming. Vorig jaar op een congres presenteerde toenmalig voorzitter van de Onderzoeksraad, prof.mr. Pieter van Vollenhoven, de hartcrisis in het Radboud als voorbeeld van hoe het mis kan gaan in de gezondheidszorg. Over het herstel nadien geen woord. In de zaal zat ook prof.dr. Didi Braat, voorzitter van het Stafconvent in het Radboud. Ze wees Van Vollenhoven er later op dat hij slechts het halve verhaal had verteld en welkom was in het Radboud voor een actualisering van het beeld.

Pagina 3 Personele inzet onder de loep

Pagina 6 Mindfulness vergroot de kwaliteit van leven

Foto: Paul van Laere

En zo kwam onlangs een flinke delegatie van de Onderzoeksraad - inclusief Pieter van Vollenhoven en de nieuwe voorzitter Tjibbe Joustra - naar Nijmegen, waar ze door bestuursvoorzitter prof.dr. Melvin Samsom, cardiothoracaalchirurg prof.dr. Henry van Swieten en intensivist prof.dr. Hans van der Hoeven werden bijgepraat over het hartlongcentrum nieuwe stijl en de prestaties tot nu toe. Zo diep als het dal was waarin het hartcentrum geleidelijk verzeild raakte, zo hoog is het niveau dat sinds de herstart in 2007 onafgebroken wordt gehaald. Al vijf jaar zit het Nijmeegse centrum met het sterftepercentage ruim onder het landelijk gemiddelde van zo’n 2 procent. In 2011 bijvoorbeeld bedroeg het slechts 1,1 procent. Voor alleen de kransslagaderoperaties ligt het cijfer nog lager, op 0,4 procent. In de categorie patiënten met een laag of gemiddeld risico is het sterftecijfer zelfs nul. De fraaie resultaten hebben geleid tot een volledig hersteld vertrouwen en daarmee samenhangend een jaarlijks stijgend aantal patiënten, van zo’n 600 hartoperaties in 2006 naar bijna 1100 vorig jaar. Hoe heeft het hartlongcentrum dit bereikt? Een eensgezinde keten die continu in alle schakels en overgangen zeer nauwgezet de kwaliteit controleert, luidt het antwoord. Belangrijk is ook een betrouwbare monitoring, zodat eventuele feilen snel zichtbaar worden. Dagelijks, wekelijks en maandelijks bespreken de diverse specialisten kritisch de gang van zaken. Wat afwijkt of niet helemaal goed is gegaan, wordt meteen aangepakt. ‘We komen bijvoorbeeld elke maandagochtend met de vijf betrokken afdelingshoofden bij elkaar om de voorgaande week door te nemen. Dat is uniek’, aldus Van Swieten.  vervolg op pagina 4

Pagina 9 Als je van alles (een beetje) vergeet

Pagina 12 Samen slimmer beter. Leeft het op de vloer?

radbode 8 - 2012

Verbeterd

En verder...

Moeder en baby bij elkaar na keizersnede Baby’s die via een geplande keizersnede ter wereld komen, blijven na de geboorte bij hun moeder. Een impuls voor de patiëntvriendelijke verloskunde in het Radboud. Huid-op-huid. Sinds 1 april worden in het Radboud pas bevallen moeders na een geplande keizersnede niet meer gescheiden van hun kind. Vroeger mocht de

moeder haar kindje ‘slechts’ kort vasthouden en ging de baby met vader naar de afdeling Verloskunde. Nu wordt de baby meteen op de borst gelegd bij de moeder, zodat er direct huid-op-huid-contact is met elkaar. ‘Dit is goed voor de hechting en emotionele band tussen moeder en kind’, vertelt lactatiekundige Vera van Haaren. ‘Een baby raakt zo vertrouwd met de geur van moeder. Ook kan er meteen worden gestart met de borstvoeding, terwijl voorheen de moeder dat pas een paar uur later kon doen.’ Rustig en veilig. Het directe huid-op-huid-contact zorgt ook voor een meer constante, voldoende warme lichaamstemperatuur van de baby. Bovendien is het goed voor de suikerspiegel van het kind, zijn er minder hormonale schommelingen, maar vooral voelt de pasgeborene zich rustiger en veiliger op moeders borst.

De gelukkige ouders met hun dochter Talia die via een keizersnede ter wereld kwam.

Life event. Na de operatie en de bevalling verblijven de ouders en hun baby de eerste paar uur samen op de verkoeverkamer. Daarna wordt het gezin naar de afdeling Verloskunde gebracht. Uit patiëntenenquêtes blijkt dat vrouwen die moeten bevallen via een keizersnede heel bewust kiezen voor dát ziekenhuis waar je bij je kind kan blijven. ‘We zijn daarom trots dat we nu deze zorg kunnen aanbieden’, vertelt Eefke Hoex, teamleider Verloskunde & Gynaecologie. ‘Bij een “life event” zoals de geboorte van je kind is immers niets belangrijker dan dat je als gezin – beide ouders en baby – bij elkaar bent.’  GM

Agenda, Verbeterd, Kunst, Colofon Nieuwsladder Bestrijdingsmiddelen leiden mogelijk tot schimmel­resistentie, Geen nieuwe pc’s en monitoren bestellen ‘Mijn hart ligt bij de kinderen’, interview met IC-verpleegkundige Marleen Kal Wetenswaardig Mensen, Lintjesregen Betoog: Participatory Health Care: the doctors dilemma!, Het moment Ethiek

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen, Gijs Munnichs en Marjan Wassenaar. Aan dit nummer werkten mee: Jeroen van Dillen, Flip Franssen, Paul van Laere, Frank Muller, Daan Van Speybroeck en Marc van Teeffelen. E-mail: radbode@sb. umcn.nl, telefoon: 024-3617261 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023- 5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 8 juni 2012.

AGENDA Algemeen 24 mei: Business Meets Science. Thema: Molecular Diagnostics: guided by the light. Spreker: Jacqueline Vet, managing director NYtor. Grote vergaderzaal Valorisatie (route 199) vanvan 17.00 tot 17.45 uur (inloop vanaf 16.45 uur).

kunst

Grand Round 21 mei: Prof.dr. Han van Krieken. 'Droom en werkelijkheid': kanker de wereld uit? van 17.00 tot 18.00 uur, binnentuin R-gebouw, route 714. Aanmelden via PAO Heyendael.

Oecumenische vieringen Elke zondag om 10.00 uur in het Personeelsrestaurant. Zondag 20 mei 2012, Gemengd koor St. Leonardus Oosterhout, voorganger pastor Richart Huijzer; zondag 27 mei (1e Pinksterdag), Gemengd koor Huissen-Stad, voorganger pastor Linda Modderkolk.

Jean-Michel Alberola, La vieillesse d’Actéon / Actaeons oude dag, 1982, aquarel en potlood op papier, 13,6 x 18,6 cm, collectie Centre Pompidou, Musée national d’art moderne - Centre de création industrielle (Parijs), gift van Galerie Daniel Templon (Parijs) 1984

In de tentoonstelling ‘The French Connection’ – kunstcollectie UMC St Radboud in Museum Het Valkhof is een tekening van Jean-Michel Alberola uit de collectie Centre Pompidou, Parijs, opgenomen. De titel Actaeons oude dag verwijst naar de mythische jager die bezeten is Diana naakt te zien, hoewel hij weet dat daar een verbod op rust: als godin van de kuisheid en van de jacht, laat ze zich niet door een mannelijke blik bezoedelen. Wanneer het hem toch lukt, blijft zijn straf niet uit: Diana gooit een plens water uit haar bad in zijn gezicht en hij verandert in een hert. Jean-Michel Alberola weet dat hij als beeldend kunstenaar eveneens op zoek is het onmogelijke te zien en te laten zien. Hij is zich er intussen van bewust dat daar grenzen aan zijn en niet alles ongestraft gezien kan worden. Een tekening die dergelijke problematiek in beeld brengt, mocht in de presentatie van de UMC-collectie niet ontbreken. Want de kwestie van het zien speelt evenzeer in de geneeskunde: kan daar, waar het stilaan op gaat lijken, wel alles bekeken worden?

AZO-scholing

De kunstenaar pakt het ingenieus aan door een van de Ouderlingen – met zijn eveneens verboden blikken – uit Jacopo Tintoretto’s Bad van Susanna (circa 1560) over te tekenen. In het Bijbelse verhaal waaraan wordt gerefereerd, benaderde deze man de badende Susanna. Omdat ze niet op zijn avances inging, beschuldigde hij haar van overspel – wat zich uiteindelijk tegen hem zal keren. Op de tekening, geïsoleerd uit de context, lijkt hij eerder te mediteren over zijn daden dan te gluren. Zo is de kunstenaar tot op zekere hoogte veilig, als het ware beschermd door de kunst. De ouderling mediterend voorstellend, kijkt Jean-Michel Alberola niet meer zelf, maar beleeft over de schouder van de ouderling heen, intussen de beide taferelen van het zien. Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator De tentoonstelling ‘The French Connection’ is nog tot 22 juli 2012 te bezoeken (gratis voor UMC-medewerkers).

2

Voor informatie over scholingsavonden: www.azo. nl onder het kopje Actueel-Agenda en OpleidingScholingsavonden. Deelname is gratis, echter wel graag aanmelden via de website. 6 juni: scholingsavond ‘Sporttraumatologie’. Onderwerpen: ervaringsverhalen met medische toelichting, epidemiologie van sportletsels en casusbesprekingen.

PAO-Heyendael 15 juni: Prudentiaconferentie ‘De Tijd, het Geld en de Wijsheid’. Deelnemers van de conferentie werken aan de vraag hoe ze goede en menslievende zorg kunnen realiseren, ondanks druk van tijd en geld. De organisatie van de conferentie is in handen van het UMC St Radboud en 14 andere ziekenhuizen. Plaats: MC Haaglanden, locatie Westeinde Ziekenhuis, Den Haag. Meer informatie: www. paoheyendael.nl

2 3

4 5 9 10 11 12

b eleid

radbode 8 - 2012

nieuwsladder Radboud opent bestralings­ afdeling bij CWZ Onder het nieuwe spoedplein van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis heeft het UMC St Radboud een splinternieuwe bestralingsafdeling gebouwd. Vanaf 14 mei kunnen patiënten hier al terecht.  Op maandag 4 juni vindt de officiële opening plaats.  Het Radboud heeft vier bestralingsbunkers. Het aantal patiënten met kanker neemt echter sterk toe. Uitbreiding van de capaciteit  in de regio is nodig om hen goed en tijdig te kunnen behandelen. Jaarlijks komen er vanuit het CWZ circa zeshonderd patiënten voor bestraling naar het Radboud. Daarom is ervoor gekozen om de nieuwe afdeling bij het CWZ  te bouwen. Patiënten kunnen zo in hun vertrouwde omgeving blijven. Ze hoeven  niet meer voor  radiotherapeutische behandeling naar het Radboud. De afdelingen Radiotherapie van het CWZ en het Radboud vormen één gezamenlijke academische afdeling. Met  identieke bestralingsapparatuur, zodat de bestralingsuitvoering op beide locaties hetzelfde is. De ene dag lopen verpleegkundigen het vuur uit de sloffen, de volgende dag is het ongewoon rustig.

Foto: Frank Muller

Personele inzet onder de loep Doelmatigheid is een belangrijk speerpunt voor de komende tijd. Inmiddels zijn twaalf ziekenhuisbrede projecten van start gegaan. “De inzet van verpleegkundigen op klinische verpleegafdelingen” is er een van. N e ll e k e Di n n iss e n

‘Natuurlijk denken mensen bij doelmatigheid meteen in euro’s en werkgelegenheid’, antwoordt bedrijfsleider Cardio-thoracale chirurgie Agnes Bolderman. ‘Dat moeten we ook niet ontkennen, heel Nederland staat onder financiële druk. Dus ook de gezondheidszorg. Maar het doel van het project “Inzet van verpleegkundigen op klinische afdelingen” is niet om mensen op straat te zetten. Je kunt wel kijken of personeel doelmatig wordt ingezet. En hoe er wordt geroosterd. Is dat efficiënt?’ Bolderman die zelf verpleegkundige en hoofdverpleegkundige is geweest, weet van de hoed en de rand. De ene dag lopen verpleegkundigen het vuur uit de sloffen, de volgende dag is het ongewoon rustig. ‘Pieken en dalen moeten we voorkomen. Als de werklast uit balans is, is dat niet bevorderlijk voor de kwaliteit en veiligheid van zorg. Bovendien is het niet prettig voor verpleegkundigen. Ons project beoogt: het bieden van een zo hoog mogelijke kwaliteit van zorg en een efficiënte inzet van medewerkers.’

Verschillen Momenteel loopt er een pilot op Hematologie, Neurologie en Cardio-thoracale chirurgie/Longchirurgie/ Longziekten, waar de afdeling Procesverbetering en Innovatie (PVI) onder andere keek naar het ziekteverzuim en de verpleegkundige inzet per patiënt. Bolderman: ‘Afdelingen hanteren verschillende normen. Bijvoorbeeld: vier patiënten per verpleegkundige maal een factor van 1,21. In die 0,21 zitten ziekteverzuim, feestdagen, vakanties etc. Andere hanteren een factor van 1,28. Daar zit dus 7 procent verschil in. Is dat meer ziekteverzuim, meer tijd voor studie of andere aanvullende taken? Worden studenten wel of niet boventallig

ingepland? Al die gegevens gaan we analyseren.’ De projectgroep beseft dat voor intensieve zorg, meer verpleegkundigen nodig zijn. ‘Dat staat buiten kijf’, benadrukt Bolderman. ‘Maar op vergelijkbare afdelingen zijn er grote verschillen. Misschien is met efficiënt plannen winst te behalen.’ En wellicht ook in het plannen op zich. Momenteel maken 365 medewerkers roosters. Bolderman: ‘Misschien kunnen afdelingen dit gezamenlijk doen. In huis gebeurt dat al met veel succes.’

Groei Ook de bedbezetting gaat onder de loep. Cruciaal is of bedden altijd bezet zijn en hoe lang onbezet. Zijn er veel acute en/of veel geplande opnames? Hoeveel formatieplaatsen zijn er per bed. Cijfers laten zien dat tussen 2009 en 2011 de bedbezetting is gereduceerd, maar het aantal verpleegkundigen hetzelfde is gebleven. ‘Opvallend, maar wellicht verklaarbaar’, zegt Bolderman. Ze beklemtoont tevens dat de projectgroep recht wil doen aan elke specifieke situatie. ‘De ene afdeling of patiënt is de andere niet. Ons streven is voor iedere afdeling een aparte analyse te maken. Maar een norm voor personele inzet per bed als toetsingskader is noodzakelijk. Belangrijk is ook dat de kennis van het roostersysteem Harmony optimaal is en dat er een flexpool is waar afdelingen bij ziekte uit kunnen putten.’ Bolderman gaat er niet vanuit dat er substantieel minder werkplekken voor verpleegkundigen zijn. ‘Mocht dat zo zijn dan wordt dat grotendeels opgevangen door een natuurlijk verloop, tenzij een afdeling wordt gesloten.’

Enthousiast Afdelingen die niet in de pilot zitten melden zich spontaan aan of gaan zelf al aan de slag met een analyse. ‘Dat is precies wat we willen: met enthousiasme je schouders eronder zetten’, zegt Bolderman. ‘We kunnen niet anders; de kosten van de zorg rijzen de pan uit. Als UMC hebben wij de maatschappelijke verplichting die kosten in de hand te houden.’ De projectgroep zorgt voor een toetsingsinstrument, maar afdelingen moeten doelmatigheid zelf vorm geven. En vooral ook over de eigen muren heenkijken. Als voorbeeld noemt Bolderman de zomersluiting. ‘Zo’n sluiting heeft gevolgen voor de hele keten. Het komt regelmatig voor dat dit niet wordt afgestemd met andere afdelingen in de keten. Goed leiderschap en een positieve houding zijn bij alles onmisbare succesfactoren. Het is een uitdaging om het samen, slimmer en beter te doen.’  n

3

Onderzoek Vierdaagse Inspanningsfysioloog prof.dr. Maria Hopman start een nieuw Vierdaagse onderzoek, in samenwerking met het Diabetes Fonds. Hopman volgt dertig mensen met diabetes: ze onderzoekt wat het effect van vier maanden voorbereidende wandeltraining is op lichamelijke fitheid, insulinegevoeligheid en het risico op hart- en vaatziekten bij mensen met diabetes type 1 en 2. Ook onderzoeken Hopman en haar team tijdens de Vierdaagse welk effect wandelen heeft op de vocht- en zouthuishouding van diabetespatiënten. Meer informatie: www. umcn.nl onder nieuwsarchief mei.

Verzorgingsposten Vierdaagse Ook dit jaar zorgt PV Radboud op alle vier de dagen tweemaal daags voor een uitstekende verzorging van haar leden die de Vierdaagse meelopen. Zoals de laatste jaren gebruikelijk is, doet zij dat samen met SEN (Stamceldonatie Europdonor Nijmegen). PV-leden kunnen dagelijkse genieten van koffie, thee, water en soep, terwijl intussen ervaren handen hun spieren en voeten verzorgen. Medewerkers die nog geen lid zijn, kunnen zich aanmelden via de site van de Personeelsvereniging. Wie geen PV-lid is betaalt 30 euro voor de verzorging.

Laatste lootjes Alpe d’HuZes Om minstens 50.000 euro te vergaren voor het Radboudteam Alpe d’HuZes is een loterij aan de gang. Trekking van deze loterij is op 31 mei en de hoofdprijs is een fiets ter waarde van 1.200 euro. Er zijn nog loten verkrijgbaar bij het bedrijfsrestaurant, koffiecorners, restaurant Studiecentrum en het Winkeltje (à 5 euro per stuk). De opbrengst komt geheel ten goede aan de stichting Alpe d’HuZes die via het KWF oncologische onderzoeksprojecten steunt van het UMC St Radboud. Alle prijzen van de loterij worden ter beschikking gesteld door Bike Totaal Jos van Hees. Kijk voor de overige prijzen of als u het Radboudteam wilt steunen op www.umcn.nl/alpedhuzes. Op 7 juni fietsen zestien medewerkers zo vaak mogelijk tegen de berg omhoog.

Goede doelenweek Van 22 tot 24 mei organiseert de Tandheelkundige FaculteitsVereniging (TFV) voor het eerst een goede doelenweek. De opbrengst wordt verdeeld onder de Casey Troy Foundation en Run-Dental Uganda. Meer informatie: www.tfnv.nl.



radbode 8 - 2012

Bestrijdingsmiddelen leiden mogelijk tot schimmelresistentie Bij patiënten met een verzwakte afweer kan de Aspergillus fumigatus schimmel levensbedreigende infecties veroorzaken. Steeds vaker is deze schimmel resistent tegen azolen, het gangbare medicijn tegen de schimmel. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw is zeer waarschijnlijk de oorzaak. M a r ja n Wass e n aa r

De Aspergillus fumigatus schimmel zit in de lucht die wij inademen. Voor gezonde mensen geeft dat geen problemen. Bij patiënten met een verminderde afweer kan de schimmel zich vrij nestelen in de longen of in andere organen, met levensbedreigende infecties tot gevolg. Patiënten met een Aspergillus fumigatus infectie worden behandeld met azolen, een groep medicijnen waarmee schimmels effectief zijn aan te pakken. Sinds 2000 krijgen Nederlandse ziekenhuizen echter steeds vaker te maken met patiënten met een resistente Aspergillus fumigatus schimmel. Een zorgelijke ontwikkeling, die lijkt te ontstaan door een massaal gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen met azolen in de land- en tuinbouw. Eveline Snelders - medisch moleculair microbioloog in opleiding - promoveerde in april op de relatie tussen chemische bestrijdingsmiddelen en schimmelresistentie. ‘In 2007 zagen we dat patiënten in verschillende klinieken resistent waren voor de Aspergillus fumigatus schimmel’, vertelt Snelders. ‘Omdat dat heel zeldzaam is, zijn we onze collectie met materiaal van patiënten

Promovendus Eveline Snelders: ‘We hebben luchtmonsters genomen bij kwekerijen, bij plantenbakken voor de ingang van het ziekenhuis en op de patiëntenkamers.’ Foto: Flip Franssen gaan onderzoeken. De resistentie bleek sinds 2000 in toenemende mate voor te komen.’ Haar onderzoek breidde zich vervolgens uit naar de buitenwereld. ‘We namen luchtmonsters bij kwekerijen, bij plantenbakken voor de ingang van het ziekenhuis en op de patiëntenkamers. Overal kwamen we de resistente schimmel tegen. Dat leidde tot de hypothese dat de resistentie door het gebruik van bestrijdingsmiddelen ontstaat.’ In de landbouw worden eenendertig bestrijdingsmiddelen gebruikt. Snelders identificeerde vijf middelen die een relatie bleken te hebben met de resistentie. Vervolgonderzoek moet definitief aantonen dat deze de resistentie veroorzaken.

Verbieden? Maar dan? Heeft het zin om deze vijf bestrijdingsmiddelen te verbieden of is het kwaad al geschied? Paul

'Ketenzorg ontstaat niet zomaar' Vervolg van pagina 1 Veelzeggend is dat van de toenmalige zevenkoppige staf van het hartcentrum nog steeds vier hartchirurgen in dienst zijn. ‘Dat laat zien dat onze prestaties veel met een goede organisatie en een nauwgezet kwaliteitsbeleid te maken hebben.’ Veel, maar niet alles. Alom erkend zijn Van Swieten en Van der Hoeven de aanjagers van het centrum. ‘Je hebt in zo’n keten een paar ‘zeikerds’ nodig die durven te bijten en iedereen scherp houden’, zegt Van der Hoeven onomwonden. ‘Je kunt alles in harmonie met elkaar proberen te regelen, maar je weet hoe dat gaat. Even de binnenbocht, even ietsje makkelijker. Dan moet je een paar mensen hebben die zeggen, hoho, wat zullen we nou krijgen?’ De ervaring van de crisis fungeert daarbij nog steeds als krachtige motivator. Van der Hoeven: ‘We stonden in de schandpaal, voor het oog van heel Nederland. Dat geeft een enorme drive om het goed te krijgen, en te zorgen dat het goed blijft.’

Aan de bel trekken De vraag doet zich voor of de Radboud- aanpak geen navolging verdient. Van der Hoeven vindt van wel. ‘We hebben uitgerekend dat als alle zestien hartlongcentra in Nederland evengoed presteren als wij, er jaarlijks 250 mensen minder aan een hartoperatie overlijden. Daar mag wel eens bij stilgestaan worden.’ Van Swieten: ‘Een

aantal centra in Nederland valt echt buiten de boot, die zitten qua sterftecijfer een eind boven het gemiddelde. Iemand zal aan de bel moeten trekken en zeggen, dit kan dus niet. Dat hebben we ook aan de Onderzoeksraad meegegeven.’ Maar een geoliede keten voor hartlongchirurgie vergt een grote investering, weet Van Swieten: ‘De eerste zin van de CBO-definitie van ketenzorg luidt: “Ketenzorg ontstaat niet zomaar.” Dat klopt helemaal. Je kunt niet zeggen, we gaan morgen eens ketenzorg doen. Het vraagt veel tijd, aandacht en energie.’ ‘Andere centra vragen soms naar onze protocollen. Maar dat is slechts papier. Ik raad ze aan met de verschillende disciplines om de tafel te gaan zitten om zelf dat protocol te maken. Daarmee vorm je die keten, en dan pas werkt ook het protocol. En niet van: ben je het eens met dit stuk papier. Dat werkt niet.’  n

4

Verweij, hoogleraar Medische Microbiologie, verwacht geen verbod. ‘Bovendien is het maar de vraag of de resistentie dan verdwijnt.’ Volgens Verweij ligt de bal bij de landelijke en Europese overheden. ‘Een landelijk deskundigenberaad resulteerde in 2011 tot het Referentiecentrum voor Mycologie binnen het Radboud. Ook is in Stockholm het European Centre for Disease Control opgezet, waarbinnen deskundigen zich over het resistentievraagstuk buigen.’ Eveline Snelders hoopt dat er snel beleid komt, gericht op het beschikbaar houden van azolen voor medische toepassingen. ‘Mijn eerste artikel over dit onderwerp leidde tot ongeloof. Men beschouwde schimmelresistentie als een “Nijmeegs probleem” dat alleen in ons lab voorkwam. Inmiddels is er wereldwijd sprake van schimmelresistentie en komt de werking van medicijnen in gevaar.’  n

Beter 2.0

Geen nieuwe pc’s en monitoren bestellen Het programma Beter 2.0 verzoekt, mede namens de Productgroep ICT, de afdelingen dringend om geen nieuwe pc’s en 19 inch monitoren meer te bestellen. De komende jaren worden deze namelijk vervangen door andere apparatuur. Het UMC St Radboud gaat over van papier naar digitaal werken. Daarvoor worden onder de noemer Werkplek 2.0 nieuwe werkplekken ingericht, gebaseerd op een UMC-brede standaard. Deze standaard geeft alle gebruikers overal – dus ook buitenshuis – toegang tot moderne applicaties. Om dit te realiseren worden de komende vijf jaar de meeste pc’s vervangen door zogenaamde “zero-clients”. Deze apparatuur biedt veelal dezelfde mogelijkheden, maar is compacter, goedkoper, stiller en energiezuiniger. In het najaar van 2013 gaat het EPD 2.0 live. Dit systeem vervangt de huidige EPD en ZIS systemen. Met het nieuwe EPD kunnen zorgverleners beter met elkaar en met de buitenwereld informatie uitwisselen. Om prettig te kunnen werken met EPD 2.0 raadt de leverancier van het systeem een 24 inch scherm aan. Direct na de zomer start het vervangen van werkplekken in het kader van Werkplek 2.0. De productgroep ICT wil doelmatig omgaan met de vrijgekomen pc’s en monitoren door deze tijdelijk te herplaatsen. Wie toch nieuwe monitoren willen bestellen, wordt aangeraden voor 24 inch monitoren te kiezen, vanwege het nieuwe EPD. Een werkplek met twee 19 inch monitoren kan worden vervangen door een werkplek met één 24 inch monitor zonder verlies van functionaliteit. De 24 inch schermen zijn in het gebruik vergelijkbaar met twee 19 inch schermen. Intussen blijft de productgroep ICT uiteraard gewoon zorgen voor een goed werkende pc. Ook nu al zijn er voldoende pc’s en monitoren beschikbaar voor hergebruik. Wie daarover meer informatie wil, kan terecht bij de productgroep ICT.

i n t e r v i e w

radbode 8 - 2012

‘Mijn hart ligt bij de kinderen’

Marleen Kal: ‘Naast het stukje techniek, heeft dit vak zoveel menselijke kanten.’

Middelbare scholieren blokken momenteel op hun examens. Ze staan voor de moeilijke keuze: wat wil ik later worden? De zorg staat om hen te springen. Voor Marleen Kal, verpleegkundige op de kinder-IC, was het indertijd volstrekt duidelijk. ‘Ik wil de verpleging in.’ Ze gaat nog elke dag met plezier naar het werk. J a n n i e m e u ss e n

Voor jou was het een gemakkelijke keuze? ‘Ik wilde maar één ding, in een ziekenhuis werken. Gaandeweg ontdekte ik dat mijn hart bij de kinderen ligt. Ik werk hier nu zestien jaar op de Kinder-IC. Naast de techniek, heeft dit vak zoveel menselijke kanten. Je staat heel dicht bij gezinnen in een moeilijke periode van hun leven. Ze verkeren in angst om hun kind te verliezen. Vaak plotseling, na een verkeersongeluk, een val in een sloot of door een ernstige infectieziekte. Je kunt als IC-verpleegkundige dan zoveel betekenen. Ik probeer hen de aandacht te geven, die ik zelf graag zou willen krijgen in zo’n situatie. Hebben ze het gesprek over de gezondheidstoestand van hun kind goed begrepen? Willen ze meehelpen met wassen of verzorgen? Zodra het kan geef ik de ouders als zij dat willen hun kind op schoot, soms met beademing en al. Dat moment is voor hen vaak heel bijzonder. En ik richt me op de broertjes en zusjes. “Kom, houd het handje maar vast.” Of ik laat ze een mooie tekening maken naast het bed.’ Wat geeft de meeste voldoening? ‘Het mooiste is natuurlijk als je een ernstig ziek kind weer ziet opknappen. Maar het gaat lang niet altijd goed, en juist dan kun je er zijn voor ouders. Er bijvoorbeeld voor zorgen dat ze toch met een goed gevoel terugkijken op het afscheid. Dat ze dat in alle rust hebben kunnen beleven. Ik heb zelf drie kinderen, het raakt vaak ook aan je eigen leven.Vorig jaar kwam hier

een meisje binnen na een ongeval, uit een gezin met dezelfde samenstelling als dat van mij. Ze is overleden. Dan realiseer je je: “Ik had ook aan de andere kant kunnen staan.” Of de moeder die haar kind in een ongezien moment mist en terugvindt in de vijver achter het huis. Soms kun je het dan moeilijk loslaten thuis, of ben je overbezorgd naar je eigen kroost. En het klinkt misschien raar, maar ook het werken in een hecht team op moeilijke momenten heeft iets bijzonders. Bijvoorbeeld het nabespreken met elkaar, na een reanimatie of andere heftige gebeurtenissen. Wat zijn de mindere kanten? ‘Ik vind de nachtdiensten zwaar, kom dan vaak slaap tekort. Maar die diensten hebben natuurlijk ook voordelen. Als je na een feest een avonddienst plant, kun je wel lekker uitslapen. Ik vind ook dat de bureaucratie soms wat doorschiet. Alles moet je registreren. Zelfs het omdraaien in bed wordt genoteerd. Dat is van de ene kant goed. Maar het kost soms onnodig veel tijd, die je liever aan de patiënt wilt besteden. Bijvoorbeeld door bij het bed van een beademd kind te gaan zitten dat niet kan praten en angstig is en met hem te communiceren via de Ipad. Of hem afleiden met een verhaaltje, zodat hij zich daarna comfortabeler voelt.’ Is hier ruimte voor ontwikkeling? ‘Zeker, je merkt dat je in een academische omgeving werkt. Ik heb vorig jaar een open brief geschreven naar de leiding van de kinderkliniek, om meer aandacht te vragen voor kindermishandeling. Ik ben nu een dag per week aangesteld als coördinator, samen met Melanie

5

Foto: Frank Muller

Burgers. Vorig jaar kwamen er zestig meldingen binnen, nu tot mei al dertig. Medewerkers zijn alerter. Wij geven onder meer voorlichting gericht op signaleren, handelen en communicatie. En we houden voor de inspectie nauwgezet de registratie van het aantal meldingen bij. Ook heb ik veel profijt van mijn opleiding Pedagogiek. Doordat ik parttime werk is er af en toe ruimte voor freelance opdrachten. Zo draait op de HAN een profielkeuzeprogramma, dat ik samen met Angélique Bouten, pedagoge op de kinder-IC heb gemaakt. Hierbij leren de scholieren welk vakkenpakket zij nodig hebben voor verschillende zorgberoepen. Je gaat voor kinderen in moeilijke omstandigheden? Daar ligt inderdaad mijn passie. Als regio-coördinator Gelderland van de stichting Europa Kinderhulp begeleid ik – als vrijwilliger – ook vakanties voor kinderen uit Parijs en de voorsteden. Dit jaar komen er weer vijftig kinderen voor een vakantie van drie weken in een gastgezin in deze regio. Het Rode Kruis in Parijs selecteert ze. Ik ga er regelmatig heen om de veelal Afrikaanse gezinnen te bezoeken. Het zijn normale kinderen, maar ze wonen vaak onder erbarmelijke omstandigheden. Bijvoorbeeld op één kamertje in een verwaarloosd hotelgebouw met amper electriciteit. Twee doorgezakte banken, waar de ouders op slapen en één matras voor drie kinderen. Ze kunnen niet buiten spelen door het drukke verkeer of de onveilige omgeving. Wij nemen zelf ook altijd een kind in huis. Jordan komt nu voor het zevende jaar op rij. Je kunt zoveel voor zo’n jongen betekenen met een beetje aandacht. Leren fietsen, zwemmen, naar de kinderboerderij... Het wordt steeds makkelijker. Hij zoekt direct de vriendjes in de buurt op. Onze kinderen vinden het leuk, en ze spreken door hem al een aardig woordje Frans. Ik zoek nog gezinnen, dus wie interesse heeft: kijk op de site www. europakinderhulp.nl. n

r  eportage

Mindfulness vergroot de kwali

Mindfulness helpt patiënten om te leren leven met een ziekte in plaats van eraan overgeleverd te zijn. Het bevordert acceptatie en autonomie. Voor steeds meer zorgprofessionals in het Radboud reden om de tweejarige postacademische opleiding tot mindfulnesstrainer te volgen.

In de opleiding tot mindfulnesstrainer leren deelnemers groepen te begeleiden vanuit hun eigen ervaring met mindfulnes

M a r ja n Wass e n aa r

Een kind krijgen, maar het niet kunnen vasthouden of zelfs nauwelijks kunnen aanraken. Omdat het zo ziek is, dat het in een couveuse ligt, omringd door apparatuur en slangetjes. Een nachtmerrie voor de ouders, die zich de kraamtijd en het ouderschap heel anders hadden voorgesteld. Op de Neonatale Intensive Care Unit liggen te vroeg geboren baby’s en baby’s met levensbedreigende aandoeningen. Medisch maatschappelijk werkster Rinie van den Boogaart begeleidt de ouders van deze kinderen. ‘Ouders hebben veel zorgen en verdriet. Verdriet om het mogelijk overlijden van hun

kind, om het hechtingsproces dat niet op gang komt, om de kraamtijd die niet de roze wolk is die zij zich ervan hadden voorgesteld. Ze hebben zoveel angsten en onzekerheden en geen controle over wat er allemaal gebeurt. Dat doet wat met ouders, ze realiseren zich dat ze hun kind niet kunnen beschermen.’ Rinie volgt de opleiding tot mindfulnesstrainer in de overtuiging dat mindfulness ouders kan helpen te leren omgaan met het ziek zijn van hun kind. ‘Ouders hebben soms de neiging om afstand te houden. Uit angst of om zorgverleners niet in de weg te willen lopen. Terwijl hechting juist ontstaat door bezig te zijn met je kind. Hoe doe je dat als je baby in de couveuse ligt? Ik adviseer ouders om alleen maar te kijken. Benoemen wat je ziet. “Ik zie dat mijn kindje er rustig bij ligt”, of

“ik zie een vingertje bewegen”. Indien mogelijk laten we moeders buidelen met hun kind om de hechting te bevorderen. Vaak worden ze afgeleid door alle drukte om hen heen. Ze krijgen van mij de opdracht om zich alleen te richten op de aanraking, het huidcontact met hun kind. In het begin zijn ouders sceptisch, maar dan komt het bewustzijn.’ Mindfulness brengt mensen dichter bij de ervaring. Niet door over de ervaring zelf te praten, maar door “erbij” te zijn, zich te richten op wat ze ervaren. ‘Ik nodig de ouders uit om hun verhaal te vertellen, maar ook om af te stemmen op zichzelf: hoe voelt het nu je dit vertelt, welke gedachten komen er boven, wat vertelt je lichaam je nu? Ouders leren daardoor gewaar te worden wat hun emotie is en tegelijkertijd daar niet over te oordelen. Woede, angst, verdriet of weerstand; het mag er gewoon zijn. Door van een afstandje naar je gedachten en je gevoelens te kijken, voorkom je dat deze je gaan beheersen.’

Significante verbetering Ook MS-verpleegkundige Ingrid Putman zocht naar manieren om haar patiënten meer handvaten te bieden bij het omgaan met hun ziekte. ‘MS is een onvoorspelbare ziekte met een grillig beloop. De mens wil van nature controle houden over zijn leven, maar bij MSpatiënten lukt dat vaak niet. De confrontatie met hun ongrijpbare ziekte kost deze patiënten veel energie. Als het ze lukt om dat los te laten, kunnen ze veel meer uit hun leven halen.’ MS is de meest voorkomende chronische aandoening onder jongvolwassenen tussen de twintig en de veertig jaar. Een groep mensen die midden in het leven staat. Uit Zwitsers onderzoek blijkt dat er een significante verbetering optreedt in depressieve klachten, vermoeidheid en kwaliteit van leven bij MS-patiënten die een mindfulnesstraining volgden. Reden voor Putman om dit ook voor de patiënten van het MS Centrum in Dekkerswald te organiseren. ‘We geven hen gereedschap in handen om zich meer bewust te worden van eigen reacties op moeilijkheden. Daardoor ontstaat er meer keuzevrijheid en krijgen ze meer inzicht in hun eigen grenzen. We leren ze als het ware steviger in hun schoenen te staan.’ Dat deze aanpak lijkt te werken, blijkt uit het vooronder-

‘Mindfulness kan ouders helpen te leren omgaan met het ziek zijn van hun kind.’

6

radbode 8 - 2012

aliteit van leven Netwerkdag en opening centrum Op vrijdag 25 mei organiseert het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness de jaarlijkse mindfulness netwerkdag. Tijdens deze dag wordt ook het centrum officieel geopend door RvB-lid Cathy van Beek. De ochtend staat in het teken van recente onderzoeken op het gebied van mindfulness. Het middagprogramma biedt workshops over de toe-

passing van mindfulness bij diverse doelgroepen. Zorgprofessionals die mindfulness in hun beroepspraktijk willen toepassen zijn van harte welkom. Meer informatie: www.radboudcentrumvoormindfulness.nl, inschrijven via: www.paoheyendael.nl, onder “congressen en symposia”.

Unieke opleiding Wie goed voor een ander wil zorgen, moet ook goed voor zichzelf zorgen. Prof. dr. Anne Speckens benadrukt het belang van mindfulness voor patiënten én zorgprofessionals.

Foto: Marc van Teeffelen

ss.

zoek dat Putman en haar collega’s deden bij de eerste training. Hoewel de groepsgrootte nog te klein is om verregaande conclusies te trekken, zijn de eerste resultaten bemoedigend. Patiënten ervaren dat ze “minder vechten” tegen hun ziekte, dat ze nog wel somber zijn maar “het meer over zich heen laten komen”. En ook belangrijk, dat ze gevoelens van boosheid beter erkennen en gemakkelijker loslaten. Inmiddels staat de derde training gepland in september. Het MS Centrum wil bovendien meer onderzoek verrichten naar de effecten van mindfulness bij MS en gaat hiervoor samen met het Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness een onderzoekaanvraag indienen.

Ook voor partners Waar het bij MS een chronische ziekte betreft, gaat het bij longkanker vaak om terminale patiënten. Na vijf jaar is slechts 17 procent van de patiënten nog in leven. Heeft het zin om dan een mindfulnesstraining te doen? En is het ook haalbaar voor deze patiëntengroep? Zij zitten middenin een behandeltraject met chemo- of bestralingstherapie. Longarts Miep van der Drift ontwikkelde sinds 2010 een mindfulnesstraining voor longkankerpatiënten. ‘Van de deelnemers kreeg 70 procent chemotherapie of bestraling in de periode van de training. Sommige patiënten gingen zelfs direct na de chemotherapie door naar de training. Het is dus zeker haalbaar, en zinvol. Patiënten hebben vaak fysieke klachten zoals benauwdheid, die verergerd kan worden door angst. Mindfulness biedt een manier om met die angst om te gaan. Juist in de palliatieve fase is dat heel waardevol.’ Van der Drift geeft de training ook aan partners van longkankerpatiënten, iets wat wereldwijd uniek is. ‘Partners van kankerpatiënten hebben net zoveel angst en depressieve gedachten als de patiënt zelf’, licht Van der Drift deze keuze toe. ‘Mindfulness brengt mensen nader tot elkaar. Moeilijke onderwerpen worden bespreekbaar. Vaak verwerkt eenieder de ziekte op zijn eigen manier. De één wil er niets van weten, terwijl de ander er het liefst zoveel mogelijk over wil praten. De mindfulnesstraining leert patiënten en partners dat op te merken en te benoemen. Vaak is een gesprek dan wel mogelijk.’ n

Prof.dr. Anne Speckens, psychiater en wetenschappelijk directeur van het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness, wil graag af van het zweverige imago dat mindfulness omkleedt. Een onterecht imago, want uit haar recent gepubliceerde onderzoek - bij meer dan tweehonderd patiënten met terugkerende depressies - blijkt bijvoorbeeld dat mindfulness niet alleen helpt om een nieuwe depressie te voorkomen, maar ook om huidige depressieve klachten te verminderen. Ook bij andere aandoeningen heeft mindfulness een meerwaarde. Uit onderzoek in samenwerking met de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde blijkt dat bij patiënten met onverklaarbare lichamelijke klachten de kwaliteit van leven verbetert. Deelnemers krijgen meer inzicht in de samenhang tussen lichamelijke sensaties, gevoelens en gedachten. Samen met de afdeling Longziekten is onlangs een onderzoek gestart naar de effectiviteit van mindfulness voor patiënten met longkanker en hun partners. Het unieke karakter van het Radboud Centrum voor Mindfulness, waarbij patiëntenzorg, onderzoek en opleiding zijn geïntegreerd, maakt het mogelijk om cursussen voor patiëntengroepen te koppelen aan wetenschappelijk onderzoek. ‘Met dat onderzoek kunnen we laten zien dat mindfulness werkt, waardoor we de zorgverzekeraars er hopelijk van kunnen overtuigen deze behandeling ook te vergoeden,’ benadrukt Speckens.

Niet alleen patiënten kunnen een mindfulness-cursus volgen, ook medewerkers zijn van harte welkom. ‘Om anderen te kunnen helpen, moet je als zorgprofessional ook kunnen stilstaan bij jezelf,’ licht Speckens het belang voor medewerkers toe. ‘Om hier in een vroeg stadium mee te beginnen, doen we nu bijvoorbeeld een onderzoek bij co-assistenten. We hopen dat mindfulness klachten van burnout bij deze groep kan voorkomen of verminderen. Bovendien willen we de persoonlijke en professionele ontwikkeling van coassistenten hiermee ondersteunen. In samenwerking met de huisartsenopleiding bieden we ook huisartsopleiders momenteel een mindfulnesstraining aan. Zij kunnen de huisartsen van de toekomst meegeven hoe mindfulness te integreren in hun werk.’ Wie als zorgprofessional mindfulness in de eigen werkomgeving wil inzetten, kan de tweejarige postacademische opleiding tot mindfulnesstrainer volgen. Een functie als zorgverlener is daarvoor echter geen voorwaarde. Zo startte Jorke de Witte, adviseur bij de adviesgroep Procesverbetering en Innovatie (PVI), in 2010 met de opleiding tot trainer. Samen met Rinie van den Boogaart verzorgt hij mindfulness-workshops voor managementassistenten. Zijn ambitie is om binnen het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) mindfulness als onderdeel van de reguliere zorg te laten opnemen. Anne Speckens hoopt dat mindfulness binnen en buiten het Radboud meer gemeengoed gaat worden. ‘Mindfulness past binnen de visie van het Radboud, er is een palet aan mogelijkheden om ermee aan de slag te gaan. Bewust zijn en aandacht hebben voor wat je doet, komt de kwaliteit van je werk altijd ten goede, of je nu actief bent in de patiëntenzorg, het onderwijs of het onderzoek.’ n

Medewerkers van het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness.

7

Taal verbindt.

Intensive Language Programmes vijfdaagse taaltrainingen volledig op maat o.a. Engels, Duits, Spaans en Nederlands

w w w. r a d b o u d i n t o l a n g u a g e s . n l

Expertisecentrum voor taal en communicatie van de Radboud Universiteit Nijmegen

Wij zijn ook verhuisd route 635 route 582

Akkerwinde 6 • Lent In kindvriendelijke buurt gelegen tussenwoning met tuin en berging. De woning uit bouwjaar 2001, heeft 4 kamers, een woonoppervlak van 94 m2 en een perceeloppervlak van 130m2. De benedenverdieping heeft een straatgerichte luxe keukenopstelling met Miele en Siemens inbouw apparatuur en een granieten aanrechtblad. Tevens een ruime tuingerichte woonkamer met veel licht vanuit de riante schuifpui. Op de bovenverdieping bevinden zich 3 slaapkamers van 6m2, 10m2 en 15m2 en een ruime badkamer met douche, bad en tweede toilet. De tuin is grotendeels voorzien van straatwerk en heeft twee rijk begroeide borders met fraaie verlichting. Prima onderhouden en direct bewoonbaar.

Vraagprijs: € 182.500 k.k

bewonder onze nieuwe salon bel voor een afspraak 024-(36)10125 Tegen inlevering van deze advertentie tot 30 juni 2012

1 5,00 KORTING

Voor informatie bel: 088 200 20 200

nieuwbouw grootstal

t in juni! nkomsde e e ij b n e e g op het hotel. Niet geldig met an re acties. 15% korerektis n reserveren bij

beleef ônder onnes in 3D Hoek Heiweg en Nieuwe Mollenhutseweg

Rechtst

2 juni 13.30 uur

Vergadering | Training | Outdoor activiteit | Congres | Overnachting | Feest | Diner

Organiseer het op de berg!

www.onderonnes.nl

Oude Holleweg 5, 6572 AA Berg en Dal

| 024-684 20 00 | [email protected] | www.goldentulipvalmonte.nl

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

De tijd van vermoeide voeten is voorbij! Voor alle medewerkers van het UMC St. Radboud. Maak je keuze in en vul de volgende € 10,00 korting onze online winkel op www.tjoelup.com waardebon-code in: UMCN2012

én gratis verzending!

Dameskleding - Schoenen - Accessoires (op uw verzoek versturen wij ook artikelen!)

www.tjoelup.com

Voorwaarden: Deze aanbieding is geldig vanaf 18 mei t/m 31 juli 2012. De aanbieding is niet geldig i.c.m. andere aanbiedingen. Op reeds gekochte artikelen wordt geen restitutie verleend.

Marc O’Polo Nijmegen - Burchtstraat 51 - Tel. 024-348 2948 - [email protected] 8

o nderzoek

radbode 8 - 2012

Als je van alles (een beetje) vergeet Geheugenproblemen kunnen een grote impact op iemands leven hebben. Liesbeth Joosten promoveert op onderzoek naar een psychologische behandeling om hiermee om te gaan. Zinvol voor patiënt én partner.

Gijs M u n n ic h s

Dement ben je niet van vandaag op morgen. Kenmerkend voor een dementie is het sluipende begin. Op de geheugenpolikliniek van de afdeling Geriatrie, onderdeel van het Radboud Alzheimer Centrum, zien ze steeds meer mensen met lichte geheugenklachten. Jaarlijks bezoeken zo’n 250 mensen deze poli; veelal zestigplussers, maar ook jongere mensen (vanaf 35 jaar) dienen zich aan. Wanneer na onderzoek blijkt dat er geen dementie is, maar dat de vergeetachtigheid wel ernstiger is dan passend bij iemands leeftijd en IQ, dan spreken we van ‘mild cognitive impairment’ (MCI), een licht cognitieve stoornis.

Angst voor dementie ‘Deze mensen vergeten doorlopend allerlei dingen: hun sleutels, een afspraak, ze kunnen moeilijk op een woord komen of ze zijn een gesprek van enkele dagen terug volledig kwijt. Ze kunnen daarnaast ook moeite hebben met plannen of het uitvoeren van dubbeltaken’, vertelt medisch psycholoog Liesbeth Joosten. ‘Ze willen graag

genklachten. Een verklaring is dat mensen langer doorwerken en steeds meer informatie moeten verwerken. ‘Als dit niet meer lukt, kan aan het licht komen dat ze MCI hebben’, licht Marcel Olde Rikkert, hoogleraar Geriatrie, toe. ‘Taken die vroeger vlekkeloos verliepen, lukken niet meer, bijvoorbeeld plannen of het uitvoeren van de administratie. Overigens treft dit niet alleen ouderen. Ook bij disfunctionerende jongere mensen, 35-plussers, kan blijken dat ze MCI hebben.’

Groepsbehandeling Joosten en collega’s ontwikkelden een psychologische groepsbehandeling voor MCI-patiënten en hun partners om beter te leren omgaan met hun lichte cognitieve stoornis. Het Radboud is als eerste in Nederland deze behandeling gestart. Jaarlijks komen er in het UMC twee groepen van zes tot acht patiënten en hun partners bijeen; tien weken lang, twee uur per keer. Ze krijgen dan uitgebreid uitleg over MCI, doen oefeningen en volgen therapie. ‘Deze mensen krijgen geheugentrainingen en delen ervaringen met elkaar’, zegt Joosten. ‘Daarnaast volgen ze cognitieve gedragstherapie. Hierin leren ze om de vergeetachtigheid te herkennen en met hun emoties om te gaan. We hopen dat ze daardoor minder verzanden in somberen, piekeren of gespannen raken. Niet-helpende of irreële gedachten, zoals schaamte voor hun aandoening, kunnen worden bijgesteld. Zijn er echter reële angsten – bijvoorbeeld het besef dat het niet beter zal worden – dan kunnen ze deze delen lotgenoten.’

Meer acceptatie De groepsbehandeling is zinvol, zo toont Joostens

Foto: Flip Franssen

Er zijn momenteel steeds meer mensen met geheugenklachten.

weten wat er aan de hand is en wat ze eraan kunnen doen. Veel mensen zijn bang dat de vergeetachtigheid een voorstadium is van dementie. Met als gevolg dat ze veel hierover piekeren en somberen.’ Ongegrond is hun angst overigens niet, want een aanzienlijk deel zal ook dementie krijgen: de cijfers tonen dat bij 10 tot 30 procent van de MCI-patiënten dit binnen drie jaar gebeurt. Joosten is op 26 april gepromoveerd op onderzoek naar MCI. Ze sprak tientallen MCI-patiënten en hun partners. Daaruit rijst het beeld dat deze patiënten kampen met veel onzekerheid, met strubbelingen in hun relatie, maar ook met frustraties, schaamte en het vermijden van sociaal contact. Ter illustratie van dit laatste, zegt Joosten: ‘Als je op je wekelijkse kaartavond steeds namen van medespelers vergeet, dan voelt dat ongemakkelijk en blijf je op gegeven moment maar thuis.’ Er zijn tegenwoordig steeds meer mensen met geheu-

proefschrift. ‘Patiënten signaleren sneller wanneer de geheugenproblemen zich voordoen en reageren adequater op de stress hierbij. Ook hun partners ervaren dat er minder spanningen zijn. Er is een hoger niveau van acceptatie van patiënten voor hun aandoening. Keerzijde is wel dat bij veel mensen de cognitieve problemen verergeren. Dementie ligt bij een groot deel nog altijd op de loer. Patiënten en hun naasten kunnen echter wel beter met deze onzekere toekomst omgaan.’ Meer Nederlandse ziekenhuizen en ook GGZ-instellingen verzorgen nu de groepsbehandeling. ‘Patiënten krijgen door deze groepsbehandeling meer inzicht in hun aandoening, vertonen minder gedragsproblemen én er is minder belasting voor de partner. Dit tezamen kan mogelijk de opname in een verpleeghuis uitstellen’, zegt Joosten tot slot. ‘Zo zou deze training niet alleen bijdragen aan de “patient empowerment”, maar ook de zorgkosten kunnen drukken.’ n

9

wetenswaardig Prijs voor Nijmeegs team metabole ziekten Tijdens de jaarlijkse meeting van de Nederlandse Vereniging voor Stofwisselingsziekten presenteerden onderzoekers uit het Radboud acht nieuwe zeldzame stofwisselingsziekten. Hiermee domineert Nijmegen het identificeren van zeldzame stofwisselingsziekten. De jury heeft de “Best Abstract Prize” toegekend aan het héle onderzoeksteam. Het onderzoek van Thatjana Gardeitchik, Miski Mohamed, Moniek Riemersma, Monique van Scherpenzeel en Saskia Wortmann, onder de begeleiding van Dirk Lefeber en Eva Morava, wordt uitgevoerd binnen het Institute for Genetic and Metabolic Diseases.

P r o f . d r. I r m a J o o s t e n Prof.dr. Irma Joosten, afdeling Laboratoriumgeneeskunde, is recent verkozen tot voorzitter van het landelijk College van Medisch Immunologen (CMI). Zij volgt prof.dr. H. Hooijkaas, Erasmus MC op. Het CMI is een wetenschappelijke beroepsvereniging van laboratoriumspecialisten die de toepassing van immunologische technieken en inzichten in de klinische diagnostiek bevordert en bewaakt.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie drs. Adriana Salcedo Amaya, dinsdag 29 mei om 10.30 uur. Titel: Malaria epigenome: How histone post-translational modifications contribute to gene expression in plasmodium falciparum • Promotie drs. Hans Thomeer, dinsdag 29 mei om 13.30 uur. Titel: Congenital minor ear anomalies; outcomes of surgery and some syndromal aspects • Promotie drs. Annemieke Houwink, dinsdag 29 mei om 15.30 uur. Titel: Assesment of upperlimb capacity and performance in unilateral spastic paresis • Promotie drs. Geert Rutten, woensdag 30 mei om 12.30 uur. Titel: Setting and keeping the professional system in motion. Using intervention mapping to develop a programme to improve guideline adherence in physical therapy • Promotie drs. Anke Snijders, maandag 4 juni om 13.30 uur. Titel: Tackling freezing of gait in Parkinson’s disease • Promotie drs. K.R.M. Djati, maandag 4 juni om 15.30 uur. Titel: Platelet and endothelial cell markers in Indonesian children with complicated dengue virus infections • Promotie drs. Bart Smits, dinsdag 5 juni om 10.30 uur. Titel: Chronic progressive external ophthalmoplegia, more than meets the eye • Promotie drs. Jumamurat Bayjanov, woensdag 6 juni om 10.30 uur. Titel: Genome-scale integrative genotype-phenotype analysis of Lactococcus lactis and Lactobacillus plantarum. • Promotie drs. Heleen van Beekhuizen, vrijdag 8 juni om 12.30 uur. Titel: Retained placenta, epidemiology, immunology, histology and medical treatment of placenta adhesiva * Locatie: RU, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld. Meer info: www.umcn. nl, Research, Science Agenda.

m ensen

radbode 8 - 2012

mensen

Michel Kleuters

Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.

Cor de Haardt

Lintjesregen Een aantal medewerkers van het UMC St Radboud ontving afgelopen maand een koninklijke onderscheiding voor hun bijzondere prestaties. Hieronder de namen met een korte toelichting. Gynaecoloog prof.dr. Didi Braat, Officier in de Orde van Oranje Nassau, is voor menigeen het voorbeeld van een uitstekend arts. Ook weet zij anderen buitengewoon goed te motiveren. Zij geldt bij uitstek als deskundige op het terrein van Verloskunde & Gynaecologie, in het bijzonder ook landelijk. Zij speelt een cruciale rol in de verbetering van zorgkwaliteit en zet zich succesvol in voor meer vrouwen aan de top. Tumorimmunoloog prof.dr. Carl Figdor, Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, is een vooraanstaand wetenschapper die wereldwijd groot gezag geniet. Hij onderzoekt hoe het leger van cellen waaruit het menselijk immuunsysteem bestaat, ziekmakende vreemde indringers onschadelijk weet te maken. En hoe dit leger ingezet kan worden tegen kanker. Ook verricht hij onderzoek naar toepassing van beeldvormende technieken. Om wetenschap dichter bij kinderen en leraren te brengen richtte hij het Wetenschapsknooppunt op.  Beleidsmedewerker drs. Jan Bulte, Ridder in de Orde van Oranje Nassau, is werkzaam bij het Instituut voor Wetenschappelijk onderwijs en Opleidingen (IWOO). Hij leverde uitzonderlijke bijdragen aan kwaliteitsverbetering van het geneeskundeonderwijs. Zo stond hij aan de wieg van het vak Algemeen Coschap, waardoor studenten veel beter voorbereid aan hun klinische fase beginnen. Ook was hij nauw betrokken bij de vernieuwing van het curriculum Tandheelkunde Emeritus oncoloog prof.dr. Theo Wagener, Ridder in de Orde van Oranje Nassau, vervulde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Medische Oncologie in Nederland. Hij was de eerste hoogleraar in dit vakgebied; een pionier. Hij deed dit in een periode dat de arts bij de behandeling van patiënten met kanker over veel minder mogelijkheden kon beschikken dan nu. Anne van de Wielen-Peters, Lid in de Orde van Oranje Nassau, ontving de onderscheiding voor haar vrijwilligerswerk in Beuningen. Maar zij is ook bij de dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat van het UMC St Radboud al ruim 30 jaar actief als vrijwilliger. Ook oud-medewerker Jan Festen (voormalig staflid Longziekten) kreeg een lintje: Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij heeft zich tijdens de uitoefening van zijn loopbaan op uitermate deskundige wijze ingezet. Ook na zijn pensionering is hij betrokken bij het welzijn van anderen. Hij leeft in het bijzonder mee met hulpbehoevenden en zwakkeren in de samenleving. En is in korte tijd een onmiskenbare factor geworden voor de Katholieke Bond voor Ouderen afdeling Malden.  n Uitgebreide informatie vindt u in het nieuwsarchief (april) op de website van het UMC St Radboud.

Op 1 juni 2012 gaat Cor de Haardt, na een dienstverband van 39 jaar, het UMC St Radboud verlaten. Hij gaat genieten van de FPU. Cor is het boegbeeld van restaurant Studiecentrum Medische Wetenschappen. Een gezellige en gemoedelijke gastheer die nooit ‘nee’ zegt. Die voor studenten een baken is en voor de medewerkers een allemansvriend. Cor is een toegewijd collega die zich maximaal inzet om samen met zijn team het de gasten in het Studiecentrum naar de zin te maken. Ook ad hoc kon je altijd bij Cor terecht. Hij heeft menig feestje en partijtje gered door zijn hulpvaardigheid en ‘geritsel’. “Lang leve de diepvries ” zei Cor dan. “Daar is altijd wel een bitterbal te vinden”. Op 31 mei a.s. van 16.00-19.00 uur zal de receptie plaatsvinden vanuit Cor’s eigen restaurant SMW. Cor het gaat je goed! Dank namens alle collega’s. Lucia Kilkens, manager Hotel- en Patiëntenservices,Sservicebedrijf

Adèle Brouwers-de Jonge

Op 24 april heeft Adèle Brouwers-de Jonge de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Zij blijft echter nog als min-max contractant werkzaam als kinderverpleegkundige op Neonatologie. Adèle volgde de herintrederscursus voor verpleegkundigen en kwam daarna werkervaring opdoen als oproepkracht. Vanaf 1998 heeft ze op Neonatologie gewerkt als vaste oproepkracht en hier kreeg ze in 2005 een vaste plek als kinderverpleegkundige op de medium-care unit voor zuigelingen. We kennen Adèle als een toegewijde collega, die zorgzaam haar werkzaamheden uitvoert voor de kinderen en hun ouders, vooral tijdens de vele nachtdiensten in de afgelopen jaren. We hebben dit heuglijke feit samen met haar, in kleine kring gevierd. Wiel Smeets, Verpleegkundig teamleider afdeling Neonatologie

Gepke Visser

Op 1 april was Gepke Visser hier 25 jaar in dienst. Zij begon in 1987 als eerste analiste op de afdeling Universitaire Transfusie Dienst (UTD), bij de sectie bijzondere bloedgroepserologie. Al snel werd duidelijk dat Gepke talent had om leiding te geven en is ze daarna doorgegroeid tot hoofdanalist van de sectie Cellulaire Immunologie en Histocompatibiliteit bij de afdeling Laboratoriumgeneeskunde. Tegenwoordig is de sectie uitgebreid en heet deze CHI (Cellulaire & Humorale immunologie). Als MT-lid levert zij een belangrijke bijdrage aan teamwork, kwaliteit en dienstverlening ten bate van de patiënt met een immunologisch probleem bijvoorbeeld een auto-immuunziekte, een allergie, of donormatching ten behoeve van de stamcel- en niertransplantaties die in het Radboud plaatsvinden. Daarnaast is Gepke een prettig persoon, nuchter, sportief en goedlachs. Ze is een belangrijke collega voor de afdeling Laboratoriumgeneeskunde, lab Medische Immunologie! Muriel van der Weijde, Bedrijfsvoerder afdeling Laboratorium geneeskunde Irma Joosten, hoofd laboratorium Medische Immunologie, afdeling Laboratorium geneeskunde

Na meer dan 40 jaar actief te zijn geweest in het onderwijs, waarvan bijna 23 jaar in dienst van het UMC St Radboud, is Michel Kleuters vanaf 1 mei 2012 met pensioen. In september 1989 is Michel in dienst gekomen als directeur van de toenmalige Radboudschool. In 1999 vond de overgang van Radboudschool naar Educatieve Voorziening plaats. Hij is bij deze ontwikkelingen nauw betrokken geweest, ook op landelijk niveau. Eerst parttime, maar vanaf 2005 werd dat een fulltimeaanstelling als landelijk netwerkmanager ziek zijn en onderwijs (Ziezon), gedetacheerd vanuit het UMC. In al die jaren kenmerkt het werk van Michel zich door grote gerichtheid op en betrokkenheid bij de zieke leerling en het onderwijs. Met veel doorzettingsvermogen, tact en grote inzet heeft hij bijgedragen aan beleid, afstemming en samenwerking rondom het onderwijs aan zieke leerlingen. Hiervoor spreken wij graag nogmaals onze waardering en dank uit. Mart Geven, hoofd Educatieve Voorziening

Anuscka Berghoef

Na een dienstverband van 8 jaar heeft de afdeling Heelkunde afscheid genomen van Anuscka Berghoef. Zij is in 2004 gestart als medisch typiste binnen het stafsecretariaat Heelkunde. Vervolgens heeft zij de functie van secretaresse Abdominale chirurgie en secretaresse Planning op het stafsecretariaat Heelkunde met verve uitgevoerd. Vanaf november 2011 is zij binnen de Short Stay Unit werkzaam geweest als secretaresse patiëntenzorg. We willen Anuscka bedanken voor haar positieve bijdrage, creativiteit en met name secuur werken in al die jaren. Wij wensen haar alle goeds toe voor de verdere toekomst. Het afscheid heeft in besloten kring plaatsgevonden. Namens alle collegae SSU, Jean-Pierre van Bergen, Zorgmanager C5H

Riet Hoeboer

Na een dienstverband van bijna 31 jaar gaat onze schoonmaakmedewerker Riet Hoeboer per 1 juni uit dienst. In 1981 is ze gestart in de avonddienst in het toenmalige Rayon 1. Sinds 1993 is zij werkzaam in het E-gebouw. Op woensdag 25 april had Riet haar laatste werkdag en namen we op de afdeling afscheid van haar. Wij danken Riet voor haar inzet en wensen haar samen met haar man, kinderen en kleinkinderen nog hele fijne jaren toe. Nicole Gies, operationeel manager Schoonmaakafdeling

Jenny Struiksma

Vrijdag 8 juniINisNIJMEGEN de laatste werkdag van Jenny TE HUUR: MODERN APPARTEMENT Struiksma. Zij kwam op 1 juli 1971 in dienst. Vorig

Per direct te huur 3-kamer appartement (88 m2) aan de St. Annastraat jaar het hebben we haar 40-jarige jubileum gevierd. te Nijmegen. Gunstig gelegen tussen Radboudziekenhuis en centrum. Grote woonkamer met open (luxe) keuken, aparte berging en Jenny is begonnen opparkeerde verpleegpost van Ooggelegenheid. Huurprijsheelkunde : € 995,= p.m excl. alsServicekosten afdelingssecretaresse. In 1989 heeft Info: [email protected] (na 18.00 uur) zijof 0478-589258 de Radboudpluim

ontvangen omdat zij de vriendelijke rots in de branding was. In januari maakt van w w w . r a d b o u d 2007 i n t o l a nzijg de u aoverstap g e s . n l afdelingssecretaresse naar OK-planner. In 2008 is het planbureau Taalen en Jenny verhuisde mee. Op 1 juli 2012 gaat verhuist van C-20 naar de poli communicatietrainingen Jenny officieel met pensioen. afdeling Oogheelkunde wil haar bedanken voorjaarDe2012 voor al haar inzet. Chinees • Duits • Engels • Frans • Japans • Italiaans • Wij nodigen u van Marokkaans harte uit om• Nederlands een toost uit te • brengen op haar nieuwe Arabisch voor anderstaligen Portugees (nieuw) • Russisch • Spaans • Zweeds toekomst op vrijdag 8 juni in restaurant Valdin tussen 17:00 uur en 19:00 Notuleren (met laptop) • Timemanagement • uur. Speedreading • Social media Start trainingen: vanaf 27 februari Ook maatwerk mogelijk: individueel en in groepen.

Wim Willemsen

Radboud Zorgacademie

Kennismaken met medische terminologie Hypertrofie, Nefritis, anamnese… Voor medewerkers die de cursus ‘Kennismaken met medische terminologie’ hebben gevolgd, zijn deze woorden niet langer abracadabra. Deelnemers gaven deze cursus van drie dagdelen gemiddeld een 8.2. Reden dat er in juni en oktober/november nog twee groepen starten. De training richt zich op HBO+-medewerkers zonder medische achtergrond, die in hun werk veel te maken hebben met medische termen. Denk aan bedrijfsleiders, adviseurs, financieel medewerkers of managementassistenten.. ‘Ik heb er echt profijt van’, vertelt gezondheidsjurist Karen de Wolf. ‘In ons werk heb je veel te maken met medische termen. Ik vroeg de artsen om uitleg of raadpleegde het medische zakwoordenboek. Maar ik merk nu, dat zo’n basistraining heel handig is. Je leert bijvoorbeeld veel voorkomende woorddelen te herkennen. Dat vervoegingen eindigend op een i, bijvoorbeeld het meervoud aangeven. Voor mij waren nucleus en nuclei twee verschillende woorden. Nu zie je veel meer de verbanden en de logica achter de termen.’ Op 1 juni start er een nieuwe cursus. Meer informatie: www. radboudzorgacademie.nl. Inschrijven is nog mogelijk tot 25 mei. De juni-cursus vindt plaats op 1, 15 en 22 juni. De cursus daarna start op 12 oktober. JM

Kijk voor meer informatie over deze

Vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd heeft Wim Wilof andere trainingen op onze website. e: [email protected] lemsen op 1 mei 2012 zijn dienstverband als staflid van de afdeling Verlost: (024) 361 21 59 kunde en Gynaecologie beëindigd. Ter gelegenheid van zijn vertrek nodigen wij u van harte uit om afscheid te nemen op: vrijdag 8 juni 2012 van 16.00-18.00 uur in MANNA, Oranjesingel 2c, 6511 NS Nijmegen. Wij hopen op uw aller komst! Prof. Mark Vierhout, hoofd pijler Algemene Gynaecologie Prof. Didi Braat, hoofd afdeling Verloskunde & Gynaecologie maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gec Mr. Drs. H.A.M. Schouten

Strafrecht, mediation, echts en andere familiezaken, huur, arbe

We willen meer langdurig zieke en gehandicapte kinderen bereiken! Help ons ook met hen de CliniClowns Klik te maken. Bijna iedereen kent ons, en daarom denken veel mensen dat we álle langdurig zieke en gehandicapte kinderen bezoeken. Maar weet u, we bereiken nu jaarlijks 100.000 van de 375.000 zieke kinderen. We moeten dus veel vaker de CliniClowns Klik maken, dat geweldige moment waarop kinderen even vergeten dat ze ziek zijn. Met uw hulp gaat dat zeker lukken.

Uw steun is hard nodig, word ook donateur! De projecten zijn er. Voor kinderen die langdurig ziek thuis zijn (Neuzenroode.nl), voor kinderen met een meervoudige of verstandelijke handicap (de Theatertour) én voor de momenten dat de CliniClowns niet op bezoek zijn in de ziekenhuizen (de Speelkoffer). Met deze projecten willen we de komende jaren met minstens de helft van alle zieke en gehandicapte kinderen de CliniClowns Klik kunnen maken. U kunt ons daarbij helpen. Al vanaf  3 per maand maakt u de CliniClowns Klik mogelijk.

10 radbode 120217.indd 1

Opi nie

radbode 8 - 2012

het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring tijdens hun werk in het UMC St Radboud. Een persoonlijk verhaal. Dit keer van intensivist Leo Heunks.

Tegen de stroom op ‘Op de IC kregen wij een vrouw van 76 met een forse longontsteking en een onderliggende ernstige, maar behandelbare ziekte. De vrouw ging zienderogen achteruit. We moesten haar in slaap brengen en kunstmatig beademen. Na korte tijd was 100 procent beademing nodig en moesten wij haar op de buik leggen om de longen meer ruimte te geven. Ook dat voldeed niet, we sloten een kunstlong aan. Vervolgens ging de nierfunctie achteruit en kreeg ze nierdialyse. Bovendien moesten we het hart ondersteunen met veel medicatie. We hadden veelvuldig gesprekken met de familie. Die vroeg zich van meet af aan af of het allemaal wel verstandig was. Dit had de patiënt nooit gewild, zeiden ze. Zij had al veel meegemaakt, ze vonden dat we de behandeling moesten stoppen. Ik snapte dat, maar ik legde uit dat het om een behandelbare longontsteking ging. Desondanks verzocht de familie mij herhaaldelijk de behandeling te staken. Hoewel een aantal collega’s twijfelden, steunden zij mijn standpunt om door te gaan. De familie kon het niet aanzien. Na uitgebreide gesprekken met de familie, die niet vervelend maar wel dwingend waren, kregen we nog één week de tijd. Ik nam hiermee een risico en natuurlijk sloeg bij mij soms de twijfel toe: misschien kwam zij alsnog te overlijden. Dan was alles voor niets geweest. Ook het gevaar dat ze nierdialysepatiënt bleef, lag op de loer. Toch geloofde ik erin en probeerde de familie te overtuigen dat dit de goede weg was. Het was roeien tegen de stroom op. Gelukkig herstelde de vrouw in die week heel langzaam. Ze kwam van de kunstlong af, en haar nier- en hartfunctie kwamen terug.

‘De familie verzocht mij herhaaldelijk te stoppen’ Zes jaar zijn verstreken en ze leeft nog. Af en toe kom ik ze tegen met haar man die mij dan heel dankbaar aanklampt. Ik weet niet wat de familie haar heeft verteld. Wellicht weet zij niets van de discussies over het stoppen van de behandeling. Gesprekken met andere families herinneren mij vaak aan deze casus. Het illustreert hoe moeilijk het voor familie is om beslissingen te nemen over hun dierbaren op een IC. Ik ben zeker een voorstander om “de patiënt ofwel familie als partner” te zien. Maar een situatie op de IC kunnen mensen helemaal niet inschatten. Het is voor hen een griezelige omgeving, waar het leven van een patiënt zich manifesteert in ruisende apparatuur en onheilspellende piepjes. Hier moeten wij opkomen voor de patiënt en familie adviseren. Dan moet je soms tegen de wens van de familie in doorgaan. Natuurlijk had ik kunnen stoppen, dan was iedereen tevreden geweest en had ik me er uiteindelijk ook bij neergelegd. Maar een patiënt er doorheen slepen is toch waarvoor je het doet. Hier maken de IC-professionals het verschil. Het was overigens echt een academische casus. We hadden zoveel middelen en kennis paraat, in een ander ziekenhuis had deze patiënt het niet gered. Heel intrigerend hoe “leven” soms aan een zijden draadje hangt.’ Nelleke Dinnissen

Tijdens TEDxMaastricht hield Jeroen van Dillen (op de foto in bed) samen met zijn patiënt Froukje de Vries een voordracht over compassie in de zorg en participatory health care.

Participatory health care: the doctors dilemma! Het UMC St Radboud omarmt participatory health care, ofwel de patiënt als partner, als uitgangspunt voor de toekomst van de gezondheidszorg. Naast uitdagingen voor zorgverleners en patiënten, zijn er ook dilemma’s, onder andere op het gebied van tijd, emotie en klinische praktijk.

HET BETOOG Dat artsen van hun ivoren troon moeten afdalen en als gids mogen fungeren, is dankzij collega en nationale zorgheld Bas Bloem ondertussen gemeengoed. Daarnaast mogen we de kracht van de patiënt beter benutten, met als slotboodschap voor de patiënt zelf: ‘bedenk wat je wil en leer dat je het kunt vragen’. Tenslotte memoreerde Cathy van Beek op TEDx Maastricht over ‘Total Partnership, and the development of contracts were expectations are translated into agreements, also about medical performances and activities’. Kortom, het gonst in het Radboud en de patiënt wordt empowered. Hoe zit het dan met dat dilemma: patiënt empowerment is toch het ultieme doel? Natuurlijk wil ik dat mijn arts beschikbaar is in tijd en emotie, net zoals ik beschikbaar wil zijn voor mijn patiënt: Treat patients as you want to be treated yourself! Maar naast klinische werkzaamheden, zijn er ook academisch uitdagingen en verplichtingen op gebied van onderwijs, onderzoek, management. En ook niet onbelangrijk, een leven buiten het ziekenhuis! Waar ligt de grens van beschikbaar zijn? Nog net even langslopen bij die ene patiënt aan het einde van de dag betekent ook de trein missen, te laat komen bij de kinderopvang of weer een avond niet thuis eten met het gezin. Soms is er een klik en ga je net iets verder, doe je net iets meer moeite of laat je als zorgverlener je eigen emotie zien. Maar verdient niet iedereen dat? En is het erg als het niet altijd lukt? Privézorgen kun je niet uitzetten en vrijdagmiddag is anders dan maandagmorgen… Soms is die witte jas nodig om enige afstand te bewaren, emotie of frustratie tegen te houden en je werk letterlijk uit te kunnen trekken…

11

Beschikbaar zijn De hedendaagse communicatiemethoden bieden meer mogelijkheden om beschikbaar te zijn: digitale poli’s, twitterspreekuren. Het dilemma om beschikbaar te zijn wordt echter niet makkelijker: geef je je privénummer, ‘s avonds nog on-line, volg je op twitter? Waar trek je de grens als individueel zorgverlener? Uit Nederlands onderzoek onder intensive care fellows blijkt dat zij moeite hebben met het vinden van balans tussen empathie en distantie, balans tussen werk en privé. Wellicht is dit beperkt tot jonge artsen, maar misschien ook een uiting van de verandering van de zorg? En wat betekent tenslotte zo’n zorgcontract: is de klant koning? Elk vakgebied kent het verzoek tot behandeling zonder klinisch indicatie: voor antibiotica, radiologisch onderzoek en (in de verloskunde) het verzoek tot een keizersnede. De obstetrische beroepsgroep heeft sinds 2011 een landelijk protocol ontwikkeld waarin zorgvuldigheidseisen zijn geformuleerd. De arts hoeft het verzoek niet te honoreren, en kan eigen grenzen trekken. Anderszins is bekend dat voor een keizersnede altijd wel een arts te vinden is die aan dit verzoek zal voldoen, en dat met name oudere artsen hier eerder toe geneigd zijn. Zijn oudere artsen empathischer? Of hebben zij door schade en schande geleerd dat het makkelijker is om de interventie te accepteren. Waar trek je als individueel arts de grens als een verzoek tot behandeling niet strookt met jouw persoonlijke visie op goede zorg?

Zorgverlener heeft ook rechten In elke relatie (partner, kind, vriend of patiënt) moeten de rollen van de partners duidelijk zijn. Meestal is dit vanzelfsprekend en natuurlijk kunnen rollen veranderen. De rol van de zorgverlener verandert momenteel en daar heeft de patiënt recht op. Maar de zorgverlener heeft ook rechten, zoals bijvoorbeeld het recht een individu te kunnen blijven met eigen grenzen. Het uitgangspunt patiënt als partner is pas ideaal als er een optimale samenwerking is tussen de partners. Ruimte voor beide individuen is hierin essentieel. Vandaar: ‘health care workers need to be empowered in becoming a guide, while remaining an individual person’. Jeroen van Dillen, gynaecoloog

ac tueel

radbode 8 - 2012

‘Stel je dienstbaar op naar elkaar’ Onlangs kregen alle medewerkers een brief op de deurmat, waarin de Raad van Bestuur iedereen uitnodigt mee te denken over het doelmatiger inrichten van werkprocessen. We vroegen een aantal medewerkers om een reactie. Leeft het op de vloer? J a n n i e M e u ss e n

Anke Ettema, arts-assistent/research-coördinator Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie De RvB wil onderscheidend zijn in kwaliteit en innovatief zijn met de patiënt als partner. Wat dat betreft zijn wij goed bezig. Bij afdelingsbijeenkomsten staat zorg 2.0 hoog op de agenda. We willen de patiënt meer in het centrum van de belangstelling plaatsen. Niet meer van: we gaan u zó behandelen, punt. We betrekken de patiënt bewuster bij de behandelkeuzes. Samen met patiënten hebben we ook de eerste

laatst een Alpe d’HuZes-spinningmarathon georganiseerd voor ons UMC-team. Op vrijdagmiddag bedacht ik me dat ik nog promotiemateriaal nodig had. Na een telefoontje naar de afdeling Communicatie en samen hardop denken, kon ik uiteindelijk bij het centraal magazijn een rolcontainer ophalen met banners, beachvlaggen en noem maar op. Ik dacht: “Wauw, wat een service! Zo kan het dus ook!” Als wij ons allemaal dienstbaarder opstellen, valt er volgens mij nog veel te winnen.’   Ine Mamor, vice-voorzitter OR en kwaliteitsmedewerker Pathologie Binnen de OR is het een belangrijk onderwerp. De RvB houdt ons goed op de hoogte. We vrezen dat het uiteindelijk toch tot banenverlies zal leiden.  De onderhandelingen over reorganisaties spelen zich veelal af binnen de onderdeelcommissies, met het gevaar dat het sluipenderwijs gaat. Wij hebben daarom gevraagd of we een totaalplaatje krijgen voorgelegd. Ik zie dat Samen Slimmer Beter op de werkvloer weinig leeft. Medewerkers komen vaak pas in actie als het de eigen werkplek aangaat. Alhoewel de RvB-brief bij mijn collega’s de reactie opriep: “Het is kennelijk wel serieus.” Wij hebben bij Pathologie net als op alle andere afdelingen een taakstelling, lees bezuinigingsopdracht. Op Pathologie is ook een Task Force samengesteld,die zich – zoals dat ook UMC-breed gebeurt – gaat buigen over hoe het beter kan.     Winald Gerritsen, medisch oncoloog Ik kom van het VU Medisch Centrum uit Amsterdam. Ik werk hier nog maar een maand en kan dus slechts mijn eerste indruk geven. Goed van de RvB-brief vind ik dat iedereen wordt aangespoord zelf oplossingen te zoeken. In plaats van dat er een bureau wordt ingevlogen, dat  het voor medewerkers bedenkt. Ik merk dat er in het Radboud veel aandacht is voor de patiënt als partner. Belangrijk, want alles wat we doen

forums ingericht voor onze communities binnen Mijnzorgnet. We zijn ook vernieuwend bezig. Op de OK werken we steeds meer driedimensionaal. Dat geeft opmerkelijk betere resultaten. Het kost minder OK-tijd, maar wel meer planningstijd vooraf. We hebben daar dure geavanceerde apparatuur voor moeten aanschaffen. Maar we leveren wel betere kwaliteit. Noortje Bergevoet, stafsecretaresse Neurologie ‘Wij proberen met z’n allen tot creatieve oplossingen te komen. Ik heb van mijn contract binnen het Radboud bijvoorbeeld 18 uur ingeleverd bij het stafsecretariaat en werk die uren nu voor Parkinsonnet. Dat is een project binnen dezelfde afdeling. We zijn als secretariaten veel beter gaan samenwerken. Op de poli is een callcenter ingericht en een apart planbureau voor afspraken en patiëntenzorgzaken. Op ons stafsecretariaat worden we nu minder belast met telefoontjes die hier niet thuishoren. Sommigen vrezen wel voor hun baan. In het archief is er bijvoorbeeld minder werk, met het nieuwe elektronische patiëntendossier. Deze medewerkers worden nu ook ingezet bij het planbureau op de poli. Ik wil medewerkers graag een tip geven. Ben dienstbaar naar elkaar. Ik heb bijvoorbeeld

Greep uit de ideeën Ook op het bedrijfsportaal onder de button Samen Slimmer Beter konden medewerkers ideeën inbrengen voor afdelingsoverstijgende onderwerpen. Een greep uit de inzendingen. Is het een idee om Radbode op het werk of digitaal te verspreiden? Een digitale salarisstrook scheelt op jaarbasis veel portokosten. Laat medewerkers zelf betalen voor de koffie, en medewerkers zelf brood meenemen in plaats van die dure lunchvergaderingen. Kijk eens kritisch naar de liften in het Q-gebouw. Als je alle wachttijd van medewerkers in een jaar optelt, levert een

snellere lift veel efficiënte werkuren op. Laat Radboudmedewerkers optreden bij een Radboudfeest in plaats van dure bands. En waarom branden de lampen op de poli’s ’s nachts? Alle ideeën staan op het bedrijfsportaal. Inzenders krijgen er de komende weken een reactie op. Deze zullen ook op de website worden gepubliceerd. Op de site vind je ook antwoorden op veelgestelde vragen. En je kunt er de organisatiebrede projecten volgen. Kijken dus…

ethiek Eiceldonatie: genoeg doordacht?

Een centraal ethisch principe in Nederland is dat je doneert om anderen te helpen en niet om eraan te verdienen. Handel in lichaamsdelen is verboden. Vrouwen die hun eicel doneren zullen een vergoeding krijgen, zo’n 900 à 1000 euro per persoon. Zonder vergoeding zou geen vrouw de belastende behandeling ondergaan die nodig is om eicellen te verkrijgen, bewe-

Vrouwen die onvruchtbaar zijn, maar met eicellen van een ander wel zwanger zouden kunnen worden, kunnen binnenkort terecht bij een eicelbank: ruim een maand geleden startte het UMC Utrecht als eerste Nederlandse kliniek met het opzetten daarvan. De oprichters van de eicelbank vinden dat de tijd er nu rijp voor is: opiniepeilingen tonen aan dat 50 procent van de ondervraagde Nederlanders het een goed idee vindt. Volgens de initiatiefnemers is er zowel politiek, financieel als ethisch voldoende debat geweest over de wenselijkheid van een eicelbank. Opvallend genoeg passeerde dit nieuws onze aandacht vrijwel zonder commentaar.

ren de oprichters. Zij zien dit bedrag als compensatie voor de belasting van de behandeling. Maar zijn we niet in werkelijkheid de eicellen aan het betalen? In landen waar eiceldonatie al een aantal jaren bestaat, is commerciële donatie een gewone zaak geworden. In Span-

12

– ook het onderwijs en onderzoek – staat  uiteindelijk ten dienste van de patiënt. We moeten daar wel aan wennen. Vorige week had ik een bijeenkomst met urologen en radiotherapeuten om een gezamenlijke poli op te zetten. We nemen alleen patiënten  in behandeling die zijn doorverwezen door een collega-arts, was ons uitgangspunt. Maar plots kantelde de discussie. Wij moeten de patiënt juist sterke tools aanreiken, bijvoorbeeld digitale invulschermen, die het doorverwijzen voor hen gemakkelijker maken. Wat me hier opvalt is dat er erg vanuit de eigen afdeling wordt geredeneerd en dat mensen snel in de verdediging schieten. Door meer afdelingsoverstijgend te denken, kan er nog veel worden gewonnen. Wessel Sapulette, kok/leermeester Personeelsrestaurant ‘Samen efficiënter werken, zodat we toch goede kwaliteit kunnen blijven leveren. Dat is wat de RvB wil bereiken. Binnen onze club brengen we het in de praktijk. De meeste pijn zit bij ons in de personele bezetting. Daar moet het zuiniger, en dat betekent minder inzet van flexwerkers door met de vaste mensen efficiënter samen te werken. Niet meer denken in hokjes maar werkzaamheden van verschillende functiegroepen zoals koks,restaurantmedewerkers en afwashulpen beter laten integreren. Dan kom je noodgedwongen toch nog tot verrassende resultaten! We geven ook leerlingen van onder meer het ROC Nijmegen meer verantwoordelijkheden. Dat kost ons als team in het begin meer tijd, maar het levert uiteindelijk op dat zij zelfstandiger kunnen werken. Alhoewel het opleiden uiteraard voorop blijft staan. Daarbij werken we ook aan onze kwaliteit. Door de recessie nemen medewerkers waarschijnlijk vaker een boterham van huis mee, want het aantal bezoekers is bij ons de laatste tijd teruggelopen. Om meer mensen te trekken spelen we in op de ‘beleving’. We wokken sinds kort bijvoorbeeld aan het buffet. We hopen onze omzet zo te verhogen.’  n

je leveren studentes eicellen tegen betaling om hun studie te bekostigen. Het UMC zegt wel het Nederlandse principe te eerbiedigen door een maximum te stellen, want eenzelfde vrouw mag niet meer dan drie keer doneren. Maar de vraag is of hiermee de commerciële prikkel verwijderd is? Met een extraatje van 3000 euro komt een arme studente al heel ver! Het ‘leveren’ van eicellen vergt een zware medische ingreep, niet zonder risico’s. Mag je dit gezonde vrouwen vragen om de kinderwens van een ander in vervulling te laten gaan? Een eicel is niet zomaar een cel: het is de bron waaruit een kind ontstaat. Dat maakt dat een vrouw die een eicel doneert, iets van haar meest persoonlijke identiteit en uniciteit afstaat. ‘Nederland is er klaar voor’, zeggen de initiatiefnemers, maar hebben zij wel vanuit alle invalshoeken de wens voor een eicelbank onderzocht? De discussie is immers nog niet rond. Eiceldonatie mag dan juridisch en technisch mogelijk zijn, de vraag is wil de vrouw dat en moet zij dat ook willen? Elisa Garcia Gonzalez