Hoofdstuk 1
Waar het misgaat In dit hoofdstuk: Onderscheid tussen vormen van samen zijn Wat regel je waarom als je gaat samenwonen of trouwen Financiële en emotionele aandachtspunten gedurende een relatie Zaken die de overheid niet regelt of waarvan kan worden afgeweken
WA RE
H
VE
RHALE N
et risico op een scheiding loop je zodra je met iemand een relatie start. De eerste scheurtjes in een relatie ontstaan na een aantal weken, maanden of jaren. Daarom is het zinvol dat jullie aandacht besteden aan de emotionele, financiële en juridische status van het samen zijn. Bij voorkeur zo snel mogelijk. Zo snel mogelijk is zodra de liefde opbloeit, maar een gesprek over een contract werkt nogal sfeerverlagend. Toch is het zinvol in een later stadium van jullie relatie de risico’s te onderkennen en actie te ondernemen om de gevolgen te voorkomen of verzachten.
Vroeger… Vier mannen spreken elkaar aan de bar op de camping. Willem: ‘Vroeger zat ik met een sigaar en een whisky regelmatig in de tuin te puzzelen bij een haardvuurtje. Sinds ik kinderen heb, doe ik dat minder…’ Henk: ‘Oh, dus je bent minder gaan
genieten van het leven?’ Willem: ‘Tja, kinderen zijn leuk, maar ook vermoeiend.’ Frank: ‘Ben je gescheiden?’ Willem: ‘Nee, hoor.’ Bart: ‘Lig je in een scheiding?’ Willem: ‘Nee, hoor.’ Henk: ‘Oh, dan komt dat nog…’
Dit hoofdstuk is van belang om te lezen wanneer je samen nog gelukkig bent. Of als je dat denkt. Maar zelfs als jullie een scheiding in gang hebben gezet, kan dit hoofdstuk nuttig zijn. Je begrijpt wellicht beter waar je op moet letten tijdens de scheiding. Of jullie kunnen alsnog bepaalde afspraken met elkaar maken die voor jullie situatie zinvol zijn. Zelfs na de scheiding kan dit hoofdstuk nuttig zijn, maar dat blijkt pas na het lezen van hoofdstuk 19.
Jouw leven 1.0 Je begint jouw leven alleen, althans zonder een partner. Noem dat jouw leven 1.0. Vervolgens krijg je, waarschijnlijk in je tienerjaren, verkering met een partner. Dat is de eerste van de vier ‘ringen’ van een relatie. De volgende drie mogelijke ‘ringen’ zijn de verlovingsring, trouwring en ont-
Scheiden voor Dummies 2.indd 7
26-09-13 10:49
8
DEEl I: Scheurtjes in de relatie __________________________________ reddering. Dit boek gaat vooral over de ontreddering, zeg maar de ontwrichting van de relatie tussen twee partners en de daarbij veel voorkomende chaos, verslagenheid en verwarring. Maar voor een goed begrip van wat er kan gebeuren, is het nodig de andere ringen te begrijpen. Verkering zonder samenwonen of kinderen heeft nog niet veel gevolgen, dat is nog steeds jouw leven 1.0. En de verlovingsring? De periode waarin een stel toewerkt naar een huwelijk, noemt men de verlovingsperiode. Tot in de jaren ’70 werd er in Nederland regelmatig verloofd. In de 21ste eeuw komt de verloving minder voor. Een verloving is vergelijkbaar met verkering, dan kun je nog eenvoudig uit elkaar. Maar let wel op bij: ondertrouw, het officiële begin van het juridische proces van trouwen; kinderen krijgen; gezamenlijk schulden aangaan of bezit aanschaffen. Ook zonder huwelijk zijn de drie bovengenoemde zaken een begin van een nieuwe fase in jouw leven, met mogelijk grote gevolgen. Jouw leven 2.0.
Jouw leven 2.0 Jouw leven 2.0 begint zodra je gezamenlijk iets doet met grote gevolgen bij onder andere een scheiding. Grote gevolgen kunnen emotioneel van aard zijn, zoals het doorlopen van allerlei fases in jullie relatie: het deel uitmaken van een schoonfamilie, het krijgen van kinderen en het ontstaan van gezamenlijke vrienden en kennissen. Maar er bestaan ook grote gevolgen die juridisch en financieel van aard zijn, zoals erfrechtelijke gevolgen, het ontstaan van gezamenlijke bezittingen en schulden en de onderhoudsplicht naar kinderen toe en naar elkaar. En fiscale gevolgen, bijvoorbeeld als jullie fiscaal partner worden van elkaar en recht krijgen op allerlei uitkeringen, toeslagen en subsidies.
Het concubinaat Het woord concubinaat is afgeleid van het Latijn, con-cubo betekent ‘samen liggen’. Een concubinatus is een door de wet erkende samenleving van personen die volgens de wet niet met elkaar (mogen) trouwen. In dit boek wordt dat ‘ongehuwd samenwonenden’ genoemd. Volgens het Romeinse recht mochten bepaalde personen niet trouwen. Bijvoorbeeld vrijgelatenen, vreemdelingen, soldaten en vrouwen waar de families geen bruidsschat voor konden betalen. Dankzij deze mensen kwam het concubinaat veel voor in het oude Rome. Samen liggen betekende wel dat je trouw moest blijven aan je on-
Scheiden voor Dummies 2.indd 8
gehuwde partner. Volgens de Romeinse wet was trouwbreuk, net als echtbreuk, strafbaar. In Nederland wordt het concubinaat niet gezien als een juridische vorm van samenleving. In veel landen waarbij het Romeinse recht van invloed was op de huidige wetgeving, wel. De Nederlandse wet maakt daarom veel onderscheid tussen trouwen en ongehuwd samenwonen. Dat zie je terug in regels over bijvoorbeeld ouderlijk gezag, pensioen en alimentatie. Dat is best bijzonder, veel andere landen om ons heen maken minder onderscheid tussen gehuwden en ongehuwd samenwonenden.
26-09-13 10:49
__________________________________ Hoofdstuk 1: Waar het misgaat
9
WA RE
Mensen die verkering hebben of verloofd zijn, kunnen nog steeds apart van elkaar wonen. Dat heet dan een latrelatie; de twee partners met een latrelatie worden ook wel latters genoemd. De Engelse afkorting LAT betekent Living Apart Together, dus zoiets als ‘samen apart leven’. De meeste latters hebben geen gezamenlijke bezittingen en schulden. Maar ben je latter en heb je wel gezamenlijke bezittingen of schulden? Vergelijk jouw situatie dan vooral met die van ongehuwd samenwonenden.
VE
RHALE N
Veel geliefden zijn graag veel bij elkaar. Het begint met sleutels uitwisselen en een tandenborstel op de badkamer. De grens tussen latten en ongehuwd samenwonen begint al te vervagen. Zodra je dan ook dingen in het huishouden samen doet en meerdere dagen per week op hetzelfde adres bent, spreekt men al snel over samenwonen.
Op verschillende manieren samen zijn… Willem lag de hele nacht wakker. Hij maalde over het gesprek dat hij eerder had tijdens een avondje aan de campingbar met Henk, Bart en Frank. Vertelt zijn vrouw Anke hem wel alles? ‘Hoe is jouw relatie eigenlijk, Frank?’ had Willem gevraagd. ‘Ik ben al elf jaar samen met Richard en wij delen alles,’ antwoordde
Frank trots. Henk stelde: ‘Als ik al mijn nachten met vluchtige relaties bij elkaar optel, kom ik ook wel aan twaalf jaar.’ ‘Ach,’ mompelde Bart, ‘ik vind het erg belangrijk intimiteit te hebben met een vaste partner, samen een leven op te bouwen en een kind op te voeden. Maar een relatie, nee, daar pas ik voor!’
Hieronder volgt informatie over de belangrijkste emotionele, financiële en juridische aandachtspunten tijdens een relatie. Voor de emotionele en financiële aandachtspunten is het minder of niet van belang op welke manier je samen bent. Deze punten komen daarom hieronder als eerste aan de orde. Het hoofdstuk eindigt met de juridische aandachtspunten.
Emotionele aandachtspunten gedurende een relatie De beginperiode van een relatie is vaak boeiend en spannend. Jullie overleven veel vanuit de kracht die jullie uit de relatie putten. Op sommige vlakken neemt die kracht toe, dat hangt af van bijvoorbeeld het type relatie en de karakters van de partners. Vaak neemt die kracht af gedurende de tijd dat je als stel langer samen bent. Daarom overleven jullie niet meer iedere tegenvaller met het gemak van een eerdere periode. Soms neemt die kracht juist toe en overleven jullie tegenslagen makkelijker. De kracht van een relatie en hoe jullie omgaan met tegenslagen, heeft onder andere te maken met de fase waarin jullie relatie zich bevindt: de relatiefase. Daarom is het van belang te beseffen in welke relatiefase jullie zitten. Het onderscheid tussen relatiefasen verschilt per cultuur en
Scheiden voor Dummies 2.indd 9
26-09-13 10:49
10
DEEl I: Scheurtjes in de relatie __________________________________ per stel, maar een veelvoorkomend beeld vormt de wijze waarop bijvoorbeeld www.relatielessen.nl de fases beschrijft.
Relatiefase 1: tot 18 maanden In deze fase willen jullie niets liever dan meer bij elkaar zijn. Naast veel lichamelijk contact tonen jullie veel interesse in elkaar. Contact met elkaars familie en vrienden is meestal niet intensief. Achteraf blikken jullie op deze intense periode terug als prachtig en krachtig. Jullie vermijden ruzie ter voorkoming van een scheiding. Of ruzies escaleren en veroorzaken heel snel een scheiding. Sommige partners worden wat terughoudender, uit schrik hun identiteit kwijt te raken.
Relatiefase 2: 18 maanden tot 3 jaar Jullie besluiten vaak in deze fase om samen te gaan wonen of samen allerlei spullen te kopen en overeenkomsten te sluiten. Dat is wat in dit boek jouw leven 2.0 wordt genoemd. De ruzies die werden verdrukt tijdens de vorige fase, komen nu wel wat meer naar boven. Dat is niet erg, als de ruzies maar worden bijgelegd en jullie elkaar respecteren. Allerlei praktische zaken moeten worden geregeld en toekomstvraagstukken komen aan de orde. Wat leuk en raar was, wordt vaker irritant. Ook vrienden en familieleden kunnen spanningen veroorzaken, het contact met elkaars vrienden en familie wordt namelijk intenser in deze fase. Er ontstaan meer discussies over de rolverdeling in de relatie.
Relatiefase 3: 3 tot 5 jaar Vaak komt de individualiteit van jezelf en je partner weer naar boven. De persoonlijke voorkeuren worden belangrijker en worden minder vaak weggecijferd voor het samen zijn. In deze fase volgt vaak de zoektocht naar meer persoonlijke vrijheid en neemt het lichamelijke contact af. De partner met het minste zelfvertrouwen probeert zich te verstoppen en belemmert soms onbedoeld de andere partner. Jullie relatie wordt in deze fase vaster of jullie komen erachter dat jullie niet goed bij elkaar passen.
Relatiefase 4: 5 tot 15 jaar De relatie biedt veel zekerheid en veiligheid. Je gaat (een andere) carrière maken of een (andere) opleiding volgen. Je partner steunt je en de relatie krijgt opnieuw extra spanning. In deze fase komen vaak kinderen, verre reizen en verhuizingen voor. Het gevaar bestaat dat de zekerheid en veiligheid de scherpte of erkenning uit de relatie haalt. Of dat de ene partner sneller groeit en jullie uit elkaar groeien. Stress door verhuizing of kinderen zorgt ook voor stress in de relatie. Dit stadium geldt als een erg mooie, maar ook moeilijke fase. Scheidingen komen gemiddeld vooral aan het einde van deze fase of aan het begin van de volgende fase voor.
Scheiden voor Dummies 2.indd 10
26-09-13 10:49
__________________________________ Hoofdstuk 1: Waar het misgaat
11
Relatiefase 5: 15 tot 25 jaar De partners passen zich eerder aan veranderingen aan. Ze beseffen dat ze niet meer zullen veranderen. De meeste koppels in dit stadium voelen zich (tot op een bepaald moment) tevreden, de vriendschap en het gezelschap is belangrijk. Lichamelijk contact kan toenemen door het verhoogde zelfvertrouwen en omdat ze minder geven om wat anderen denken. Maar vooral in de eerste helft van deze fase komen de problemen het sterkst naar voren, wat dan weer vaak leidt tot een scheiding.
Relatiefase 6: meer dan 25 jaar Oudere partners zijn vaak intiemer en romantischer. De belofte van een toekomst samen is gerealiseerd. Samen herinneringen ophalen en grapjes maken, is belangrijk. In dit stadium is een scheiding minder waarschijnlijk, maar het komt toch steeds vaker voor. Verschillen worden moeilijk aangekaart, maar die verschillen en ook ziekten kunnen een zware druk op de relatie leggen. Tot zover een korte uiteenzetting van de relatiefasen en de daarbij behorende emotionele aandachtspunten. In hoofdstuk 2 komen deze relatiefasen terug, maar dan met tips en aandachtspunten die kunnen helpen bij het voorkomen van een scheiding. Een scheiding veroorzaakt een hele nieuwe fase in je leven, die je kunt aanduiden als jouw leven 3.0. Jouw leven 3.0 veroorzaakt allerlei gevolgen die in hoofdstuk 4 kort worden beschreven en later in dit boek terugkomen. Die gevolgen kun je door middel van maatregelen vooraf verzachten. Namelijk door – wanneer het goed gaat tussen jullie – voldoende aandacht te geven aan de financiële en juridische aspecten van het bij elkaar zijn. Lees hieronder meer over financiële aandachtspunten, daarna volgen de juridische aandachtspunten.
Financiële aandachtspunten tijdens een relatie Jullie kunnen bij bepaalde financiële beslissingen gedurende jullie relatie rekening houden met het risico op scheiden. Hieronder staan enkele maatregelen genoemd, die praktisch zijn voor het geval jullie onverhoopt uit elkaar gaan. Zoek wel een juiste balans en kijk wat in jullie situatie het beste past en haalbaar is. Maak het elkaar ook weer niet te aantrekkelijk om bij de eerste de beste ruzie uit elkaar te gaan.
Financiële onafhankelijkheid Partners die allebei financieel op eigen benen staan, scheiden gemiddeld vaker. Maar die scheiding is dan wel vaak minder dramatisch. Veel part-
Scheiden voor Dummies 2.indd 11
26-09-13 10:49
12
DEEl I: Scheurtjes in de relatie __________________________________ ners verdelen allerlei taken, zoals het huishouden en het verwerven van een gezinsinkomen. Maar als jij je volledig richt op het huishouden, dan verlies je langzaam maar zeker allerlei zakelijke netwerken en contacten. Ook vervagen kennis en vaardigheden en zul je hoe langer hoe moeilijker weer aan het werk komen. En werk is belangrijk voor jouw leven 4.0, de fase waarin je de scheiding hebt afgerond en weer zelfstandig je leven voortzet. Daarover meer in hoofdstuk 18. Werk eventueel wat minder in plaats van helemaal te stoppen met werken. Dat helpt je in ieder geval bij het bijhouden van je contacten, kennis en vaardigheden. Maak dan goede werkafspraken met je baas. De balans tussen werk en privé moet wel in orde zijn, want anders loert het risico van langdurige arbeidsongeschiktheid.
Allebei een auto Een auto is voor veel mensen onmisbaar, of op zijn minst erg praktisch. In Nederland reden in 2012 bijna acht miljoen auto’s rond. Daarvan waren er ruim drie miljoen in gebruik als tweede auto. De meeste tweede auto’s worden gebruikt door de partner, doorgaans de vrouw, van een autobezitter. Maar ook inwonende kinderen hebben steeds vaker een auto, vooral in de landelijke gebieden. Meestal is de tweede auto aanzienlijk ouder en goedkoper dan de andere auto. Bij een scheiding levert dat vaak discussie op. Discussies daarover zijn minder fel als de auto’s minder verschillen in grootte en waarde. Wellicht kunnen jullie dat meenemen als jullie twee auto’s nodig achten en voor een nieuwe aankoop staan.
Aankoop van goederen Als jullie tijdens jouw leven 2.0 dure spullen kopen, dan kan na een scheiding discussie ontstaan over wat van wie is. Zodra jullie gaan samenwonen, kan het helpen om een lijst te maken van jullie waardevolle spullen, en die dan op te splitsen in privébezittingen en gezamenlijke bezittingen. Maar spullen die daarna worden gekocht, kunnen ook privébezit zijn. Probeer de duurste spullen die jullie aanschaffen, toe te voegen aan de lijst. Het opstellen en bijhouden van die lijst met aankoopbewijzen, is goed voor allerlei doelen. Gebruik die lijst als basis bij de verdeling van de bezittingen als het misgaat door scheiden of overlijden. Maar ook voor andere doeleinden, bijvoorbeeld richting de inboedelverzekeraar als bewijs na een brand of diefstal. Waar je een lijst met door jullie ingebrachte en gekochte spullen kunt vastleggen, lees je terug bij de ‘Lijst van aanbreng’ of de ‘Staat van aanbrengsten’ onder de ‘Juridische aandachtspunten’.
Scheiden voor Dummies 2.indd 12
26-09-13 10:49
__________________________________ Hoofdstuk 1: Waar het misgaat
13
De woning(en) Kopen jullie een gezamenlijke woning? Dan is het praktisch als er één persoon – niet beiden – verantwoordelijk is voor de betaling van de hypotheek. Dat regel je niet onderling in een overeenkomst of samenlevingscontract. Daar moet de bank mee akkoord gaan. Bij een huurwoning kan medehuurderschap van belang zijn. Denk hier goed over na als jullie ongehuwd samen een woning betrekken.
Medehuurderschap regelen Het kan verstandig zijn om medehuurderschap te regelen als je ongehuwd samenwoont in een huurwoning, ter voorkoming van eventuele problemen tijdens een scheiding. Als het medehuurderschap geregeld is ben je, samen met je partner, verantwoordelijk voor het onderhoud en kleine reparaties. Bovendien heb je recht op huurbescherming. Dat betekent dat de verhuurder niet zomaar de huur op kan zeggen en de huurder op straat kan zetten. Meestal ben je als medehuurder ook verantwoordelijk voor het op tijd betalen van de huur. Medehuurderschap regel je via de verhuurder, die moet jou als medehuurder accepteren. Zorg dat ook de handtekening van je partner op de aanvraag staat en stuur die naar de verhuurder. Krijg je binnen drie maanden geen reactie of wijst de verhuurder je verzoek af? Dan kun je alleen nog medehuurderschap afdwingen via een kantonrechter. Hij wijst je verzoek toe als je voldoet aan de volgende voorwaarden: Jullie voeren ten minste twee jaar samen de huishouding. Jullie blijven waarschijnlijk samen de huishouding voeren. Je kunt de huur alleen betalen.
Eigenaarschap en medeschuldenaarschap splitsen De eigenaar van een koopwoning is meestal ook de persoon die een hypotheek bij een bank afsluit. Daarmee is de eigenaar ook schuldenaar geworden. Als twee mensen samenwonen, dan is het niet vanzelfsprekend dat de andere partner ook eigenaar en schuldenaar is. Als dat wel het geval is, dan spreekt men over mede-eigenaarschap en medeschuldenaarschap. De verhouding tussen wie welk deel van het huis bezit, heet eigendomsverhouding. H E I NF O
T E C H NI
SC
Scheiden voor Dummies 2.indd 13
Een mede-eigenaar kan voor de helft eigenaar zijn van de woning. Ook andere percentages, zoals 40 procent en 60 procent, komen vaak voor omdat tot die verdeling geen overdrachtsbelasting verschuldigd is bij een eventuele scheiding. Een medeschuldenaar is in de praktijk vaak hoofdelijk aansprakelijk voor de hele hypotheekschuld. Hoofdelijke aansprakelijkheid betekent dat iedere persoon volledig kan worden aangesproken op het afbetalen van de schuld of het betalen van een rente over
26-09-13 10:49
14
DEEl I: Scheurtjes in de relatie __________________________________ de schuld – dus niet voor de helft of voor een bepaald percentage dat is gekoppeld aan de eigendomsverhouding. Jullie zijn het meest flexibel richting de toekomst als jullie niet allebei hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de hypotheekschuld op de woning die jullie gezamenlijk bewonen. Het beste is als de aansprakelijkheid voor de schuld richting de bank zo beperkt mogelijk is. Bijvoorbeeld dat alleen de persoon van wie het inkomen voor het verkrijgen van de hypotheek van belang is, als schuldenaar op de hypotheekakte wordt vermeld. Banken werken daar liever niet aan mee. Hoe meer hoofdelijk schuldenaren, hoe beter voor de bank. De aanschaf van een koopwoning en het kiezen of afsluiten van een hypotheek, is het beste moment om hierover te onderhandelen.
Hypotheek met NHG
A
De hypotheeklening is vaak een blok aan het been voor veel stellen. Maar een hypotheek met NHG biedt extra bescherming in geval van arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, overlijden en… scheiden. NHG staat voor Nationale Hypotheek Garantie. Wanneer je de woning verkoopt en de opbrengst is niet voldoende om de hypotheekschuld af te lossen, dan betaalt de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen het verschil (de restschuld) aan de bank waar jullie de hypotheek hebben afgesloten. Zo wordt voorkomen dat iemand met een schuld achterblijft. IES DV
Bij het afsluiten van een hypotheeklening betaal je een eenmalige vergoeding, maar ontvang je meestal een flinke korting op de rente die je moet betalen over de hypotheekschuld. Laat je door een erkend hypotheekadviseur of financieel planner adviseren welke mogelijkheden er voor jullie zijn. Bereid je voor op een gesprek hierover door de informatie door te lezen op www.nhg.nl.
Verzeker de gevolgen van een scheiding Naast of in plaats van een hypotheek met NHG kun je nog iets doen om je te beschermen tegen het risico van scheiding: je verzekeren. Er zijn verzekeraars die huizenkopers, soms ook mensen die al een woning hebben of huren, een verzekering aanbieden die een bedrag uitkeert na scheiding. Kijk maar eens op www.goedidee.nl/inkomensgewenning. Je kunt ook een deel van de kosten van een scheiding verzekeren, zolang het nog goed gaat tussen jullie. Dat kan bijvoorbeeld via een rechtsbijstandverzekering. Maar laat je daarover goed informeren, de voorwaarden en de hoogte van de vergoeding zijn niet altijd even duidelijk. Verzekeren tegen de gevolgen van scheiden is zinvol omdat er heel wat bij komt kijken als je uit elkaar gaat. Dat kost geld en tijd. Beter regel je vooraf, dus als jullie gaan samenwonen of trouwen, alles juridisch correct met elkaar in goed overleg. Daarover lees je hierna meer. Daarbij is het onderscheid tussen enerzijds latters en ongehuwd samenwonenden
Scheiden voor Dummies 2.indd 14
26-09-13 10:49
__________________________________ Hoofdstuk 1: Waar het misgaat
15
en anderzijds gehuwden en geregistreerde partners groot. Daarom zijn de juridische aandachtspunten in deze twee groepen gesplitst.
Juridische aandachtspunten bij latten en ongehuwd samenwonen In Nederland wonen ongeveer een miljoen stellen samen zonder getrouwd te zijn, in een huurwoning of in een koopwoning. Daarnaast leeft een onbekend aantal stellen als latters samen, maar dan niet in een gezamenlijke woning. Ben je gehuwd of geregistreerd partner? Blader dan door naar de ‘Juridische aandachtspunten bij huwelijk en geregistreerd partnerschap’. De wet regelt nauwelijks iets voor ongehuwd samenwonenden of latters. Ongehuwd samenwonenden en latters hebben op basis van de wet veel minder rechten of plichten dan gehuwden of geregistreerde partners. Dat betekent dat je zaken zelf moet afspreken en vastleggen of de gevolgen moet accepteren. Naar schatting hebben ruim 500.000 stellen dat gedaan. Vooral oudere stellen regelen iets op papier, ongeveer 80 procent.
NG
RIJK
B EL
A
Er zijn geen eisen of termijnen aan een verkering verbonden, voordat je mag samenwonen. Ook het samenwonen zelf is niet aan juridische eisen gebonden. Jullie schrijven je wellicht samen in bij de gemeente, maar zelfs dat is niet verplicht. Besef dat jullie geacht worden samen te wonen als jullie veel samen doen, zoals samen boodschappen doen, koken en bij elkaar slapen. Dus ook al hebben jullie ieder apart nog een woning, wat jullie feitelijk doen met die woning is bepalend voor het verschil tussen een latter en een ongehuwd samenwonende. Als samenwonend worden gezien, kan in jullie nadeel zijn. Denk bijvoorbeeld aan het toekennen van een AOW-uitkering. Twee alleenstaanden ontvangen meer AOW dan twee samenwonenden. Maar twee samenwonenden kunnen fiscaal partners worden, dat ontstaat meestal automatisch en kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben. Andere belangrijke juridische aandachtspunten voor latters en ongehuwd samenwonenden hebben betrekking op: de samenlevingsovereenkomst; het erfrecht; kinderen. Deze onderwerpen komen achtereenvolgens hierna aan de orde.
Scheiden voor Dummies 2.indd 15
26-09-13 10:49
16
DEEl I: Scheurtjes in de relatie __________________________________
De samenlevingsovereenkomst Jullie kunnen het latten of ongehuwd samenwonen ook gezamenlijk formeel regelen of al hebben geregeld. Dat kan voordelen hebben met het oog op een eventuele scheiding later, maar ook bij overlijden. Door vooraf afspraken te maken over hoe jullie omgaan met bijvoorbeeld gezamenlijke bezittingen en schulden, voorkom je mogelijk discussie achteraf. Ongehuwd samenwonenden kunnen afspraken vastleggen in een samenlevingsovereenkomst. Die kan notarieel of onderhands worden opgesteld.
Notarieel versus onderhands
PA
Een samenlevingsovereenkomst kost honderden euro’s als jullie die door een notaris laten opstellen. Dat heet dan een notarieel samenlevingscontract. Maar een samenlevingsovereenkomst mag je ook zonder notaris opstellen. Toch is dat meestal af te raden. Een notaris is op de hoogte van de laatste juridische ontwikkelingen en kan rekening houden met allerlei onderwerpen waarover jullie niet nadenken of verschillend denken. Aan onder andere dit hoofdstuk werkte ook een notaris mee: Marjolein Elings. Zij is als scheidingsnotaris werkzaam bij Van Rhijn notarissen te Zeist.
P! SO
Ook is de bewijskracht van een overeenkomst die door de notaris opgesteld is (notariële akte) beter dan een overeenkomst die jullie zelf opstellen (onderhandse akte). Meer over de bewijskracht van afspraken lees je in hoofdstuk 7. In pensioenregelingen met een uitkering bij overlijden wordt de partner beschreven als de persoon met wie iemand is getrouwd of samenwoont. Soms worden ongehuwd samenwonenden niet als elkaars partners gezien. Of jullie moeten bijvoorbeeld zes maanden hebben samengewoond of een notarieel samenlevingscontract hebben. Als die eis in het pensioenreglement staat verwoord, dan is het extra aan te raden de notaris het samenlevingscontract op te laten stellen. Besef dan wel dat er niet alleen bij overlijden, maar ook bij scheiden gevolgen optreden. Daarover meer in hoofdstuk 15. Een samenlevingsovereenkomst bevat afspraken die jullie vastleggen of vast laten leggen in een overeenkomst. De wetgever verplicht jullie dat niet, maar bij bijvoorbeeld een complexe scheiding vergt het ontbreken van een dergelijke overeenkomst behoorlijk wat creativiteit van een advocaat. Een advocaat moet namelijk vaak op zoek naar aansluitingspunten in de wet of in rechterlijke uitspraken ten aanzien van allerlei discussies die ontstaan als jullie scheiden.
Scheiden voor Dummies 2.indd 16
26-09-13 10:49
