Spataderen ‘Varices’
Wat zijn spataderen? In ons lichaam wordt het bloed vervoerd via bloedvaten. Deze bloedvaten zijn te onderscheiden in slagaderlijke vaten (arteriën) en aderlijke vaten (venen). Zuurstofrijk bloed gaat vanuit de longen naar het hart. Vanuit het hart wordt het via de slagaderen het lichaam ingepompt. Via een netwerk van haarvaten komt het zuurstofrijke bloed in organen, weefsels en spieren waar het een belangrijke rol speelt bij het verbrandingsproces waarbij energie en warmte vrijkomen. Het inmiddels zuurstofarme bloed wordt vervolgens mede door de pompfunctie van de spieren in de benen via de aderen weer teruggevoerd naar het hart. Kleppen (zie figuur 1) in de aderen van de benen zorgen ervoor dat het bloed niet weer omlaag kan zakken. Als het zuurstofarme bloed weer in het hart komt wordt het verder naar de longen gepompt waar het opnieuw van zuurstof wordt voorzien.
Figuur
1.
2
Spataderen zijn abnormaal verwijde, gekronkelde aderen in de benen. De medische naam voor spataderen is ‘varices’. Spataderen kunnen op verschillende plaatsen voorkomen: in de grote hoofdtak aan de binnenzijde van het been of op de kuit (stamvarices), in een zijtak (zijtakvarices) en in kleinere adertjes (besenreiser- of penseelvarices).
Hoe ontstaan spataderen? Door zwakte van het steunweefsel van de aderen kunnen de kleppen lek raken en kunnen spataderen ontstaan. Factoren die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan zijn: • erfelijke aanleg; • zwangerschap; • langdurig te hoge bloeddruk; • veel en lang (stil)staan; • hormonale factoren; • overgewicht Spataderen die tijdens de zwangerschap ontstaan kunnen vanzelf verdwijnen. Spataderen kunnen ook het gevolg zijn van een trombosebeen. Bij een trombosebeen zijn de dieper in het been gelegen aderen verstopt geraakt en moet het bloed via de oppervlakkige aderen worden teruggevoerd naar het hart. Door deze overbelasting worden oppervlakkige aderen overrekt en ontstaan spataderen.
3
Wat zijn de klachten door spataderen? Spataderen kunnen klachten geven zoals kramp of een moe, zwaar gevoel in de benen. Soms kan na een dag staand werk, een vochtophoping (oedeem) rond de enkels ontstaan. Na langere tijd kan door de slechte bloedcirculatie de afgifte van afvalstoffen uit de weefsels aan het bloed bemoeilijkt worden. Aan de huid is dit dan goed te zien. Er kan eczeem of een verkleuring of verharding van de huid ontstaan. In het ernstigste geval gaat de huid stuk en ontstaat een ‘open been’. Ook oppervlakkige ontstekingen in de aderen (phlebitis) kunnen veel klachten veroorzaken. In zeldzame gevallen kan een vaak heftige bloeding ontstaan uit een gesprongen spatader.
4
Het varicesspreekuur Iedere dinsdag van 8.30 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 16.00 uur locatie Geldrop en iedere donderdag van 13.30 tot 15.30 uur locatie Eindhoven is er een spreekuur op de polikliniek chirurgie voor patiënten met spataderen. Tijdens dit spreekuur zal de vaatchirurg en/of verpleegkundig specialist vaatchirurgie uw benen onderzoeken. Als het nodig is zal meteen een duplex-onderzoek verricht worden op de afdeling radiologie. De uitslag van dit onderzoek wordt aansluitend besproken met de arts waarna u direct een behandeladvies krijgt. Als een operatie wordt geadviseerd wordt in overleg met het bureau opname een voorlopige operatiedatum vastgesteld. Vanwege het specifieke karakter van het spreekuur vragen wij u er rekening mee te houden dat het bezoek aan het ziekenhuis langer kan duren. Door de afspraak bij de specialist te combineren met bijvoorbeeld een duplex-onderzoek kan vaak een herhalingsbezoek worden voorkomen. Een afspraak kunt u maken bij de polikliniek chirurgie, telefoon 040-286 4872. Alle spataderbehandelingen worden door één van de drie gecertificeerde vaatchirurgen uitgevoerd.
5
Het onderzoek De behandeling is voor iedere afzonderlijke patiënt maatwerk. Nadat uw vaatchirurg of nurse practitioner uw klachten heeft genoteerd, zal deze door middel van een lichamelijk onderzoek de ernst en uitgebreidheid van de spataderen al goed kunnen vaststellen. Aanvullend zal indien nodig een geluidsgolvenonderzoek (echo duplex) gedaan worden op de röntgenafdeling
Het duplex-onderzoek Dit onderzoek is geheel pijnloos en wordt poliklinisch uitgevoerd op de röntgenafdeling (route 22). Er wordt gebruik gemaakt van ultrageluidsgolven waarmee onder andere de stroomrichting van het bloed in de aderen kan worden bepaald. Op deze manier kijkt men of de kleppen in de aderen goed functioneren. Het onderzoek duurt ongeveer 20 minuten per been.
De behandeling Afhankelijk van de ernst van uw klachten, de uitgebreidheid en de plaats van de spataderen en de uitslag van het Duplex-onderzoek zal uw specialist kiezen voor een operatie, inspuitingen, een elastische kous of laser-therapie. Als er sprake is van een doorgemaakte trombose van het been waardoor de oppervlakkige, uitgezette (spat)aderen onmisbaar zijn voor de bloedafvoer moet men van een operatie afzien. Vaak worden dan alleen elastische kousen voorgeschreven. Er zijn verschillende behandelingen voor spataderen.
Nu volgt aanvullende informatie over de diverse behandelingen. De aangekruiste informatie is op u van toepassing.
6
Sclerocompressietherapie
Wat is het? Bij sclerocompressietherapie wordt in de ader een vloeistof ingespoten die de bloedvatwand laat samen plakken (figuur 2). Het kan nodig zijn dat na een operatie aan de spataderen kleinere, overgebleven spataderen weggespoten moeten worden. Hoe bereidt u zich voor? • Neem een begeleider mee naar het ziekenhuis of regel vervoer. Na de behandeling kunt u weliswaar gewoon lopen, maar het is niet verstandig om zelf auto te rijden. • Draag ruimvallende, gemakkelijke kleding, zodat er voldoende ruimte is Neem ruime schoenen mee waar uw voeten in passen als deze in het verband zitten. • Gebruik op de dag van de behandeling geen crème of bodylotion op de benen. • Breng uw identiteit- en afsprakenkaart mee. Het inspuiten Eventueel zal de arts de plaats aantekenen waar de inspuitingen plaats zullen vinden. Afhankelijk van de plek van de spataderen kunt u gaan staan of liggen. Tijdens het inspuiten kunt u een brandend gevoel ervaren in het been. Na het inspuiten van de vloeistof wordt een stevig verband aangelegd dat, afhankelijk van de uitgebreidheid van de spataderen, minimaal drie dagen moet blijven zitten. Over dit verband wordt vaak nog een elastische kous aangebracht. Door het verband blijven de ingespoten aderen goed dichtgedrukt, zodat er geen bloed in kan stromen en er geen bloedstolsels in kunnen ontstaan.
7
Figuur 2. Sclerocompressietherapie van spataderen. Na het inspuiten Direct na de behandeling moet u een paar minuten lopen. Na de inspuitingen kunt u soms een jeukend of prikkelend gevoel ervaren op de inspuitplaats. Dit is een normaal verschijnsel en betekent dat de ader reageert op de inspuitingen. Thuis Meestal kunt u uw normale werkzaamheden weer snel hervatten. Bedenk wel dat lopen beter is dan lang stilstaan. Wanneer het verband niet goed zit, kunt u contact opnemen met de polikliniek chirurgie. U krijgt het advies om het verband na circa drie dagen zelf te verwijderen. Soms ontstaan op de plaats van de inspuitingen kleine bloeduitstortingen welke na korte tijd vanzelf weer verdwijnen. Afhankelijk van de grootte van de spataderen is het nodig aanvullend een elastische kous te dragen. In een periode van ongeveer een week verschrompelt de ingespoten ader en verandert deze in een litteken dat u onderhuids kunt voelen als een streng. Dit littekenweefsel wordt in de loop van zes tot acht weken soepel. 8
Hiervan merkt u niets, behalve een soms wat stekend of pijnlijk gevoel. Bij oppervlakkig gelegen kleine adertjes, de zogenaamde heksenbezems (besenreiser- of penseelvarices) kan de uiteindelijke genezing veel langer duren. De bloeduitstorting en de verkleuring van de huid verdwijnen veelal in een periode van drie maanden. Het is verstandig gedurende de eerste week na de behandeling grote inspanningen en sport te vermijden. Er wordt voor u een controle afspraak gemaakt op de polikliniek chirurgie. Mogelijke complicatie Ondanks alles kunnen na inspuitingen complicaties ontstaan. Bloeduitstortingen verdwijnen na korte tijd weer vanzelf, maar een geelbruine verkleuring van de huid op plaatsen waar gescleroseerd is kan soms lang zichtbaar blijven. Ook kunnen er bloedstolsels ontstaan in de ingespoten spatader. Deze zijn ongevaarlijk maar kunnen wel pijn veroorzaken. Na een aantal maanden verdwijnen ze vaak vanzelf. Soms ontstaan blaartjes door het verband of door het weglekken van het ingespoten medicijn. Een allergische reactie op het medicijn dat wordt gebruikt bij het wegspuiten van varices is heel uitzonderlijk, maar het komt voor. Daarom is het verstandig om na de behandeling nog gedurende een kwartier in het ziekenhuis te blijven. Na die tijd is de kans op een allergische reactie zeer gering. Bij complicaties, zoals blaarvorming, kunt u tot 17.00 uur contact opnemen met de polikliniek chirurgie, telefoonnummer 040 - 286 4872. ’s Avonds en in het weekend kunt u in dringende gevallen contact opnemen met de spoedeisende hulp, telefoonnummer 040 - 286 4834. Tot slot Wanneer de spataderen erg uitgebreid zijn kunnen meerdere behandelingen noodzakelijk zijn. Bij zeer uitgebreide spataderen is de kans op terugkomen (recidief) groter dan bij kleine. Tijdens een zwangerschap wordt deze behandeling niet uitgevoerd.
9
Operatie: crossectomie in de lies of de knieholte
Het dagcentrum U bent door uw arts verwezen naar het dagcentrum voor behandeling van uw spataderen door middel van een crossectomie. Het dagcentrum is een afdeling in het ziekenhuis waar patiënten op werkdagen van 7.30 tot 17.00 uur terecht kunnen voor allerlei behandelingen. Hoe bereidt u zich voor? • Neem een begeleider mee naar het ziekenhuis of regel vervoer. Na de ingreep kunt u weliswaar gewoon lopen, maar niet zelf autorijden. • Graag gemakkelijke kleding, zodat er genoeg ruimte is voor de pleister in de lies of in de knieholte. • Draag geen sieraden. • Breng uw ponsplaatje en de afsprakenkaart mee. • Neem de medicatie mee die u normaliter gebruikt. Het is voldoende om medicatie voor 24 uur mee te nemen.
De ingreep Spataderen zijn abnormaal uitgezette bloedvaten. De grootste “boosdoener” is het bloedvat dat aan de binnenzijde van het boven- en onderbeen of op de kuit loopt. Bij deze behandeling bindt men dit bloedvat in de lies of in de knieholte af, daar waar de spatader overgaat in de diepe ader. Als het om de kuitader gaat zal deze plaats vlak voor de operatie met duplex afgetekend worden op de huid. Deze behandeling heet crossectomie en duurt ongeveer twintig minuten. De behandeling wordt verricht op de operatiekamer. U krijgt een ruggenprik of algehele narcose. Als u overgevoelig bent voor medicijnen of voor jodium, dient u dit voor de ingreep aan uw arts door te geven. Als u bloedverdunnende middelen zoals Marcoumar, Sintrommitis of Ascal gebruikt dient u dit ook te melden. Na de ingreep krijgt u een steriele pleister op de wond. Daarna wordt u teruggebracht naar het dagcentrum. 10
Na de ingreep Het is belangrijk dat u de eerste dagen rustig aan doet. U mag wel lopen, maar u mag de benen niet overbelasten, bijvoorbeeld door te sporten. Als u pijn heeft mag u maximaal drie maal per dag twee tabletten Paracetamol van 500 milligram innemen. In principe hoeft u na deze kleine ingreep geen elastische kousen te dragen. U kunt gewoon douchen. De wondpleister moet dan wel vervangen worden. Er wordt een afspraak gemaakt op de polikliniek een tot zes weken na de ingreep. Dan worden, indien noodzakelijk, ook de hechtingen verwijderd. Mogelijke complicaties Geen enkele ingreep is zonder risico’s. Bij een operatieve behandeling van spataderen zijn er de normale risico's op complicaties van een operatie, zoals een nabloeding, wondinfectie en trombose. Het optreden van een bloeduitstorting komt vaak voor. Het kan wat hinderlijk zijn, maar is meestal niet ernstig en het trekt doorgaans in de loop van enkele weken vanzelf weer weg. Echte nabloedingen komen weinig voor. Ook de kans op infectie is niet groot. Bij complicaties kunt u tot 17.00 uur contact opnemen met het dagcentrum, telefoonnummer 040 - 286 4842. 's Avonds en in het weekend kunt u in dringende gevallen contact opnemen met de spoedeisende hulp, telefoonnummer 040 - 286 4834.
11
Operatie: het ‘strippen’ van de spatader aan de binnenzijde van het been
De kort verblijfafdeling of het dagcentrum Bij u zijn de spataderen uitgebreid zodat uw specialist het raadzaam acht de uitgezette bloedvaten door middel van een operatie te verwijderen. Hiervoor is een korte opname in het ziekenhuis noodzakelijk. Afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie wordt u behandeld via de kortverblijfafdeling of het dagcentrum. ‘s Ochtends, op de dag van de operatie, komt u nuchter op de afdeling op de aangegeven tijd. De operatie kan onder volledige narcose of met een ‘ruggenprik’ worden uitgevoerd. (Zie hiervoor de folder “anesthesie") Hoe bereidt u zich voor? • Draag ruimvallende, gemakkelijke kleding, zodat er genoeg ruimte is voor het verband. • Gebruik op de dag van de behandeling geen crème of bodylotion op de benen. • Neem uw elastische kous(en) mee indien deze al in uw bezit zijn. • Breng uw ponsplaatje en de afsprakenkaart mee. • U blijft nuchter vanaf 24.00 uur. Dus niet meer eten, drinken of roken. De operatie Spataderen zijn abnormaal verwijde, gekronkelde bloedvaten die eigenlijk alleen in de benen voorkomen. De grootste ‘boosdoener’ is de ader aan de binnenzijde van het boven- en onderbeen. Op de voorbereidingskamer van het operatiecomplex wordt door de chirurg aangetekend waar de spataderen lopen. Als u overgevoelig bent voor jodium of als u bloedverdunnende middelen gebruikt zoals Marcoumar, Sintrommitis of Ascal dient u dit ruim voor de operatie kenbaar te maken. Op de operatiekamer wordt u verdoofd met een ruggenprik of algehele narcose.
12
De grote spatader (stamvarices), die aan de binnenzijde van het bovenen/of onderbeen loopt wordt via een twee á drie centimeter grote liessnede opgezocht. De zijtakken in de lies worden afgebonden en de hoofdader wordt afgebonden juist op de plaats waar deze overgaat in de diepe liesader. Overigens neemt deze dieper in het been gelegen ader de functie van de verwijderde spatader over. Via de lieswond wordt vervolgens een katheter (“cryo”-sonde) of draadstripper in de spatader gebracht en opgevoerd tot net onder de knie. Afhankelijk van de gebruikte techniek krijgt u daar een extra sneetje. Door middel van deze sonde of stripper wordt de spatader uitgetrokken tot in de lieswond waarna de ader wordt verwijderd. Indien er, naast de grote spatader aan de binnenzijde van het been, ook op andere plaatsen spataderen voorkomen kunnen deze tijdens dezelfde operatie verwijderd worden door één of meer kleine sneden op de aangetekende plaatsen. Dit hoeft lang niet altijd. Het geeft vaak minder littekens als deze in een latere fase op de polikliniek worden weggespoten (sclerocompressietherapie). De wonden worden aan het einde van de operatie met hechtingen gesloten waarna een drukverband wordt aangelegd. Op de afdeling Via de uitslaapkamer (recovery) wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling. De dag na de operatie mag het verband verwijderd worden waarna u de elastische kous(en) aan doet. Indien u in dagverpleging bent geholpen kunt u thuis zelf het verband verwijderen ongeveer 24 uur na het einde van de operatie. Ter voorkoming van trombose krijgt u een injectie. U krijgt een afspraak mee voor de polikliniek voor het inspecteren van de wond en indien nodig het verwijderen van de hechtingen. Thuis U mag gewoon lopen. Het is wel verstandig gedurende de eerste twee weken na de operatie iets rustiger aan te doen. Nadien kunt u meestal uw normale werkzaamheden weer hervatten. Het is raadzaam grote
13
inspanningen en sport gedurende een maand te vermijden. Bedenk wel dat lopen beter is dan lang stilstaan. Aan de binnenkant van het bovenbeen waar de spatader verwijderd (gestript) is zal een flinke bloeduitstorting komen. Dit is normaal. Deze trekt na een paar weken vanzelf weg maar kan wel pijn doen. U mag paracetamol gebruiken; drie keer per dag twee tabletten van 500 milligram. Afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie draagt u de voorgeschreven elastische kous twee tot zes weken. ‘s Nachts mag u de kous uitlaten. Mogelijke complicaties Zoals na iedere operatie kan ook na het strippen van spataderen een complicatie ontstaan. Bloeduitstortingen verdwijnen na korte tijd weer vanzelf maar kunnen hinderlijk zijn. Soms treedt er door de bloeduitstortingen een bruine verkleuring van de huid op (pigmentatie). Soms ontstaat er een oppervlakkige infectie van een van de wonden. In een uitzonderlijk geval kan een irritatie of beschadiging ontstaan aan een huidzenuw aan de binnenkant van het geopereerde been. Dit leidt tot een brandend of dof gevoel ter hoogte van de enkel. In dit geval kan een behandeling door een anesthesist soms uitkomst brengen. Indien na een operatie spataderen overblijven kunnen deze meestal weggespoten worden. Bij complicaties kunt u tot 17.00 uur contact opnemen met de polikliniek chirurgie, telefoonnummer 040 - 286 4872. 's Avonds en in het weekend kunt u in dringende gevallen contact opnemen met de spoedeisende hulp, telefoonnummer 040 - 286 4834.
14
Operatie: endoveneuze lasertherapie (EVLT) (Zie hiervoor de aparte folder).
Elastische kousen
Uw arts bepaalt of u elastische kousen moet dragen. Elastische kousen zijn er in verschillende drukklassen en typen. De kousen dienen te worden aangemeten en moeten soms op maat worden gemaakt. Het is belangrijk dat u de kousen een paar keer draagt voordat u behandeld wordt. Neem de kousen mee naar het ziekenhuis als u behandeld wordt. Het is mogelijk dat u van uw arts het advies krijgt de kousen gedurende langere tijd te dragen. Zo nodig kunnen lange dijbeenkousen vervangen worden door kniekousen. Als de kousen niet goed zijn aangemeten neemt u contact op met de leverancier. Nog enkele tips • Afhankelijk van de behandeling kunt u uw werkzaamheden na één (sclerocompressietherapie en crossectomie) tot tien dagen (de overige operaties) hervatten. Overleg dit met uw arts. • Sporten kan meestal pas langere tijd na de behandeling. • Douchen mag. Douche echter gedurende de eerste week niet te lang en niet te warm.
Hebt u nog vragen? Deze brochure is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie maar als aanvulling daarop. Bovendien bent u zo in de gelegenheid thuis alles nog eens rustig na te lezen. Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben dan kunt u altijd terecht bij de polikliniek chirurgie, telefoon 040 - 286 4872.
15
www.st-anna.nl © maatschap heelkunde
