vw02000344
Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat Den Haag, 16 april 2002 Hierbij doe ik u de antwoorden toekomen die gesteld zijn naar aanleiding van het verbod op handmatig telefoneren tijdens het rijden. Vragen waarvan de inhoud soortgelijk is, zijn geclusterd en van één samenhangend antwoord voorzien. Hoogachtend, De Minister van Verkeer en Waterstaat, T. Netelenbos
1
1 Kan worden aangegeven welke veranderingen er ten opzichte van de huidige situatie ontstaan met het realiseren van dit voorstel, indien een ongeluk in het verkeer wordt veroorzaakt door het handmatig bellen tijdens het besturen van een motorvoertuig? In de situatie dat handmatig telefoneren niet verboden is en het vasthouden van de mobiele telefoon tot een verkeersongeval leidt, zijn er verschillende mogelijkheden. Wanneer sprake is van een verkeersongeval met als gevolg de dood of zwaar lichamelijk letsel van een slachtoffer is vervolging wegens overtreding van artikel 6 van de Wegenverkeerswet 1994 (WVW 1994) mogelijk, mits het verkeersongeval te wijten is aan (grove) schuld. Handmatig telefoneren voorafgaand aan het ongeval kan hiertoe een indicatie geven. Bij minder zware verkeersongevallen, of in de situaties waarin niet van grove schuld kan worden gesproken, is vervolging wegens overtreding van artikel 5 van de WVW 1994 mogelijk. Hierbij moet worden aangetoond dat de verdachte het verkeer in gevaar heeft gebracht. Dat hij handmatig telefoneerde kan ook hier een indicatie geven. In de situatie waarin handmatig telefoneren wel verboden is en het vasthouden van de mobiele telefoon tot een verkeersongeval leidt, zijn de bovengenoemde mogelijkheden nog steeds aanwezig. Daarnaast kan het enkele handmatig telefoneren worden bestraft, zonder dat bewezen hoeft te worden dat het gevolg ervan een verkeersongeval is geweest of op andere wijze het verkeer in concreto in gevaar is gebracht. 2 Zijn er onderzoeken gedaan met betrekking tot de gevolgen voor de verkeersveiligheid in relatie tot handelingen als het verwisselen van muziekbandjes e.d. en het zoeken van radiozenders? Hoe ziet de wetgever deze handelingen in vergelijking met het indrukken van telefoonnummers tijdens het besturen van een voertuig? Hoeveel doden en gewonden vallen er jaarlijks door andere handelingen dan het gebruik van de mobiele telefoon bij het besturen van een motorvoertuig, invalidenvoertuig of bromfiets, zoals bijvoorbeeld het verwisselen van cd’s of het bedienen van navigatie-systemen? 17 Ziet u de inconsequentie van het verbieden van het vasthouden van een mobiele telefoon en het toestaan van andere handelingen in de auto zoals scheren, gebruikmaken van make-up, radio bedienen en roken? Zo ja, vindt u dit terecht? Voor zover mij bekend is, zijn er geen specifieke onderzoeken gedaan naar de verkeersveiligheidseffecten van het wisselen van cassettes, radiozenders zoeken en dergelijke tijdens het rijden. Ik heb dan ook geen gegevens over het aantal doden en gewonden dat tengevolge hiervan valt. Daar naar handmatig telefoneren wel onderzoek is verricht waaruit blijkt dat dit een onaanvaardbaar risico oplevert voor de verkeersveiligheid, zie ik geen inconsequentie ten aanzien van het niet expliciet verbieden van genoemde andere verkeersgevaarlijke handelingen. Daarnaast wordt bij handmatig telefoneren een interactie tot stand gebracht die in een noodsituatie veel moeilijker is af te breken dan roken, radio bedienen etc. Dat zijn in mijn ogen wezenlijk andere zaken. Bovendien zijn de laatstgenoemde handelingen ondanks het ontbreken van een expliciet verbod niet straffeloos: bij ontstaan van gevaar of hinder is artikel 5 van de WVW 1994 van toepassing, waarop een met het telefoneerverbod vergelijkbare straf staat.
2
Het indrukken van een telefoonnummer op een mobiel telefoontoestel dat is bevestigd in een carkit is een met scheren, de radio bedienen etc. te vergelijken handeling. Mocht het uitvoeren van een degelijke handeling verkeersonveilig gedrag ten gevolge hebben dan kan ook hier opgetreden worden op grond van artikel 5 WVW 1994. 3 en 9 Kan worden toegelicht in hoeverre de veiligheid in het geding is op het moment van nummerkeuze bij een telefoon in een carkit? Is bekend welke risico’s het kiezen van een nummer in een hands free situatie heeft, in verhouding tot de risico’s van handmatig telefoneren? Het onderzoek van de SWOV uit 1998 vergelijkt het intoetsen van een telefoonnummer op een toestel in een carkit qua belasting met het afstemmen van een autoradio. Over het handmatig telefoneren zegt het rapport «Het in de hand houden van het toestel of het inklemmen tussen wang en schouder, dient als extra riskant te worden aangemerkt, aangezien dit interfereert met de bediening van het voertuig, zoals schakelen, sturen en richting aangeven». Een verstandige automobilist kiest het te bellen telefoonnummer alleen op momenten dat de verkeerssituatie dit toelaat en kiest voor een eenvoudig bedienbaar toestel. Zo zijn er mogelijkheden om veel gebruikte telefoonnummers voor te programmeren zodat slechts twee á driemaal een toets ingedrukt hoeft te worden. Moderne toestellen kunnen vaak ook al via «voice dialing» bediend worden. Dan hoeft het toestel helemaal niet meer aangeraakt te worden. 6 Uit een recent Fins onderzoek blijkt dat mobiel bellen de rijvaardigheid sterk aantast en dat hands free bellen zeker niet per se veiliger is. Geconcludeerd wordt dat een zware secundaire taak als spreken tot concentratieverlies leidt. Dit wordt verergerd doordat dit bij bellen gecombineerd wordt met het feit dat de gesprekspartner geen zicht heeft op eventuele lastige momenten in het verkeer. Beide zaken gelden eveneens voor hands free bellen. Kan inzicht gegeven worden in de stand van zaken m.b.t. de geschetste risico’s van hands free bellen? Waarom is niet overgegaan tot het verbieden van hands free bellen? 8 en 16 Is er verschil tussen de risico’s van hands free en handheld bij «ander gebruik» dan telefoneren, bijvoorbeeld internetten, e-mailen, sms-en? Waarop baseert u de stelling dat er een niet te veronachtzamen risico voor de verkeersveiligheid ontstaat bij een combinatie van de factoren vasthouden van de telefoon en het voeren van een gesprek? Is het risico niet al groot als er sprake is van slechts één van deze factoren? Onderzoek heeft uitgewezen dat zowel het handmatig bellen als het hands free bellen mentaal belastend zijn en de aandacht afleiden van het uitvoeren van de rijtaak. De SWOV heeft daarbij nog aangegeven dat het in de hand houden van het toestel nog eens extra risico’s met zich meebrengt, waardoor in feite een stapeling van risico’s ontstaat. Ik ben het met u eens dat het voeren van een gesprek, ook al gebeurt dit hands free, risico’s met zich meebrengt. Ik raad dan ook een ieder aan om slechts in uiterste noodzaak te bellen tijdens het rijden. Om meerdere redenen heb ik niet gekozen voor een totaal verbod op het telefoneren tijdens het besturen. De handhaafbaarheid van zo’n verbod speelt hierbij een rol. Voor de agent op straat valt haast niet te constateren of een chauffeur hands free zit te bellen of bijvoorbeeld met de radio zit mee te zingen of met een passagier te praten. Daarom is gekozen het
3
verbod te beperken tot een wel handhaafbare variant, die bovendien doordat extra handelingen moeten worden verricht ook nog de meest risicovolle vorm van het telefoneren in de auto is. Naar de verschillen in risico’s van deze nog vrij nieuwe extra gebruiksmogelijkheden van mobiele telefoons is voor zover mij bekend nooit expliciet onderzoek verricht. Deze handelingen zijn in het verbod «meegenomen»enerzijds omdat de SWOV in haar eerder genoemde rapport deze ook als ongewenst bestempelde en anderzijds omdat de handheld handelingen die nu juist verboden worden in principe niet anders zijn dan bij telefoneren. Men heeft het toestel in de hand en heeft die hand dus niet vrij om de rijtaak goed uit te kunnen voeren. 4 Wat wordt van overheidswege gedaan om te komen tot standaardisatie van de carkits en daarmee tot beperking van de aanschafkosten? Er wordt van overheidswege niets gedaan om te komen tot standaardisatie. Het is aan de industrie en de consument om, als daar behoefte aan is, voor een dergelijke ontwikkeling zorg te dragen. Men hoeft geen carkit te kopen, als men het te duur vindt, dan belt men maar niet tijdens het rijden. 5 Kan worden toegelicht hoe met de carkit wordt/zal worden omgegaan in de BPM? Jaarlijks is er voor de andere departementen de mogelijkheid om bij Financiën een aantal voorzieningen aan auto’s aan te melden die de verkeersveiligheid zouden kunnen verhogen, zodat deze dan in aanmerking kunnen komen voor een lager BPM-tarief. Aangezien ook het bellen met behulp van een carkit de rijtaak negatief beïnvloedt en ik dus iedereen ontraad om in welke vorm dan ook te telefoneren tijdens het rijden, ben ik niet van plan om de carkit bij Financiën aan te melden als voorziening die ik in aanmerking zou willen laten komen voor een gunstiger BPM tarief. 10 en 20 Is er onderzoek voorhanden over de toename van de risico’s voor fietsers die mobiel bellen, bijvoorbeeld als het gaat om risico’s voor de eigen veiligheid van de fietser? De inhoud van de verbodsbepaling strekt zich niet uit tot fietsers, vanwege hun geringe gewicht en snelheid. Mobiel bellen tijdens het fietsen kan echter tot zeer gevaarlijke situaties leiden. Ook de Nederlandse Vereniging van Rechtspraak en de Gezondheidsraad dringen erop aan het verbod wel tot fietsers uit te strekken. Waarom vallen niet alle bestuurders onder de verbodsbepaling? Een dergelijk onderzoek is voor zover bekend nooit uitgevoerd. Ook uit de ongevalstatistieken blijkt tot nu toe niet dat de ongevalsbetrokkenheid van handmatig telefonerende fietsers zo groot is dat het nodig om ook hen onder de werkingssfeer van het verbod te brengen. 11 Valt het gebruik van een mobiele telefoon tijdens bijvoorbeeld het wachten voor een stoplicht en het stilstaan in de file onder de omschrijving «tijdens het rijden»? Zo nee, waarom niet? Wat zijn volgens u de risico’s voor de verkeersveiligheid van het gebruik van de mobiele telefoon in deze situaties? Ziet u mogelijkheden om de definitie aan te scherpen?
4
Nee, tijdens het wachten voor een stoplicht of het stilstaan in de file is het niet verboden om handmatig te bellen. Aangezien het voertuig in dergelijke situaties stilstaat zijn er geen grotere risico’s voor de verkeersveiligheid, dan wanneer men in die situatie niet zou bellen. Het geeft mensen die niet frequent bellen in de auto en dus geen carkit hebben wel de gelegenheid om even kort te melden dat men bijvoorbeeld wat verlaat is voor een afspraak. 12 Waarom is het verbod niet van toepassing op rij-instructeurs, terwijl ook deze hun aandacht volledig op het verkeer dienen te richten, aangezien zij verantwoordelijk zijn voor het besturen van de auto? Het is waar dat rij-instructeurs juridisch gezien verantwoordelijk zijn voor het besturen van de auto, dat wil echter niet zeggen dat deze op de passagiersplaats zittende instructeur continue twee handen vrij dient te hebben om in noodgevallen in te grijpen. In de praktijk gebeurt dit over het algemeen slechts met één hand. Ik zag en zie dan ook geen noodzaak om de rij-instructeur ook onder dit verbod te laten vallen. 13 Deelt u de opvatting dat het in de rede ligt in de wet op te nemen dat telefoons zonder handsfree-bediening uitgeschakeld dienen te zijn tijdens de rit, omdat ook gebeld worden tot onveilige situaties kan leiden? Dit lijkt mij een weinig zinvolle toevoeging. Het is verboden om tijdens het rijden een mobiele telefoon in de hand te houden. Een telefoon die niet is voorzien van een handsfreevoorziening, maar waarop men toch gebeld wordt, mag dus niet opgepakt worden en zal zodoende ook geen gevaar opleveren. Men kan om dergelijke situaties te voorkomen ook simpelweg de voicemail-functie inschakelen. Daarnaast is een dergelijk gebod ook niet handhaafbaar. 15 Met hoeveel wordt het aantal doden en gewonden naar verwachting teruggedrongen door de invoering van het verbod op handmatig telefoneren tijdens het besturen van een motorvoertuig, invalidenvoertuig of bromfiets? Hierover zijn geen betrouwbare uitspraken te doen. De SWOV heeft bij haar berekening van het aantal doden en gewonden dat als gevolg van bellen tijdens het rijden valt niet gedifferentieerd naar doden en gewonden als gevolg van handsfree bellen en niet handsfree bellen. Men heeft echter wel duidelijk aangegeven dat handmatig bellen als een extra verzwarende factor moet worden gezien. Dit uitbannen zal dus zeker een positief resultaat op het aantal slachtoffers als gevolg van mobiel bellen tijdens het rijden tot gevolg hebben. 18 Het vasthouden van een mobiele telefoon wordt strafbaar, aangezien dit de handhaving zal vergemakkelijken. Is het vasthouden van een mobiele telefoon in de andere Europese landen, waar een verbod op het handmatig telefoneren tijdens het besturen van een motorvoertuig, invalidenvoertuig of bromfiets geldt, ook strafbaar? Zo nee, heeft men in die landen handhavingsproblemen? Voorbeelden van vergelijkbare formuleringen zijn te vinden in de Duitse en Belgische wegenverkeerswetgeving. Of in die landen sprake is van handhavingsproblemen op dit terrein is mij niet bekend.
5
Ik heb in overleg met Justitie en BZK, waarbij ook leden van het openbaar ministerie en de politie betrokken waren, gezocht naar de voor de Nederlandse situatie het best handhaafbare formulering voor het verbod en ben zodoende uitgekomen op het verbieden van het vasthouden van een mobiele telefoon tijdens het rijden. 19 Gesproken wordt over de gebruikte formulering van artikel 61a RVV 1990, die behelst dat telefoneren, sms, internet, en e-mail berichten verzenden en ontvangen onder de verbodsbepaling vallen. Er zijn echter verschillende systemen voor hands free bellen beschikbaar. Zo zijn er hoofdsets die nog enkele handelingen vereisen, alvorens een gesprek tot stand kan komen. Vallen hier ook de verschillende manieren van hands free bellen onder? Het is verboden om tijdens het rijden een mobiele telefoon vast te houden. Vormen van hands free telefoneren waarbij het toestel op enig moment toch in de hand dient te worden genomen, zijn ook verboden. Hetzelfde geldt voor handelingen waarbij het toestel op andere wijze wordt vastgehouden, bijvoorbeeld door het tussen het hoofd en de schouder te klemmen. 21 Tot wanneer loopt de voorlichtingscampagne voor het verbod op handmatig telefoneren? Hoe groot wordt het effect van de voorlichtingscampagne geschat? Hoe groot zal het percentage automobilisten zijn dat op de datum van invoering van het nieuwe verbod op de hoogte is? De voorlichtingscampagne loopt door tot eind april, dus tot een maand na inwerkingtreding van het verbod. Als doelstelling voor de campagne is gesteld dat de doelgroep (alle verkeersdeelnemers met een mobiele telefoon) op 30 maart op de hoogte is van het verbod. Een onderzoek van bureau Interview-NSS wees uit dat begin april 98% van de ondervraagden op de hoogte was van de nieuwe wettelijke regels voor bellen in het verkeer. 22 De invoering van het verbod zal geen extra kosten met zich meebrengen. Hoe groot is de werklastvermeerdering van de politie? Zal de invoering van het verbod zonder de inzet van extra agenten niet leiden tot handhavingsproblemen, aangezien men op heterdaad betrapt moet worden? In principe is er geen werklastvermeerdering voor de politie omdat er geen extra handhavingsinspanningen voor dit verbod gepleegd worden. Het constateren van overtreding van het verbod en het verbaliseren naar aanleiding hiervan wordt meegenomen in de reguliere patrouilles. De KLPD verwacht dat de hoogte van de boete voor veel mensen aanleiding genoeg zal zijn om het verbod na te leven. Daarbij is het een makkelijk te constateren overtreding die ook weinig discussie langs de weg op zal roepen, vergelijkbaar met het niet dragen van de gordel. Hiervoor zijn vorig jaar tijdens de reguliere patrouilles 235 000 processen-verbaal opgemaakt.
6
