Thuis bij De Waalboog
nummer 2 juni 2016
woonzorgstudio’s St. Jozefklooster
Eigen stek met zorg om de hoek vrijheid op maat ook bij dementie
experts aan het werk
Praktijkonderzoek woonleefgroepen sproeifiets
“Je kunt er zó even op klimmen”
“We prikkelen bewoners in beweging te komen”
inhoud
juni 2016
nummer 2
ter plekke ter plekke
3
bij ons...
4
Met z’n vieren op de fiets
4
Woonzorgstudio’s St. Jozefklooster: Eigen stek met zorg om de hoek
6
waar of niet? Eén stelling, vier reacties
7
waalboog & co Samenwerken met Driestroom
8
Magisch instrument: de Tovertafel
8
zij over Bewoner en zorgverlener over hun bijzondere band
10
innovatie
10
In balans bij lichamelijke en psychische zorgvragen
13
baanbrekend Tineke Elbers: “Het kan me niet gek genoeg zijn”
14
blik op
13
Even hadden we ’m tot onze beschikking: de BuitenGewoon Fiets, een speciale vierpersoonsfiets voor mensen die niet zelfstandig kunnen fietsen. Een feest voor onze bewoners die graag nog eens de vrijheid van bewegen en buiten zijn wilden ervaren. De fiets was dit voorjaar te reserveren door bewoners, hun familieleden en mantelzorgers, vrijwilligers en medewerkers. Dat is zó goed bevallen dat we onderzoe ken of het mogelijk is deze fiets langer in huis te houden.
Hét middel om passiviteit bij mensen met dementie te doorbreken? De Tovertafel, een digitaal spel dat eenvoudig op de (eet)tafel te projecteren is. Sinds het voorjaar werken we ermee op een aantal afdelingen binnen ons specialistisch zorg- en behandelcentrum Joachim en Anna. Bewoners kunnen bijvoorbeeld magische bloemen aanraken, herfstbladeren opvangen en wegvegen en spreekwoorden en oude versjes afmaken. De Tovertafel is een gift van Stichting Vrienden van De Waalboog.
Langer zelfstandig thuis wonen
colofon juni 2016 uitgave van De Waalboog redactie De Waalboog, Paulien Keijzer (
[email protected]) concept en realisatie Einder Communicatie, Nijmegen fotografie Goedele Monnens, Anita Pantus, Bert Beelen, Norbert Voskens drukwerk
Visiteclown op bezoek
16
in beeld Een uurtje zwemmen? Goud waard!
“We moeten dáár de zorg bieden waar ouderen zijn, ongeacht waar ze wonen” Prof. dr. Raymond Koopmans (zie pagina 14)
drukkerij Hendrix, Peer WAAR wordt gedrukt op papier met FSC-keurmerk
contact Stichting De Waalboog Postadres: Postbus 31071 6503 CB Nijmegen Telefoon: 024 - 322 82 64 E-mail:
[email protected]
2 | de waalboog
De Waalboog biedt specialistische zorg aan: • ouderen met ernstige geheugen- en/of gedragsstoornissen, zoals dementie; • jonge mensen met dementie en andere niet-aangeboren hersenaandoeningen; • ouderen met dementie en ernstige gedragsproblemen; • ouderen met psychische stoornissen; • ouderen met lichamelijke zorgvragen; • mensen in de laatste fase van hun leven (palliatieve terminale zorg). Dit doen wij bij u thuis, of in één van onze vijf (specialistische) centra. U kunt ook gebruikmaken van tijdelijke opvang. Of kiezen voor dagopvang. Voor mensen in de laatste fase van hun leven bieden wij zorg op maat in ons Hospice De Linde. Wilt u meer weten? Onze zorgbemiddelaars staan u graag te woord. Maak vrijblijvend een afspraak en bel (024) 382 64 83 of mail naar
[email protected].
Kijk voor meer informatie op www.waalboog.nl.
onze locaties • Joachim en Anna, Groesbeekseweg 327, 6523 PA Nijmegen, (024) 322 82 64
Een liedje hier, een grapje daar, even de hand vasthouden, contact opzoeken. Dat is wat visiteclown Servaes doet. Een paar keer per jaar huren we hem in om een bezoekje te brengen aan bewoners die niet mee kunnen of willen doen aan groepsactiviteiten. Dagbestedingscoach Wilma Heesbeen: “Met zijn onverwachte ingevingen en bijzondere benadering zorgt Servaes voor mooie ontmoetingen.” De visiteclown komt in de week rondom Wereld Alzheimerdag (half september) opnieuw langs.
• Nijevelt, Heijendaalseweg 117, 6525 AH Nijmegen, (024) 322 60 50 • De Honinghoeve, Albanystraat 7, 6544 RA Nijmegen, (024) 371 67 17 • St. Jozefklooster, Kerkstraat 65, 6543 KG Nijmegen, (024) 371 59 11 • Villa Villandry, Bosweg 160, 6523 NN Nijmegen, (024) 750 79 02
Volg ons op twitter: @DeWaalboog
Visiteclown Servaes met bewoonster mevrouw Van de Pol
Mail & win! Zin in een tochtje op de Nijmeegse Pannenkoekenboot? Onder de lezers van Waar verloten we een gratis Bruggen tocht voor twee personen, inclusief onbeperkt pannenkoeken eten. Afvaart en aankomst aan de Waalkade in Nijmegen. Wilt u hiervoor in aanmerking komen? Stuur dan een e-mail met uw naam en adres naar
[email protected], onder vermelding van ‘Pannenkoekenboot’.
Hoog bezoek Op 2 mei bezocht staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) Specialistisch Zorg- en Behandelcentrum Joachim en Anna. Hij sprak met een aantal enthou siaste professionals, onderzoekers, bewoners en mantelzorgers. Ook bracht hij een bezoek aan de woning voor jonge mensen met dementie. En hij nam deel aan een drukbezocht huis kamergesprek met bewoners (foto). Zij waren vol lof over de verzorging, maar vonden dat de overheid meer geld mocht uittrekken voor meer personeel en meer activiteiten. Van Rijn gaf aan
dat hij voor dagbesteding extra geld heeft vrijgemaakt: dit jaar 140 miljoen, oplopend tot 210 miljoen de komende jaren. “Ik snap uw zorgen. We werken eraan”, aldus de staatssecretaris. de waalboog | 3
bij ons... in de woonzorgstudio’s
“Bewoners kunnen zelf bepalen of ze gebruikmaken van de wasservice, technische dienst of hulp in de huishouding”
Over de studio’s In 2014 zijn we in woonzorgcentrum St. Jozefklooster gestart met de bouw van twintig zelfstandige woonzorgstudio’s, inclusief keuken en badkamer. Zeven daarvan zijn nu klaar. De studio’s zijn geschikt voor ouderen die een thuiszorgindicatie hebben en graag in een sociale en veilige woonomgeving wonen waarbij ze 24 uur per dag beroep kunnen doen op zorg.
De tuinman zet vaak een emmer snijbloemen uit de tuin klaar. Wie wil, neemt een bosje mee, voor op de eigen kamer.
Het St. Jozefklooster staat bekend om zijn goede keuken. De meeste bewoners eten hier drie keer per dag. Mevrouw Van de Water slaat het ontbijt over. “Dat doe ik liever op mijn eigen kamer.” Het St. Jozefklooster beschikt over een prachtige tuin. “En gróót dat-ie is! Toen ik hier net woonde, liep ik ’s ochtends twee rondjes.”
In de koffiekamer komen de bewoners elke ochtend bij elkaar om een kaartje te leggen en te handwerken. Hier doet mevrouw Van de Water ook aan de wekelijkse geheugentraining mee.
Alles binnen handbereik H
et is licht, ruim, alles is er bin nen handbereik… “En kijk eens, die tuin”, zegt mevrouw Van de Water (86) terwijl ze de vitrage een beetje opzijschuift. “Meer dan dit heb ik niet nodig.” Mevrouw Van de Water bewoont een van de woonzorg studio’s in het St. Jozefklooster. Van een topkamer – waar ze herstelde na een ziekenhuisopname – kon ze zó doorstromen. “Het was wennen, hoor. In Malden woonde ik in een zelfstan dig appartement. En toen ineens hier ‘bij de paters’! Mijn ouders zouden het 4 | de waalboog
een grote grap hebben gevonden! Maar ik zou nu huilen als ik weg zou moe ten. Ik heb het hier zó naar mijn zin.”
Zelf kiezen Deze vorm van wonen is mevrouw Van de Water op het lijf geschreven. Ze is nog behoorlijk zelfstandig, maar heeft hier en daar wat hulp nodig. “Douchen bijvoorbeeld kan ik niet meer alleen. En ik heb nét hulp in de huishouding aangevraagd.” Jenny de Bruijn is woon consulent bij het St. Jozefklooster en begeleidt bewoners in hun keuzes voor
zorg en ondersteuning. “Via ons kun nen ze thuiszorg krijgen. Verder bie den we verschillende arrangementen aan. Bewoners kunnen zelf bepalen of ze wel of niet gebruikmaken van service en diensten als maaltijden, technische ondersteuning, huishoude lijke hulp, wasservice en activiteiten.”
film, soms is er een concert. Zo kom ik ook veel met de andere bewoners in contact. ’s Avonds vind ik het dan weer heerlijk om op mezelf te zijn.” Prettig is dat elke ochtend iemand komt checken of alles goed met d’r is. “En ik heb een ketting met alarm. Als er iets is, hoef ik maar op de knop te drukken en ze komen eraan.”
Even checken “Ik doe aan alle activiteiten mee”, zegt mevrouw Van de Water monter terwijl ze ons de rest van het gebouw laat zien. “We maken busreisjes, kijken samen
Fijne sfeer Jenny: “De woonstudio’s zijn een uit komst voor mensen die graag zelfstan dig in een veilige en sociale omgeving
wonen, maar geen grote zorgvraag hebben. We merken dan ook dat de studio’s erg in trek zijn. Mensen die hier tijdelijk zijn geweest om bijvoor beeld te herstellen na een ziekte of ope ratie, schuiven graag door omdat ze de sfeer zo fijn vinden. Ook zijn er meer dere bewoners die in de wijk zijn opge groeid en zo terug naar hun ‘roots’ zijn gekeerd. Ja, wat wil je, het is een unieke plek.” Na een afsluitende wandeling in de tuin, vraagt mevrouw Van de Water hoe laat het is. “Oei, is het al bijna half één? Tijd om aan tafel te gaan!”
Over het klooster Het St. Jozefklooster is een bijzonder woonzorgcentrum. Het monumentale pand dateert uit 1930. Destijds werd het gebouwd voor de congregatie van de Priesters van het Heilig Hart. Tegenwoordig wonen er zowel religieuzen als niet-religieuzen. Jenny: “De paters zitten in de voorbouw, de ‘gewone’ bewoners in de achterbouw. De twee groepen hebben elk hun eigen huiskamer. Op zondag drinken ze allemaal samen koffie. Ik moet zeggen: het klikt heel erg goed. De ‘gewone’ bewoners zorgen met al hun aanhang voor meer reuring.”
de waalboog | 5
waar of niet?
waalboog & co
Vrijheid gaat boven veiligheid
John Ekkerink psycholoog en voorzitter
Carla Rooijakkers is lid van de cliëntenraad. Haar
van de werkgroep ‘Vrijheid boven veiligheid’ bij De Waalboog “Onze bewoners moeten de vrijheid hebben om dingen te doen die er voor hen toe doen. Dat past bij onze visie op zorg. Iedere bewoner heeft, ongeacht zijn of haar geestelijke situatie, de regie over het eigen leven. Dat geldt dus ook voor bewoners met dementie. Ze zullen bijvoorbeeld de ruimte ervaren om naar buiten te gaan, de tuin in, de straat op. Dat kan alleen als je samen met de bewoner en de mantelzorger goed kijkt naar wat iemand aankan. Daar maken we afspraken over. En vervolgens houden we scherp in de gaten of het nog veilig is en de bewoner niet over zijn grenzen gaat. Letterlijk en figuurlijk. Vrijheid op maat, dát is het.”
partner lijdt aan dementie en woont in Specialistisch Zorg- en Behandelcentrum Joachim en Anna “Hoe zieker mijn man wordt, hoe ingewikkelder deze kwestie is. Natuurlijk wil ik dat mijn man zoveel mogelijk vrijheid ervaart. Maar als dat betekent dat hij gedesoriënteerd raakt, of heel geprikkeld reageert wanneer hij niet verzorgd wil worden, dan wordt het lastig. Nu krijgt hij medicijnen waardoor hij rustiger is; dat is veiliger voor zijn omgeving. Maar het risico dat hij valt, is groter. En ja, dat is dan weer onveilig voor hem. Het blijft schipperen. Belangrijk is in gesprek te blijven en vinger aan de pols te houden. Als cliëntenraad pleiten we ervoor dat er meer toezicht op de afdeling is. Heel belangrijk als gesloten afdelingen open gaan.”
Debby van den Boom verpleegkundige op een afdeling voor dementerende bewoners “Meer vrijheid bieden betekent niet automatisch dat je alle deuren opengooit. De ene bewoner vindt het prettig om rond te kunnen wandelen. De ander voelt zich juist onveilig bij al die ‘openheid’. Dus gaan we op zoek naar de gulden middenweg. We doen de deuren op gezette tijden open en sluiten ze rond etenstijd. We geven de code door aan wie eruit wil en dat aankan. En áls iemand aan de wandel is, dan checken we ieder kwartier waar hij of zij is. Het idee is: wie vrijheid ervaart, voelt minder drang om zich te bevrijden. Dat zorgt voor meer rust en is uiteindelijk veiliger.”
6 | de waalboog
bewoonster van de afdeling Meidoorn van Woonzorgcentrum Nijevelt “Ik ben altijd een vrijgevochten type geweest. Je moet mij niet opsluiten. Dan maak ik stampij. Vroeger wandelde ik graag. Daarbij kwam ik op de meest vreemde plaatsen en vond ik altijd de weg terug naar huis. Maar ja, mijn brein wil nu wel eens op hol slaan en dan weet ik ineens de weg niet meer. De eerste keer dat ik vanaf hier aan de wandel ging, was er groot tumult. Nu heb ik een gps-apparaatje. Ik ben blij dat ze me daarmee m’n vrijheid hebben gegeven. Ooit werkte ik zelf in de psychiatrie. Ik weet: als ze je opsluiten, dan wordt je persoonlijkheid je afgenomen. Waarom zou je je moeten gedragen naar de angst van anderen?”
onze match
Samen nóg meer comfort bieden
V Mevrouw Stijns dementerend en
Goede zorg kan altijd beter. We kijken doorlopend hoe we onze producten en diensten op een hoger plan kunnen brengen. Dit doen we niet alleen, maar samen met partners in de regio. Bijvoor beeld met Driestroom, een zorg organisatie voor mensen met een verstandelijke beperking.
Ingrid van Liessum (links) en Alexandra de Bakker
oor een optimale samenwerking is het wel zo handig om onder één dak te zitten. Dus besloten we zo’n veertig cliënten van Driestroom in woonzorgcentrum Nijevelt te huisvesten. Afdeling Morgenster zit op de vijfde en Heidebloem op de zevende verdieping; daartussen ligt afdeling Orchidee van De Waalboog. “Orchidee verleent namelijk ook diensten aan de Driestroom-bewoners, zoals verpleegkundige handelingen”, vertelt zorgmanager Ingrid van Liessum van De Waalboog. Alexandra de Bakker, teamleider van Driestroom: “De Waalboog heeft veel deskundigheid op het gebied van ouderen. Er is ook 24 uur per dag een verpleegkundige van de ‘buren’ bereikbaar voor advies. Dankzij al die ondersteuning en scholing groeien de verpleegkundige vaardigheden van ons eigen team.”
Veiligheid creëren Bij de inrichting van de afdelingen is bewust voor een veilige en rustige sfeer gekozen, met weinig prikkels, maar wel de nodige contrasten en opvallende kleuren. Mensen met vergevorderde
Sinds anderhalf jaar wonen en werken De Waalboog en Driestroom samen, in Woon zorgcentrum Nijevelt. Cliënten van Driestroom, veelal ouderen met een verstandelijke beperking, zijn hier verzekerd van de zorg en kennis van onze specialisten ouderengeneeskunde en ver pleegkundigen. Want ook bij ouderen met een verstandelijke beperking komen ouderdoms ziekten voor. Bewoners van Nijevelt krijgen meer activiteiten aangeboden dankzij de combi natie van het dagprogramma van Driestroom en het welzijns aanbod van De Waalboog.
dementie zien namelijk minder goed. Alexandra: “Ook de dagelijkse ver zorging stemmen we bewust af op de doelgroep: één op één zorg, aangepaste kleding, werken in vaste stappen.” Ingrid: “Wij hebben daarvoor onze kennis gedeeld. Het gaat erom dat je de bewoner zo min mogelijk belast met handelingen.”
Alledaags geluk Driestroom heeft op beide afdelingen vijf dagen in de week een dagbestedingsprogramma. Bewoners van De Waalboog kunnen daarbij aanschuiven. Ze mogen ook de snoezelruimte gebruiken. Daar komen binnenkort een tovertafel (zie pagina 3) en een nieuwe snoezelstoel bij, een rustgevende schommelstoel. Ingrid: “Deze samenwerking maakt het mogelijk dit soort grotere dingen te doen. Zaken die bijdragen aan het alledaagse geluk, zoals Driestroom het noemt. Of aan welzijn, zoals dat bij De Waalboog heet. Samen zijn we op hetzelfde uit: de bewoners zoveel mogelijk comfort en een prettig leven bieden.” de waalboog | 7
zij over... Tussen zorgverlener en cliënt kan een bijzondere band ontstaan. Een band die verder gaat dan de normale, dagelijkse verzorging of behandeling. In ieder nummer van Waar laten we een zorgverlener en een bewoner aan het woord over elkaar.
“We hebben veel om over te praten”
Margaret de Groot-Vlasveld is geestelijk verzorgster en werkt al zestien jaar bij De Waalboog. Haar werkzaamheden gaan verder dan het kerkelijke. Ze helpt bewoners om te gaan met levensvragen en ondersteunt hen bij het nemen van (grote) beslissingen. Daarnaast is ze uitvaartvoorganger.
Mevrouw Janssen (91) woont al ruim tien jaar in Specialistisch Zorg- en Behandelcentrum Joachim en Anna. Ondanks het feit dat ze niet meer kan lopen, staat ze nog volop in het leven. Eens in de twee weken schildert ze. Dit doet ze al van jongs af aan. Ze is sterk verknocht aan haar broer, die dagelijks langskomt.
Margaret over mevrouw Janssen
Mevrouw Janssen over Margaret
Hoe zou je de band met Mevrouw Janssen omschrijven? “Ik ken mevrouw Janssen al zolang ze hier woont. Ik heb het gevoel dat we veel gemeen hebben. We houden beiden van klassieke muziek en zitten graag buiten in de zon. Er is veel humor. Haar broer, die vaak komt, speelt daar ook een grote rol in. Eigenlijk zitten we nooit verlegen om een ge spreksonderwerp.”
Wat betekent Margaret voor u? “Ze is een heerlijke vriendin! We kunnen goed met elkaar praten. Dat kan niet altijd met ieder een. Met sommige medebewoners heb ik zeker contact, anderen spreek ik weinig. Het hangt er vanaf hoe je bent, hoe de ander is en hoe je tegen over elkaar staat.”
Wat maakt de band anders dan bij andere bewoners? “Mevrouw Janssen heeft een heel brede belang stelling. Dat maakt dat we veel hebben om over te praten. Als mensen lichamelijk of geestelijk be perkt zijn, wordt hun wereld meestal kleiner. Dat is bij haar echt niet het geval.” Leer je ook van haar? “Ja, heel veel. Ze vindt het niet gemakkelijk om af hankelijk te zijn. Toen ze hier kwam wonen, had ze gehoopt dat ze weer kon lopen. Dat is er helaas niet van gekomen. Voor haar gevoel heeft ze veel moeten inleveren. Toch houdt ze de moed erin; ze wordt niet somber. Leerzaam vind ik dat. Ook al leef je met beperkingen, je leven is niet voorbij.” Hoe zorg je ervoor dat zij de regie houdt? “Door te kijken naar wat mevrouw Janssen nog wél kan en daar op aan te sluiten. En je moet al zeker niet voorbij gaan aan wat iemand te vertel len heeft. Het gaat om háár verhaal en dat van haar broer.”
8 | de waalboog
Hoe past uw broer in de band die u met Margaret heeft? “Mijn broer is een schat, ik zou hem niet willen missen. Geweldig dat hij elke dag komt. Dat kan niet iedereen over zijn familie zeggen. We voeren veel gesprekken met z’n drieën, waarbij we vooral over vroeger praten. In de zomer gaan we wande len zo vaak als dat kan. Dat is erg prettig.” Vindt u het moeilijk om afhankelijk te zijn? “Ja, maar op den duur pas je je aan. Ik heb de mensen hier beter leren kennen. Dat maakt het wat gemakkelijker. Soms moet ik wachten voordat ik geholpen word met dingen die ik niet meer al leen kan, maar daar leg ik me dan bij neer.” Zijn er dingen die u mist? “Vroeger zijn we veel op vakantie geweest. Als we dan fotoalbums doorkijken krijg ik heimwee. Ik weet dat dat allemaal niet meer kan. Mijn wereld wordt kleiner, ook al vindt Margaret van niet. Dat is heel erg jammer. Maar ik ben ook dankbaar voor wat er is geweest. Het zij zo.”
de waalboog | 9
innovatie
Ouderdom komt met gebreken. Het lijf wil niet helemaal meer. Soms raken mensen ook geestelijk ontregeld. Op de afdeling gerontopsychiatrie bieden we zorg en behandeling aan ouderen die behalve dat ze bijvoorbeeld MS of Parkinson hebben, ook lijden aan stemmings wisselingen, paniekaanvallen of psychoses. Specialist ouderengeneeskunde Anne van den Brink: “Bij bewoners als deze is het zoeken naar de juiste balans. Dankzij ons praktijkgerichte onderzoek worden we er steeds beter in.”
Gerontopsychiatrie
Op zoek naar balans
“We richten drie verschillende
In de praktijk
leefmilieus in. Bewoners
Verpleegkundige Ineke Janssen werkte mee aan het praktijkonderzoek gerontopsychiatrie: “Twee weken lang registreerden we structureel ieder half uur welke zorg bewoners kregen, welke activiteiten we samen met hen ondernamen en wat bewoners in de tussentijd zelf deden. We zagen dat sommige bewoners actief zijn; ze gaan naar buiten, ontvangen bezoek, nemen deel aan activiteiten als dansen, zingen, jeu-de-boules. Maar er zijn er ook die de hele dag vrijwel niets doen. In ons vervolgonderzoek vragen we elk van de bewoners wat ze nódig hebben. Daar gaan we de zorg en behandeling op inrichten. De een zul je moeten uitdagen van de kamer af te komen omdat die anders zit te verpieteren. De ander moet je een prikkelarme omgeving bieden. En bij een derde moet je grenzen aangeven.”
komen precies daar terecht waar ze het beste passen.” Het is betrekkelijk rustig op de afdelingen Jasmijn een stel enthousiaste professionals stonden we en Sering bij Specialistisch Zorg- en Behandel aan de basis. We zijn overal gaan kijken, pikten centrum Joachim & Anna. Bewoners zitten in dingen op uit de psychiatrie, volgden cursussen. kleine groepjes bijeen. Ze praten wat, lezen een Al snel stonden we bekend als een huis dat zich krant, maken een puzzel. Een oudere meneer had gespecialiseerd in dit vakgebied. Maar wat we schuifelt stilletjes door de gang. “Ja, vind je dat er deden was nog weinig wetenschappelijk onder een kalme sfeer heerst?” vraagt bouwd. In de laatste jaren hebben Anne van den Brink. “Dat komt we daar een flinke slag in ge vast omdat we als team hebben “We hebben geleerd maakt.” geleerd in te spelen op probleem om in te spelen op Praktijkonderzoek gedrag. Hier wonen mensen die Sinds 2011 werkt Anne aan een door de combinatie van een licha probleemgedrag” promotieonderzoek over geronto melijke ziekte en een psychische psychiatrie. Ze brengt de karakte aandoening makkelijk ontsporen. ristieken, zorgvragen en kwaliteit van leven van Het is enorm zoeken om elk van de bewoners op deze mensen in het hele land in kaart. “Zo krijgen precies de juiste manier te benaderen. Daar wer we veel inzicht in de bijzonderheden en kwets ken we samen hard aan.” baarheden van onze bewoners.” Daarnaast is het Specialistisch huis De Waalboog gelukt een Topcare predicaat te krij Anne was erbij toen de afdelingen Jasmijn en gen voor gerontopsychiatrische zorg (zie kader). Sering in de jaren negentig bij De Waalboog wer “Die kregen we op basis van onze praktijkervaring den opgezet. “Gerontopsychiatrie was destijds een en omdat we ons altijd hebben ingezet voor ver nieuwe tak van sport in de verpleeghuiszorg. Met nieuwing en verbetering van deze complexe zorg. 10 | de waalboog
Dankzij Topcare kunnen we heel gericht praktijkonderzoek doen op de afdelingen. En dat levert ontzettend veel op.”
Verschillen in sfeer De medewerkers van het expertteam geron topsychiatrie namen onder andere de sfeer op de afdelingen onder de loep. Anne: “We zagen verschillen. De groep bewoners op Jasmijn komt anders z’n dag door dan die op Sering. De vraag is waar dat door komt. Doen we iets anders? Zijn er verschillen in beperkingen? Leveren we sommige bewoners bewust of onbewust andere zorg, en waarom dan?”
Verschillende bewoners Een van de dingen die het expertteam geronto psychiatrie leerde, is dat er grofweg drie typen bewoners zijn met deze aandoeningen. “Je hebt de einzelgängers. Die leven in hun eigen wereld en willen liefst zo min mogelijk met anderen te > maken hebben. Dan is er een groep met vrij
Topcare Topcare is een landelijke organisatie die de onderzoekscultuur in de langdurige zorg stimuleert. Zorgorganisaties kunnen bij hun wetenschappelijk onderzoek steun krijgen van Topcare. Om daarvoor in aanmerking te komen, moeten ze voldoen aan strenge criteria. De Waalboog is één van de vijf geselecteerde zorgorganisaties. We kregen het Topcare predicaat voor onze zorg op het gebied van van gerontopsychiatrie. Een waarborg voor de beste zorg.
de waalboog | 11
innovatie
baanbrekend
Expertteams
Bij De Waalboog werken veel verzorgenden, verpleeg
Bij elk van onze specialismen werken we met een expertteam. Verschillende professionals maken daar deel van uit. Via de expertteams vergroten we de kwaliteit van zorg en welbevinden van onze bewoners. Dit doen we door voor goede scholing en training van de medewerkers te zorgen. Maar ook door goed vast te leggen wat we doen, deel te nemen aan wetenschappelijke onderzoeken, of door onderzoeksvragen te formuleren. Die spelen we door aan universiteiten en hogescholen.
kundigen en specialisten die verder kijken dan hun functie lang of breed is. Begeleider Cultureel Bureau Tineke Elbers is zo iemand. Ze is het brein achter de zogenoemde sproeifiets, een ontwerp waarmee ze buiten zijn en bewegen op een bijzondere manier combineert. Portret van een professional.
Sproeifiets voor in de moestuin
“Puur creatief denken” geld vrij. We hebben uitgebreid onderzocht wie het ding kon ontwikkelen. Uiteindelijk zijn we bij Joop Hendriksen uitgekomen, een collega van de technische dienst. Hij heeft het ontwerp helemaal uitgedacht en ‘m zelf gemaakt.”
“Dankzij Topcare
Wat doet het met de bewoners?
kunnen we heel gericht
“Ouderen met dementie hebben de neiging om passief te worden. Het kan heel stimulerend zijn om te ervaren dat ze iets in werking kunnen zetten. Dat het nut heeft wat ze doen. De sproeifiets prikkelt hen in actie te komen. Met mooi weer en bij speciale activiteiten in de moestuin staat de fiets buiten. Je kunt er zó even ‘op’ klimmen.”
praktijkonderzoek doen.”
>
dominante persoonlijkheden; mensen met wie je snel in conflict komt, die grenzen en structuur nodig hebben. Tot slot zijn er de onzekere bewo ners; mensen die veel stimulans en begeleiding nodig hebben. Als je dat wéét, dan kun je de medewerkers daarop trainen en de indeling van de afdelingen erop aanpassen. En dat is waar we nu mee bezig zijn. We richten drie woonleef milieus in. Bewoners komen precies daar terecht waar ze het beste passen en waar ze zorg en behandeling op maat krijgen.”
Hoger niveau Die herinrichting van de afdelingen is slechts één van de verbeteringen. “We zijn nooit klaar”, benadrukt Anne. “Dat geldt ook voor onderzoek: elk antwoord is aanleiding voor weer een nieuwe vraag, van een vervolgonderzoek. Zo komen we steeds verder en werken we heel gedegen aan de kwaliteit van zorg en welbevinden van onze bewoners. Tegelijkertijd brengen we het hele vakgebied gerontopsychiatrie landelijk naar een hoger niveau.” 12 | de waalboog
Onze specialismen
Een sproeifiets, hoe kóm je er op?
Gerontopsychiatrie richt zich op ouderen bij wie de ouderdomsklachten gepaard gaan met psychiatrische klachten. Het is een van de specialismen van De Waalboog. Daarnaast hebben we veel expertise op het gebied van: • complexe psychogeriatrie, gericht op ouderen bij wie dementie gepaard gaat met probleemgedrag; • dementie bij jonge mensen, een speciale doelgroep die om een bijzondere benaderingswijze vraagt; • palliatieve zorg, mensen die terminaal ziek zijn kunnen terecht in ons hospice; • somatische zorg, bij chronische lichame lijke aandoeningen op oudere leeftijd; • herstelzorg, om na een ziekenhuisopname voldoende te kunnen herstellen voordat je weer naar huis gaat.
“Hier bij woonzorgcentrum De Honinghoeve lag eerst een groot terras met tegels. Een beetje saai, vonden we. Daar hebben we op een gegeven moment een moestuin van gemaakt. Een plek waar bewoners met dementie lekker in kunnen rondwandelen. De groenten die ze er oogsten, gebruiken ze in de keuken van hun woongroep. Zo’n tuin moet je bijhouden. Vooral in de zomer is het nodig dat er flink wordt gesproeid. En ja, toen ben ik de link gaan leggen met de bewegingslessen die ik geef aan ouderen met dementie. Bewegen is zoveel leuker als het iets oplevert. Sproeien, fietsen… was het niet mogelijk die twee te combineren?”
Een vondst dus! “Ja, net als die andere dingen die we in de moestuin doen. We plaatsten bijvoorbeeld een bushalte, omdat een van de bewoners steeds met de bus wilde gaan. Er heeft een tijdje een oude caravan in de tuin gestaan, waarin je zelfs kon overnachten. Nu hangt er een buitenposter, met een nostalgisch beeld van een ouder tuinierend stel. Zolang je je blijft verplaatsen in de belevingswereld van de bewoners, komen zulke creatieve ideeën vanzelf bovendrijven.”
“het kan me niet gek genoeg zijn”
En de uitvoering dan? “Met ons idee voor de sproeifiets namen we deel aan een wensboomactie van een van onze samenwerkingspartners. Zo kwam er een potje
Staat jouw hoofd nooit stil? “Haha, nee! Ik heb het nodig om nieuwe dingen te ontwikkelen, liefst samen met anderen. Het kan me niet gek genoeg zijn. Als het nog niet bestaat of iets niet kan, dan vinden we een manier om het tóch voor elkaar te krijgen.” de waalboog | 13
blik op
Langer zelfstandig thuis wonen
“Samen weten we meer” “In mijn praktijk tref ik steeds meer oudere mensen met complexe problematiek. En ja, dan kan het heel handig zijn om de specialist ouderengeneeskunde om advies te vragen. Het scheelt dat ik als huisarts verbonden ben aan woonzorgcentrum St. Jozefklooster (zie ook pagina 4 en 5). Daar neem ik deel aan het multidisciplinaire overleg, waarbij verschillende zorgverleners samen een bewoner bespreken. Dus ik ken al een aantal specialisten. En ik weet wat ze te bieden hebben. Wanneer ik de specialist ouderengeneeskunde om een consult vraag? Als het lastig is grip te krijgen op een zorgsituatie. Soms wil ik weten wat we thuis nog kunnen doen voor een patiënt. Of hoe ik een aanvraag voor een zorgzwaartepakket moet onderbouwen. Of wat ik voor advies aan de thuiszorg mee kan geven. Op basis van mijn eigen ervaring kom ik een heel eind, maar het is prettig om te kunnen overleggen met iemand die extra kennis inbrengt. Samen weten we meer. Dat is in dit nieuwe zorgstelsel hard nodig.”
“We moeten een brug slaan” In korte tijd is er veel veranderd in de zorg. Mensen die voorheen naar een verzorgingshuis gingen, moeten zich nu langer thuis zien te redden. “De overheid zet er vaart achter”, ziet prof. dr. Raymond Koopmans, hoogleraar en specialist ouderengeneeskunde bij De Waalboog. “De uitdaging is met de ouderen méé te gaan en het hele gezondheidssysteem ‘oudervriendelijk’ te maken. Daar zijn we in heel Nederland hard mee bezig.”
“W
ij als specialisten ouderengeneeskunde roepen al jaren dat we meer de wijk in moeten gaan. En dat we een brug moeten slaan tussen ouderenzorg en de huisartsenzorg. We moeten dáár de zorg bieden waar de kwetsbare ouderen zijn, ongeacht waar ze wonen.” Raymond Koopmans buigt
prof. dr. Raymond Koopmans
14 | de waalboog
zich al langer over deze missie van de beroepsgroep. Hij onderzoekt wat De Waalboog kan doen om ouderen hierbij tot steun te zijn.
Kennis delen “Lastig is dat De Waalboog van origine geen ‘thuiszorgpoot’ heeft. We kwamen voorheen nog niet bij mensen thuis. Wél bieden we al heel lang aanvullende zorg in de verzorgingshuizen. Sowieso hebben we ontzettend veel kennis van ouderenzorg. We weten alles van dementie, probleemgedrag bij ouderen en wat de combinatie van lichamelijke en geestelijke achteruitgang met je doet. Die kennis moeten we gaan delen, zodat de thuiswonende oudere daar de vruchten van plukt. Dat doen we door in de wijk samen te werken met huis artsenpraktijken.
Inmiddels zitten we al met meerdere huisartsenorganisaties rond de tafel. We voeren gezamenlijk overleg met diverse zorgverleners. Daarin betrek ken we ook andere experts van De Waalboog, zoals de fysiotherapeut en ergotherapeut. Huisartsen kunnen met vragen over ‘hun’ oudere patiënt bij ons terecht. Als het nodig is, gaan we mee op huisbezoek.”
Allesomvattend Het begin is er. Toch mogen de ont wikkelingen wat Koopmans betreft nog sneller gaan. “We zijn van zoveel dingen afhankelijk: van de zorgver zekeraar, maar ook van het tempo van andere partijen. Bovendien moeten we zelf nog goed vastleggen wat we precies doen. Dat is best ingewikkeld. Bij een heupver vangende operatie
“we werken samen met huisartsen, gaan zelfs mee op bezoek bij thuis wonende ouderen”
Yvo Goffin is huisarts bij Gezondheidscentrum Daniëlsplein
is het vrij duidelijk welke zorgverlener wat doet. Ouderenzorg is allesomvat tender en daarom ook moeilijker te beschrijven. Er komt zóveel bij kijken. Het familiesysteem rondom de oudere vergt soms hogere psychologie, zeker als er binnen de familie tegengestelde meningen zijn. In de ouderenzorg is het extra belangrijk het hele plaatje mee te nemen.”
Tot aan het gaatje Daarnaast vraagt Koopmans zich af of het allemaal wel kán, wat de overheid
“de specialist ouderengenees kunde wordt een steeds bekender gezicht in de wijk”
wil. “Het klinkt mooi, ‘langer thuis wonen’, ‘meer man telzorg’. En we gáán er ook hard aan werken om het sa men voor elkaar te krijgen. Maar levert het voldoende op? We zijn nu eenmaal vrij individualistisch ingesteld. Dat ver ander je niet zomaar. Bovendien, men sen probeerden eerder al zo lang moge lijk hun naasten thuis op te vangen voordat ze hen naar het verzorgings
huis brachten. Het water stond de man telzorgers vaak tot aan de lippen. Daarom ondersteu nen wij ook al men sen thuis.” Wat Koopmans betreft zitten er nog wel wat haken en ogen aan het nieuwe beleid van de overheid. We hebben elkaar daarbij hard nodig. “Als het aan ons ligt worden de experts van De Waalboog een steeds bekender gezicht in de wijk.” de waalboog | 15
in beeld
Goud waard
De warmte van het bad, het kabbelen van het water, de lichamelijke inspanning; ze doen een mens goed. Spasmen verdwijnen voor even. Een glimlach verschijnt op het gezicht. En waar iemand eerst onbereikbaar leek, is er voor een moment sprake van écht contact, van gedeeld plezier. Dat maakt dat ene uurtje zwemmen per week goud waard. Iedere dinsdag gaat een groepje bewoners van De Waalboog onder begeleiding van psychomotorisch therapeut Alwies Hendriks en enkele vrijwilligers zwemmen in het Erica Terpstra bad. Onder hen mensen met nietaangeboren hersenletsel, jonge mensen met dementie en ouderen met dementie en ernstige gedragsproblemen. Alwies: “Een uur zwemmen is misschien niet genoeg om de conditie te verbeteren of aan kracht te winnen. Maar we merken wel heel sterk dat het zwemmen een positieve invloed heeft op de stemming.” Sinds kort krijgt De Waalboog ondersteuning van de Edwin van der Sar Foundation. Deze organisatie zet beweging in als middel om het herstel van hersenfuncties en sociaal contact te bevorderen bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel.
