vzw CATO Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten Regio Dender, Schelde, DURME

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ----------

Brochure: “Hart- en Vaatziekten” is een uitgave van de vzw Cato, vriendenkring van hart- en vaatpatiënten uit de regio Dender, Schelde, Durme Uitgave: september 2010 Verantwoordelijke uitgever: vzw Cato, Kloosterstraat 35 te 9200 – Dendermonde/Baasrode

---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

1


HART- EN VAATZIEKTEN HARTZIEKTEN Signalen hartziekten Als u één of meerdere van de onderstaande klachten herkent, neem dan contact op met uw huisarts: •

•

•

Een typische beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen. De pijn straalt vaak uit naar de linkerarm en soms naar de rug of de schouderbladen. Soms is er pijn in de rechter- in plaats van de linkerarm. Misselijkheid en zweten kunnen ook signalen zijn (Angina pectoris of hartinfarct). Hartkloppingen, hartbonzen, overslaan van het hart, duizeligheid, neiging tot flauwvallen en zelfs bewusteloosheid. Bijkomende klachten zijn: transpireren, een onaangenaam gevoel en misselijkheid tijdens een aanval (Ritmestoornissen). Vermoeidheid, kortademigheid, opgezette benen en enkels, een vol gevoel in de bovenbuik, een opgezette buik, zwaarder worden terwijl u niet meet dan normaal eet, vaker moeten plassen ’s nachts met soms weinig urineproductie overdag, prikkelhoest, vooral bij platliggen, verminderde eetlust, slapeloosheid of onrustige slaap, duizeligheid, koude handen en voeten (Hartfalen).

Signalen van aangeboren afwijkingen • • •

•

•

Snel vermoeid raken, een drukkend gevoel op de borst en duizeligheid of kortademigheid. Flauwvallen bij inspanning (Afwijking aan de aorta). Eerder moe zijn en kortademigheid en zweten vaak ook sneller bij inspanning (Aortaplekkage). Vervroegde slijtage van het hart, dat zich uit in verminderd inspanningsvermogen. Zodoende kunnen mensen pas op oudere leeftijd klachten krijgen. Ze worden sneller kortademig en hebben meer kans op ritmestoornissen (ASD). Het bloed een blauwe kleur. Dit “blauwe” bloed verraadt zich doordat het kind dan een blauwpaarse verkleuring krijgt van met name de lippen, de nagels en de tond (Transpositie van de grote vaten, tetralogie van Fallot). Snelle ademhaling, snel vermoeid zijn, slecht drinken of overmatig zweten (Ventrikelseptumdefect).

INLEIDING Hartziekten kunnen we in twee groepen indelen: verworven en aangeboren hartziekten. Verworven hartziekten Ziekten van de kransslagaders, zoals angina pectoris en een hartinfarct, zijn vrijwel altijd het gevolg van vernauwing of afsluiting van de kransslagader(s). Dit begint met een kleine beschadiging van de gladde binnenwand van het bloedvat. Het lichaam probeert die beschadiging te herstellen; er klonteren dan bloedplaatjes samen op de beschadigde plaats en witte bloedcellen dringen de vaatwand binnen. Die witte bloedcellen nemen cholesterol op, wat een brijachtige massa geeft waar zich later ook kalk op afzet. Hierdoor worden de kransslagaders steeds nauwer en kan het zuurstofrijke bloed de hartspier moeilijker bereiken. Dit noemen we slagaderverkalking of atherosclorose.


2

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Aangeboren hartafwijkingen Aangeboren of congenitale hartafwijkingen zijn structurele afwijkingen van het hart en de grote vaten die reeds bij de geboorte aanwezig zijn. Soms wordt de afwijking pas op latere leeftijd ontdekt. De aandoeningen verschillen sterk in ernst. Sommige afwijkingen geven geen klachten of verdwijnen spontaan terwijl andere afwijkingen niet of nauwelijks met het leven verenigbaar zijn. Ontstaan van een aangeboren hartafwijking Tijdens de groei en ontwikkeling van het hart van het ongeboren kind kan een en ander mis gaan. We spreken bij de geboorte dan van een aangeboren hartafwijking. Elk type afwijking heeft zijn eigen karakteristieke oorzaak. Artsen onderzoeken en behandelen elk type afwijking weer anders. Hierdoor is het niet mogelijk om één algemeen onderzoek en één algemene behandeling te geven. Voor de geboorte komt het zuurstofrijke bloed uit de navelstreng. Dit zuurstofrijke bloed komt binnen in de rechter harthelft. Een deel van het bloed stroomt via de longslagader naar de longen van het nog ongeboren kind. Een ander deel stroomt via een opening in het tussenschot van de rechter- naar de linkerboezem. Vanuit die linkerboezem wordt het bloed door de linkerkamer en de grote lichaamsslagader (aorta) het lichaam ingepompt. Door een verbinding tussen de longslagader en de aorta stroomt een gedeelte van het bloed ook direct de aorta en het lichaam in. Na de geboorte ontplooien zich de longen en wordt de navelstreng doorgeknipt. Het zuurstofrijke bloed komt dus uit de longen. De verbinding tussen de boezems en de grote vaten sluiten zich.

AFWIJKINGEN AORTAKLEP (aangeboren) Algemeen Bij een paar procent van de bevolking is de klep afwijkend aangelegd, en bestaat niet uit drie maar uit twee dunne klepslipjes. Dit heet bicuspide aortaklep (bi= twee, = cusp = klepslip). Dit kan gepaard gaan met belemmering van de bloedstroom (vernauwing) of met lekkage. Het komt echter vaak voor dat zo’n bicuspide aortaklep normaal funtioneert. Achtereenvolgens worden twee afwijkingen van de aortaklep besproken: de tweeslippige klep; de klep heeft niet drie klepslipjes maar twee de vernauwde klep; de klepslipjes zijn verdikt en gedeeltelijk vergroeid aortakleplekkage; de klepslipjes sluiten niet goed waardoor een deel van het uitgepompte bloed terug het hart instroomt. Tweeslippige klep De tweeslippigeklep hoeft geen problemen te geven, maat het blijft wel een zwakke plek. Er is een verhoogde kans dat in de loop van het leven de klep problemen gaat geven, hetzij vernauwing, hetzij lekkage, die op latere leeftijd aanleiding geven tot operatie. Die problemen ontstaan soms op de kinderleeftijd, maar vaker ontstaan ze op latere leeftijd. Vernauwing van de aortaklep De schoolarts of de huisarts hoort vaak als eerste een hartruis. Pas wanneer de vernauwing heel ernstig is, schiet de kamer tekort. Soms is bij pasgeborenen de vernauwing van de aorta zo ernstig dat het lichaam onvoldoende doorbloed wordt. Er moet dan met spoed ingegrepen worden. Tekort schieten van de kamer gebeurt het eerst wanneer er extra arbeid van het hart gevraagd wordt, zoals bij inspanning.


3

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Klachten Er zijn meestal geen klachten. De klachten kunnen zich uiten door snel vermoeid raken, een drukkend gevoel op de borst en duizeligheid of kortademigheid. Meestal klagen kinderen niet over pijn. Het is meer een gevoel of er een strakke riem om zit, of zoals één kind zei: alsof er een olifant op mijn borst zit. Het drukkende gevoel op de borst is te vergelijken met dat wat volwassenen voelen bij vernauwde kransslagaders. De hartspier zelf krijgt dan bij inspanning te weinig bloed. Bij aortaklepstenose is de vraag van het hart zelf naar bloed zo groot, dat zelfs normale kransslagaders die hoeveelheid niet kunnen leveren. Wanneer een kind een dergelijke pijn voelt, moet het stoppen met de inspannende activiteit. De pijn zakt meestal in een paar minuten weer. Overleg in dat geval altijd met de arts en cardioloog. Een klacht is ook flauwvallen bij inspanning. Flauwvallen bij inspanning is altijd reden om direct met de arts en cardioloog te overleggen en geen extra inspanningen meer te doen. Aortakleplekkage (-insufficiëntie) Lekkage van de aortaklep is vaak het gevolg van eerdere ingrepen die aan de aortaklep verricht zijn. In zeldzame gevallen is aortakleplekkage een op zichzelf staande aangeboren hartafwijking. De medische term voor lekkage is insufficiëntie. Wanneer de aortaklep lek is, kan een deel van het bloed terugstromen. Dit is als een hartruis hoorbaar. Bij de volgende hartslag moet het teruggelekte bloed opnieuw worden weggepompt. Dat betekent dubbel werk voor de kamer, die per slag de normale hoeveelheid plus de teruggelekte hoeveelheid moet verwerken. De kamer doet dat door een deel van zijn reservecapaciteit aan te spreken. Vaak wordt de kamer wijder om de extra hoeveelheid bloed aan te kunnen. Klachten De klachten van aortakleplekkage treden pas op bij forse lekkage en dan vooral bij inspanning. Kinderen zijn eerder moe en kortademig en zweten vaak ook sneller bij inspanning.

ANGINA PECTORIS Bij angina pectoris (hartkramp) krijgt een deel van de hartspier te weinig zuurstof, vrijwel altijd door een vernauwing in een van de kransslagaders. Meestal ontstaat dit gebrek aan zuurstof bij inspanning, dus als het hart harder moet werken en de hartspier meer zuurstof nodig heeft dan het vernauwde bloedvat kan aanvoelen. Angina pectoris is een typische beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen. De pijn straalt vaak uit naar de linkerarm of naar de kaken en soms naar de rug of de schouderbladen. Soms is er pijn in de rechter- in plaats van de linkeram. In rust en/of na een vaatverwijdend medicijn, zakt de pijn.

ATRIUMSEPTUM-DEFECT (aangeboren) Algemeen Bij alle kinderen is er voor de geboorte een opening in het tussenschot tussen beide boezems. Deze opening is een natuurlijke verbinding en is nodig omdat de baby voor de geboorte niet zelf ademt. Het heeft een ovale vorm waardoor de opening het foramen ovale (het ovale venster) wordt genoemd. Voor de opening zit een klepje, dat na de geboorte sluit. Het groeit in de loop van een paar maanden vast. Bij sommige kinderen en volwassenen is de opening groter dan nodig is. Dan is het klepje te klein om na de geboorte de opening af te sluiten. In dat geval spreken we van een atriumseptumdefect (atrium = boezem, septum = tussenschot, defect = ontbrekend deel). Meestal wordt de afkorting ASD gebruikt. Een defect in het centrale deel van het boezemtussenschot wordt ook wel aangegeven met een Romeinse 2. Men spreekt van een ASD-II. ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

4

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Klachten Over het algemeen zijn de kinderen klachtenvrij, soms zelfs tientallen jaren lang. Op de lange duur krijgen rechterboezem en –kamer toch moeilijkheden met het continue overwerk. Gevolg hiervan is vervroegde slijtage van het hart, dat zich uit in verminderd inspanningsvermogen. Zodoende kunnen mensen pas op oudere leeftijd klachten krijgen. Ze worden sneller kortademig en hebben meer kans op ritmestoornissen. Om te voorkomen dat het hart op latere leeftijd problemen gaat geven, moeten de grote gaatjes op kinderleeftijd, meestel voor het vierde tot zesde jaar, dichtgemaakt worden.

HARTFALEN Hartfalen Ondanks de manier waarop ’t klinkt, betekent hartfalen niet dat het hart er plotseling mee stopt of dat iemand aan het sterven is. Hartfalen is een combinatie van verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van de verminderde pompwerking van het hart. Als een hartkamer niet goed pompt kan er te veel bloed achterblijven in de bijbehorende boezem van het hart. Daardoor ontstaat ophoping (stuwing) in de bloedvaten die het bloed aanvoeren. Een verminderde pompwerking kan ook betekenen dat de rechter of linker hartkamer minder bloed rondpompt dan het lichaam nodig heeft. Er ontstaat dan een zuurstoftekort in delen van het lichaam. In feite is hartfalen dus geen ziekte, maar een slechte conditie van een vitaal orgaan: het hart. Als de pomp vooral aan de linkerkant van uw hart niet goed werkt, raken de bloedvaten van de longen overvol. Er gaat dan bloedplasma uit de kleine bloedvaten van de longen lekken. Dit vocht hoopt zich op in de longen, waardoor u kortademig wordt en kriebelhoest krijgt. Ook bij zitten kunt u het benauwd krijgen, misschien slaapt u op meerdere kussens om wat meer lucht te krijgen. Als uw benauwdheid snel verergert, is er misschien vocht in de longen gekomen (vocht achter de longen). Door de mond geeft de ademhaling dan het geluid van een net opengemaakte fles frisdrank. Als de rechterkant van uw hart minder goed pompt, hoopt het vocht zich op in buik, benen en voeten. Bij vochtophoping in de buikholte krijgt u bv. een vol gevoel in uw buik en uw kleren gaan strakker zitten. Een combinatie van links en rechts hartfalen komt ook voor. Als het hart minder goed pompt komt het lichaam dus zuurstofrijk bloed te kort. Door dit tekort voelt u dat uw spierkracht minder is dan vroeger. Ook spieren hebben zuurstof nodig. U zult sneller moe worden bij inspanningen als bijvoorbeeld (trap)lopen of boodschappen doen. Een ander typerend verschijnsel van hartfalen is dat u er ’s nachts vaker uit moet om te plassen of dat u het benauwd krijgt als u voorover buigt of bukt.

De meest voorkomende klachten van mensen met hartfalen zijn: • • • • • • • • • •

vermoeidheid kortademigheid opgezette benen en enkels een vol gevoel in de bovenbuik, een opgezette buik zwaarder worden terwijl u niet meer dan normaal eet vaker moeten plassen ’s nachts met soms weinig urine-productie overdag prikkelhoest, vooral bij platliggen verminderde eetlust slapeloosheid of onrustige slaap, duizeligheid koude handen en voeten


5

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Wat zijn de oorzaken van hartfalen ? De verminderde pompfunctie van het hart kan verschillende oorzaken hebben. De arts kan door middel van een aanvullend onderzoek de oorzaak van het hartfalen opsporen. De belangrijkste oorzaken zijn: • •

een of meer hartinfarcten tachtig procent van het hartfalen ontstaat direct of pas na verloop van jaren, na één of meerdere doorgemaakte hartinfarcten. De hartspier raaks tijdens een hartinfarct beschadigd en verliest zijn pompkracht. Hierdoor vermindert de pompkracht van het hart als geheel.

Hoge bloeddruk Hoge bloeddruk veroorzaakt hartfalen omdat het hart steeds tegen een te hoge weerstand in moet pompen. Eerst wordt de hartspier dikker en vervolgens stijver en daarmee verliest het hart aan pompkracht. Op oudere leeftijd verliezen hart en bloedvaten toch al een deel van hun veerkracht. Dit verstrekt het effect van hoge bloeddruk. Niet goed functionerende hartkleppen Als de hartkleppen vernauwd zijn of niet goed meer sluiten, moet het hart extra hard werken om voldoende bloed de kleppen te laten passeren. Het kan hier overbelast van raken.

Ritmestoornissen Wanneer het hart door een ritmestoornis alsmaar te langzaam of te snel klopt, kan hartfalen ontstaan. Het gaat hier met name om een traag ritme door een blokkade in de prikkelgeleiding of om een snel ritme door boezemfibrilleren. Ziekte van de hartspier (cardiomyopathie) Letterlijk betekent cardiomyopathie: hart (cardio) - spier (myo) - lijden of ziekte (pathie). Bij cardiomyopathie hebben de hartspiercellen een abnormale bouw en functie waardoor de wand van het hart te slap of te dik en stijf is. Meestal is dit het gevolg van erfelijke aanleg. Soms is er tegelijk een verstoord hartritme. De verslapte hartwand komt het meest voor. Deze heet gedilateerd (dilateren betekent oprekken of wijder maken). De verwijde hartkamer heeft onvoldoende kracht om een goede hoeveelheid bloed uit te pompen. In het andere geval, als de wand van de hartkamer te dik en te stug us, kan het hart niet goed volstromen met bloed en daardoor minder goed pompen. Men spreekt dan van restrictieve cardiomyopathie (restrictief betekent beperkt). De ene vorm van cardiomyopathie jan overgaan in de andere. Zo kan bv. een verdikte spier later juist gaan verslappen.


6


HARTINFARCT Wanneer een bloedstolsel een kransslagader plotseling helemaal afsluit, ontstaat een hartinfarct of hartaanval. Door de afgesloten kransslagader krijgt het bijbehorende gedeelte van de hartspier geen zuurstof en sterft af. Dit geeft hetzelfde gevoel als bij een angina pectoris, vaak ook nog misselijkheid en zweten er bij. Deze pijn gaat niet over in rust en reageert onvoldoende op vaatverwijdende medicijnen. Het hart krijgt op de plaats van het infarct een litteken, dat op den duur bindweefsel wordt. Het hart blijft wel doorpompen, maar dit deel van de hartspier werkt niet meer mee. De ernst van een hartinfarct hangt af van de grootte van de beschadiging en van de plaats. De gevolgen van een hartinfarct kunnen daarom nogal verschillen.

HARTKLEPAANDOENING Een hartklepaandoening kan ontstaan door bv. een ontsteking. Door zo’n ontsteking kunnen de klepbladen dikker en minder soepel worden. De klepbladen vergroeien met elkaar, waardoor de klep niet meer goed open gaat. Het hart heeft het dan moeilijker dan normaal. Er is meer kracht nodig om bloed door de vernauwing te pompen. Soms zijn de kleppen ingescheurd of slap en uitgerekt, zodat ze niet meer volledig sluiten en er een lek ontstaat. De meeste klepafwijkingen komen voor in de linkerharthelft. Op den duur kan schade aan het hart ontstaan. Als het hart door de afwijking van de klep te veel moeite krijgt met pompen, kan een hartklepoperatie nodig zijn.


7


HYPOPLASTISCH LINKERHARTSYNDROOM (aangeboren) Algemeen Bij kinderen met een hypoplastisch linkerhartsyndroom zijn de linkerhelft van het hart (met name de linkerkamer, maar ook de linkerboezem) en de grote lichaamsslagader (aorta) sterk achtergebleven in ontwikkeling. Klachten Wanneer de kinderen net geboren zijn, hebben ze opvallend weinig verschijnselen. Het is heel gewoon dat de eerste dagen niemand in de gaten heeft dat het kindje een hartafwijking heeft. Voor de geboorte is er een verbinding tussen de longslagader en de aorta (ductus Botalli). Hierdoor krijgt het lichaam van het kind genoeg zuurstof. Een paar dagen na de geboorte sluit de ductus gewoonlijk. Wanneer dat gebeurt, krijgt het lichaam onvoldoende bloed. Dit geeft klachten van bleekheid of blauw zien, moeiheid, slechter drinken en algemeen ‘niet lekker’ zijn. Ruim tien jaar geleden overleden alle kinderen met deze hartafwijking. Nu kan er wel wat aan de hartafwijking gedaan worden. Tijdens en na de operaties kunnen er complicaties ontstaan. Zo bestaat er een reële kans op een hersenbeschadiging omdat de bloedsomloop soms slechts is. Daarbij zullen niet alle kinderen de operatie overleven. Als de operaties goed verlopen kunnen op lange termijn nog steeds problemen ontstaan zoals achteruitgang van de hartfunctie, bloedstolselvorming en ritmestoornissen. Verder zijn en blijven kinderen met het hypoplastisch linkerhartsyndroom kwetsbaarder en zullen altijd op moeten blijven letten voor infecties. Het is dan ook verstandig om deze kinderen jaarlijks de griepprik te geven. Wel of niet laten opereren is een moeilijke beslissing die binnen een paar weken genomen moet worden. Overleg met de cardioloog en de hartchirurg kan helpen bij het maken van een zo ingrijpende beslissing.

RITME- EN GELEIDINGSSTOORNISSEN Ritmestoornissen Er is sprake van een ritmestoornis als het hart te snel of te langzaam samentrekt of als de boezems en kamers niet in de juiste volgorde of onregelmatig samentrekken. Er zijn veel soorten ritmestoornissen, hoe ze ontstaan, hoe je ze moet behandelen en hoe bedreigend ze zijn, loop erg uiteen. Sommige ritmestoornissen zijn geheel onschuldig, andere levensgevaarlijk.

Er moet dus eerst worden vastgesteld wat voor soort ritmestoornissen men heeft. Belangrijke vragen zijn: • slaat het hart snel of langzaam ? • slaat het hart regelmatig of onregelmatig ? • heeft men de ritmestoornis voortdurend of bij perioden, in aanvallen ? • wordt men duizelig of heeft men de neiging weg te raken tijdens de ritmestoornis ? • gaat de ritmestoornis gepaard met kortademigheid of pijn op de borst ? Klachten bij een ritmestoornis kunnen zijn: hartkloppingen, hartbonzen, overslaan van het hart, duizeligheid, neiging tot flauwvallen en zelfs bewusteloosheid. Bijkomende klachten zijn: transpireren, een onaangenaam gevoel en misselijkheid tijdens een aanval. Omdat de arts uit deze klachten niet kan opmaken om wat voor soort ritmestoornis het gaat, is het nodig om tijdens de ritmestoornis een hartfilmpje (ECG) te maken. ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

8

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Bij ritmestoornissen die volstrekt onschuldig zijn is geen behandeling nodig. Andere kunnen goed worden behandeld met leefregels en medicijnen. Weer andere zijn goed geholpen met bijvoorbeeld een inwendige defibrillator, een ICD. Geleidingsstoornissen Bij een geleidingstoornis wordt ergens in het hart het stroomstootje opgehouden. Dit wordt vastgesteld op een hartfilmpje. Er bestaan geleidingsstoornissen op verschillende plaatsen met nogal verschillende gevolgen. Bij een “SA-blok” gaat het stroomstootje niet goed van de sinusknoop naar de boezems. Het gevolg kan zijn dat het hart te langzaam klopt. Een andere geleidingsstoornis is een “AV-blok” of een “bundeltakblok”. Dit heeft meestel geen gevolgen voor de hartwerking. Geleidingsstoornissen ontstaan vaak bij het ouder worden. Toenemende stoornissen kunnen op een onvoorspelbaar moment leiden tot een lange pauze in de hartslag. Als voorzorg kan het aanbrengen van een inwendige pacemaker nodig zijn. Geleidingsstoornissen kunnen ook het gevolg zijn van een acuut hartinfarct of een hartoperatie. Zulke geleidingsstoornissen herstellen meestal vanzelf. Soms wordt dan een tijdelijke, uitwendige pacemaker aangebracht, zodat men kan afwachten hoe de aandoening zich ontwikkelt.

TETRALOGIE VAN FALLOT (aangeboren) Algemeen Toen de arts Fallot de naar hem genoemde hartafwijking voor het eerst beschreef, dacht hij dat deze patiënten vier hartproblemen tegelijkertijd hadden. Vandaar dat de hartafwijking “Tetralogie “(tetra is Grieks voor 4) wordt genoemd. Bij de tetralogie komt het tussenschot tussen de slagaders niet goed in het midden terecht: de aorta is te groot en de longslagader te klein. Door de scheefstand ontmoeten de tussenschotten elkaar niet en kunnen dus niet vastgroeien. De gevolgen daarvan zijn: • de aorta staat scheef boven het tussenschot • er blijft een gat in het schot tussen de kamers • de longslagader is te klein en de uitstroom van de rechterkamer vernauwd • doordat de rechterkamer harder moet persen om het bloed in de longslagader te krijgen, krijgt deze na verloop van tijd een dikkere spierwand.. Deze vier onderdelen van de hartafwijking staan nog steeds bekend onder de naam ‘Tetralogie van Fallot’. Klachten De klachten bij kinderen met een tetralogie van Fallot variëren van heel weinig tot heel ernstig. De klachten van deze aangeboren afwijking hangen dus erg af van de ernst van de afwijking. Door bv. een matige vernauwing van de longslagader gaat er te weinig bloed naar de longen. Hierdoor heeft het bloed een blauwige kleur. Dit ‘blauwe’ bloed verraadt zich doordat het kind dan een blauwpaarse verkleuring krijgt van met name de lippen, de nagels en de tong. Als de vernauwing van de longslagader ernstig is, waardoor de longslagader (bijna) dicht zit, zijn de kinderen heel blauw en hebben niet voldoende zuurstof om normaal te kunnen functioneren. Voor het herstellen van de problemen bij de Tetralogie van Fallot is een operatie nodig, in principe wordt de operatie rond de eerste verjaardag uitgevoerd. Kinderen met tetralogie van Fallot zullen hun hele leven onder controle moeten blijven van de cardioloog.


9


TRANSPOSITIE GROTE VATEN (aangeboren) Algemeen Transpositie van de grote vaten (in medische taal ‘arteriën = slagaders), of kortweg transpositie, is een aangeboren hartafwijking waarbij de aansluiting van de grote vaten verkeerd is gegaan. De aansluiting van de longslagader en de lichaamsslagader (aorta) is omgewisseld. De longslagader komt uit de linkerkamer in plaats van uit de rechterkamer en de aorta komt uit de rechterkamer in plaats van uit de linkerkamer. Klachten De baby krijgt een blauwe kleur, meestal zichtbaar aan handen, voeten en rondom de mond. Deze verkleuring maakt dat men al snel denkt aan een hartafwijking. Maar omdat aan het hart meestal geen geruis is te horen, denkt men nogal eens dat er geen hartafwijking is. Kinderen met transpositie van de grote vaten moeten geopereerd worden om de situatie te herstellen. Voordat het kind geopereerd wordt moet het eerst in een zo goed mogelijke conditie zijn. Na de operatie zullen deze kinderen hun hele leven onder controle van de cardioloog blijven.

VENTRIKELSEPTUMDEFECT (aangeboren) Algemeen Het ventrikelseptumdefect of afgekort VSD, is een aangeboren hartafwijking. In de volksmond spreekt over een gaatje in het hart. Het woord ventikel is het latijnse woord voor kamer, septum voor tussenschot en defect wordt in het medisch taalgebruik aangewend voor een ontbrekend stuk of gat. Een VSD is dus een gat in het tussenschot dat de twee hartkamers scheidt. Klachten Of uw kind last krijgt van het gaatje in het hart is afhankelijk van de grootte. Veel gaatjes in het hart zijn maar klein, maximaal enkele millimeters groot. De hoeveelheid bloed die door het gaatje wordt geperst is dan ook klein. Het hart en de longen merken het extra werk niet eens. Het kind is in dat geval vrij van klachten. Wel is bij hem of haar de hartruis hoorbaar; deze is bij kleine gaatjes vaak opvallend luid. Wanneer de ruis niet wordt opgemerkt, zijn er klachten als snelle ademhaling, snel vermoeid, slecht drinken of overmatig zweten. Mede afhankelijk van de plaats gaan deze gaatjes vaak vanzelf dicht. Wanneer het gat in het hart groot is, stroomt er weinig zuurstofrijk bloed het lichaam is, soms minder dan de helft van al het bloed wat in de kamer zit. Hierdoor is de reservecapaciteit gering. Als het kind actief wordt, zoals bij het drinken van de fles, gaat de hartslag en ademhaling sterk omhoog. Het kind kan de fles niet meer in één keer leeg krijgen. Omdat het lichaam niet genoeg bloed krijgt, stuurt het signalen naar het hart om harder te werken. Ook gaat het lichaam compenseren voor te weinig bloed door bijvoorbeeld minder vocht uit te scheiden. Al deze compensatiemechanismen zorgen ervoor dat het kind in een redelijke conditie blijft, echter ten kosten van een enorm energieverbruik. Aan de ene kant verbruikt het lichaam dus veel energie en aan de andere kant heeft het kind juist moeite om zijn fles leeg te drinken. Hierdoor is er minder energie over om te groeien waardoor de groei stagneert.


10


VAATZIEKTEN Signalen vaatziekten Als u één of meerdere van de onderstaande klachten herkent, neem dan contact op met uw huisarts. •

•

•

•

•

•

•

•

Toenemende spierpijn die in de rug, armen, benen of in het hele lichaam kan zitten. Hierbij kan spierzwakte, koorts, misselijkheid, braken en productie van donkere urine optreden (Rhabdomyolysis). Kramp bij het lopen op een bepaalde plek in het been. De plaats waar het pijn doet zegt veel over de plaats van de vernauwing. Patiënten voelen zich minder energiek, zijn vaak emotioneler en slapen slecht. Zij voelen zich beperkt in hun (dagelijkse) activiteiten, vooral wat betreft werk, huishoudelijke, sociale en vakantieactiviteiten (Etalagebenen).een of de billen zitten. Koude voeten, ontbreken van onderhuidse vetlaag, verlies van haar op voeten en tenen, verdikte teennagels (vaak met schimmelinfectie) en vertraagde nagelgroei. Als gevolg van een slechtere doorbloeding kan uw been bleek worden wanneer u het optilt en kan het rood verkleuren wanneer u het been laat hangen (Etalagebenen). Vage rugklachten en pijn in de buik. Dit kan betekenen dat er een aneurysma van de aorta in de buik bijna gaat barsten. De ruptuur van een AAA is een dramatische gebeurtenis, die veel patiënten niet overleven. De ruptuur veroorzaakt heftige buik- of rugpijn, een uitzettende, kloppende zwelling in de buik en een shock. Verschijnselen van een shock zijn onder meer: zeer bleek zien, koud aanvoelen en een koude neus (Aneurysma van de aorta in de buik). Witte 'dode' vingers; daarna blauw verkleurde vingers; tenslotte, bij opwarmen, een rode huid en een pijnlijk gloeiend gevoel in de aangedane vingers. De klachten worden uitgelokt door koude temperatuur, temperatuurwisselingen, en soms door emotie. (Fenomeen van Raynaud). Zware, vermoeide en vaak warme benen, jeuk, een gespannen gevoel, krampen, een trekkende of stekende pijn in de kuiten, trillingen in de benen en zwellingen. Uitgezette oppervlakkige aders ('potje met pieren'). Bij sommige mensen ontstaan na verloop van tijd vochtophopingen in de benen, huiduitslag, een verkleuring of verharding van de huid (Spataders). Opzwelling van de kuit of het hele been. Het been voelt vaak warm aan en kan rood-paars van kleur zijn. De huid kan strak zijn en glanzen. Het been is vaak pijnlijk en lopen kost moeite. Door de beweging van de voet verergert de pijn bij het lopen (Trombose). Hierdoor kunnen klachten ontstaan als van kortademigheid en pijn bij de ademhaling (met name bij diep inademen). Ook hoesten met soms het opgeven van een beetje bloed kan een verschijnsel zijn (longembolie).

OORZAAK Atherosclerose Door slagaderverkalking (atherosclerose) ontstaan vernauwingen in de slagaders. Atherosclerose is een verouderingsproces van de slagaders en komt bij vrijwel iedereen al na het twintigste levensjaar op gang. Het gaat echter zo geleidelijk dat het pas na vele jaren klachten kan geven. Atherosclerose begint met een plaatselijke ophoping van bloedplaatjes, bloedcellen en cholesterol in de vaatwand. Deze ophopingen worden “plaques” genoemd en beginnen met een kleine beschadiging van de gladde binnenwand van het bloedvat. Wanneer het lichaam probeert de beschadiging te herstellen, klonteren bloedplaatjes samen op de beschadigde plaats. Hieraan blijven waar andere stoffen kleven, bv. cholesterol. Op deze ophoping kan zich later ook kalk afzetten, waardoor de slagaders steeds nauwer worden. Het oppervlak van de vernauwingen is ruw en onregelmatig. Door langzame groei van een plaque wordt de slagaders ter plaatse steeds nauwer.


11

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------De snelheid waarmee slagaderverkalking zich als ziekte openbaart, hangt af van de natuurlijke veroudering van het lichaam en van de aanwezigheid van risicofactoren. Sommige factoren hebben een directe schadelijke invloed op het vaatwand, zoals roken en een hoog cholesterolgehalte. Bij andere factoren, zoals erfelijke aanleg, is het nog niet duidelijk waarom zij de kans op het ontstaan van slagaderverkalking vergroten.

RISICOFACTOREN Risicofactoren die een rol spelen in het slagaderverkalkingsproces zijn : ROKEN Roken is de belangrijkste risicofactor. Door het roken komen veel schadelijke stoffen in het bloed terecht. Dit zijn de verbrandingsproducten die bij het roken worden ingeademd. Deze stoffen beschadigen de vaatwand, waardoor het bloedvat stugger wordt. De binnenwand wordt voortdurend geprikkeld, waardoor slagaderverkalking zich sneller ontwikkeld. HOGE BLOEDDRUK Als de druk in de bloedvaten te hoog oploopt, komen de wanden teveel onder druk te staan. Hierdoor versnelt het proces van slagaderverkalking.


12

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus (suikerziekte) versnelt het optreden van slagaderverkalking, ook in de beenslagaders, onderbenen en voeten. Door het glucosegehalte van het bloed binnen redelijke grenzen te houden, wordt het verhoogde risico van diabetes mellitus op slagaderverkalking verkleind. Voor meer informatie over diabetes mellitus kunt u contact opnemen met de Vlaamse Diabetes Vereniging. CHOLESTEROL Een te hoog cholesterolgehalte van het bloed heeft ook een schadelijke invloed op de vaatwand. Soms is behandeling met geneesmiddelen nodig, maar een goed dieet is hierbij altijd de eerste stap. Verzadigde vetzuren zitten onder meer in harde margarines, roomboter, vlees en kaas. Deze verhogen het cholesterolgehalte in het bloed. Het is beter het gebruik van deze harde margarines te beperken en te vervangen door onverzadigde vetzuren. Deze zitten in dieetproducten met linolzuur, olijfolie of vis. Het gebruiken van grote hoeveelheden koolhydraten (zetmeel en suikers) kan ook leiden tot een verhoging van het cholesterolgehalte in het bloed. Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed kan ook erfelijk zijn. Behalve een goed dieet zijn vaak medicijnen nodig om het cholesterolgehalte te verlagen. OVERGEWICHT EN TE WEINIG BEWEGEN Overgewicht en te weinig bewegen kunnen zowel direct als indirect van invloed zijn op het proces van slagaderverkalking. Overgewicht gaat vaak samen met diabetes en/of in combinatie met een te hoge bloeddruk en een te hoog cholesterolgehalte. Ook gaat overgewicht vaak gepaard met slechte voedingsgewoonten en te weinig bewegen. Dit is een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is. Afvallen en meer lichaamsbeweging zijn noodzakelijk om verdere ontwikkeling van vaatziekten tegen te gaan.

ANEURYSMA VAN DE AORTA IN DE BUIK (AAA) Het aneurysma van de aorta in de buik (aneurysma aorta abdominalis) is een plaatselijke verwijding van de grote lichaamslagader: de aorta. Deze verwijding ontstaat door een zwakke plek in de wand van dit bloedvat. Vaak ontstaat een aneurysma ongemerkt en neemt het geleidelijk in groote toe. Dit veroorzaakt meestal geen ernstige klachten en het wordt in de meeste gevallen bij toeval ontdekt. Het grote gevaar van een aneurysma is dat het kan barsten. Als dat gebeurt, is de kans dat iemand overlijdt groot. Een aneurysma in de buik wordt door patiënten wel “een tijdbom in de buik” genoemd. Bovendien hebben veel mensen een anrurysma, zonder dat zij daar ooit problemen mee krijgen.

DE AORTA : DE GROTE LICHAAMSSLAGADER Het aneurysma van de aorta in de buik is een verwijding van meer dan anderhalf maal de diameter van het niet verwijde deel van de aorta direct boven het aneurysma. In de praktijk betekent dit dat de aorta op de plaats van de verwijding een diameter heeft van drie centimeter of meer. Op de plaats van de verwijding is de vaatwand uitgerekt en dunner geworden. Door de verwijding neemt de spanning in de vaatwand toe. Ook de bloedstroom in een aneurysma is verstoord, het bloed wervelt daar rond. Daardoor vormt zich in het aneurysma langs de uitgezette wand een bloedstolsel. Ook kunnen stukjes van het stolsel los raken en meegevoerd worden naar kleinere bloedvaten, waardoor deze verstopt raken. In de uiterste situatie barst het aneurysma en stroomt het bloed uit het bloedvat. De meeste AAA’s worden groter, de snelheid waarmee is echter verschillend. De kans op een ruptuur (het barsten) van het AAA neemt met het groeien toe. Hoewel meer factoren een rol spelen, zoals hoge bloeddruk en longziekten, is gebleken dat de kans op een ruptuur zeer klein is (minder dan twee procent ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

13

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------per jaar), zolang het AAA kleiner dan vijf centimeter is. Wordt het AAA groter dan zes centimeter, dan neemt de kans op barsten snel toe (zo’n tien procent per jaar? Afhankelijk van de snelheid waarmee het AAA groeit). In de helft van de gevallen halen patiënten na een ruptuur het ziekenhuis niet en overlijden voortijdig. Maar van de patiënten die in het ziekenhuis een spoedoperatie ondergaan overlijdt de helft alsnog. Kortom, slechts één op de vier patiënten overleeft een ruptuur in de buik. KLACHTEN Het AAA is meestal a-symptomatisch. Dit wil zeggen dat veel patiënten met AAA geen of nauwelijks klachten hebben en daarom ook vaak geen weet hebben van het aneurysma. Het AAA wordt vaak bij toeval ontdekt, wanneer bij iemand om andere redenen een onderzoek plaatsvindt. Zo kan bij het lichamelijk onderzoek een uitgezette, kloppende zwelling gevoeld worden in het gedeelte van de buik dat boven de navel ligt. Maar vooral bij echografisch of röntgenonderzoek van de buik komen AAA’s aan het licht. Een andere keer veroorzaakt het AAA vage rugklachten en pijn in de buik. Dit kan betekenen dat het AAA bijna gaat barsten. De ruptuur van een AAA is een dramatische gebeurtenis, die veel patiënten niet overleven. De ruptuur veroorzaakt heftige buik- of rijgpijn, een uitzettende, kloppende zwelling in de buik en een shock. Verschijnselen van een shock zijn onder meer: zeer bleek zien, koud aanvoelen en een koude neus.


14

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------HET ONTSTAAN VAN EEN ANEURYSMA Een aneurysma is meestal het gevolg van slagaderverkalking (atherosclerose). Bepaalde risicofactoren kunnen het proces van atheroclerose versnellen. Risicofactoren bij het ontstaan van aneurysma van de aorta van de buik zijn vooral: • • • •

Mannelijk geslacht Hoge leeftijd Roken Hoge bloeddruk

Soms kunnen erfelijke ziekten een rol spelen bij het krijgen van een aneurysma.

ETALAGEBENEN Vernauwing in de slagader naar de benen: etalagebenen De beenslagaders vervoeren zuurstofrijk bloed van het hart naar de beenspieren. Bij inspanning van de beenspieren (lopen, rennen, traplopen) kan de bloedtoevoer en daarmee het aanbod van zuurstof aan de beenspieren wel 5 keer zo groot worden. Slagaderverkalking (atherosclerose) kan vernauwingen of verstoppingen in de slagaders veroorzaken. Door de vernauwing kan de bloedstroom onvoldoende toenemen bij inspanning. Er ontstaat dan zuurstoftekort. Door dit zuurstoftekort krijg je pijn in het been. Als gevolg van slagaderverkalking in de vaatwand kan er een vernauwing ontstaan in een slagader. Door de vernauwing kan er minder bloed door het vat stromen dan er bij inspanning nodig is. Dit brengt de zuurstofvoorziening naar de benen in gevaar. In de spieren vindt een stofwisselingsproces plaats waarbij zuurstof gebruikt wordt. Bij een tekort aan zuurstof produceren de spieren tijdens dit proces verzurende afvalstoffen, die een krampende pijn in de spieren veroorzaken. Deze klacht noemen we etalagebenen. De oorzaak ervan is een vernauwing of afsluiting van de grote en middelgrote slagaders van de benen. Pijn bij het lopen is het belangrijkste verschijnsel bij etalagebenen. De plaats waar de patiënt de pijn voelt, zegt iets over de plaats waar de slagader is vernauwd. Klachten Pijn bij het lopen is het belangrijkste verschijnsel van claudicatio intermittens. De plaats waar u de pijn voelt zegt iets over de plaats waar de vernauwing is. Door de pijn bent u minder beweeglijk. Veel patiënten met claudicatio intermittens voelen zich minder energiek, zijn vaak emotioneler en slapen slechter. Zij voelen zich beperkt in hun (dagelijkse) activiteiten, vooral wat betreft werk, huishoudelijke, sociale en vakantie-activiteiten. Andere klachten van een vernauwing kunnen zijn: koude voeten, ontbreken van onderhuidse vetlaag, verlies van haar op voeten en tenen, verdikte teennagels (vaak met schimmel-infectie) en vertraagde nagelgroei. Als gevolg van een slechtere doorbloeding kan uw been bleek worden wanneer u het optilt en kan het rood verkleuren wanneer u het been laat hangen.


15


FENOMEEN VZN RAYNAUD Bij het fenomeen van Raynaud stroomt er tijdelijk minder of geen bloed naar de bloedvaten van de vingers en soms van de tenen. Dit is het gevolg van het plotseling samentrekken van de spiertjes in de vaatwand, waardoor het bloedvat vernauwt en de bloedstroom belemmerd wordt. De typische verschijnselen van het Raynaud fenomeen bestaan uit: witte “dode vingers, daarna blauw verkleurde vingers; ten slotte, bij opwarmen, een rode huid en een pijnlijk gloeiend gevoel in de aangedane vingers. Het fenomeen van Raynaud heeft een primaire en een secundaire vorm. Het primair Raynaudfenomeen, komt het meeste voor. Het primaire fenomeen van Reynaud staat op zichzelf, er is geen onderliggende oorzaak. Als er een bijkomende ziekte als aanwijsbare oorzaak is voor het verschijnsel, spreken we van het secundair Raynaudfenomeen. De verschijnselen van een secundair Raynaudfenomeen zijn vaak ernstiger dan die van de primaire vorm.

Spataders De stroming van het bloed in de slagaders en de aders is het gevolg van drukverschillen. In de slagaders zorgt de krachtige linkerkamer van de hartspier voor dit drukverschil. Aan de stroming van het bloed in de aders draagt het hart niet bij. Kleine klepjes in de ader zorgen ervoor dat het bloed alleen in de richting van het hart kan stromen. Door de lage druk in de aderen kan de zwaartekracht in staande houding een belemmering zijn voor de bloedstroom. Bij het lopen persen de beenspieren het bloed in de aderen als een pomp naar boven. De kuitspierpomp is daarbij de belangrijkste. Ook voetspieren en kniebewegingen stimuleren de terugstroom van het bloed naar het hart. Onder invloed van de zwaartekracht kan het bloed zich in een laag punt van het lichaam ophopen in een ader. Omdat de aderwand dun en rekbaar is, zwelt die ader op. Wanneer deze toestand lang blijft bestaan, zal de ader verder uitrekken. De druk in de ader neemt daarbij toe. Het gevolg is dat de kleppen door de verwijde ader niet goed meer kunnen sluiten en gaan lekken. Het bloed kan daardoor de verkeerde kant op stromen, dus van het hart af. Hierdoor wordt de ader nog wijder, gaan de kleppen nog meer lekken en ontstaat er een zogeheten spatader. Een spatader is dus een plaatselijke uitrekking en verzwakking van een normale ader. Spataders kunnen op verschillende plaatsen ontstaan. Spataders kunnen op verschillende plaatsen ontstaan: in een grote hoofdtak (stamvarices), in een zijtak (zijtakvarices) en in de kleine adertjes. Bij zeer kleine spatadertjes in de huid spreekt men van besenreiservarices. Deze worden ook wel penseelvarices of blauwscheuten genoemd. Spataders zijn het gevolg van problemen in de oppervlakkige aders. Deze oppervlakkige aders lopen vrij dicht onder de huid, hebben weinig steun van de omgeving en zetten gemakkelijk uit. Ook in de diepliggende aders kunnen de kleppen lekken, hetgeen soortgelijke klachten kan opleveren. Dit is echter niet altijd zichtbaar en komt minder vaak voor dan spataders. De kans op het krijgen van spataders is, zoals wel vaker, een optelsom van risicofactoren. De belangrijkste zijn: • erfelijke aanleg • zwangerschap • hormonale veranderingen Andere factoren die een rol kunnen spelen zijn: veel staan of zitten, overgewicht en verzwakking van de aderwand ten gevolge van ouderdom.


16

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Klachten van spataders Spataders geven meestal geen klachten. Soms veroorzaakt een beginnende spatader een aantal typische klachten zoals zware, vermoeide en vaak warme benen, jeuk, een gespannen gevoel, krampen, een trekkende of stekende pijn in de kuiten, trillingen in de benen en zwellingen. Bij sommige mensen ontstaan na verloop van tijd vochtophopingen in de benen, huiduitslag, een verkleuring of verharding van de huid. Wanneer spataders of lekkende kleppen in de diepliggende aderen niet behandeld worden, kunnen andere problemen in de benen ontstaan. In het ergste geval een open been. De huid gaat dan stuk en geneest niet spontaan.

Trombose en longembolie Het stromen van bloed is een levensvoorwaarde. Maar ook het stollen ervan is onmisbaar om teveel bloedverlies bij een wond te voorkomen. Hierbij spelen bloedplaatjes en stollings- eiwitten een belangrijke rol. Deze zogenaamde stollingsfactoren zijn onderdeel van een stollingssysteem. Daarnaast heeft het lichaam een antistollingssyteem. Dit zorgt ervoor dat de stolling in de hand wordt gehouden door stolsels op te lossen of stollingsfactoren af te breken. Bloedstolling zorgt ervoor dat een wond snel dicht, zodat deze niet blijft bloeden. Bloedstolsels kunnen ook in een bloedvat ontstaan, zonder dat er een wond is. Het gehele proces van bloedstolling en antistolling bestaat uit reacties van enzymen op andere stoffen. In een gezonde situatie zijn beide systemen in evenwicht en zijn de wanden van de aders glad. Men spreekt van een diep veneuze trombose als een bloedstolsel zich vormt in een ader (vene) die diep tussen spieren ligt en deze ader geheel of gedeeltelijk afsluit. In de meeste gevallen treedt een diep veneuze trombose op in de benen of in het bekken. Trombose kan ook in bloedvaten elders in het lichaam voorkomen.

Ook kan een gedeelte van het stolsel loslaten en met het bloed worden meegevoerd naar andere delen van het lichaam. Zo'n losgelaten stolsel heet een 'embolus'. Als dit stukje bloedstolsel via het hart in een bloedvat van de longen terechtkomt en dit afsluit, ontstaat een longembolie. Hierdoor wordt een deel van de long uitgeschakeld. Ontstaan van trombose en longembolie Trombose kan ontstaan door belemmeringen in de bloedstroom, veranderingen in de samenstelling van het bloed en/of beschadiging van de vaatwand. Vanuit de benen kan het bloed alleen goed naar het hart terugstromen als de kleppen in de aders goed functioneren en de beenspieren zich regelmatig samentrekken. Langdurig stilliggen, bijvoorbeeld tijdens een operatie, is een veel voorkomende oorzaak van trombose. Een ongelukkige lighouding op de operatietafel of een te strak aangelegd drukverband kan bovendien de bloedstroom ongewild belemmeren, doordat een ader wordt afgeklemd. Ook een verandering in de samenstelling van het bloed kan een verhoogd risico op trombose veroorzaken. Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor veranderingen in de samenstelling van het bloed: de invloed van hormonen; ziekte; medicijnen en erfelijkheid. Trombose als gevolg van een beschadiging van de vaatwand kan optreden bij een ongeval of een operatie.


17

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Klachten van trombose en longembolie Trombose De verschijnselen van trombose zijn lang niet altijd merkbaar. U kunt weinig of juist veel klachten hebben. Als een bloedstolsel een ader in het been afsluit, kan het bloed niet meer weg. Het gevolg is dat de kuit of het hele been opzwelt. Het been voelt vaak warm aan en kan rood-paars van kleur zijn. De huid kan strak zijn en glanzen. Het been is vaak pijnlijk en lopen kost moeite. Door de beweging van de voet verergert de pijn bij het lopen. Doordat de doorstroming van het bloed wordt belemmerd, zijn de aders in de huid dikwijls opgezet. Deze klachten zijn niet uniek voor trombose. Ze kunnen ook optreden als gevolg van een andere aandoening. Trombose uit zich namelijk niet op een eigen typische wijze. Dit betekent dat verschijnselen die kunnen duiden op trombose, niet altijd door de arts als zodanig worden herkend. Ook komt het voor dat de arts ten onrechte trombose vermoedt. Om trombose vast te stellen is aanvullend onderzoek nodig. Soms veroorzaakt trombose geen klachten. De trombose wordt dan bijvoorbeeld pas ontdekt wanneer bij iemand als gevolg van de trombose een longembolie optreedt. Longembolie Wanneer een bloedstolsel een bloedvat in de longen afsluit, krijgt een deel van de long geen bloed en daarmee ook geen zuurstof. Hierdoor kunnen klachten ontstaan als kortademigheid en En pijn bij de ademhaling (met name bij diep inademen). De zogenaamde “hondjesademhaling”, snel en oppervlakkig ademen, kan in zo’n geval verlichting geven. Ook hoesten met soms het opgeven ven een beetje bloed kan een verschijnsel van longembolie zijn. Als gevolg van een afsluiting van een bloedvat in de longen kan in het ergste geval een deel van de longen afsterven.

Vernauwing van de halsslagader De linker- en rechterhalsslagader (arteria carotis) ontspringen vlak boven het hart uit de grote lichaamsslagader of aorta. Ze lopen voor in de hals, langs het strottenhoofd. Vlak onder de kaak splitsen ze zich beide in een tak voor het aangezicht en een tak voor de hersenen. De beide halsslagaders voorzien samen het grootste deel van de hersenen van bloed. Twee kleine slagaders (arteria vertebralis) die langs de nekwervels lopen nemen het overige deel voor hun rekening. Het ontstaan van vernauwing van de halsslagader Met het ouder worden ontstaan door slagaderverkalking (atherosclerose) vernauwingen in de slagaders. Voor aandoeningen die te maken hebben met de bloedvaten naar het hoofd (cerebrovasculaire aandoeningen) gelden als belangrijke risicofactoren: • hoge leeftijd • hoge bloeddruk • roken overmatig alcoholgebruik Ook wanneer u een hartziekte heeft of een vaatziekte op een andere plaats in uw lichaam, heeft u een verhoogd risico op een vernauwing in uw halsslagader. Door de vernauwing in een halsslagader is het mogelijk dat er te weinig bloed door het vat stroomt en kan het vat uiteindelijk dichtslibben. Dit kan de bloedtoevoer naar de hersenen in gevaar brengen. Ook kan het gebeuren dat een stukje van de plaque losschiet en wordt meegevoerd naar de hersenen. Dit stukje stolsel wordt een embolie genoemd. Wanneer zo'n embolie in de kleinere hersenvaten terechtkomt, kan het deze afsluiten. Zowel het dichtslibben van het vat als een embolie kan leiden tot een TIA of een beroerte.


18

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Gelukkig hebben wij vier slagaders die zorgen voor de bloedtoevoer naar onze hersenen. Als de verbinding tussen deze vier slagaders, de cirkel van Willis, goed functioneert, hoeft een vernauwing of afsluiting van een van de vier slagaders geen ernstige gevolgen te hebben. Bij de ene mens is de cirkel van Willis echter beter aangelegd dan bij de andere. Bovendien komt het regelmatig voor dat meer dan één halsslagader vernauwd of afgesloten is. De verschijnselen van een vernauwde halsslagader TIA: een waarschuwingssignaal Vaak is een vernauwing in een halsslagader de oorzaak van een beroerte. In het verleden is gebleken dat twintig tot veertig procent van de mensen die een beroerte krijgt, vooraf 'gewaarschuwd' wordt. Zo'n waarschuwing bestaat uit kortdurende uitvalverschijnselen. Dit betekent dat bepaalde lichaamsfuncties als praten, lopen en zien gedurende korte tijd uitvallen. Dit worden 'transient ischemic attacks' genoemd, ofwel TIA 's. Omdat de bloedstolsels onder druk van de bloedstroom meestal vrij snel weer uit elkaar vallen, zijn de uitvalsverschijnselen tijdelijk. Verschijnselen die kunnen wijzen op een (tijdelijke) beroerte: • wartaal spreken, niet meer uit woorden kunnen komen of moeilijk • spreken, dubbelzien of blindheid van één oog • éénzijdig krachtsverlies of verlamming van arm en/of been • scheeftrekkend gezicht, afhangende mondhoek • hevige draaiduizeligheid, coördinatie en/of evenwichtsstoornissen Een TIA: • treedt altijd plotseling op • duurt vaak maar tien tot twintig minuten • is binnen 24 uur volledig verdwenen Heeft u klachten of verschijnselen die wijzen op een TIA of een beroerte, neem dan direct contact op met uw huisarts of specialist. Niet iedereen met een vernauwing in de halsslagader krijgt een beroerte, of een waarschuwingssignaal in de vorm van een TIA. Sommige mensen die een vernauwing in de halsslagader hebben, krijgen geen klachten, of verschijnselen die hierop duiden. Wanneer de bloeddruk wordt gecontroleerd of als blijkt dat risicofactoren voor atherosclerose aanwezig zijn, kan zo'n vernauwing worden ontdekt. Maar ook bij mensen die bijvoorbeeld vaatklachten hebben in de benen, kan een vernauwing in de halsslagader worden gevonden. Hoewel deze mensen geen symptomen vertonen, lopen zij wel het risico van een beroerte. Hoe groot dit risico is, zal door onderzoek moeten worden ingeschat. Door de vernauwing of mogelijk zelfs afsluiting in een halsslagader, wordt het risico op een beroerte of TIA groter.


19


Wat kan er fout gaan in het hart en de vaten ? de pomp kan defect of verzwakt geraken. Dit gebeurt meestal zeer langzaam door afzetten van cholesterolvet, ontstekingscellen en kalk en zo vormen zich atheroomplaatjes (of plaques). In het begin voelt men dit niet, eens men het voelt is het te laat. Deze kunnen barsten, een prop vormen en uiteindelijk bij volledige opstopping een hartinfarct veroorzaken. Een deel van het hartweefsel gaat afsterven of necroseren. De ernst van de toestand is afhankelijk van de grootte en de plaats van het afgestorven gebied. Dit kan zelfs fataal zijn. Zie figuur.

Plaats van opstopping 1. Ramus interventricularis van de linker kransslagader 2. Vooraan gelegen zijtak van de ramus interventricularis 3. Achteraan gelegen zijtak van de ramus interventricularis

Type van infarct apicaal voorwand infarct supra-apicaal infarct (anteroseptaal) anterolateraal infarct

4. Ramus circumflexus van de linker kransslagader posterolateraal infarct 5. Rechter kransslagader

achterwandinfarct

Zolang de plaques slechts vernauwing teweegbrengen spreekt men van "angina pectoris". Door gebrekkige 02 –toevoer kan dit pijn, benauwdheid op de borst geven, meestal uitgelokt door inspanning.


20


ANATOMIE VAN HET HART •

Het hart in het kort

•

Werking van het hart

•

De hartspier en de kransslangaders

•

De hartkleppen

•

Het stimulatiesysteen van het hart

Het hart in het kort Het hart is een holle spier die als pomp functioneert. Het hart pompt het bloed doorhaan de bloedvaten naar alle delen van het lichaam. Het hart is onderverdeeld in: •

2 voorkamers (lonker en rechter artrium of –boezem)

•

2 kamers (ventrikels)

•

Het linker en rechter gedeelte worden gescheiden door een septum (tussenschot).

Per minuut wordt er zo’n vijf à acht liter bloed rondgepompt (70 tot 80 maal samentrekken per minuut). “Hartdebiet” •

in rust: 60 tot 70 maal samentrekken

•

bij inspanning: 160 tot 180 maal samentrekken.


21

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------Werking van het hart De kleine en grote circulatie. Zuurstofarm bloed komt terecht in de rechtervoorkamer. Van hieruit wordt het verpompt via de rechter hartkamer tot in de longslagaders. Tijdens de passage in de longen, wordt hier zuurstof toegevoegd en CO2 afgegeven (kleine circulatie). Het zuurstofrijke bloed wordt verzameld in de linker voorkamer. Vervolgens wordt het overgepompt naar de linker hartkamer van waaruit het per hartslag wordt geëjecteerd in de lichaamsslagader (aorta). Vanuit de aorta, en zijn aftakkingen, wordt het zuurstofrijke bloed verdeeld tot in de verschillende eindorganen (b.v..: nieren, hersenen, ingewanden en ledematen,…). De aorta en zijn aftakkingen (slagaders) worden de grote circulatie genoemd. Nadat zuurstof opgenomen werd in de eindorganen, wordt het zuurstofarme bloed doorheen de aders naar de rechter voorkamer gedraineerd. De hartspier en de kransslagaders Het hart is een spier dat vier holten omvat (twee boezems en twee kamers), en heeft de grootte van een gebalde vuist. De spier die de linkerhartholte omwikkelt staat in voor de grote circulatie. Zijn gewicht bedraagt ¾ van het ganse hart. Net als iedere spier heeft het hart zuurstof nodig om in leven te blijven en zijn werk te doen. De kransslagaders zijn de eerste aftakkingen van de lichaamsslagaders (net voorbij de aortaklep). Het grootste deel van het kransslagaderbloed loopt naar de linker hartkamerspier. Elk probleem met een kransslagader zal een gevolg hebben op het funtioneren van deze linkerhartkamerspier. Bij inspanningen van de hartspier (snellere hartslag of bloeddrukverhoging), kan het debiet van de kransslagaders vervijfvoudigen zodat voldoende zuurstof aanbod naar deze spier gewaarborgd blijft.


22

-------- vzw CATO ----- Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, DURME ---------De hartkleppen Om te zorgen dat het bloed slechts in één richting stroomt, is er tussen elke kamer en voorkamer een klep die verhindert dat het bloed bij het samentrekken van de kamers terug zou vloeien naar de voorkamers. • •

Mitralisklep: klep tussen linkervoorkamer en linkerkamer Tricuspidalisklep: tussen rechtervoorkamer en rechterkamer

Om te vermijden dat het bloed , dat uit het hart naar de longslagader en naar de lichaamsslagader wordt gepompt, terug in het hart zou vloeien, zijn ook hier kleppen voorzien: • •

Aortaklep: klep tussen linkerhartkamer en de aorta (lichaamsslagader) Pulmonalisklep: de klep tussen de rechter hartkamer en de longslagader

Het stimulatiesysteem van het hart De sinus en de AV-knoop. In de gangkamer van het hart, de sinusknoop, wordt een klein stroomstootje (impuls) opgewekt. De sinusknoop stuurt dit stroomstootje doorheen de voorkamers, die daardoor samentrekken. Omdat de voorkamers en de kamers electrisch zijn geisoleerd, kan het stroomstootje niet zomaar van de voorkamers op de kamers overgaan. Dit kan slechts via een aparta electrische verbinding: de AV-knoop (atrio-Ventriculaire knoop). De AV-knoop vangt de impuls van de voorkamers op en geeft deze met enige vertraging door aan de kamers. Het resultaat is dat voorkamers als eerste samentrekken en het bloed in de hartkamers duwt. Vervolgens zullen deze hartkamers samentrekken nadat ze zich met het bloed van de voorkamers hebben gevuld.

(Bron: www.mijnhart.be) ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

23


Hart- en vaatziekten voorkomen: laat uw pols nemen! De helft van de patiënten met een arteriopathie (geleidelijke vernauwing van de diameter van de arteries) ondervindt niet de minste hinder. Het is een ziekte die zich langzaam en geniepig nestelt en dus dikwijls onopgemerkt blijft. Ze geeft echter een vrij gemakkelijk herkenbaar alarmsignaal aan wie ernaar zoekt.

Op een kwade dag kan er niet voldoende bloed meer door de vernauwde arteries stromen en krijgt men een cardiovasculair accident.

Bang dat er iets misloopt met uw hart? Laat dan uw enkels zien! Het verdwijnen van de polsslag t.h.v. de enkel is op zich alleen, zonder enig ander verschijnsel of specifieke hinder, een cardiovasculaire risicofactor. Het bestaan van wat men dan een arteriopathie van de onderste ledematen noemt, getuigt van een sclerose van de arteries. Dit verschijnsel zou, naar schatting, verantwoordelijk zijn voor een mortaliteit van 30% in de vijf volgende jaren en een daling van de levensverwachting met 5 tot 10 jaar! Voor een goede inschatting van de risico’s zou de arts regelmatig het hart en de grote arteries (de halsslagaders en die in de dij, de lies, enz..) moeten beluisteren en de verschillende polsslagen moeten nemen. ********** Opgelet als de polsslag in de enkels verdwijnt. Als de dokter de polsslag niet meer kan voelen, dan is een doppler-onderzoek van de verdachte bloedvaten aanbevolen (dat is een pijnloos echografisch onderzoek). Is de toestand kritiek en krijgt het been niet genoeg zuurstof meer (met risico op amputatie), dan dient er dringend een volledige balans van de bloedvaten opgemaakt te worden om de behandelingsmogelijkheden na te gaan. Nochtans heeft de helft van de personen bij wie deze polsslagen niet meer voelbaar zijn, nergens last. Toch is het ook dan al nodig om de oorzaak van de stoornissen op te sporen en eventueel bij te sturen. Er bestaat vooralsnog geen enkel geneesmiddel dat in staat is de arteries schoon te maken. Dus: voorkomen is beter dan genezen.! ********** En waarom geen nieuwe voornemens? We beschikken natuurlijk over enkele behandelingen. Maar dat mag niemand ervan weerhouden om met zijn huisarts of cardioloog te overleggen wat hij niet (meer) mag doen om zijn slagaders te sparen. Dat is echter veel gemakkelijker gezegd dan gedaan, want het komt erop aan de strijd aan te binden tegen onvermijdelijk sterk verankerde leefgewoontes. Onze slagaders komen niet in enkele maanden onder de cholesterol te zitten! We kunnen dus niet ontkomen aan enkele prangende vragen, waarvan de antwoorden bepalend zullen zijn voor de toekomst: • • • • •

Hoe staat het met uw tabaksconsumptie? Neemt u geregeld lichaamsbeweging? Let u op uw voeding, op uw gewicht? Kent u uw cholesterolgehalte en dat van uw bloedsuiker? Zijn er in uw familie andere personen die met dezelfde problemen kampen als u? De polsslag in de enkel heeft ons al bij al veel te leren….

Dr. Stéphane Lehmann: Bewerking: Dr. Philippe Burton - (Bron: www.e-gezondheid.be) ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

24


Sport en hoge bloeddruk: opgelet voor de winter! Regelmatig lichaamsbeweging is uitstekend voor de gezondheid van onze bloedvaten. Sport wordt zelfs als één van de beste behandelingen van hoge bloeddruk beschouwd. Op voorwaarde dat u de nodige voorzorgen neemt! De arteriële druk is de barometer van onze gezondheid. Als ze abnormaal hoog is, is ze de voorbode van accidenten zoals een hart- of herseninfarct. Het probleem is dat hypertensiepatiënten niet echt beseffen wat er aan het gebeuren is in hun lichaam. Hoge bloeddruk gaat immers gepaard met weinig symptomen. Vandaar dat het meten van de arteriële druk één van de klassieke handelingen is bij een doktersconsult. Volgens de WGO (Wereldgezondheidsorganisatie) mag de referentiewaarde 16/9,5 niet overschreden worden. De vraag is alleen: hoe slaag je daarin? Fietsen: een goed geneesmiddel! De behandeling van hypertensie is er de voorbije jaren enorm op vooruitgegaan. De moderne geneesmiddelen zijn vaak doeltreffend. Toch moeten ze gecombineerd worden met gezondere leefgewoonten, zoals regelmatig sporten. Vandaar dat cardiologen uithoudingssporten aanraden (langlaufen, fietsen, zwemmen, joggen), die een weinig traumatiserende vaatgymnastiek vereisen en ons leren om minder “stresshormonen” (adrenaline, noradrenaline) af te scheiden. Korte en intense inspanningen daarentegen zijn af te raden voor hypertensiepatiënten, zeker in het begin van een revalidatieprogramma na een jarenlange sedentaire levensstijl. Vermijd vooral en bijna statische inspanningen, waarbij de ademhaling geblokkeerd wordt, zoals bij judo of gewichtheffen. Dat veroorzaakt een plotselinge bloeddrukstijging die de slagaderwanden dreigt te beschadigen. Vooral in de winter is voorzichtigheid geboden! De kou verhoogt immers de arteriële druk. Uit epidemiologische studies is gebleken dat er een verband bestaat tussen de temperatuursdaling en het aantal infarctdoden in de Amerikaanse grootsteden. Het klassieke hartaccident dat als voorbeeld wordt genomen in het geneeskundeonderwijs, is het geval van een hypertentiepatiënt die te laat - en dus gestresst - naar zijn werk vertrekt, de vrieskou moet trotseren en zijn wagen maar niet aan de praat krijgt.. De combinatie van belastende factoren kan fataal worden: kou, statische inspanning, hypertensie, stress…. En onwetendheid. Gilles Goetghebuer, gezondheidsjournalist - (Bron: www.é-gezondheid.be)


25


‘Vitale uitputting’ voorspelt hartinfarct en beroerte Vermoeidheid, lusteloosheid, energieverlies, prikkelbaarheid en moedeloosheid zijn kenmerken van ‘vitale uitputting’. Mensen die vitaal zijn uitgeput, hebben een verhoogde kans op een hartinfarct of beroerte. Dit blijkt uit het onderzoek waarop Gert Schuitemaker promoveerde aan de faculteit der geneeskunde van de Universiteit Maastricht. Tot nu toe werden leeftijd, hoge bloeddruk en diabetes mellitus gezien als belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Vitale uitputting kwam in dit rijtje niet voor. Maar dit blijkt onterecht: vitale uitputting is een even belangrijke voorspeller als de reeds genoemde factoren. Aan het omvangrijke onderzoek werkten ruim vijfduizend volwassen inwoners mee uit Mierlo, een dorp bij Eindhoven. Een groot deel van hen werd gescreend op diverse risicofactoren, waarvan vitale uitputting er één was, en werd jarenlang gevolgd. De resultaten van het onderzoek betekenen voor de huisarts dat hij in zijn dagelijkse praktijk met deze nieuwe factor rekening dient te houden, naast de klassieke risiciofactoren. Klachten van recente vormen of toegenomen ongewone vermoeidheid kunnen een signaal vormen voor een dreigend hartinfarct of beroerte. (Bron: www.hulporganisaties.be - www.mijnhart.be)


26


Luister naar uw hart Tijdens het sporten stijgen uw energiebehoeften. Dit gaat gepaard met een sterke toename van het hartminuutvolume, dat tegelijk gebaseerd is op een verhoogde samentrekkingsfrequentie en op de hoeveelheid bloed die bij elke samentrekking in de slagaders gepompt wordt. Deze tweede parameter , het zogenaamde “systolische ejectievolume” , is moeilijk te evalueren buiten het laboratorium. De evolutie van de hartslag daarentegen kan gemakkelijk gevolgd worden. Meestal plaatst men daarvoor twee of drie vingers van een hand op de pols van de andere hand. Dat is de radiale pols. Er zijn echter nog andere plaatsen om de pols te meten: de voetwreef, de binnenenkel, de lies, de binnenkant van de elleboog en de zijkant van de hals (carotispols). Het principe is altijd hetzelfde: men oefent druk uit op een slagader en voelt bij elke samentrekking van het hart het bloed stromen onder de vingers. Men telt het aantal slagen gedurende 10, 15, 20 of 30 seconden. Vervolgens vermenigvuldigt men het aantal met het juiste cijfer om het resultaat te krijgen voor één minuut. Zo zijn 15 slagen gedurende 10 seconden gelijk met 90 slagen per minuut. De polsslag evolueert in de loop van het leven. Zo hebben baby’s een zeer snelle hartslag (120-130). Bij een kind van vier ligt de hartslag vaak hoger dan 100 per minuut. Vervolgens begint hij geleidelijk te verminderen en rond 15 jaar komt het hart op “kruissnelheid”, waarna de hartslag boven de 60 opnieuw toeneemt. In het algemeen schommelt de pols tussen 60 en 80 in rust. Dat hangt af van de lengte en de fysieke vorm van e persoon in kwestie. Hoe langer men is, hoe trager de hartslag. Zo heeft een olifant een hartslag van 10-12 slagen per minuut, terwijl een muis boven de 300 zit. Ook sporters hebben een trage hartslag, gezien hun grote hartvolume. Dat betekent dat er minder slagen nodig zijn om dezelfde hoeveelheid bloed in de slagaders te pompen. In dat opzicht komen beroepswielrenners aardig in de buurt van de olifanten. Tijdens de training is het nemen van de polsslag kinderspel. Hij wordt gemeten met de hand of met een apparaatje, hartfrequentiemeter genoemd. Dat wordt gebruikt om de intensiteit van de inspanning te regelen bij trainingsprogramma’s. Het spreekt immers vanzelf dat, hoe zwaarder de training is, hoe sneller het hart klopt. Bij de maximale inspanning kan de hartslag zelfs de grens van de 200 overschrijden. Er is echter vastgesteld dat deze maximale hartfrequentie daalt met de leeftijd. Ze kan zelfs bij benadering berekend worden met de formule 220 – leeftijd. Dat betekent dat iemand van 35 jaar een maximale hartfrequentie mag hebben van: 220 – 35 = 185. Toch bestaan er sterke onderlinge verschillen. Onthoud ten slotte dat de pols die u gewoonlijk hebt bij het opstaan, ook een goede indicator is van uw vermoeidheidstoestand. Een te hoge pols is vaak het eerste teken van overtraining. Gillis Goetghebuer, gezondheidsjournalist - (Bron: www.e-gezondheid.be)


27


Het herkennen van een hartinfarct: Aanhoudende heftige pijn: In het midden van de borst, een vuist groot, drukkend, beklemmend, branderig of alles overheersend. De pijn straalt meestal uit naar de kaken, de linker of rechter arm, of beide armen, de maag, de rug. Meestal komen deze krachten samen voor met: Ademhalingsmoeilijkheden, koud zweten, grauwe huidskleur, bewustzijnverlies, misselijkheid en braken. De klachten van een infarct, wijken niet op nitraten onder de tong. WAT MOET U DOEN ? 1. Bel onmiddellijk de huisarts of de MUG Geef aan de telefonist door: • • •

De reden van uw oproep (vb. een hartprobleem met heftige pijn op de borst). Uw naam Het adres waar de patiënt zich bevindt.

2. Behandeling: Heel belangrijk is het opstarten van een snelle behandeling met het doel een afgesloten bloedvat van het hart te openen. De beste slaagkansen van een behandeling zijn tijdens het eerste zes uur na het ontstaan van de klachten. Hoe eerder hoe beter. In het ziekenhuis zal u geneesmiddelen krijgen die het stolsel kan oplossen (trombolyse). of zal een behandeling gebeuren dmv mechanische desobstructie met een ballondilatatie (PTCA).


28


Tips om in vorm te blijven! Stress is een geheel van psychische en biologische verstoringen die zich kunnen uiten in maaglast, nervositeit, spierspanningen en tal van andere ongemakken. Het is een alarmreactie van het organisme op een onverwachte situatie.. Deze normale reactie kan pathologisch worden als de agressie te sterk is of zich te vaak herhaalt. Vandaar dat het essentieel is om uw stress te beheersen, zo niet kan hij uw gezondheid en uw welzijn schaden. Acute stress ontstaat plots en onverwacht en wordt gevolgd door een acute angstaanval, tijdens of kort na de stresserende gebeurtenis: de persoon in kwestie “kraakt”. Belangrijkste symptomen: ademhalingsmoeilijkheden, versnelde hartslag, duizeligheid, hoofdpijn, darmkrampen,….. Deze crisis duurt van een paar minuten tot enkele uren. Chronische stress houdt meestal verband met problemen in de relatie, het gezin of op het werk en kan een lichte depressie veroorzaken. De meesten van ons krijgen af te rekenen met hun dagelijkse sleur. Als de druk te hoog wordt, hopen stress en lichamelijke en psychische vermoeidheid zich op. De belangrijkste oorzaken zijn: lawaai, vervuiling, ongezonde voeding, problemen op het werk, urenlang pendelen, gezinsproblemen,…..Stress hangt ook rechtstreeks samen met onze gemoedstoestand. Onze tolerantiedrempel hangt af van onze persoonlijkheid.. Adrenaline veroorzaakt onmiddellijke stressreacties (versnelde hartslag, verhoogde bloeddruk,……) Ze wordt heel snel “afgelost” door het andere stresshormoon, cortisol. Dat bezorgt het lichaam voldoende energie om de stress aan te kunnen. Een overbelast organisme heeft echter uiteindelijk zijn hormoonafscheidingen niet langer onder controle en produceert te veel cortisol. Het is opletten geblazen, want stress kan de weerstand verminderen en tot een depressie leiden. Een evenwichtige en afwisselende voeding voorkomt doeltreffender stress of verhoogt de weerstand ertegen. Beperk het verbruik van opwekkende stoffen (koffie, alcohol,….) en sigaretten. Chocolade (een natuurlijke angstremmer), volkorenrijst, haver (voedzaam en versterkend), groenten en fruit (uien, appelen, spinazie,…) zijn goed tegen dipjes. Een pollen- of koninginnebrijkuur in de herfst verhoogt de weerstand en de vitaliteit. Ook vitamine B6 en magnesium zijn goed tegen stress. Magnesium speelt een essentiële rol bij de zenuwtransmissie tussen de neutronen en de spiervezels. Vitamine B6 verhoogt dat effect nog. Verschillende studies bewijzen dat een magnesiumtekort de stressgevoeligheid verhoogt. Magnesiumrijke producten zijn: volkorengranen, bruine rijst, chocolade, zeevruchten, gedroogde groenten en vruchten,….. De belangrijkste bronnen van vitamine B6 zijn: gist, eigeel, melkproducten en bananen. Verkies homeopathische of plantaardige middelen (sint-janskruid, passiebloem, meidoorn, valeriaan,…) boven antidepressiva, want die hebben bijwerkingen en werken verslavend. Bachbloesems en sommige etherische oliën (met lokale werking) hebben een stimulerende en antidepressieve werking en werken in op het centrale zenuwstelsel. We vermelden hier onder meer zoete koriander (aangewezen bij stress en slapeloosheid) en kattekruid (aan te raden bij vormen van nerveuze depressie met agitatie). Het volstaat om de maagstreek en de voetzolen te masseren met een paar druppels van die oliën. Ontspan uw buikspieren om uw stress te overwinnen (als ze samentrekken, kan dit het paniekgevoel verhogen). Leg een dik boek op uw buik (om goed uw ademhaling te voelen) en een hand op uw voorhoofd. Versnel geleidelijk uw ademhaling. Uw borstkas moet onbewegelijk blijven, alleen uw middenrif mag bewegen. Pauzeer even en herhaal de oefening vijf keer. Als uw buikspieren ontspannen zijn, wordt uw ademhaling dieper. Daardoor stijgt de zuurstofconcentratie in het bloed en daalt het koolmonoxidegehalte (en het is precies koolmonoxide die angstversterkend werkt). De stressindicatoren • • • •

Lichamelijke tekens: hoofdpijn, slapeloosheid, rugpijn, buikpijn, vermoeidheid,…. Psychologische tekens: verveling, angst, gevoel van mislukking, lichte depressie,….. Relationele tekens: agressie, intolerantie, verlies van motivatie op het werk, angst,…. Compensatiegedrag: vraatzucht, roken, drinken, cafeïneverslaving,….

Rachel Frély, geadapteerd door C. De Kock, gezondheidsjournaliste - (Bron: www.e-gezondheid.be) ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

29


Fysieke training: zet uw hart aan het werk Lichaamsbeweging is goed voor hart en bloedvaten en voor de spieren, en verbetert daardoor de symptomen van chronische hartinsufficiëntie. Het gebrek aan wetenschappelijke bewezen was tot nog toe een hinderpaal voor de algemene toepassing van die stelregel. De resultaten van een Europese studie, ExTraMATCH genoemd (wat staat voor Exercice Training MetaAnalysis of trial fallure), bewijzen duidelijk dat fysieke inspanningen de overlevingsduur verbeteren van patiënten met chronische hartsufficiëntie door een systolische disfunctie van de linkerkamer. De studie omvatte 9 proeven bij in totaal 800 patiënten. De helft van hen fungeerde als controlegroep, terwijl de anderen een begeleid trainingsprogramma volgden dat, afhankelijk van de proef, bestond uit • • • • •

één uur fietsen drie keer per week gedurende acht maanden nadien twee keer per week dertig minuten fietsen per dag twee uur wandelen per dag aerobicsessies

De doeltreffendheid van de training werd geëvalueerd op basis van het aantal sterfgevallen of ziekenhuisopnames en van de overlevingstermijn. In de controlegroep werden 105 sterfgevallen geregistreerd, met een gemiddelde overlevingsduur van 421 dagen, terwijl in de trainingsgroep 88 mensen stierven binnen een gemiddelde termijn van 618 dagen, 173 patiënten in de controlegroep overleden of werden opgenomen, tegen 127 in de trainingsgroep. Conclusie: regelmatige oefening verbetert significant de overlevingsduur van patiënten met chronische hartinsufficiëntie. Het is wenselijk dat die preventiemethode voortaan op grote schaal wordt toegepast. Dr. Isabelle Eustache, bewerkt door C. De Kock, gezondheidsjournaliste - (Bron: www.e-gezondheid.be)


30


Evenwichtig afslankmenu Een evenwichtig, maar vetarm menu op basis van seizoenproducten ( 2 personen) Prei met vinaigrette • preiwit 300 gr. • aardnootolie 2 eetlepels • azijn Rog met tomatencoulis • • • • • • • • •

rog 500 gr. trostomaten 8 ui 1 laurier 1 blaadje tijm 1 takje kruidnagel 2 olijfolie 1 eetlepel poedersuiker ½ kfl xeresazijn 1 kfl

Gestoomde aardappelen • •

krielaardappelen 300 gr kwark

Fruit 300 gr. Volkorenbrood (30 à 50 gr.) Werkwijze PREI Preiwitten in een bakje zijn zeer praktisch. Aardnootolie is beter geschikt dan olijfolie, want de smaak van olijfolie past niet goed bij prei. ROG MET TOMATENCOULIS (bereidingstijd 40 min.) De coulis bereiden: Haal de tomaten leeg en snij ze in stukjes. Schil de ui, snij hem in stukjes en bak hem goudbruin in een pan mede hete olie. Voeg er de tomaten en de aromaten aan toe en strooi er peper en zout over. Bak de tomaten gedurende 25 tot 30 minuten op een zacht vuurtje en roep regelmatig, zodat het water van de tomaten verdampt. Doe er vervolgens de suiker en de azijn bij, meng alles goed dooreen en laat het gerecht nog 5 min. bakken. De rog bereiden Spoel de rog grondig met water, doe hem in een pan en giet er koud water over. Breng hem aan de kook op een zacht vuurtje, haal de pan van het vuur, doe er het deksel op en laat het gerecht 15 min. rusten. Giet de vis af, verwijder het vel en schik hem op een schotel. Garneer het gerecht met de tomatencoulis. Gestoomde aardappelen U hoeft de krielaardappelen niet te schillen. Spoel ze onder de kraan en maak ze school met een (propere) schuurspons. ---- Vriendenkring van Hart- en vaatpatiënten ----- Regio Dender, Schelde, Durme ----- vzw CATO -----

31


Bibliografie en referenties: Stichting voor Hartchirurgie www.fietsvlaanderen.be www.seniorama.be www.mijnhart.be www.hulporganisaties.be www.e-gezondheid.be www.hartstichting.nl www.home.planet.nl www.niehs.nih.gov www.chat2you.dse.nl www.facit.net

vzw Cato kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor de inhoud van de publicaties in deze brochure. Alle gegevens worden enkel ten informatieve titel medegedeeld. Bij het vaststellen van eventuele ziektesymptomen wordt er aangeraden onmiddellijk uw huisarts of cardioloog te raadplegen.


32


FIETSEN : DE TROEF VOOR EEN GEZOND HART ELKE DAG FIETSEN : Verbetert het levenscomfort Is bevorderlijk voor de bloedsomloop Verstevigt de spieren en stimuleert het hart Vermindert het gevoel van vermoeidheid na een inspanning Zorgt ervoor dat het hart beter tegen stress bestand is Werkt cholesterolverlagend Zorgt voor een betere suikerhouding en Helpt overtollige pondjes wegwerken.

(Bron: tekst: Stichting voor Hartchirurgie)


33

vzw CATO Vriendenkring Hart- en vaatpatiënten Regio Dender, Schelde, DURME

Recommend Documents