Wageningen IMARES Viskweek voor voedselproductie: welzijn issues
Hans van de Vis
Wageningen IMARES is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO
Agenda
Welzijn Ethiek en welzijn Indelen van welzijn issues Voorbeelden van onderzoek Tot besluit
Introductie Welzijn Is het dier en gezond en heeft het wat het nodig heeft?
Wanneer is er sprake van acceptabel welzijn Biologie Ethiek Belanghebbenden
Introductie Welzijn) stand van zaken
een goed ontwikkelde cerebrale cortex ontbreekt (Rose 2002)) zeer jonge kinderen en alle gewervelde dieren, behalve primaten, geen gevoelens kunnen hebben)
Experimenteel onderzoek heeft laten zien dat vissen zich bewust zijn van hun omgeving
Vissen vormen een zeer omvangrijke klasse van dieren, die onderling sterk kunnen verschillen op het gebied van gedrag en de leefomgeving
Wat betekenen pijn en angst?
Welzijn: vijf vrijheden van Brambell
In 1965 stelde de Britse overheid voor dat alle gehouden dieren de vrijheid moeten hebben om te kunnen staan, liggen, omdraaien, zichzelf verzorgen en hun ledenmaten te strekken (Brambell, 1965).
Welzijn van vis: vijf vrijheden
FSBI heeft de 5 vrijheden van Brambell aangepast voor vis
Welzijn van vis: vijf vrijheden Vrijheid van honger en dorst
Vissen moeten voldoende en een nutritioneel compleet dieet tot hun beschikking hebben. Er wel rekening mee houdend dat het natuurlijke dieet van vissen sterk fluctueert, dat vissen hun lichaamstemperatuur niet hoeven te handhaven, en dat de voedselbehoefte afhankelijk is van seizoenen en levensstadium.
Vissen moeten het voer op kunnen nemen op een manier die overeenkomt met het natuurlijke voeropnamegedrag van de betreffende vissoort en op een manier die competitie voor voer minimaal houdt.
Welzijn van vis: vijf vrijheden Vrijheid van ongerief
Vissen moeten in water gehouden worden van een kwaliteit, temperatuur en stroomsnelheid die geschikt is voor de betreffende soort.
Seizoensgebonden en dagelijkse licht regimes moeten passen bij de betreffende vissoort.
Vissen moeten beschikking hebben over beschutting en bescherming.
Welzijn van vis: vijf vrijheden Vrijheid van pijn, verwondingen en ziekte
Ziekten moeten worden voorkomen, en als ze optreden snel gediagnosticeerd en waar mogelijk behandeld.
Omstandigheden die pijn kunnen veroorzaken moeten tot het minimum worden beperkt zoals dat ook voor andere gewervelden geldt
Welzijn van vis: vijf vrijheden Vrijheid om normaal natuurlijk gedrag te uiten
Vissen moeten voldoende ruimte hebben voor een zekere mate van vrijheid van beweging, de mate waarin dit nodig is is afhankelijk van de soort.
Voor vissen die normaal in scholen zwemmen, is de aanwezigheid van soortgenoten van groot belang, voor territoriaal ingestelde soorten is dit juist niet het geval.
Een zekere complexiteit van de omgeving, of omgevingsverrijking kan belangrijk zijn, maar hangt ook weer van de soort af.
Welzijn van vis: vijf vrijheden
Vrijheid van angst en stress
Omstandigheden die mogelijk leiden tot onacceptabele niveaus van onrust, angst, lijden, verveling, ziekte, dorst, honger en dergelijke moeten net als voor andere gewervelden ook voor vis geminimaliseerd zijn.
Dierenwelzijn: ethische stromingen
Ethiek) praktische wijsbegeerte over zedelijke begrippen en gedragingen, over wat goed en kwaad is.
Dierenwelzijn: Ethische stromingen CONTRACTARIANISM
Waarom moreel handelen ? (eigen belang).
Een overeenkomst tussen onafhankelijk mensen met eigen belangen, die wat te winnen hebben door middel van die overeenkomst. Uitgangspunten: eigen belang en in staat overeenkomst aan te gaan.
Huntingford et al., 2006
Dierenwelzijn: Ethische stromingen UTILITARISME
Ethiek waarin het nut van een handeling het criterium vormt voor het goed of verkeerd zijn van die handeling. (Koningsveld, 1980).
Als het welzijn te verbeteren is, dan behoor je dat te doen. (Huntingford et al., 2006)
Dierenwelzijn: ethiek
Dieren hebben rechten
Dieren hebben een bewustzijn en daarom is het onjuist om dieren te gebruiken voor onze doelstellingen. (Huntingford et al., 2006)
Hoe gaan we om met welzijn
Kennis: zeer beperkt
Ethiek: contractarianism, utilitarisme, dierrechten
Wat vinden stakeholders (sector, NGOs)
Besluitvorming door de politiek
Onderzoek Voorbeelden van nationaal onderzoek en op Europees niveau.
Houderij Transport Bedwelmen
Waarom die keus? Indexering welzijnsproblematiek
Indexering welzijnsproblematiek Indexering van categoriën (b.v. agressie, transport en doden):
Ongerief: niet aanwezig (0), gering (1), matig (2) or ernstig (3) Duur: kortdurend (1) of langdurend (2) Populatie: brood stock (1), larvaal/juveniel (2), vis bestemd voor consumptie (3) of hele kweekproces (4)
De totale score per categorie en vissoort wordt verkregen door vermenigvuldiging van de drie scores. (Komen, Schrama en Van de Vis, 2007)
Indexering welzijnsproblematiek Categorie Doden Transport Sorteren Houderij Dichtheid Water kwaliteit
Index 42 78 40
44 44 (88) 44 Natuurlijk gedrag Kannibalisme 45 Agressie 84 Voortplantingsmethoden 9 Biotechnologie 0
rang 6 2 5
DB 1 5 6
4 2 4 (2) 2 4 3 1
4 3 3
BO 1
Prioritering 1 4 6
3 2
3 3 (2) 5 2 2 7 nvt
DB= dierenbescherming; BO= burgeroordelen
Houderij: LNV welzijn van paling en meerval
Onderzoek naar natuurlijk gedrag en fysiologie van de Afrikaanse meerval (Clarias gariepinus) en paling (Anguilla anguilla)
Houderij: LNV welzijn van paling en meerval
Voorkomen we dat dieren ten behoeve van de metingen eerst uit het water moeten worden gehaald.
Dit is van belang, omdat dergelijke handelingen stress veroorzaken en ook consequenties kunnen hebben voor gedrag) en productieparameters. Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES
Houderij: LNV welzijn van paling en meerval
Speciaal ontworpen sensor (Telemetronics, Wageningen) in de buikholte van de paling,
Nadat de paling is bijgekomen, registreren we het signaal dat de sensor uitzendt met behulp van een ontvanger, die zich buiten de tank bevindt.
Ook het inbrengen van de sensor in de paling moest worden ontwikkeld.
Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES
Houderij: LNV welzijn van paling en meerval
registratie van de hartslag, lichaamstemperatuur en activiteit in een vrij zwemmende paling in de tank.
Registratie van de hartslag, lichaamstemperatuur en activiteit in een vrij zwemmende paling in de tank.
Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES
Houderij: LNV welzijn van paling en meerval Resultaat meting fysiologische parameters paling 200
20,5
180 20
160 140
19,5
120 100
19
80 18,5
60 40
Temperatuur (°C)
Hartslag (per min) en Activiteit
18
Hartslag
20 0
17,5
O 16,49
2
Tijd (min)
Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES
Activiteit Temperatuur
Houderij: EU project WEALTH Doelstellingen
Houderijfactoren vaststellen die het welzijn en gezondheid van zalm en zeebaars negatief kunnen beïnvloeden.
Tools ontwikkelen om gezondheid en welzijn van zalm en zeebaars te monitoren onder verschillende houderijomstandigheden.
Houderij: EU project WEALTH
Beoogd resultaat
Het WEALTH project dient te leiden tot adviezen omtrent “Good Aquaculture Practises” om gezondheid en welzijn van zalm en zeebaars te verbeteren.
Transport: SEAFOODplus)tarbot Tarbot 2,5 uur transport. Levels of plasma cortisol in turbot before and after transport Cortisol (ng/ml)
800 600
transp
400
not transp
200 0 1 Batch analysed
Transport: SEAFOODplus)tarbot Effect op versheid
transport+onderkoelen vs. verdoven zonder transport
Bedwelmen en doden van vissen Proces van bedwelmen en doden bestaat uit 4 stappen
Transport naar de slachtruimte of het slachthuis
Fixeren om het bedwelmen te vereenvoudigen
Bedwelmen van het dier (opwekken bewusteloosheid en gevoelloosheid zonder vermijdbaar lijden)
Doden (dier mag niet bijkomen)
Bedwelmen en doden van vissen Uitgangspunten (ontleend aan EU regelgeving warmbloedige slachtdieren)
opwekken bewusteloosheid en gevoelloosheid zonder vermijdbaar lijden
Het dier mag niet bijkomen
Bedwelmen en doden van vissen
Elektrisch bedwelmen (paling in Duitsland, forel in UK, zalm in Noorwegen, karper in Polen)
Klap op de kop met instrument (Australië percussie)
kruidnagelolie (Nieuw Zeeland)
Bedwelmen en doden van vissen Onderzoek met en bij bedrijven: StunFishFirst
Doel Craft project StunFishFirst (Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES)
Ontwikkelen prototype apparatuur voor elektrisch bedwelmen van gekweekte paling, tilapia, zeebaars en tarbot.
Bedwelmen en doden van vissen: concept stunner
Stun tube
Electrode
Electrode
Electrode
Tank
Water pump
Lines (2006)
Continue stunner. Naar het oordeel van bedrijven zijn de bedwelmde en gedode paling en tilapia geschikt voor de verkoop (Samenwerking Divisie Veehouderij) en IMARES
Bedwelmen en doden van vissen: concept stunner
Samenwerking Divisie Veehouderij en IMARES
LNV project Praktijkrijp maken bedwelmen vis Een prototype is een eerste model van een product of een voorbeeld van een uiteindelijk product
Gebroeders Wright 1903: een concept.
Een vliegtuig geschikt voor gebruik
Europees Netwerk rond welzijn van vis: Wellfish
Wellfish (Cost Action 867)
Wellfish beoogt stakeholders in de aquacultuur bij elkaar te brengen voor de ontwikkeling van operationele welzijnsindicatoren.
Europees Netwerk rond welzijn van vis: Wellfish Aanpak Wellfish
WG1 Biologie in relatie tot welzijn
WG 2 Operational welfare indicators voor kweekvis
WG3 Welzijn en management
Europees Netwerk rond welzijn van vis: Wellfish
Doel WG3
Bijdragen aan de implementatie van protocolen voor het welzijn en controlesystemen in een productieomgeving.
Tot besluit
Het welzijn van vissen is een onderwerp dat steeds meer aandacht vraagt. Daarbij gaat het afstemmen van de productieomstandigheden op het dier.
Gebrek aan kennis: welke behoeften heeft een vis. Wat betekent ongerief.
Hoe maak je de afweging tussen een mogelijke aantasting van het welzijn en menselijk handelen.
Degene die het welzijn kan verbeteren is uiteindelijk de sector: onderzoekers leveren kennis aan.
Het verbeteren van het welzijn draagt bij aan een betere (ethische) kwaliteit.
