BSO TWEEDE GRAAD
vak
TV MECHANICA
4 u/w
IT-o
2000/094
2e graad SO
Vak: MECHANICA
ste
1 jaar: 4u/w 2de jaar: 4u/w
TV TECHNOLOGIE - TEKENEN
BEGINSITUATIE VOOR HET VAK De leerlingen die beginnen in deze optie komen meestal uit een beroepsvoorbereidend leerjaar en van verschillende beroepenvelden. Er kunnen ook leerlingen komen uit een tweede gemeenschappelijk leerjaar, met de mogelijkheid dat ze zeer weinig over techniek gehoord hebben. Enkel de kennis van technologische opvoeding uit de basisvorming. Voor deze groep moet er bijzondere aandacht besteed worden om de achterstand op een zo efficiënte wijze in te halen. Voor de andere leerlingen moet er verder gebouwd worden op de verworven kennis en vaardigheden uit de beroepenvelden metaal en nijverheid. Het is in hoge mate aangewezen dat de betrokken leerkrachten een zeer goed inzicht hebben op de leerplannen van de beroepsvoorbereidende leerjaren. SPECIFIEKE VISIE Technologie en tekenen moeten in relatie met praktijk gegeven worden! De relatie tussen tekenen, technologie met de praktische realisatie in de werkplaats moet door de concrete invulling van opdrachten voor de leerlingen verduidelijkt worden. Gestructureerd werken, het leren maken van een planning moet verduidelijkt worden aan de hand van concrete situaties. Op het einde van de graad moet de leerling beschikken over de noodzakelijk basisbegrippen om op zelfstandige wijze de aangeleerde begrippen van technologie en van tekeningen toe te passen op praktijkopdrachten. De leerlingen moeten de eerste basisbegrippen in verband met CNC kunnen toepassen in eenvoudige situaties en onder begeleiding een eenvoudig CNC - programma kunnen opstellen. In alle gevallen moet er een zeer sterke binding zijn naar praktijksituaties, naar concrete uitwerkingen van opdrachten.
LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 1 B
1 Het toepassingsgebruik van de meetinstrumenten verwoorden.
B
Meetgereedschappen Korte herhaling van de meetgereedschappen van de 1ste
(leerstof 1ste graad – korte herhaling)
Meetlat
Meetinstrumenten met digitale aflezing correct gebruiken
Schuifmaat Dieptemaat Hoogtemaat Begrippen uitbreiden tot nauwkeurigheid (1/20 – 1/50)
2
2
B
De gereedschappen herkennen
B
De gereedschappen correct gebruiken
Nazicht meetgereedschappen Linialen, gegradueerde meetlat, hoogtemaat, vlaktafels Steek- of rechte passer, diktepasser, waterpas, meetklok en krasblok Winkelhaak, zes- en achtkanthaak, T-haak, hoed- en blokwinkelhaak, zwaaihaak, kalibers, slijpmallen
3 B
3 De gereedschappen ordenen in toepassingsgebruik
Meetgereedschappen voor het controleren van hoeken Hoekmeters Klein meetgereedschap (draadmallen, boogmallen)
4 B
4 Het doel, het gebruik en de toepassingen van eindmaten toelichten
Eindmaten en meetklok
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 5
5
Gereedschappen spaanloze vormgeving Hefboomschaar Guillotineschaar
B
De gereedschappen herkennen, beschrijven en hun specifiek gebruik toelichten
Plooibankgereedschappen Plooibank Vingerzetbank
6 B
6 De verbindingen indelen volgens functie, vorm en constructie.
Bouten en moeren Schroeven
De werking en de functie van lasapparatuur omschrijven.
B
Smelt - en druklassen
De te nemen veiligheidsmaatregelen omschrijven en ze spontaan toepassen in praktische situaties.
B
Demonteerbare en vaste verbindingen
Hard - en zachtsolderen Lijmverbindingen
7 B
7 De verschillende smeermiddelen onderscheiden en het gebruik ervan toelichten.
8
B B B
Smeerolie Smeervat
Rekening houden met de voorschriften betreffende milieu.
B
B
Smeermiddelen
8 Het instellen van snijgereedschappen toelichten aan de hand van een voorbeeld.
Draaibank Hoofdbewegingen
De bedieningselementen en de functie ervan toelichten.
Opspannen en instellen van snijgereedschappen en werkstukken
Het principe van een CNC machine toelichten.
Bedieningselementen
Het inspannen van werkstukken toelichten aan de hand van een voorbeeld.
Digitale aflezing CNC - draaibank
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen B
De veiligheidsvoorschriften verwoorden aan de hand van een voorbeeld.
Veiligheid en onderhoud
Tabellen raadplegen.
B
9
9
Hoofdbewegingen
Het instellen van snijgereedschappen toelichten aan de hand van een voorbeeld.
B
Horizontale freesmachine
De bedieningselementen en de functie ervan toelichten.
B
Verticale freesmachine
Het principe van een CNC machine toelichten.
B
Opspannen en instellen van snijgereedschappen en werkstukken
Het inspannen van werkstukken toelichten aan de hand van een voorbeeld.
B
B
De veiligheidsvoorschriften verwoorden aan de hand van een voorbeeld.
U
Tabellen raadplegen
Freesmachine
Bedieningselementen Digitale aflezeing CNC-freesmachine Veiligheid en onderhoud 10
10 B
De soorten verspaningsbewegingen onderscheiden.
U
De onderlinge samenhang van de verspaningsbewegingen verklaren.
B
Vlakken, snede- en snijhoeken herkennen.
Snijtechniek Verspaningsbewegingen Boren Beitels Ruimers Draadsnijgereedschappen Frezen
U
De waarden van de meest voorkomende snijhoeken bepalen via tabellen.
Formules en eenheden Soorten snijgereedschappen
B
Soorten herkennen en hun specifiek gebruik toelichten.
Boren
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen U
Ruimers
In functie van het te bewerken materiaal een verantwoorde keuze maken van het snijmateriaal
Draaibeitels Frezen Draadsnijgereedschappen
Het doel en veilig gebruik toelichten.
B
Koelvloeistoffen
De te nemen voorzorgsmaatregelen toelichten en herkennen de gebruikte koelmiddelen.
U
Etiket (codering) Milieuaspecten
De geldende regelgeving betreffende de recyclage van koelmiddelen toelichten. 11
11 B
B B
B B
B
De leerinhouden van het tweede leerjaar van de eerste graad verwoorden en de eigenschappen opsommen. Het verband leggen tussen massa en volume. Hebben inzicht in de verandering van de eigenschappen in functie van de temperatuur. De invloed van de legeringelementen op de basiseigenschappen van staal toelichten. De invloed van het koolstofgehalte op de eigenschappen van ijzer verwoorden. Het principe en het doel van oppervlaktebescherming toelichten aan de hand van een voorbeeld.
Materialenleer Indeling en overzicht van materialen Eigenschappen gebruik en handelsvormen Ferro metalen Non-ferro metalen Legeringen
Van ijzer tot gietijzer
Oppervlaktebescherming Kunststoffen
B
Het belang van de kunststoffen situeren in de techniek aan de hand van toepassingen en voorbeelden.
Indeling Nieuwe materialen Ertalon, teflon, …
B
De voornaamste eigenschappen en toepassingen toelichten aan de hand van een voorbeeld.
Composietmaterialen
TEKENEN LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 12 B
12 De aangeleerde begrippen uit de eerste graad in concrete situaties toepassen.
Basisbegrippen Tekengereedschappen Formaten Lijnsoorten Maataanduidingen Meetkundige constructies
13 B
13 Dimetrisch, Cavalier en isometrisch perspectief herkennen en toepassen in eenvoudige situaties.
Perspectief Dimetrisch Cavalier Isometrisch
14 B
14 Van een eenvoudig object een tekening in drie aanzichten maken.
Een eenvoudige tekening op PC uitwerken met behulp van een eenvoudig tekenpakket.
B 15
B
Tekening lezen
Ontbrekende gegevens opzoeken en aanvullen.
B
B
Aanzichten
15 Een voorwerp in plaatmateriaal schetsen, de maten opnemen en overbrengen op een schets. De geschetste opdracht overbrengen op PC.
Van schets tot werkstuk Plaatobjecten
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen 16 B
16 Het verschil herkennen tussen de twee voorstellingen.
Projectiemethode Europese Amerikaanse
17 B
Het doel en het belang ervan verklaren.
B
Bij een concrete opdracht de uitvoering ervan toepassen. 18
B
17
Titelhoek en stuklijst
18
Maataanduiding
Op eenvoudige tekeningen de maataanduiding oordeelkundig aanbrengen. 19
Element, hulpmaatlijnen, maatlijnen, maatgetallen en symbolen 19
Doorsneden
B
De voorstelling van een doorsnede herkennen.
Snijoppervlak
B
Van een eenvoudig werkstuk de doorsnede in een vlak tekenen.
Schikking
B 20 B
20 Van een eenvoudig draaistuk een schets maken en de nodige maataanduidingen aanbrengen.
Van schets tot werktekening Draaistukken
De opdracht op PC uitvoeren.
B
Hun eigen realisatie vergelijke met het oorspronkelijke werkstuk en evalueren.
B 21 B
21
Ontvouwingen
22
Schroefdraad
Van een eenvoudig concreeet object een ontvouwing maken. 22
B
Arcering
Arceringen toepassen.
Schroefdraadvoorstellingen herkennen en aantonen in aani ht
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen zichten. Schroefdraadvoorstellingen herkennen en aantonen in samenstellingstekeningen.
B
Schroefdraad tekeningen in verschillende aanzichten.
U 23
23
Materiaalaanduidingen
B
De gebruikelijke aanduidingen herkennen en toelichten.
Metalen
U
Normbladen raadplegen.
Kunststoffen
24 B
24 De noodzaak van de aanduiding aantonen aan de hand van een voorbeeld.
Maattoleranties Maatbegrippen: nominale maat, grensmaten en werkelijke maat Maatafwijking, tolerantie, tolerantieveld
25 B
25
Oppervlaktetoestand
26
Profielen
27
Lasaanduidingen
De noodzaak van de aanduiding aantonen aan de hand van een voorbeeld. 26
B
De gebruikelijke symbolische voorstellingen herkennen.
U
De gebruikelijke maataanduidingen, handelsvormen en handelsdocumentatie verklaren. 27
B
Symbolische voorstellingen van lasnaden op tekeningen herkennen.
Tradionele hoeklas V-naad X-naad
28 B
28 Van een eenvoudig draaistuk een schets maken en de nodit d idi b
Van schets tot werktekening Freesstukken
B/U
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen kunnen ge maataanduidingen aanbrengen. B
De opdracht op PC uitvoeren.
B
Hun eigen realisatie vergelijke met het oorspronkelijke werkstuk en evalueren. 29
B
De stuklijst lezen en de betekenis ervan verwoorden.
B
Een component uit de samenstelling tekenen.
B
Een eenvoudige bibliotheek gebruiken voor een samenstelling. 30
U
Van een werkstuk een gepast doorsnede tekenen.
29
Eenvoudige samenstellingen
30
Doorsneden Half aanzicht Halve doorsnede Plaatselijke doorsnede Niet gearceerde delen
MINIMALE UITRUSTING PC’s Printer Software – tekenpakketten Handelsdocumentatie Catalogussen – op papier en softwarematig De noodzakelijke tekenuitrusting Didactische modellen Voor tekenen beschikken over praktisch realisaties waarvan de noodzakelijke ontwerptekeningen kunnen gemaakt worden. Gereedschappen welke hun toepassing vinden in de praktijk Slides – panelen Tabellen
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING De leerinhoud is één pakket dat tekenkundig, technologisch en theoretisch moet benaderd worden. De leerinhouden worden opgebouwd rond concrete toepassingen en in relatie met de praktische realisaties in praktijk. Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof of de opgaven te laten noteren.
Nr 1
Pedagogisch-didactische wenken Didactische- en of visuele middelen gebruiken Leerlingen meetoefeningen laten uitvoeren
2
Demonstraties van het juiste gebruik van de verschillende toestellen Nadruk leggen op het meten, uitvoeren en hanteren van de verschillende meettoestellen
3
Duidelijk maken aan de hand van praktische voorbeelden Verwijzen naar praktijk en tekenen
4
Demonstratie: opstellen van het werkstuk op de vlaktafel – meting uitvoeren Eindmaten gebruiken als vergelijkingsmaat
5
In functie van het gebruik in de praktijkopdrachten Aandacht besteden aan plooivolgorde
6
Gebruik maken van de didactische en audiovisuele middelen die er voorhanden zijn
7
Demonstraties - documentatie
8
Demonstraties - documentatie
9
Demonstraties - documentatie
10
Demonstraties met verschillende snijgereedschappen
Timing
Nr 11
Pedagogisch-didactische wenken Gebruik maken van visueel materiaal Gebruik maken van CD-roms beschikbaar in dit domein Demonstraties Handelsdocumentatie raadplegen Didactische platen Video
12
Deze begrippen zijn aangebracht in de eerste graad Het is de bedoeling om in de loop van de graad deze begrippen geleidelijk uit te breiden Normschrift enkel in toepassingen
13
Beperkt aantal opdrachten, enkel in functie van concrete toepassingen
14
Invulbladen Inkleuren CAD-software
15
De op PC ingebrachte opdracht in functie van de uitvoering in het werkhuis Concrete afspraken met werkplaats zijn noodzakelijk
16
Met eenvoudige werktekeningen aantonen
17
Met concrete voorbeelden toelichten
18
Gebruik maken van software pakket
19
Gebruik maken van reële objecten Gebruik maken van invulbladen Gebruik maken van eenvoudig software pakket
20
De op PC ingebrachte opdracht in functie van de uitvoering in het werkhuis Concrete afspraken met werkplaats zijn noodzakelijk
21
Enkele eenvoudige objecten (vb bakje uit plaatmateriaal)
22
Schroefdraadnormen NBN-normen leren raadplegen
23
Concrete voorbeelden bij opdrachten
24
Toelichten met voorbeelden NBN-normen leren raadplegen
25
Toelichten met voorbeelden Afspraak met leerkracht praktijk
26
Handelsdocumentatie NBN-normen leren raadplegen
27
Gebruik maken van werktekeningen als voorbeeld
28
De op PC ingebrachte opdracht in functie van de uitvoering in het werkhuis Concrete afspraken met werkplaats zijn noodzakelijk
29
In functie van opdrachten uit praktijk
Timing
Nr 30
Pedagogisch-didactische wenken
Timing
In functie van opdrachten praktijk Voorbeelden werktekeningen
ALGEMENE METHODOLOGISCHE WENKEN
Het leerplan is opgeteld voor 25 lesweken, de overige lestijden kunnen gebruikt worden voor uitbreidings- of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie.
De waarde van de les hangt af van de waarde van de voorbereiding. De leraar zal zich bezinnen over wat en waarom van de les, wanneer en hoe hij ze zal aanbrengen. Het middelpunt van het didactisch gebeuren is de praktijkoefening, het werkstuk dat de leerlingen zullen moeten vervaardigen. De theoretische- technische kennis wordt zo mogelijk geconcentreerd rond dit onderwerp. Het is de betrachting de theoretisch- technische vakken niet meer als afzonderlijke vakken te beschouwen. Het is de taak van de leraar de nodige informatie en documentatie te verschaffen, die het de leerlingen moet mogelijk maken zelf de oplossing van een probleem te vinden. De leerstof zal aan de leerlingen worden gegeven door het gebruik van een leerboek of nota’s door de leraar opgesteld. In GEEN geval zal de cursus gedicteerd worden. Een goede raad: - spreek eenvoudige taal - benut de zintuigen - laat de leerlingen participeren in het lesgebeuren - controleer de vorderingen De leraar zal zich bezinnen over welke leerstof noodzakelijk is, welke er gewenst is. Pas dan zal hij in staat zijn de lessen zo op te bouwen dat zij aan de werkelijke behoeften van de leerlingen tegemoet komen. Bij het opstellen van de vragen zal hij door voorgaande ondervindingen alleen vragen opstellen die verder peilen dan het weten, doch eveneens het inzichtelijke binnen het toepassingsgebied nagaan. Het internationaal eenhedenstelsel ASI- systeem@ is van toepassing bij de wet van 16 juni 1970. Het gebruik van de boekjes A Selectie van Belgische normen A uitgegeven door Belgische Vereniging Werktuigkundigen BVW evenals de tekenbundels K.VIV wordt aanbevolen. Niet vermeld als afzonderlijk vak in de lessentabel, is het vanzelfsprekend dat iedere leraar beroepspraktijk bij de aanvang van een nieuwe oefening de werkmethode in al zijn aspecten bespreekt. De werkmethode is een onmisbare bijdrage bij het ontwikkelen van de kennis, het inzicht en het denkvermogen van de leerling. Waar het mogelijk is, en dit voor alle vakken, zal de leraar de differentiatie toepassen. Dit betekent dat de leraar zijn onderwijs en de bijhorende oefeningen zal aanpassen aan de INDIVIDUELE verschillen tussen zijn leerlingen zoals: - de begaafdheid, de interesse, de leermotivatie en het leertempo.
EVALUATIE Evaluatie mag niet beschouwd worden als een procedure die op het einde van een onderwijsperiode, uitgevoerd om rapporten te kunnen invullen. Maar als een schakel in het didactisch handelen waardoor het mogelijk wordt het leer- en vormingsproces te verbeteren. We zullen dan regelmatig tijdens het afwerken van een geheel van leerdoelen een evaluatie moeten doorvoeren. Dit met de bedoeling beslissingen te nemen in verband met de: - remediëring; - de overgang naar de volgende stap in het leerproces; - de bijsturing van het didactisch handelen. Dagelijks werk Voor elke evaluatieperiode moeten er voldoende gegevens voorhanden zijn om op zinvolle wijze een evaluatie van de leerling te maken. Deze gegevens kunnen bestaan uit: korte schriftelijke overhoringen; huistaken; mondelinge overhoringen; evaluaties van tekenopdrachten. Bij deze overhoringen is het belangrijk niet enkel het weten te toetsen, maar ook aandacht te besteden aan vragen die een toetsing zijn op het niveau van: inzien; toepassen.
Examen De examen worden afgenomen zoals vermeld in het "VADEMECUM" voor het secundair onderwijs. De ervaring leert dat het zinvol is, om latere discussies te vermijden, ervoor te zorgen dat de leerlingen kunnen beschikken over: een duidelijk beeld van datgene wat van hen verwacht wordt. Het is aan te bevelen dat de leerlingen de doelstellingen kennen die nagestreefd worden -
de aard van de vragen en opdrachten zijn reeds voorgekomen gedurende het didactisch proces
-
een schriftelijk overzicht van de te kennen leerstof
-
een geschreven mededeling waarin staat welke informatiebronnen, welk materieel ze mogen, ze moeten meebrengen op het examen
-
om overschrijffouten te vermijden is het wenselijk dat elke leerling over een blad met vragen kan beschikken.
Bij elke eventuele beperking van de leerstof moet men bedenken dat het vanzelfsprekend is dat de examenvragen handelen over alle essentiële (d.w.z. met het oog op het vervolg van de leerstof) onderdelen van het leerplan.
BIBLIOGRAFIE H. FELIX, mechanische technologie GOORMANS – POELMANS – VANSTIPHOUT, Technologie MARTENS – BANZARINI – STIENLET, Technologie A.F.v. HOVEN e.a., Techniek- en ambachtsserie HOFSTEDE, Gereedschapswerktuigmachines T.J. VAN GELDER, Machine bankwerken (2 delen) B.J.M. BEUMER, Materialenkunde G. VAN TERHEYDEN e.a., Beginselen van de niet verspanende bewerkingen J. SCHALTIN, Materialenkennis J. BELMANS, Werktuigbouw A.F. TROCH, Materialenleer VAN GORP, Werkmethoden voor de metaalbewerking Staalinfocentrum – België Video K.J. HEEREN e.a., Gereedschapsleer deel 1 Ir. A. WOUTERS, Werktuigmachines Selectie van Belgische normen Deel1: basisnormen Deel 2: technisch tekenen Deel 3: mechanica algemene normen Deel 4: bevestigingsmiddelen Deel 5: overbrengingsmiddelen ANTOINE ANGENON, Werken met grootheden en wettelijke eenheden BOONS, Technisch tekenen voor het BSO in de tweede graad BUTS, Technisch tekenen 1 en 2 BUTS, Technisch tekenen deel 3 COLLOVATIE, Technisch tekenen – Audio-visuele methode DE BOER, Tekenen-schetsen-tekeninglezen DE VOOGHT, Meetkundig tekenen GROENENDIJK, Vaktekenen 1 HAZELHOF, Tekeninglezen voor metaalbewerking HUTSE, Technisch tekenen deel 1 HUTSE, Technisch tekenen deel 2 A.F. TROCH, Tekeninglezen voor de metaalbewerker deel 1 A.F. TROCH, Tekeninglezen voor de metaalbewerker deel 2 VAN BEEK, Tekeninglezen voor de metaalbewerker deel 1 en deel 2
