WAARNEMINGS- EN WAARSCHUWINGSSYSTEMEN Els Lapage Departement Landbouw en Visserij Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling KVIV-studiedag, 24 april 2014
Inhoud
• • • • • •
• •
Wat? Financiering en uitvoerders Waarnemingen Waarschuwingen Resultaten Beperkingen/risico’s Voordelen Uitdagingen
2
Wat?
•
Methode om tot goede, verantwoorde besluiten rond bestrijding te komen
•
Doel •
•
Info over evolutie van ziekten, plagen en niet-parasitaire verschijnselen Vermijden van onaangepast middelengebruik en onnodige bespuitingen/kalenderbespuitingen
•
Geleide bestrijding: advies over het juiste moment van bestrijding en de te gebruiken gewasbeschermingsmiddelen
•
Beredeneerde bestrijding: met zo weinig mogelijk middel een ziekte of plaag zo efficiënt mogelijk bestrijden
3
Wat?
•
Basis • • • •
•
wetenschappelijk verantwoorde ziekte- en plaagmodellen Waarnemingen in een netwerk van waarnemingsvelden Klimatologische gegevens schadedrempels : specifiek voor elke ziekte en plaag
Tijdstip behandeling • • •
Overschrijding schadedrempel Gevoelig stadium ziekte/plaag Na zelf nodige waarnemingen te doen
4
Wat?
Voorbeeld schadedrempels: suikerbieten KBIVB • groene perzikbladluis en sjalottenluis (indien geen zaadbehandeling): 2 ongevleugelde luizen per 10 planten • zwarte bonenluis (indien geen zaadbehandeling): 30-50% van de planten met kolonies • bietenvlieg (indien geen zaadbehandeling): •
• •
• • •
4 blad-stadium: > 6 eieren en larven/plant 6 blad-stadium: > 10 eieren en larven/plant 8 blad-stadium: > 18 eieren en larven/plant
nachtvlinders: 3 tot 4 rupsen/plant in juli naaktslakken: 1 tot 3 slakken/ m² (onder plastiek 1 m²) Bladziekten
Vóór 20 augustus
Na 20 augustus
Cercospora, Ramularia
5% bladeren aangetast
20% bladeren aangetast
Roest, Witziekte
15% bladeren aangetast
30% bladeren aangetast
5
Wat?
IPM: verplicht vanaf 1 januari 2014 2. Monitoren van schadelijke organismen = principe 2.1. Waarnemen van schadelijke en/of nuttige organismen en i.f.v. de schadedrempels beslissen om al dan niet te behandelen: 1 van de maatregelen in bijlage 5 = verplichting! Bijlage 5: • monitoring in het gewas door o.a. visuele waarnemingen • Gebruik van klimatologische waarnemingen om de infectiedruk te bepalen • Gebruik van de waarschuwingsberichten komende van de erkende waarnemings- en waarschuwingsdiensten • Individuele begeleiding en perceelsopvolging door een erkende adviseur of voorlichter • Determinatie of analyse van staal met ziekte of plaag 6
Wat?
Teelt Groenten: - Kolen - Prei - Witloof - Wortel en knolselder
Ziekten/plagen Koolvlieg, koolbladvlieg, koolmot en andere rupsen, bladluizen, trips, ziekten, slakken Trips, preimot, preivlieg, preimineervlieg, ziekten Witloofmineervlieg, wollige slawortelluis Wortelvlieg
Aardappelen
Aardappelziekte, bladluizen
Boomkwekerij: 2.215 plantengeslachten
>50 ziekten en plagen: bladvlo, bladwespen, cicaden, galmuggen, kevers, luizen, rupsen van vlinders en motten, wantsen, mijten en schimmels
Fruit: - Appel
Alle belangrijke ziekten, plagen (>60) en nuttigen Luizen, mijten, kevers, mineerders, fruitmot, schurft, witziekte,… Luizen, mijten, kevers, fruitmot, perenbladvlo, schurft, witziekte,…
- Peer
7
Wat?
Teelt Fruit: - Aardbei, steenfruit en houtig kleinfruit
Ziekten/plagen Phytophthora cactorum, Phytophthora fragariae, Verticillium, Rhizoctonia, vruchtrot, witziekte, Anthracnose, aardbeibloesemkever, spint, bladluizen, bonenspint, aardbeimijt, trips, slakken,…
Granen
Ziekten (oogvlekkenziekte, bladziekten) en bladluizen (EPIPRE), aarfusarium en DONgehalte in wintertarwe, smalle graanvlieg en tarwestengelgalmug in granen
Hop
Hopplaag, bladluizen, rode spin
Bieten
Bietenvlieg, rupsen, zwarte bladluizen, bladziekten (witziekte, cercospora en roest)
Cichorei
Slakken, emelten, ritnaalden, bladluizen, thrips, aardvlooien, springstaarten, rupsen, witziekte, alternaria, roest
Maïs
Bladluizen 8
Financiering en uitvoerders
Financiering door: • Vlaams overheid: •
•
• •
• •
Werkingskost Sierteelt Fruitteelt Aardappelen Bieten en cichorei Granen en hop Metinet
Producentenorganisaties: groenten Lidgelden praktijkcentra IWT-projecten Provincies
9
Financiering en uitvoerders
Teelt
Uitvoerder
Groenten: - Kolen en prei - Witloof - Wortel en knolselder
Inagro, PCG, PSKW NPW, Inagro Inagro
Aardappelen
PCA, Inagro
Boomkwekerij
PCSierteelt
Fruit (appel, peer, aardbei)
PCFruit, PCH
Granen en hop
LCG, BDB
Bieten en cichorei
KBIVB
Maïs
LCV
10
Waarnemingen
•
Waarnemingsvelden, bv. • • • •
•
Kolen: 17 Bladluizen aardappelen: 5 Bieten: 60-75 Witloof: witloofmineervlieg: 20
Waarnemers: •
• •
Praktijkcentra Telers (bv. 19 fruittelers) Externe waarnemers (bv. 45-tal voor bieten)
•
Frequentie: dagelijks (fruit) – om de 4 à 5 dagen (kolen) – wekelijks (prei), afhankelijk van ziekte/plaag
•
Verschillende ziekten/plagen => verschillende strategieën 11
Waarnemingen
Voorbeeld spreiding waarnemingsvelden
Waarnemingsvelden prei 2013
Boomkwekerij: in de 4 boomkwekerijregio’s Waarnemingsvelden bieten 2014 12
Waarnemingen
•
Methoden • • • • • • • • •
Visueel op de planten (bladluizen en ziekten kolen, ziekten prei) Feromoonvallen (fruit, koolmot, preimot) Kleurvallen (fruit, trips prei: blauw, preivlieg: geel) Slakkenmatten Eilegval (koolvlieg) Lokval (koolvlieg) Vangbakken (bladluizen aardappel, koolbladvlieg) Registratie temperatuur, luchtvochtigheid, bladnatperiode,… (aardappelziekte) Metynetwerk: weersgegevens van 48 automatische weerstations verspreid in Vlaanderen
13
Waarnemingen: klimatologisch
Metinet Vlaanderen: 45 automatische weerstations
14
Waarnemingen: klimatologisch
Straling Bladnat
Weerstation Neerslag 15
Temperatuur en relatieve vochtigheid
Waarnemingen
Vangbak bladluizen aardappelen
Deltaval preimot
Lokval koolvlieg
Berlese trechter 16
Gele plakval wortelvlieg
Waarschuwingen
•
Communicatie van: • • • •
•
Risico, infectiekansen Optimale tijdstip van behandeling Geschikte gewasbeschermingsmiddelen Optimale bestrijdingsmethode
Extra info • • • •
• • •
Advies over het uitvoeren van gerichte controles op het gewas Eventueel aanwezige natuurlijke vijanden Weersgegevens Meldingen aantastingen (aardappelziekte) Rasgevoeligheid VMS-mind score: aanduiding betreffende milieubelasting Op maat van veilingteler/industrieteler
17
Waarschuwingen
• •
• • • •
• • •
•
Fax E-mail Sms Antwoordapparaat Per post Website Twitter Webapplicaties Vakbladen Extranet veilingen
18
Waarschuwingen
Teelt
Ledenaantallen
Groenten: - Kolen en prei - Witloof - Wortel en knolselder
Leden producentenorganisaties
Aardappelen
1.000
Boomkwekerij
750
Fruit (appel, peer, aardbei)
Leden
Granen en hop
Ongeveer 400 leden + ter beschikking via vakpers
Bieten en cichorei
4.342
Maïs
Ter beschikking van alle landbouwers via website en vakpers
19
Resultaat
Voorbeeld waarschuwingsbericht
20
Resultaat
100
Geschat percentage onbehandelde percelen (%)
90 80 70 60 50 40 30 20
10
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
Geschat aandeel van de witloofpercelen behandeld tegen de witloofmineervlieg over de jaren heen 21
Resultaten
22
Beperkingen/risico’s
• • • • •
Bepaling van wetenschappelijk onderbouwde schadedrempels is niet gemakkelijk. Goed opgeleide, ervaren waarnemers Voldoende groot aantal waarnemingsvelden Zeer arbeidsintensief Mogelijks zaken die niet in de waarschuwingssystemen opgemerkt werden monitoring op de eigen percelen blijft noodzakelijk
•
Snelle herkolonisatie van de behandelde percelen wanneer bij advies voor bestrijding niet alle percelen binnen een gebied behandeld worden
23
Voordelen
•
Reductie middelengebruik • • • •
• •
arbeid kosten milieubelasting blootstelling van de mens
Betere kwaliteit van het geoogste product Landbouwer doet kennis en ervaring op over: • • • •
• •
•
Minder Minder Minder Minder
het herkennen van ziekten en plagen het vaststellen van de schadedrempel van een aantaster waarnemings- en bemonstertechnieken de werking van gewasbeschermingsmiddelen de invloed van het klimaat de invloed van de tijd van het jaar
Evoluties worden op de voet opgevolgd: snelle waarschuwing voor nieuwe ziekten/plagen 24
Uitdagingen
• • •
•
Verdere modelontwikkeling Bepaling schadedrempels Bereiken van zo veel mogelijk en alle land- en tuinbouwers Teeltgroepen kunnen leren van elkaar
25
Dank u voor uw aandacht!
Contact:
[email protected]
26
