Geen massatoerisme, maar onvervalst reizen. BEDAWI is duurzamer...
Wandelgids voor een dagwandeling in het Saint Katherine Protectoraat. Respecteer alle regels van het St. Katherine protectoraat. WANDELGIDS ‘WADI ARBAI’IN’, ‘WADI FERRAH’ & ‘WADI SHRAYJ’
Deze wandelgids vormt een aanvulling op je ervaring met je lokale gids. De nummers corresponderen met gegraveerde nummers op de zandstenen langs de route. Op elke plek kun je lezen over wat je ziet, hoort en ruikt en zo meer over de natuur, de cultuur en de geschiedenis van dit gebied leren. Aan de slag We ontmoeten onze Bedoeïene gids en we beginnen onze wandeling vanuit het stadje St. Katherine aan de monding van ‘Wadi Arbai'in’ waar een kamelenpad naar boven leidt tot 3 km voor het klooster van de veertig martelaren. Hier buigt de route af naar het noordoosten naar ‘Wadi Ferrah’. Na 2 km bereik je het begin van ‘Wadi Shrayj’. (Zie de kaart van het gebied) Let op! De afdaling vanuit ‘Wadi Shrayj’ is redelijk steil en rotsachtig, maar je Bedoeïene gids zal je langs de veiligste weg naar beneden leiden.
"Voor de middag bereikten we het klooster van ‘Wadi Arbai’in’ weer... Het groen was zo
briljant en de bloesems van de sinaasappelbomen verspreidden een zodanige heerlijke lucht dat mijn verbeelding met me op de loop ging...’’ Burckhardt 1822
Wat ga ik zien? De wandeling door ‘Wadi Arbai'in’, ‘Wadi Ferrah’ en ‘Wadi Shrayj’ wordt omlijst door de hoge rode granieten zuilen van de ‘Gabal Ahmar’ (de Rode Berg) en ‘Gabal Safsafa’ (de Wolven Berg). Deze pieken bieden een spectaculair decor voor de kleurrijke en subtiele activiteit van het leven in de wadi's. Als je goed kijkt, ontdekt je unieke en onderling afhankelijke relaties tussen de mensen, plaatsen, planten en dieren. Snuif de frisse geur van aromatische planten op, zoals wilde oregano, wilde kamille en duizendblad, die door de wadi zweeft. Kijk hoe bijen de wilde bloemen van de ‘Alkanna’ bestuiven en hoe de blauwgekleurde ‘Sinai Agama’ hagedis zit te zonnen op de rode rotsen. De verlegen en teruggetrokken ‘Rock Hyrax’ kun je zien in hun beschutte plek bij een Bedoeïene familie. Je ervaart de geschiedenis en het belang van religieuze plaatsen, zoals de rots van Mozes en het klooster van de veertig martelaren. De vergezichten van de Mozes Berg en de berg Katherine zijn ontzagwekkend en in de oude ruïnes van Byzantijnse woningen, die zijn genesteld in ‘Wadi Shrayj’, kun je jezelf voorstellen hoe het leven van de oorspronkelijke bewoners ooit was. Nr.: 1 - TUINEN ACHTER HET ‘RESEARCH CENTRE’ De grote keien aan de monding van ‘Wadi Arbai'in’ geven je een idee van de kracht van de overstromingen die ze hier naar toe brachten uit hoger gelegen gebied. De overstromingen, als gevolg van incidentele uitbarstingen van zware regen en smeltende sneeuw na de winter, vervoeren ook grond en zaden, vullen het grondwater en bereiden de wadi voor op een nieuw seizoen van groei. De irrigatie techniek die wordt gebruikt in de aangrenzende, met stenen ommuurde, tuinen is betrouwbaarder en meer georganiseerd dan de overstromingen. Ondergrondse waterbronnen tot 10 meter diepte worden aangeboord en afgetapt om de groei van abrikozen, amandel, olijf, granaatappel en vijgenbomen te ondersteunen, evenals dadelpalmen en wijnstokken. De zwarte kunststof buizen (‘Gartoem’) worden gebruikt om zowel kanaal water voor irrigatie als drinkwater voor de lokale bevolking. Wees voorzichtig dat je niet op deze buizen stapt of ze beschadigd. De tuinen in het zuiden en de nabij gelegen berging behoren tot het klooster van St. Katherine. De lager gelegen tuin is een onderdeel van het ‘Research Centre’ van het milieuplatform van de ‘Suez Canal University’. Loop ca. 600 meter verder op de ingeslagen weg naar Nr.: 2. Nr.: 2 – DOE EEN WENS ‘HAGAR EL MAJARI’IN’ Voor de Uzbeleya Bedoeïenen is deze grote zwerfkei, bedekt met kleine steentjes, een wenssteen. Als de Uzbeleya Bedoeïene een wens doet, gooit hij een steentje op de grote zwerfkei. Als het steentje blijft liggen, zal de wens in vervulling gaan, maar als het steentje eraf valt niet. Als je het pad verder omhoog volgt kun je, boven de muur van de kloostertuin, de kruinen van oude cipressen zien. Loop ca. 600 meter door en volg de tuinmuur naar Nr.: 3.
Nr.: 3 – HET VERHAAL VAN ‘ALKANNA’ EN ‘ANTHOPHERA’. Dit rotsachtige bekken is de thuisbasis van vele interessante soorten planten en dieren, die speciale onderlinge relaties delen. Net als alle andere bloeiende planten, moeten de ‘Alkanna’ soorten die je hier ziet, worden bestoven met het oog op de productie van zaden voor de volgende generatie. Een lokale territoriale, solitaire bijensoort, de ‘Anthophera’ speelt een belangrijke rol bij de bestuiving van ‘Alkanna’. Elk voorjaar (maart - juni), terwijl de ‘Alkanna’ bloeit, verzamelen deze bijen stuifmeel en nectar van de ‘Alkanna’. De bij zal uiteindelijk het stuifmeel verspreiden in de kamers van haar ondergrondse hol, waar de jonge bijen van kunnen eten en die het volgende voorjaar weer te voorschijn komen. De ‘Alkanna’ en ‘Anthophera’ hebben elkaar nodig. Natuur notitie ‘Alkanna’ (‘Lebed’) is een lage, struik met lange, groene, harige bladeren die gele bloemen geeft in de lente en die na een regenbui de grond bedekt als een tapijt. Het groeit op laaggelegen zandgronden in wadi's rondom het stadje St. Katherine. De genetische verschillen, die blijken uit de uiteenlopende grootte en vorm van de bloemen, tussen ‘Alkanna’ populaties in verschillende wadi's is van groot wetenschappelijk belang. Loop ca. 300 meter door naar Nr.: 4. "...we passeerden een blok graniet, waarvan men zegt dat het de rots is waaruit het water
kwam nadat Mozes er met zijn staf op sloeg... De steen is ruim 350 cm hoog, met een onregelmatige vorm die lijkt op een kubus. Er zijn een aantal openingen op het oppervlak, waardoor het water zou zijn uitgebarsten.’’ Burckhardt 1822
Nr.: 4 – DE ROTS VAN MOZES EN DE KAPEL VAN PROFEET MOZES Vandaag de dag zie je dezelfde twaalf scheuren, zoals ze werden beschreven door Burckhardt in 1822, op de oppervlakte van deze rots, die nu wordt omsloten door een stenen muur naast de kapel van de profeet Mozes. Monniken vertellen dat dit de rots is, die de kinderen van Israël volgde en onderhield gedurende de Bijbelse tijd van de Exodus. ... “want zij dronken uit de spirituele Rots die hen volgde: en die rots was Christus” (1 Kor. 10:04.). Er stroomt geen water meer uit de scheuren in de rots, maar er zijn notities van pelgrims die hier hebben gedronken. De Uzbeleya Bedoeïenen geloven dat de scheuren in deze rots, de twaalf bronnen vertegenwoordigen die worden genoemd in de Koran (Soera 2:60) toen Mozes op de rots sloeg. Burckhardt zag dat Bedoeïenen ”gras in de spleten stopten, als offers aan de nagedachtenis van Mozes... Ze brengen ook hun vrouwelijke ‘camels’, want zij geloven dat door het dier te laten knielen voor de rots... en door wat vers gras in de spleten van de rots te stoppen, de ‘camel’ vruchtbaar wordt en meer melk zal geven.” De gegraveerde voetafdrukken die je ziet op de omliggende rotsen, zijn een oud gebruik van de Bedoeïenen voor een huwelijksaanzoek. Loop nog eens 700 meter verder naar Nr.: 5. Nr.: 5 – HET KLOOSTER VAN DE VEERTIG MARTELAREN Omgeven door een groene gordel van olijven, cipressen en gewone bomen, werd het klooster van de veertig martelaren in de 6e eeuw gebouwd ter ere van de veertig christelijke martelaren die stierven in Sebaste (centraal Turkije). Monniken vertellen dat veertig christelijke soldaten uit het Romeinse leger in de 3e eeuw, het bevel kregen om heidense goden te vereren. Zij weigerden en werden ter dood gebracht door hen 's nachts bloot te stellen aan de bitter koude
winden uit een bevroren meer. Degenen die de volgende ochtend nog leefden, werden gedood door het zwaard. Tegenwoordig worden de tuinen door een Bedoeïene familie verzorgd. Bij dit klooster staat een kapel die is gewijd aan de kluizenaar Sint Onuphrius. Hij kwam vanuit ‘Upper Egypt’ en hij zou gedurende 70 jaren onder het dak van de rots aan het noordelijke uiteinde van de tuin hebben geleefd, tot hij stierf in het jaar 390. Let op! Respecteer alstublieft de religieuze betekenis van deze plek en betreedt deze grond niet. Natuur notitie De ‘Sinai Agama’ hagedis (‘Hardoen’) is een robuuste, 30 cm lange, platte hagedis. Mannetjes krijgen een karakteristieke, helder kobaltblauwe kleur tijdens de paartijd. Gelegen op de rotsen bewaken en verdedigen zij hun territorium en hun vrouwtjes. Volg de kloostermuur ca. 350 meter en neem daarna het pad naar rechts naar Nr.: 6. Nr.: 6 – DE ‘HYRAXEN’ VAN RAMADAN De Uzbeleya Bedoeïene Ramadan heeft een enthousiaste belangstelling voor de ‘Rock Hyrax’ (‘Wabr’ of ‘Woebren’) en heeft bij hem thuis een behuizing gebouwd zodat hij hen kan observeren en kan genieten van deze zoogdieren ter grootte van een konijn. Het begon met 4 jonge dieren in gevangenschap, maar de ‘hyraxen’ hebben zich door de jaren heen vermenigvuldigd. Zo nu en dan laat hij de nakomelingen vrij zodra ze volwassen zijn. Het bladgroen ‘Roquette’ (een soort klaver) en druivenbladeren, die worden geteeld in de familietuin, en Bedoeïene brood (‘Fetier’) maken deel uit van het dieet van deze ‘hyraxen’ in gevangenschap. Ramadan en zijn grote familie zijn zeer gastvrij en meestal serveert hij een glaasje thee als je kijkt naar zijn trots en vreugde. Je kunt je waardering tonen door een kleine bijdrage te geven. Natuur notitie De verlegen en teruggetrokken ‘Rock Hyrax’ woont meestal in kolonies in rotsachtige valleien en leeft van de vegetatie. Zijn meest naaste verwanten zijn de olifant en de zeekoe. De ‘hyrax’ produceert een zeer geconcentreerde urine die een kristalrijke massa vormt in zijn hol. Bedoeïenen verzamelen deze stof voor medicinaal gebruik en het wordt gebruikt als een middel voor de verduurzaming van hout. Traditioneel werd het vlees van de ‘hyrax’ gegeten door vrouwen, vlak voordat ze moesten bevallen. Ga vanuit het huis van Ramadan terug naar Nr.: 6 en volg het pad ca. 250 meter naar Nr.: 7. Nr.: 7 – KRUISPUNT VAN ‘WADI ARBAI’IN’ EN ‘WADI FERRAH’ ‘Wadi Ferrah’ komt samen met ‘Wadi Arbai'in’ aan de voet van de berg ‘Ferrah’. In het westen, achter het huis van Ramadan, zie je de top van de berg Katherine (‘Gabal Katherine’) met een witte kapel. De berg Katherine is de hoogste berg in Egypte. De rotsen zijn verschillend van die van de andere bergen in de omgeving, omdat ze zijn samengesteld uit 'jong', 10 miljoen jaar oud, donker ‘rhyoliet’, een vulkanisch gesteente, vergelijkbaar met graniet, maar met een fijnere korrel. De omringende pieken van de bergen ‘Ferrah’, ‘Safsafa’ en ‘El Ahmar’ zijn van het rode 'Ikna' graniet, gevormd uit 580 miljoen jaar oude basis rots. De Mozes Berg (‘Gabal Moussa’) is bedekt met een meer recent ‘dioriet’, het resultaat van een vulkanische activiteit tijdens het Mioceen tijdperk, ongeveer 10 miljoen jaar geleden.
De Uzbeleya Bedoeïenen weten dat de donkere vulkanische bergen zoals de berg Katherine een ringvormige rand (waar geologen naar verwijzen als de vorm van een ronde dijk) vormen in hun rode granieten grondgebied. Ze begrijpen dat de omgeving van de donkere bergen heter en harder is, met weinig schaduw, en dus zijn de levenscycli van planten op de donkere bergen korter dan in de rode granieten gebieden. Natuur notitie Dijken (‘Djidda’) zijn de strepen van vulkanisch rotsgesteente die zich soms kilometers lang uitstrekken en vele meters breed kunnen zijn. Dijken zijn meestal een donkerder rood of grijs van kleur dan de omringende rotsen en zijn meer doorlaatbaar voor water dan het hardere graniet. Ondergrondse bronnen kunnen hier vaker worden aangeboord dan ergens anders. Planten groeien sneller langs deze dijken en dieren komen hier samen om te schuilen en om zich te voeden. Bedoeïenen verwijzen naar de dijken als ‘djidda’, wat grootmoeder - de verzorgster, de voedster, betekent. ‘Djidda’ is waarschijnlijk ook een verbastering van het formele Arabische woord ‘Gaedda’, wat dijk betekent. ‘Wadi Arbai'in’ vormt de scheiding tussen de berg Katherine en de Mozes Berg en wordt beschouwd als heilige grond. “...de wadi wordt door de Arabieren als bijzonder heilig beschouwd. Zij zijn van mening dat er geen roof kan worden gepleegd zonder dat dit onmiddellijk wordt gezien, en dat als een man wordt getroffen door ongeacht welke ziekte, het slapen in de nabijheid van deze wadi hem direct verlichting zal brengen. Men zegt dat de geesten hier ’s nachts feesten en genieten van fantasieën op het geluid van zoete muziek.’’ Edwar Palmer 1871
Houdt bij de vork in de wadi links aan voor ca. 400 meter naar Nr.: 8. Nr.: 8 – OMHEINDE PERCELEN VAN HET ‘RESEARCH CENTRE’ De omheinde percelen aan de linkerzijde worden gebruikt om de gevolgen van het grazen van schapen en geiten op de vegetatie te bestuderen. De studie zal de respons van planten onderzoeken en beoordelen zonder begrazing: het aantal soorten, hun verspreiding en dichtheid. Vergelijk de vegetatie binnen de omheining en de vegetatie van de omliggende percelen buiten. Natuur notitie De ‘Fan-toed Gecko’ (‘Nataaga’) voedt zich met insecten zoals muggen en hij kan zich vastklampen aan verticale oppervlakken. De onderkant van hun uitgewaaierde voeten zijn bedekt met grote plaatachtige schubben. Deze schubben zijn bedekt met duizenden microscopisch vertakte haartjes, waarmee de gekko grip heeft op alle oppervlakken, zelfs ondersteboven. De Uzbeleya Bedoeïenen zijn pastorale nomaden en zij hebben eeuwenlang ervaring met het laten grazen van schapen en geiten, maar de begrazing is toegenomen in de afgelopen 70 jaar door een stijging van de lokale bevolking. Een Uzbeleya man, vertelt dat "120 jaar geleden waren er slechts 40 gezinnen in dit grondgebied van de Uzbeleya. Vandaag zijn er meer dan 5000 Bedoeïenen en de druk op het land is toegenomen doordat planten worden opgegeten voordat ze hun zaden kunnen verspreiden". De oplossing van de Bedoeïenen voor dit probleem is de traditionele praktijk van ‘Hilf' - beperking van de beweiding in een bepaald gebied, gedurende een bepaalde tijd, zodat de beplanting kan regenereren. 'Hilf' toont hun inherente
kennis van de ecologie, het behoud van de lokale bevolking en hun vermogen om oplossingen voor lokale problemen te vinden. Ga ca. 400 meter verder op de ingeslagen weg naar Nr.: 9. Nr.: 9 – BEDOEIENE OPSLAGPLAATS EN TUIN De stenen beschutting en aangrenzende tuinen behoren tot de familie van de Ramadan (Nr.: 6). Een nabijgelegen holle steen, omsloten door stenen en een kleine deur, is een opslagplaats en onderdak voor producten uit de tuin. Bedoeïene herderinnetjes worden vaak gezien in hun kleurrijke 'Ghelebeyas' (kleding) en zwarte mantels (‘Abeyas’) en sluier, terwijl zij spelen op hun fluit (‘Shababa’) tijdens het laten grazen van de geiten en schapen op de rotsachtige hellingen van ‘Wadi Ferrah’ en de berg ‘Safsafa’, de rode granieten rots die oprijst in het noordoosten. Natuur notitie De Nubische steenbok (‘Taytal’) heeft een lichtbruine vacht, witte buik en een zwarte markering op de flanken, de voorbenen en snuit zijn specifiek voor deze soort wilde berggeiten. Mannetjes en vrouwtjes leven meestal in gescheiden groepen. Mannetjes kunnen een gewicht van 90 kilo en gebogen hoorns van 1 meter lang ontwikkelen. Een kleine en ongrijpbare Nubische steenbok (‘Ibex’) bevolking zwerft tussen de rotsen van de bergen ‘Safsafa’, ‘El Ahmar’ en ‘El Dier’. Het is alleen de heel gelukkige en oplettende bezoeker, die een glimp van deze dieren weet op te vangen. De steenbok bevolking is bedreigd door overbejaging en ook omdat ze bijzonder gevoelig zijn voor verstoring door mensen. De ‘Ibex’ moet tijdens de zomer iedere 2 - 3 dagen drinken en elke 10 dagen in de winter, maar zal geen waterbronnen benaderen, wanneer er mensen aanwezig zijn. Let op! Je kunt het protectoraat helpen bij de instandhouding van deze soorten door alle waarnemingen te melden (inclusief locatie, aantal, tijd, datum en geslacht) bij het kantoor van het protectoraat in het stadje St. Katherine en door de waterbronnen toegankelijk en schoon te houden. Ga ca. 1200 meter verder naar Nr.: 10. Nr.: 10 – ‘WADI SHRAYJ’ Het spectaculaire wijde uitzicht over ‘Wadi Sheikh’ naar de vlakte van ‘El Raha’ vanaf de rotswand, markeert het begin van ‘Wadi Shrayj’, de heuvel in de vorm van een banaan aan de monding van de vlakte van ‘El Raha’ (die nu is bedekt met hotels) is een prominente lokale bezienswaardigheid die duidelijk is terug te vinden op de historische kaarten van het gebied. Men heeft hier Neolithische kunstvoorwerpen (tussen 7000 en 4500 voor Christus) gevonden. De ruïnes van verschillende oude woningen en structuren uit de tijd van de Nabateëers (200 jaar voor Christus – 1e eeuw) en uit Byzantijnse (3e – 7e eeuw) tijden, bevinden zich in ‘Wadi Shrayj’. Onder de rotsen van de oude gebouwen kun je zien hoe een goudkleurige muis op zoek is naar voedsel. Natuur notitie De stekelmuis (‘Spiny Mouse’) is vernoemd naar de grove stekelachtige haren die zijn rug dekken. Je ziet het beestje vaak tussen de rotsblokken klimmen. Het bezit een uniek systeem voor temperatuurregeling dat hem in staat stelt om te overleven in deze extreme temperaturen. Ga ca. 350 meter verder naar beneden in de wadi, naar Nr.: 11. Nr.: 11 – BYZANTIJNSE NEDERZETTINGEN Ronde muren, nissen, rekken en kleine deuren zijn typerend voor de stenen Byzantijnse nederzettingen. Je ziet hoe de stenen zijn gelegd zonder mortel en dat het dak ontbreekt. Je kunt ook sporen van oude watersystemen of leidingen
zien, die werden gebruikt om het regenwater naar de nederzettingen te brengen en voor irrigatie. Deze waterleidingen of kanalen die het regenwater uit de bergen naar regenputten of poelen leiden, zijn kenmerkend voor de Byzantijnse tijd. Waterleidingen werden aangelegd met behulp van natuurlijke drainage lijnen in het graniet en door het bestendigen van platte stenen met natuurlijke mortel. Men denkt dat de binnenplaatsen werden gebruikt voor de ontvangst van gasten en voor het koken. Het kleine stenen hok werd gebouwd door Bedoeïenen om de kippen ’s nachts te beschermen tegen de vossen. Natuur notitie De ‘Tenebrionid’ (‘Awair El Banaat’) is een kever die, in tegenstelling tot de meeste andere kevers, niet kan vliegen. Haar zwarte lichaam, verzegelde vleugelkoffer en lange stijve benen zijn aanpassingen aan de hete weersomstandigheden overdag. De Bedoeïene naam 'Awair El Banaat' vloeit voort uit een spel dat jonge Bedoeïene herderinnetjes spelen: de meisjes binden de kevers met een katoenen draadje aan elkaar vast en dan lopen de kevers in een treintje achter elkaar. Vanaf dit uitzichtpunt kun je naar beneden afdalen naar de asfaltweg, hetzij door de wadi te volgen langs de oude Bedoeïene huizen en tuinen of door over het ‘zadel’ wat voor je ligt wandelen. Bij het bereiken van de asfaltweg, ligt het stadje St. Katherine aan je linkerhand en dit is het einde van deze wandelroute.
