VUmc opent grootste gratis hotspot van Nederland

donderdag 10 september – nummer 19

‘De klap volgt later, maar we zijn voorbereid’

VUmc viert Ied-al-fitr

Somberheid mag leven niet beheersen

Levendige discussies rond posters afgestudeerden

‘Ik ga me de komende tijd onthaasten’

Volgend jaar kort de overheid het budget met negen miljoen. Elmer Mulder over de voor 2010 aangekondigde bezuinigingen ▶ pagina 2

Aan het einde van de Ramadan laat VUmc zien hoe dat in Pakistan, Turkije, Marokko, Afghanistan en Indonesië wordt gevierd ▶ pagina 3

Met het zorgprogramma stepped care willen VUmc en GGZ inGeest kankerpatiënten helpen om het leven weer op te pakken ▶ pagina 7

De deelnemende ziekenhuizen zijn erg enthousiast over de vernieuwde opleidingen van de Amstel Academie  ▶ pagina 8

Met het teruggeven van de pieper maakte Bart Veenings een einde aan zijn carrière bij de spoedeisende hulp  ▶ pagina 9

GGZ inGeest bundelt deskundigheid

Foto: mark van den brink

VUmc opent grootste gratis hotspot van Nederland De tijd dat leesportefeuille en televisie het enige venster op de wereld vormden voor bezoekers en patiënten, is sinds eind augustus definitief voorbij. In elk geval wat VUmc betreft. Iedereen die waar dan ook in de poli of het ziekenhuis bivakkeert, kan gratis het internet op met eigen laptop, telefoon of PDA. n Marianne Meijerink

Door ook de bezoekers en patiënten gebruik te laten maken van de 750 draadloze zenders die de afgelopen driekwart jaar zijn aangelegd, heeft VUmc de grootste gratis toegankelijke WiFi zone in Nederland. Alleen die op Schiphol is groter, maar dat is geen gratis dienst. De internettoegang loopt via provider kpn HotSpots, een kpn dochter die is gespecialiseerd

in draadloze internettoegang in openbare ruimtes. De interne infrastructuur is aangelegd door ict in samenwerking met het facilitair bedrijf.

Taart Met een enorme taart met logo van VUmc en kpn, toespraakjes, complimenten en dankwoorden werd de WiFi zone op 28 augustus officieel in gebruik genomen. Plaats van handeling was de dialyseafdeling, waar Rob Kok, voorzitter van de patiëntenvereniging ‘De Kidneyclub’ al dialyserend de symbolische ‘druk op de knop’ verrichtte door het inlogscherm op zijn laptop in te vullen. Rob, die drie keer in de week vier uur aan de dialyseapparatuur gekluisterd ligt, zei enorm blij te zijn met de aanwinst. Hij kan gewoon doorgaan met zijn it-werk bij een dakbedekkingsbedrijf. “Tot nu toe verdreef ik de tijd met wat lezen, bellen en tv-kijken, maar nu kan ik overleggen

met collega’s en allerlei problemen van medewerkers online oplossen.” Ook afdelingshoofd nefrologie Piet ter Wee is zeer gelukkig. “Het is echt een uitkomst voor onze patiënten. Ze komen hier jarenlang, soms wel zes keer in de week. Geweldig dat we juist hier de WiFi zone officieel geopend mogen verklaren. Ik wilde dit al zo lang!”

Gescheiden banen Het internetverkeer via WiFi zone loopt gescheiden van het professionele dataverkeer binnen VUmc. “Het is wat dat betreft volkomen veilig”, vertelt it-specialist Klaas Boes. “Je moet het zien als een wegennet met aparte rijstroken voor verschillende soorten verkeer. Het is bovendien betrouwbaar en inloggen is eenvoudig.” Door het verkeer via een internetprovider te laten lopen voldoet VUmc ook aan eisen die de opta en de Telecomwet stellen aan het openstellen van

Griep en VUmc

Patiënten met griepverschijnselen apart De maatregelen om besmetting met de nieuwe influenza a (h1n1) ofwel ‘Mexicaanse griep’ binnen VUmc te voorkomen zijn uitgebreid. Zo moeten mensen met griepverschijnselen zich, nog voordat ze plaatsnemen in een wachtruimte, conversatie- of patiëntenkamer, melden bij de receptiemedewerker of verpleegkundige, zodat zij afgezonderd kunnen worden van de andere patiënten en bezoekers. Patiënten die op de seh komen met

griepverschijnselen worden door een infectioloog gezien. Als er grieppatiënten opgenomen moeten worden heeft inwendige geneeskunde vier isolatiekamers en longziekten drie. Mochten er meer patiënten komen, dan wordt 1b ingericht als ‘griepafdeling’. Zover is het gelukkig nog niet. Tot nu toe is er één patiënt opgenomen geweest met de nieuwe influenza a (h1n1). Om patiënten en bezoekers te infor-

meren over griep en VUmc is een flyer ontwikkeld die in de centrale hal van polikliniek en ziekenhuis te vinden is. In de periode dat de nieuwe influenza v (h1n1) Nederland net had bereikt, werden mensen met griepachtige ziekteverschijnselen standaard getest. Doel was de verspreiding van het virus in kaart te brengen. Sinds medio augustus wordt deze test niet meer standaard uitgevoerd. Er is inmiddels een discussie ontstaan of zinvol zou

Vreselijk hot Het draadloos internet slaat aan. De piek ligt nu al op zo’n 160 gebruikers. Op alle werkdagen sinds de lancering zijn er meer dan 100 gebruikers geteld en wordt er per dag ruim 200 uur online doorgebracht door patiënten en bezoekers. netwerken voor externe gebruikers. Hoewel de praktijk in ziekenhuizen en universiteiten nogal eens anders is, mogen alleen providers internettoegang verlenen. De opta treedt steeds vaker op tegen instellingen die zich daar niet aan houden. Instructies voor gebruik van de VUmc HotSpot staan op een handig kaartje. Het is af te halen bij de patiëntenbalie en staat op de VUmc-website: www.VUmc.nl/draadloosinternet.

zijn om personeel in de gezondheidszorg wel te blijven testen. Volgens de Leidraad Infectiepreventie van het rivm is het belangrijkste voordeel van testen dat een organisatie daar rekening mee kan houden tijdens een pandemie. Medewerkers die een besmetting hebben doorgemaakt zijn immers daarna immuun. Nadeel van testen is dat het kostbaar is en logistiek lastig. De medewerker mag immers niet naar VUmc komen. Dat betekent ofwel iemand vanuit het VUmc naar de zieke medewerker sturen om te test af te nemen, ofwel een testkit per post versturen. Bij deze laatste optie is de medewerker waar-

GGZ inGeest heeft de deskundigheid in de begeleiding en behandeling van psychiatrische aandoeningen rondom zwangerschap en geboorte gebundeld in een nieuwe polikliniek voor zwangeren en kraamvrouwen. Ongeveer twee op de tien vrouwen krijgen tijdens de zwangerschap of na de bevalling een psychiatrische aandoening, zoals een depressieve stoornis, paniekstoornis, een postpartum psychose of een postnatale depressie. De polikliniek op de locatie Spaarnepoort in Hoofddorp is op 1 september van start gegaan. In de hulpverlening wordt nauw samengewerkt met Mama Kits en een afdeling voor intensieve thuiszorg, beide onderdeel van ggz inGeest. Mama Kits biedt laagdrempelige hulp voor milde psychische klachten. Ook met externe instellingen wordt nauw samengewerkt, zoals met het Spaarne Ziekenhuis, Jeugdriagg Noord-Holland Zuid en Amstelring. n AB

Avondpoli van start VUmc is op 2 september gestart met een proef naar de haalbaarheid van avondpoli’s. Bij de poli’s interne geneeskunde, neurologie, klinische genetica en verloskunde kunnen patiënten nu tot 20.30 uur terecht. Ook de prikpoli en de universitair poliklinische apotheek zijn ’s avonds geopend. Een vrijwilliger zal als gastvrouw of -heer de patiënten in de hal verwelkomen. Tijdens de avondopenstelling kunnen patiënten hun auto direct onder de polikliniek parkeren. De proef duurt tot en met december en is één van de initiatieven om de service van VUmc verder te verbeteren. Bij succes zullen meer poliklinieken ’s avonds open gaan. n MK

schijnlijk al weer beter voor de uitslag bekend is. Bovendien maakt het voor de patiëntveiligheid weinig uit aan welke vorm van griep een medewerker lijdt. Of het nu om de nieuwe ‘Mexicaanse’ vorm gaat of om de gewone wintergriep, besmetting van patiënten moet altijd worden voorkomen. Het coördinatieteam pandemie is daarom tot de conclusie gekomen dat de voordelen van het testen niet opwegen tegen de nadelen. Medewerkers die griep hebben dienen zeven dagen thuis te blijven voor ze het werk hervatten, om besmetting van patiënten en collega’s te voorkomen.

Sterk in de markt

Goede relatie met verwijzers essentieel

n Ellen Kleverlaan Over het begin van De Rode Loper is in Tracer al geschreven, maar het project loopt nog steeds. Want een goede relatie met verwijzers is essentieel, legt kinderarts Michel Weijerman uit. Weijerman is hoofd van de poli kindergeneeskunde. Hij tevens voorzitter van de coördinatiegroep verwijzers, bestaande uit een team van artsen.

Omslag Al voordat het project startte deed Weijerman wat nu in VUmc gemeengoed is: ervoor zorgen bereikbaar en

aanspreekbaar te zijn voor verwijzers die voor een patiënt een afspraak of advies willen. Weijerman: “Het is in mijn beleving essentieel dat huisartsen weten wie het gezicht van een afdeling is. Niet telkens een wisselend gezicht, bijvoorbeeld de op dat moment dienstdoende arts, maar altijd hetzelfde gezicht.” Toen overal een ‘gezicht van de afdeling’ was benoemd, werd door de coördinatiegroep verwijzers dan ook werk gemaakt van ‘gezichten’ die toch niet bereikbaar bleken. Altijd bereikbaar willen zijn, vraagt om een omslag in het denken; daarover is Weijerman stellig. “Naast de inhoud van ons werk, gaat het om een goede relatie met huisartsen. Dat is essentieel om voor hen een aantrekkelijk ziekenhuis te blijven om naar te verwijzen.”

Onmiddellijk aanspreekbaar Voordat de coördinatiegroep verwijzers startte, was al sprake van een presentatiegarantie voor de huisartsen. Dat betekent dat voor een patiënt met een acuut probleem, altijd plaats is bij VUmc. De coördinatiegroep blies deze garantie nieuw

De poli kindergeneeskunde krijgt al tien faxen per week binnen, terwijl de wachttijden daar al jaren maximaal twee dagen zijn. “De werkwijze voorziet duidelijk in een behoefte, dat is geweldig.”

I L L U S TRATIE : L OREN Z O

Marktwerking, een term die inmiddels veelvuldig valt binnen VUmc. Waar hebben we het dan eigenlijk over? Hoe belangrijk is het en wat merken wij er op de werkvloer van? In Tracer een serie over marktwerking. Deze week: De Rode Loper, een project om de samenwerking met de verwijzers te verbeteren.

leven in. “Want zo’n afspraak dreigt in de waan van alledag weer wat in de vergetelheid te raken, als het belang ervan niet breed wordt gevoed en dus gevoeld.” Er is door de coördinatiegroep in drie fases gewerkt. In fase 1 bleek de bereikbaarheid over en weer, dus tussen huisartsen en artsen van VUmc, slecht. Nu staan alle belangrijke gegevens van de huisartsen in de regio op het intranet van VUmc en heeft VUmc dus ‘het gezicht van de afdeling’ ingevoerd. In fase 2 werd

gewerkt aan een klachtenprocedure. “Als de arts met wie het probleem is gerezen, niet ontvankelijk is voor de klacht, gaat de huisarts naar het gezicht van de afdeling. Als dat niets oplost, is de directeur van iob, Bas Geerdes, onmiddellijk aanspreekbaar.” Daarna volgde in fase 3 het aanscherpen van de verwijsprocedure. “Als een fax binnenkomt met de sticker ‘basiszorg’ erop, regelt de afdeling een afspraak binnen twee weken.” Op 1 juli is deze werkwijze ingegaan.

Frisse wind Is daarmee voor de coördinatiegroep het einde van de werkzaamheden in zicht? Zeker niet, vindt Weijerman: “De procedures moeten allemaal goed geborgd worden en we gaan in ieder geval de ontslagbriefprocedure aanscherpen.” Weijerman zal het zelf niet meer allemaal begeleiden, want hij gaat na tien jaar VUmc naar het Rijnlandziekenhuis in Leiden. Na de jaren bij VUmc, waarin hij veel managementtaken erbij deed, gaat hij zich daar weer wat meer op de inhoud van zijn vak richten. “Er is veel werk te doen, ik heb daar enorm veel zin in. Voor VUmc is het ook goed om weer eens een frisse wind te laten waaien.” En hoe moet het dan verder met de coördinatiegroep verwijzers? “Reumatoloog Eric van der Horst gaat de kar trekken. Hij rijdt er al op mee, dus dat is geen enkel probleem.”

Maandberichten

‘De klap volgt later, maar daarop zijn we dan wel voorbereid’ n Monique Krinkels

Wilt u weten waarover de raad van bestuur wekelijks vergadert? Op intranet, bij de site van de raad van bestuur, vindt u de agenda van de vergaderingen. Daarnaast geeft een lid van de raad van bestuur in de Tracerrubriek Maandberichten een toelichting op een onderwerp dat in een van de vergaderingen aan de orde is geweest. Deze keer Elmer Mulder over de voor 2010 aangekondigde bezuinigingen.

8e jaargang, nummer 19 10 september 2009



Tracer is het tweewekelijkse medewerkersblad van VU medisch centrum. Oplage: 4.000.  Tracer wordt gemaakt onder verantwoor­de­lijk­heid van de dienst communicatie. Het redactie­statuut vindt u op de intranetpagina’s van Tracer. Eindredactie Monique Krinkels Redactie Caroline Arps, Dyske Beelen, Mariet Bolluijt, Bernie Hermes, Edith Krab, Marcia Sanderse, Jan Spee Redactieraad Henk Groenewegen, Lies Pelger, Tom Stoof, Riekie de Vet Redactie-adviesgroep Erik van Aalst, Lys Bouma, Ronald Gabel, Marcel van der Haagen, Peter de Haan, Maybritt Stal en, Esther van ’t Riet Vaste bijdragen Rick Dros, Armand Girbes, Piet Hoogland Redactiesecretariaat



dienst communicatie VUmc, kamer PK4x190 telefoon (020) 44 43 444, fax (020) 44 43 450 email: [email protected] Vormgeving De Ontwerperij, Amsterdam Druk RotoSmeets, Utrecht Abonnement Het eerste half jaar is een abonnement op Tracer gratis. Daarna bedraagt de abonnementsprijs voor ex-medewerkers en andere geïnteresseerden 30,00 euro per jaar. Gepensioneerden betalen 20,00 euro per jaar. Opgave en vragen over abonnementen



Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel. 0251-313939, e-mail [email protected].

Volgende Tracer



D e volgende Tracer verschijnt op ­donderdag 24 september Deadline voor kopij is 16 september om 12.00 uur.

2

Volgend jaar kort de overheid het budget van de Nederlandse ziekenhuizen met 240 miljoen euro. VU medisch centrum moet daarom negen miljoen euro bezuinigen. Een tegenvaller? “Niet echt, want dit was al een tijd geleden aangekondigd. Gelukkig is onze financiële uitgangspositie stevig. Van die negen miljoen euro kunnen we er daardoor om te beginnen al twee opvangen uit de financiële reserve. De rest, zeven miljoen, moet door de divisies en stafafdelingen worden bezuinigd op hun begroting. Op een totale omzet van 570 miljoen euro is dat relatief beperkt. Je kunt zo’n bezuiniging voor een deel opvangen door weer eens kritisch om je heen te kijken. Vaak sluipen er door de tijd kostenposten in, die niet echt noodzakelijk zijn. Bovendien, zelfs met deze bezuinigingen meegerekend zal er in 2010 opnieuw een productie- en omzetgroei plaatsvinden.” Hoe wordt die zeven miljoen binnen de organisatie verdeeld? “Iedereen is verantwoordelijk voor het eigen budget. Divisies en stafdiensten die òf de afgesproken productie niet halen, òf hun budget

overschrijden, moeten in 2010 de broekriem steviger aanhalen dan organisatieonderdelen die zich wel aan de afspraken hebben gehouden en al voorsorteren op de bezuinigingen.” Wat hebben we van Prinsjesdag te verwachten? “Mogelijk zal Minister Klink in verband met de recessie de budgetten voor 2010 nog verder korten. Ook gaat de pensioenpremie stijgen en moeten we meer geld aan het ABP afdragen om te zorgen dat het fonds de dekkingsgraad op niveau brengt. Die is momenteel 100%, maar pas bij 135% kunnen ze de pensioenen weer volledig indexeren.” Is dat het enige gevolg van de wereldwijde financiële crisis? “Ook ten aanzien van onze bouwactiviteiten merken we echt dat Nederland in een recessie zit. Het is moeilijker geworden om de financiering hiervoor rond te krijgen omdat banken heel voorzichtig zijn geworden. Dankzij onze sterke financiële positie verwacht ik dat de bouw gewoon door kan gaan en dat was anders niet gelukt. We moeten echter

wel harder werken om tegen gunstige voorwaarden geld binnen te halen en onze exploitatie in evenwicht te houden.” Is dat echt alles? “Klopt, de recessie is verder tot nu toe niet erg merkbaar in de gezondheidszorg. Geen wonder, want de overheid doet er alles aan om eerst de economie draaiend te houden. De klap komt later, want als de recessie eenmaal voorbij is zullen de ministers het overheidstekort willen terugdringen. Bezuinigingsmaatregelen in de publieke sector liggen dan voor de hand.”

met het bedrijfsleven. Daar hebben ze te maken met hogere werkdruk, salariskortingen, ontslagen en faillissementen. Wat betreft arbeidsvoorwaarden is er hier niets aan de hand. We gaan er zelfs een procent méér op vooruit dan algemene ziekenhuizen!”

Dus er komen weer donkere tijden aan? “Dat valt best mee. Het is goed dat we ons kunnen voorbereiden op nieuwe bezuinigingsrondes. We hoeven tenslotte niet lijdzaam af te wachten wat de overheid beslist. Door zorginnovatie, efficiënter omgaan met de middelen en duidelijke keuzes maken kunnen we er voor zorgen dat de klap niet bij ons, maar elders valt. Eigenlijk kunnen we heel tevreden zijn, zeker in vergelijking

F o t o : R i e c h e ll e v a n d e r V a l k



VUmc op 57e plaats in AD-top 100 VU medisch centrum is op de 57e plaats geëindigd in de ziekenhuisranglijst van het Algemeen Dagblad. Dit is een aanmerkelijke verbetering ten opzichte van 2008 toen VUmc op de 75e plaats stond. In totaal verdeelde het ad 73 punten over 26 igzindicatoren (goed voor 53 punten), Kind en Ziekenhuis (onder andere smileys, 8 punten) en de patiëntwaardering (Mediquest, 12 punten). VUmc scoorde respectievelijk 36, 6 en 6 punten, dus in totaal 48 punten, oftewel 65,8 %. Op eerste plaats in de ranglijst eindigde Atrium Medisch

Centrum in Heerlen met 60 van de maximaal 73 te behalen punten (82,2 %). “Mede omdat het ad elk jaar deels andere indicatoren kiest uit de beschikbare igz-lijst wordt er binnen de ad-lijst weer heel wat stuivertje gewisseld in vergelijking met vorig jaar”, stelt Jan Roos, plaatsvervangend hoofd van het instituut ondersteuning patiëntenzorg. “Bovendien is het discriminerend vermogen van de ad-lijst gering. Met ongeveer 82% van het maximaal aantal te behalen punten ben je nummer één en met

Tracer 1 9 – 10 se p te m b e r 2009 – O rg a n isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

62% van de punten of minder sta je bij de onderste 25% van de ziekenhuizen.” De criteria en scores zijn opgesteld in overleg met medische en brancheorganisaties stelt het ad. Hiervoor is gekozen omdat de criteria een indicatie zijn voor de bredere kwaliteit van een ziekenhuis, omdat ze onderscheidend zijn tussen ziekenhuizen of omdat er duidelijke kwaliteitsnormen voor zijn opgesteld door de inspectie of medisch specialisten. “Maar het blijft discutabel waarom het ad in het geval van indicator a maximaal 3 en

in geval van indicator b maximaal 1 punt toekent. Verder zijn 20 van de 73 punten te vergeven voor patiëntvriendelijkheid en patiënttevredenheid en niet voor de igz-indicatoren. Een iets andere verdeling en de lijst ziet er geheel anders uit.” De zesde ad Ziekenhuis Top 100 is grotendeels gebaseerd op de informatie die ziekenhuizen zelf openbaar hebben gemaakt op instructie van de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Professioneel projectmanagement

Help het Dolhuys aan een ton

‘De enige constante is verandering’ “Organisatiewinst, proceswinst en financiële winst.” Projectmanager Dave Heijmans, sinds 1 juli van dit jaar werkzaam bij de dienst strategie, bestuur en projecten (SBP), durft duidelijk te zijn over wat professioneel projectmatig werken VU medisch centrum op gaat leveren. n Mariet Buddingh’ Dave Heijmans, eerder werkzaam als veranderingsdeskundige in de financiële wereld, is aangetrokken om ervoor te zorgen dat er lijn komt in alle energie die projectgroepen, regiegroepen, stuurgroepen en taskforces steken in activiteiten, die veelal de noemer ‘project’ hebben. Op donderdag 3 september presenteerde hij het plan en gaf de raad van bestuur goedkeuring. Doel van het plan is er – dankzij goed projectmanagement – voor te zorgen dat ‘de rek erin blijft’. Dat VU medisch centrum iedere gewenste verandering aan kan. Want, zo luidt het credo van Heijmans: “De enige

constante is verandering.” De aanleiding voor de aanstelling van Heijmans is een tweeledige. Hij vertelt daarover: “Eind 2008 is VU medisch centrum geadviseerd over het vraagstuk hoe in te springen op bijvoorbeeld de vraaggestuurde markt. Een van de adviezen betrof het beter managen van projecten. Tegelijkertijd groeide ook intern het bewustzijn dat projectmatig werken specifieke kennis en kunde én sturing vraagt.” Oud-consultant Heijmans brengt die ervaring mee. “De banken hebben die vercommercialisering, waar wij als ziekenhuis nu mee te maken krijgen, een aantal jaar geleden al doorgemaakt. Toen ontstond daar de behoefte aan goed projectmanagement.”

Langs de tijdlijn Heijmans kreeg de informatie die hij nodig had om tot een goede probleemanalyse en een plan van aanpak te komen, uit kennismakingsgesprekken en uit het doorlichten van een aantal projecten. Twee ‘hoofdproblemen’ vielen hem al snel op. Heijmans: “Eén: Het ontbreekt ons aan sturing op effectiviteit. We

Netwerk projectmanagers De volgende netwerkbijeenkomst voor projectmanagers in VU medisch centrum vindt plaats op 23 september, van 8.30 tot 10.00 uur in De Waver. Tijdens deze bijeenkomst wordt het plan van aanpak toegelicht. Nog geen lid? Meld je aan via [email protected]. kijken dus niet of we wel de juiste projecten doen. Dat heet officieel ‘portfoliomanagement’. En twee: Het ontbreekt ons aan goede sturing op efficiency, aan projectmanagement. Er wordt dus niet gekeken of we de projecten goed doen en dan verzanden ze.” In de vele gesprekken die hij voerde, ontmoette Heijmans vooral voorstanders. Hen, en de enkele tegenstander die hij sprak, probeerde hij steeds weer uit te leggen wat goed projectmanagement is. “Het vooraf bepalen van het eindresultaat en de eindtijd. Om dan vervolgens van rechts naar links langs de tijdlijn te kijken en zo vast te stellen wat er allemaal moet gebeuren om dat resultaat op tijd op te leveren.” Projectdeskundige Heijmans hield ook zijn argwanende gesprekspartners voor dat op deze manier een grotere strategische executie

ontstaat, hogere effectiviteit, meer focus, meer rendement en ook financiële winst, door een betere inzet van mensen en middelen.

Toolkit In zijn plan van aanpak heeft Heijmans een aantal doelen gesteld, voor 2009 en 2010. Hij noemt er één. “We willen een standaard werkwijze voor projectmanagement ontwikkelen, compleet met toolkit en al.” Hij begint te lachen en zegt: “Maar ik weet als geen ander, dat in ieder project ‘quick wins’ nodig zijn. Daarom presenteren we al op korte termijn een belangrijk instrument om mee te sturen. Een compleet overzicht van alle projecten binnen VU medisch centrum: het projectenportfolio.”

Leerlingen maken kennis met hartafdeling Leerlingen van het Cosmicus Montessori Lyceum namen op dinsdag 1 september deel aan een workshop op de hartafdeling van VUmc. De titel van de workshop luidde: ‘Hard voor de hartafdeling!’ De leerlingen maakten kennis met het personeel van de afdeling en ondervonden wat er zoal op de afdeling gebeurt. Daarnaast was er de mogelijkheid om zelf harttestjes uit te voeren of te ondergaan. De leerlingen waren erg enthousiast over het verloop van de workshop en konden zich goed vermaken. Hard voor de hartafdeling was één van de zes workshops waaraan deel genomen kon worden. Vooraf aan de workshop werd het schooljaar officieel geopend met een lezing. Doel van het project was de leerlingen in contact te laten komen met de wetenschap en kennis te laten maken met het ziekenhuis.

VUmc viert Ied-al-fitr Op vrijdag 25 september zal in VU medisch centrum het einde van de Ramadan worden gevierd. Ied-al-fitr (feestdag ter gelegenheid van het breken van het vasten) wordt ook wel het ‘Kleine feest’ of het ‘Suikerfeest’ genoemd. In de Amstelzaal worden diverse stands neergezet waar te zien is hoe het einde van de vastenperiode in Pakistan, Turkije, Marokko, Afghanistan en Indonesië wordt gevierd. Er is feestelijke muziek uit deze landen, kunst en mode en natuurlijk heerlijke hapjes en drankjes. Het feest begint om 17.00 uur. Het is een gezamenlijk evenement van VUmc en VU, daarom geven Elmer Mulder en René Smit ook samen het startschot. De Ramadan eindigt dit jaar rond 20 september, want Ied-al-fitr wordt niet door alle moslims op dezelfde dag gevierd. Het feest begint namelijk als de nieuwe maan is waargenomen. De meeste moslims in Nederland houden daarbij vast aan het land van oorspronkelijk herkomst, die eigen richtlijnen hebben over het zien van de maan na de nieuwe maan, het berekenen ervan, de locatie waar de nieuwe maan geconstateerd moet zijn en wie de maan moet hebben gezien.

Opvallend

Piet Hoogland

Boefjes Wat is er leuker dan een televisieprogramma waarin wordt aangetoond, dat er zelfs onder medische specialisten schurken rondlopen die over de ruggen van hun patiënten hun onkunde te gelde maken. Soms zelfs stelen deze mensen, die toch al ver boven de Balkenende-norm zitten, ook nog eens uit de pot voor het dagje-uit van de afdeling. Maffia-chirurgen, die stiekem organen verwijderen voor de transplantatiehandel, doen het ook bijzonder goed bij de media. Maar het toppunt van kijkgenot halen we toch nog wel uit de klassiek blunderende chirurg, die het verkeerde been amputeert en dan ook nog eens wordt beschermd door collega’s en bestuurders. Voor veel mensen zijn dit soort programma’s opwindender dan zes weken huwelijksreis. Het lijkt net alsof de media hun best doen om

Het Dolhuys, museum voor de psychiatrie in Haarlem, is genomineerd voor de BankGiro Loterij Museumprijs 2009. Dit museum is een initiatief van onder andere ggz inGeest. Verder organiseert het Dolhuys in samenwerking met VU podium maandelijks de 43e april, een avond waar bezoekers door ontmoeting, dialoog en beleving zich ervan bewust kunnen worden dat de grenzen tussen gekke normalen en normale gekken dun is. De andere genomineerden zijn Beeld en Geluid Experience, het Nederlands Openluchtmuseum, het Spoorwegmuseum en het Tropenmuseum. Het winnende museum ontvangt 100.000 euro. Tot 24 september kan er worden gestemd via www.museumprijs.nl of per sms, door het trefwoord ‘dolhuys’ naar 7470 te sturen (25 cent per bericht). Iedereen die stemt dingt mee naar een cultuurreis voor twee personen naar New York.

dit soort programma’s op de agenda te zetten, op het moment dat bij de medische faculteiten de nieuwe eerstejaars weer binnenstromen. Als een soort van waarschuwing voor de nieuwe generatie artsen. De faculteiten hebben daarom inmiddels allemaal hun programma’s aangepast om de zogenaamde horken er al in een vroeg stadium uit te kunnen filteren. Niet alleen de medische kennis mag bepalend zijn voor het al of niet slagen, maar ook het gedrag van de aanstaande dokter moet een beslissende rol spelen bij het doorlaten van studenten naar de volgende fase. Ik kan de media geruststellen: ook in de komende jaren zullen er boefjes blijven in de artsenstand. Als voor de hele maatschappij geldt dat tien procent van de bevolking enigermate

Tracer 1 9 – 1 0 s epte m b e r 2009 – O rg an isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

gestoord is, dan geldt dat waarschijnlijk ook wel voor de studentenpopulatie. Van alle studenten die ik in het onderwijs tegenkom, zou ik er in ieder geval een aantal nooit aan mijn ziekbed willen hebben. Het moge dan zo zijn dat er per jaar een of twee horkjes extra gedragslessen moeten volgen, maar het merendeel van deze studenten zal toch soepeltjes doorstromen, want rendementcijfers zijn nu eenmaal ook heel belangrijk voor een medische faculteit. Sommige studenten zullen trouwens pas na hun opleiding ontsporen. Wacht maar eens af wat er gebeurt, als er bekend wordt hoeveel artsen er verslaafd zijn aan de drugs of alcohol! Helaas zullen er dus ook in de toekomst patiënten blijven die hieronder zullen moeten lijden maar aan de andere kant kunnen we ook blijven smullen van de schandalen en blunders. Wat gaat er tenslotte boven leedvermaak?

!

De Neuroscience Campus Amsterdam van VUmc en VU ontvangt 6,6 miljoen euro voor het Erasmus Mundus programma, waarbij onderzoek wordt gedaan naar hersenziekten, zoals alzheimer en multiple sclerose. Tussen 2009 en 2013 worden in totaal 50 PhD studenten (aio’s) aangesteld, roulerend tussen de vijf eu ‘neuroscience capitals’. Naast Amsterdam zijn dit Bordeaux (Frankrijk), Göttingen (Duitsland), Zürich (Zwitserland) en Coimbra (Portugal). De mogelijkheid bestaat dat ook voor de tweede periode van vijf jaar financiering wordt geregeld. Neuroscience Campus Amsterdam is de coördinator van dit Erasmus Mundus programma, dat wordt gefinancierd door de Europese Commissie. Binnen het project wordt samengewerkt met de meest vooraanstaande wetenschappers op het gebied van neurowetenschappen, zoals Nobelprijswinnaar (1991) Erwin Neher, en Martin Schwab, een van de meest geciteerde eu-onderzoekers in het vakgebied. Amsterdam wordt hiermee de ‘eu-hoofdstad’ op het gebied van neurowetenschappen. 3

Van ziekenhuis van de toekomst naar UMC van nu we uiteindelijk pas echt klantgericht bezig. Onze bedrijfsprocessen moeten dus in dienst staan van de klant.” Over bedrijfsprocessen in een multidisciplinair werkende organisatie rondom de patiënten van VUmc had Tracer al eerder een interview met Albert voor de rubriek marktwerking. Het eerste wat Albert in zijn nieuwe functie heeft gedaan, is het formeren van werkgroepen met mensen uit de organisatie rond verschillende onderwerpen. Albert: “Tesamen moeten de werkgroepen antwoord geven op de vraag: hoe moet een geïntegreerd patiëntensysteem eruit zien? Telkens belicht een werkgroep eerst de huidige situatie en vervolgens kijken zij naar de ideale situatie, als sprake zou zijn van een volledig digitale werkwijze.” De eerste die van start ging was de werkgroep informatievoorziening. Hoofd ict Dick Piket leidt de werkgroep. Albert: “Wat er uit volgt, is in ieder geval een pakket met eisen aan de interne organisatie. Concrete resultaten dus.” Dat geldt ook voor de tweede werkgroep: het primaire proces van zowel kliniek als polikliniek. Hoogleraar interne geneeskunde Mark Kramer leidt de werkgroep. En zo zijn er zes werkgroepen. Een tweede stap van Albert is het informeren van de organisatie over wat er allemaal mogelijk is opdat afwegingen en keuzes gemaakt kunnen worden. Omdat Sittard de processen allemaal goed op orde heeft, is Albert met een busje met twee leden van de raad van bestuur en anderen van VUmc in juli op pad gegaan naar zowel Sittard als Maastricht. “In Maastricht is de ict min of meer dezelfde als in Sittard, maar de implementatie is totaal verschillend. In Maastricht zijn alle processen op een centraal niveau beschreven met behulp van extern ingehuurde consultants. Sittard heeft alleen de grote lijnen centraal vastgelegd. De implementatie is daar voornamelijk met mensen uit de eigen organisatie gedaan. Er wordt dus veel aan de afdelingen overgelaten.” Belangrijk is dan wel dat afdelingen elkaar niet onbedoeld gaan tegenwerken omdat zij elkaars belangen bijvoorbeeld niet kennen. “Ondanks dat risico, meen ik dat een manier van werken meer draagvlak krijgt als afdelingen zelf bijdragen aan de implementatie.” n EKl 4

Bo er

& F o t o ’ s P a ul l e c l e r c q

De in het zuiden van Nederland geboren Luc Albert, woont alweer jaren in Amsterdam. Toch werkte hij de afgelopen zes-en-een-half jaar in Sittard in het ziekenhuis van de toekomst, het Orbis Medisch Centrum. Albert was er chief information officer. “De informatietechnologie en de project- en processinrichting zijn totaal vernieuwend. Het is het enige ziekenhuis in Nederland met een volledig digitaal elektronisch patiëntendossier (epd).” Albert studeerde hogere energiefysica aan de Universiteit van Nijmegen. “De vraag naar het ontstaan en het wezen van de wereld hield mij gedurende mijn studie bezig.” Albert wilde niet verder in het onderzoek. Evenmin ambieerde hij een managementfunctie. Daarom besloot hij na zijn studie in de ict verder te gaan. Bloed kruipt waar het niet gaan kan, want zijn volgende functies behelsden stuk voor stuk het managen van organisaties en processen. Bij VUmc is Albert sinds enkele maanden programmadirecteur gps (geïntegreerd patiëntensysteem). In plaats van te spreken over het epd of gps heeft Albert het liever over het invoeren van een procesgerichte organisatie. “Door alle processen binnen een ziekenhuis vanuit de patiënt gedacht in te richten, zijn

D e B o er

Luc Albert nieuwe programmadirecteur GPS

Ze werken nu nog bij verschillende organisaties, op verschillende locaties en in verschillende functies, maar Erna de Boer (rechts) van GGZ inGeest en Ank Boer van VUmc delen alvast hun achternaam. Met de fusie tussen beide organisaties in zicht, een kennismaking tussen twee aanstaande collega’s. Naam en functie: Ank Boer, coördinator onderwijs interne geneeskunde Geboorteplaats en -datum: Dwingeloo, 24 augustus 1951 Aan de slag bij huidige werkgever: sinds 1998, in deze functie sinds 1 mei 2008 Wat doe je precies? “Ik zorg dat de coassistenten op onze afdeling hun weg vinden. Elke week komen er drie nieuwe intro co’s, twee daarvan blijven hier twee weken rondkijken en een gaat over in een regulier coschap van drie maanden. Ik maak een introcorooster en een dienstrooster voor de reguliere co’s en zorg dat ze een map krijgen met praktische informatie. Daarnaast stel ik toetsen samen aan de hand van een door de artsen samengesteld bestand, zorg dat ze gecorrigeerd worden en stel de cijfers vast.” Waarom deze baan? “Nadat ik ongeveer tien jaar werkzaam was geweest als senior secretaresse bij de afdeling endocrinologie en mijn toenmalige baas Coen Netelenbos al een poosje met emeritaat was, is de afdeling samengevoegd met de afdeling interne geneeskunde. In het kader van deze reorganisatie werd mij deze functie aangeboden. Wat is het leukste onderdeel van je werk? “Het leuke is de omgang met jonge mensen. Het is bovendien een heel zelfstandige functie. Inmiddels zijn de laatste co’s uit het oude curriculum ingestroomd. Ik weet nog niet of er veel gaat veranderen als de eerste studenten uit het nieuwe curriculum aan hun coschappen beginnen. Ik ben benieuwd.”

Naam en functie: Erna de Boer, secretaresse afdeling volwassenen, zorglijn angst en depressie Geboorteplaats en -datum: Leiden, 14 februari 1961 Aan de slag bij huidige werkgever sinds: 1995 Wat doe je precies? “Het gewone secretaressewerk en daarnaast baliewerk. Het is een administratieve functie, dus ik beheer agenda’s, hou elektronische patiëntendossiers bij, administreer de dbc’s, notuleer vergaderingen en coördineer de planning voor psychologisch onderzoek. Daarnaast geef ik informatie aan cliënten, bezoekers en verwijzers.” Waarom deze baan? “Ik ben er eigenlijk toevallig ingerold dankzij mijn overbuurvrouw. Ik was net verhuisd naar Haarlem en zij vertelde me dat ze dringend een secretaresse nodig hadden. Ik werkte destijds in het bedrijfsleven en kwam dankzij haar in de wondere wereld van de geestelijke gezondheidszorg terecht. En dat beviel me helemaal. Ik werk nu in Zuiderpoort, maar ik heb door de jaren heen in alle locaties in Haarlem gewerkt.” Wat is het leukste onderdeel van je werk? “Het contact met hulpverleners, maar vooral met cliënten. Ik vind het leuk om mensen op hun gemak te stellen en ze uiteindelijk tevreden te zien weggaan. Natuurlijk komt er ook wel eens een ontevreden cliënt aan de balie, maar daar leer je mee omgaan. Geestelijke hulpverlening is boeiend, daarom ben ik naast mijn werk bezig met een opleiding toegepaste psychologie.”

Literatuur en Geneeskunde  ziek zijn tussen 4 muren

House versus God Op 16 september zal op het jaarlijkse Literatuur en Geneeskunde symposium het thema Opname centraal staan. Wat gebeurt er met je als je als zieke tussen de vier muren van een gezondheidszorginstelling terecht komt? ’s Morgens zal dit thema worden belicht aan de hand van een aantal lezingen over tv series – Van Kildare tot House. ’s Middags is het traditionele symposium met David Rieff als hoofdspreker. Tot 16 september besteedt Tracer aandacht aan het thema Opname in literatuur, film en tv-series. Dé tv ziekenhuisdokter van dit moment is Gregory House. Al meer dan vier seizoenen speelt hij ’s werelds beste diagnosticus. Hij is de God van het ziekenhuis. Een beetje Oudtestamentische God, dat wel. Wraakzuchtig, ongenaakbaar, achterdochtig. Alles heeft volgens House een logische verklaring, en dat is waar een dokter op uit is: de verklaring die alles verklaart. Een dokter wordt daarin bemoeilijkt omdat iedereen, in het bijzonder de patiënt, liegt. Niet dat de patiënt dat altijd expres doet, maar er is altijd wel iets dat onbewust verzwegen wordt dat de clou kan zijn voor een oplossing. Niets gebeurt zomaar, toch?

Het belang van aardig zijn, wordt volgens House behoorlijk overschat. House is dan ook tegen vrijwel niemand aardig. Zo ook in een aflevering waarin hij bijna zijn evenknie vindt in een 15-jarige jongen die zegt helende vermogens te hebben ontvangen van God. Een kankerpatiënte van zijn collega en vriend, de oncoloog Wilson, wordt door hem genezen, tenminste haar tumoren worden kleiner. De jongen zelf heeft toevallen, daarom ligt hij in het ziekenhuis. Plotseling verschijnt er in de stafruimte een scorebord waarop de stand tussen House en God wordt bijgehouden. House staat voortdurend achter. Dan krijgt de jongen koorts. Hij wil niet behandeld worden en zijn vader steunt hem daarin. Maar House heeft plotseling door hoe dit puzzeltje in elkaar steekt. De jongen heeft herpes encephalitis (sexueel opgelopen, dat was

Tracer 1 9 – 10 se p te m b e r 2009 – O rg a n isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

de ‘leugen’ van de jongen, zijn verzwegen waarheid) en heeft dat virus aan de kankerpatiënte overgedragen. En er zijn gevallen bekend waarin bepaalde virussen kankercellen aanvielen. Een mirakel is zo teruggebracht tot zijn objectieve proporties en de jongen wordt genezen, hoewel zijn gaven natuurlijk met de genezing ook verdwijnen. Over House is al erg veel geschreven, ik denk meer dan over welke fictionele dokter dan ook. Dokters pluizen zijn diagnoses en therapieën uit. Dat ziet er overigens minder goed uit dan je zou hopen, in de werkelijkheid zouden vele patiënten het loodje hebben gelegd. Filosofen en ethici maken zich druk over zijn vermeende anti-humane attitude en praten over de volgens hen met House verwante filosofen, zoals Sartre (de hel dat zijn de anderen) en Nietzsche (Is there a Superman in the House?). Maar bij mij blijft de vraag hangen wat House nu precies zo populair maakt. Weg is de meelevende dokter, weg is de zielige patiënt. Daarvoor terug krijgen we een dokter die zegt wat hij denkt, en dat is vooral onaardig, en bijna altijd gelijk heeft. Leuk om naar te kijken natuurlijk, maar wat zegt dat over ons kijkers? Arko Oderwald

Vacatures VUmc De volledige vacatures zijn te lezen op intranet onder ‘P&O, direct naar ‘vacatures VUmc’, en af te halen bij het loopbaancentrum in de polikliniek.

Vacatures van 25 aug t/m 1 sept. Uiterlijke reactiedatum 14 september 2009 (Klinisch) epidemioloog D6.2009.00041 afdeling/dienst epidemiologie en biostatistiek, divisie VI werktijd 28-36 uur per week salarisschaal 10 inlichtingen Dr. B.M.J. Uitdehaag, plaatsvervangend hoofd afdeling E&B, e-mail: [email protected] of tst. 44474 Onderzoeker in opleiding D6.2009.00052 afdeling/dienst epidemiologie en biostatistiek, divisie VI werktijd 36 uur per week salarisschaal OIO inlichtingen Prof.dr. J. Twisk, e-mail: [email protected] of tst. 44459 METIS beheerder D6.2009.00072 afdeling/dienst divisiebureau divisie VI, divisie VI werktijd 18 uur per week salarisschaal 9 inlichtingen Drs. M.M. Telkamp, e-mail: [email protected], of tst. 48190

Senior verpleegkundige voor chirurgie D4.2009.00065 afdeling/dienst VHON, divisie IV werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 8A inlichtingen Mw M. Ouwens, hoofd zorgeenheid, e-mail: m.ouwens@ VUmc.nl of tst. 40821 Opleider D6.2009.00073 afdeling/dienst amstel academie, divisie VI werktijd 28 uur per week salarisschaal 10 inlichtingen Mv. H. Kersten, e-mail: [email protected] of tst. 44239 Datamanager/wetenschappelijk programmeur D6.2009.00074 afdeling/dienst epidemiologie & biostatistiek, divisie VI werktijd 36 uur per week salarisschaal 9 inlichtingen Drs. W.G.C. Kraan, e-mail: [email protected] of tst. 48193

(Senior) kernanalist D5.2009.00074 afdeling/dienst hematologie, divisie V werktijd 36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen Mw. dr. A. Dräger, hoofd hematologie laboratoria, e-mail: [email protected] of tracer *987243 Senior datamanager D6.2009.00075 afdeling/dienst epidemiologie & biostatistiek, divisie VI werktijd 36 uur per week salarisschaal 10 inlichtingen Drs. W.G.C. Kraan, e-mail: [email protected] of tst. 48193

Research analist: skin tissue engineering D1.2009.00043 afdeling/dienst dermatologie, in samenwerking met a-skinBV, divisie I werktijd 36 uur per week inlichtingen Dr. S. Gibbs, hoofd dermatologisch laboratorium, e-mail: [email protected], of tst. 42815 Medewerker bureau internationale samenwerking D6.2009.00077 afdeling/dienst instituut voor onderwijs en opleiden, divisie VI werktijd 21,6 uur per week salarisschaal 8 inlichtingen Dr. H.J. van der Erve, e-mail: [email protected], of tst. 48029

Medewerkers en vrijwilligers van VUmc kunnen gratis een advertentie plaatsen. Niet meer dan 25 woorden en voorzien van achternaam en toestelnummer. Prijzen niet hoger dan 2250 euro. Aanleveren via [email protected]

Af te halen bij het CMA voor uw afdeling 23 rings hoezen! Ze zijn af te halen bij de balie van het centraal medisch archief in de polikliniek op PK -1 Z 055. J.Tamse, Seniormedewerker CMA tst. 41262 [email protected] Nieuwe banken entreegebied. Vanaf begin september starten we met de werkzaamheden voor nieuwe banken en rook-abri`s binnen de entreegebieden van ziekenhuis en polikliniek. De overlast zal tot een minimum beperkt blijven,helaas ontkomen we er niet aan dat we het een paar dagen met minder zit gelegenheden moeten doen. Tussen 4 en 7 sept is het aantal banken op de voor terreinen beperkt. Planning 1-sept  aanvang plaatsen rook abri`s 3-sept aanvang verwijderen oude banken en bakken 7-sept aanvang plaatsen nieuwe banken en bakken 14-sept bakken en banken beplanten Voor meer informatie kunt u contact op nemen met Bastiaan de Schipper of Fleur van Brenk van Vastgoedbeheer. Grootschalig onderhoud A10-Oost binnenring In juli hebben we u reeds geïnformeerd over het grootschalig onderhoud aan de A10-Oost binnenring binnen de periode van 11 september tot en met 5 oktober. Inmiddels heeft Rijkswaterstaat in samenwerking met de aannemer gezorgd dat de hinder beperkt blijft tot twee weekenden in plaats van de eerder gemelde drie weekenden. Het betreft de weekenden:

Tracer 1 9 – 1 0 s epte m b e r 2009

Verpleegkundige keel, neus en oorheelkunde D1.2009.00044 afdeling/dienst KNO, divisie II werktijd 24 uur per week inlichtingen Mw. P. Veenvliet, e-mail: [email protected], of tst. 41542

Datamanager / databaseprogrammeur D6.2009.00076 afdeling/dienst epidemiologie & biostatistiek, divisie VI werktijd 36 uur per week salarisschaal 8 inlichtingen Drs. W.G.C. Kraan, e-mail: [email protected], of tst. 48193

Oproepen & advertenties

Support & beheerspecialist-DBA D7.2009.00044 afdeling/dienst ICT, Facilitair bedrijf / Stafdiensten werktijd 36 uur per week salarisschaal 9 inlichtingen M. Devos, teamleider infrastructuur beheer, tst. 46132

Vacatures van 2 sept t/m 8 sept. Uiterlijke reactiedatum 21 september 2009 Verpleegkundige D4.2009.00014 afdeling/dienst vaatchirurgie/ cardiochirurgie/cardiologie, divisie IV werktijd 24-36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen Mw. H. Ket, hoofd zorgeenheid, e-mail: [email protected] of tst. 42073, tacer *986925 Researchanalist D5.2009.00075 afdeling/dienst metabool laboratorium / afdeling klinische chemie, divisie V werktijd 36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen Dr. P. G. Scheffer, wetenschappelijk onderzoeker, e-mail: [email protected] of tst. 42483

Scientist / postdoctoral fellow D5.2009.00076 afdeling/dienst molecular cell biology and immunology, divisie V werktijd 36 uur per week salarisschaal 10 inlichtingen Prof. dr. G. Kraal, e-mail: [email protected] of tst. 48073 Medium care verpleegkundige D4.2009.00066 afdeling/dienst medium care, divisie IV werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 8A inlichtingen Mw. S.A. van den Berge, e-mail: [email protected] of tst. 44417 Aansturend medisch administratief medewerker D5.2009.00077 afdeling/dienst medische microbiologie en infectiepreventie, divisie V werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen W. van Wijngaarden, e-mail: [email protected] of tst. 48695 Phd-student in neuroscience D2.2009.00053 afdeling/dienst department of anatomy & neurosciences, divisie II werktijd 36 uur per week inlichtingen dr. A.M.W. van Dam, e-mail: [email protected] of tst. 48095 Activiteitenbegeleider MPU D2.2009.00054 afdeling/dienst medisch psychiatrische unit, divisie II werktijd 16 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen Dhr. T. Brouwer, e-mail: [email protected] of tst. 41922

Amstel Academie De Boelelaan 1109 1081 HV Amsterdam Bedrijfsopleidingen M. van Nieuwenhoven  Bij- en nascholingen M. van Nieuwenhoven Verpleegkundige vervolgopleidingen  Paramedische opleidingen  www.VUmc.nl/amstelacademie

- van vrijdag 11 september 21.00 uur tot en met maandag 14 september 05.00 uur - van vrijdag 2 oktober 21.00 uur tot en met maandag 5 oktober 05.00 uur

Het aanbod bedrijfsopleidingen voorjaar 2009 van de Amstel Academie staat op internet. www.amstelacademie.nl link Ontwikkelingsgerichte trainingen

Werkzaamheden De werkzaamheden vinden plaats op het traject tussen knooppunt Watergraafsmeer en knooppunt Amstel, in de richting van Den Haag/Schiphol. Hiervoor wordt de A10-Oost binnenring gedurende twee weekenden afgesloten. Tijdens de weekendwerkzaamheden is de aansluiting met de A2 en zijn ook de toe- en afritten richting Den Haag/Schiphol afgesloten. De aansluiting van de A10-Noord naar de A1 blijft open tijdens de weekendafsluitingen. Al het verkeer wordt omgeleid via de A9 of de A10-Noord/A10-West. U dient hierbij rekening te houden met een langere reistijd.  Lees meer over de weekendafsluitingen In de factsheet vindt u alle informatie over de weekendafsluitingen van de A10-Oost binnenring. Bijvoorbeeld de exacte data en het ingezette alternatief vervoer. De factsheet kunt u ook bekijken en downloaden via www.rijkswaterstaat.nl/A10-Oost en www.vanAnaarBeter.nl. De factsheet is handig om te publiceren op uw website of te verspreiden onder personeel, klanten en relaties. Heeft u na het lezen van deze mail nog vragen? Bel de gratis informatielijn van Rijkswaterstaat: 0800 - 8002.

De Amstel Academie biedt inspirerende trainingen en workshops aan, die u ondersteunen bij het optimaal benutten van uw kwaliteiten. Weet u nog niet welke training u wilt volgen? Kijk snel hieronder en schrijf nu in! Computertrainingen Outlook 2003: uw Outlookagenda de baas op 13 oktober (ochtend) Nee, u leert hier niet uw tijd te managen! Wel, hoe u in Outlook voor uzelf of voor uw leidinggevende de agenda kunt beheren. Afspraken maken, vergaderingen organiseren, veranderingen aanbrengen. Kortom, ervoor zorgen dat de Outlookagenda vóór u werkt en niet tegen u. Open aanbod VUmc In goed overleg met de Unit Human Resource Management van de stafdienst P&O is een aantal trainingen ontwikkeld dat direct aansluit bij het beleid van VUmc, vanuit de visie dat de werkgever faciliterend is in de ontwikkeling van goed medewerkerschap en goed leiderschap. Deze trainingen worden door P&O betaald. Persoonlijke ontwikkeling De tijd de baas op 23 september (hele dag) en 7 oktober (middag) (1 ½ dag) Na afloop van de training beschikt u over (zelf)kennis, inzicht en vaardigheden om beter met uw tijd om te gaan. U neemt weer de regio over u eigen tijd.

(020) (020) (020) (020) (020)

444 444 444 444 444

4229 4253 4253 2020 4569

Voor wetenschappers De postdoc van de toekomst op 29- en 30 september (2 hele dagen) Als postdoc zit u vaak in een lastige positie. Waar u als promovendus nog begeleid wordt en relatief duidelijke kaders hebt, zult u nu zelf uw eigen plan moeten uitstippelen om een eigen onderzoeksgroep te kunnen gaan leiden, met daarbij niet altijd eenduidig gedefinieerde taken. Naast praktische handreikingen gaat u vooral aan de slag met verschillende oefeningen, spelvormen en structuren met ruimte voor uw specifieke vragen. Bij de volgende bijscholingen zijn nog plaatsen beschikbaar. Zieke pasgeborenen op Verloskunde op 21 en 22 september (2 hele dagen) Voor obstetrieverpleegkundigen werkzaam op een Verloskunde-afdeling Dialyse op 24 september en 2 oktober (2 hele dagen) Voor gediplomeerd dialyseverpleegkundigen werkzaam op een Dialyse-afdeling Inhoudelijke informatie over deze workshop en trainingen kunt u vinden op www. AmstelAcademie.nl (en dan doorklikken naar ‘Ontwikkelingsgerichte trainingen’ of ‘Bij- en nascholingen’. Daar treft u ook het inschrijfformulier. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met Anita Mul en Marjolein van Nieuwenhoven. Zij staan u graag te woord. Tel. 44253 / 44213, e-mail: [email protected]

Menu Informatie over het menu vindt u ook op de startpagina van intranet

donderdag 10 september gebakken vis, remouladesaus, wortelen, frituur aardappel, geb. tomatensoep, held. Chinese kippensoep, veg. geb. tomatensoep, veg. held. Chinese soep vrijdag 11 september bolognaisesaus, veg. bolognaisesaus, komkommersalade, spaghetti, geb. mosterdsoep, held. groentesoep, veg. geb. mosterdsoep, veg. held. groentesoep zaterdag 12 september wienerschnitzel, veg. schnitzel, jus + veg. jus, koninginnen melange, frituur aardappel, geb. kipkerriesoep, held. tomaatvermicelli, veg. geb. kerriesoep, veg. held. tomaatvermicelli zondag 13 september cannelloni, rauwkost, foccacia, geb. goulashsoep, held. vermicellisoep, veg. geb. paprikasoep, veg. held. vermicellisoep maandag 14 september rundvlees a la Bourguignon, rode kool, aardappelpuree, geb. minestronesoep, held. kippensoep, veg. geb. minestronesoep, veg. held. groentesoep dinsdag 15 september döner kebab, knoflook+rode saus, rauwkost, pita broodje, geb. linzensoep, held. Mulligatawnysoep, veg. geb. linzensoep, veg. held. Mulligatawnysoep woensdag 16 september gestoofde zalmfilet, Hollandaisesaus, spinazie, gekookte aardappelen, geb. champignonsoep, held. uiensoep, veg. geb. champignonsoep, veg. held. uiensoep donderdag 17 september klapstuk, veg. worst, klapstuk jus, hutspot, geb. Zwitserse kaassoep, held. aspergesoep, veg. geb. Zwitserse kaassoep, veg. held. aspergesoep

Personeel en organisatie Informatie over personele zaken vindt u ook op intranet onder de rubriek ‘personeel’

Nieuwe medewerker nodig? Heeft u een nieuwe medewerker nodig op uw afdeling? Dan kunt u voordat u de werving en selectie procedure in gang zet eerst de kandidatenpool raadplegen. De kandidatenpool bevat gegevens van mensen die een open sollicitatie doen via de zogenaamde Werkensite. Zij vullen hier een formulier in plus hun motivatie om bij VUmc te willen werken. Deze kandidaten worden door het loopbaancentrum VUmc gescreend. De gegevens van deze kandidaten blijven drie maanden in de kandidatenpool staan. Kijk of de juiste medewerker in de kandidatenpool  zit. Voor meer informatie over de kandidatenpool kunt u contact opnemen met Hugo Ruighaver van het loopbaancentrum (42744). Ongewenst gedrag en bereikbaarheid vertrouwenspersonen VUmc wil iedereen een goed en veilig werkklimaat bieden. Daarom voert VUmc een actief beleid om gewenst gedrag te bevorderen en ongewenst gedrag tegen te gaan. Als je te maken hebt met ongewenst gedrag kun je contact opnemen met

een vertrouwenspersoon van VUmc. De vertrouwenspersonen zijn onafhankelijk en de gesprekken zijn vertrouwelijk; zij zullen samen met jou de situatie verhelderen en bekijken wat de beste manier is om deze op te lossen. De vertrouwenspersonen zijn tijdens kantooruren bereikbaar via 06-1332 9123 of via de stafdienst P&O  020-444 2732 . De reiskostenvergoeding wordt beter én groener bij VUmc Per 1 juli 2009 is de nieuwe uitvoeringsregeling ‘Tegemoetkoming reiskosten woon-werkverkeer’ vastgesteld. Medewerkers die met het openbaar vervoer naar hun werk komen, ontvangen een hogere bijdrage in de kosten. VUmc wil een aantrekkelijke werkgever zijn en blijven voor haar medewerkers. Dat kan alleen als zij ook met arbeidsvoorwaarden concurrerend is met andere ziekenhuizen in de regio. VUmc wil medewerkers aan zich binden, nieuwe medewerkers aantrekken en het gebruik van het openbaar vervoer stimuleren, zodat minder medewerkers met de auto naar het werk komen. Kijk voor meer informatie op P&O intranet

Ondernemingsraad Informatie over de OR vindt u ook op intranet onder http://intranet/OR

vrijdag 18 september babi ketjap, quorn ketjap, ketjap groenten, witte rijst, geb. tomatensoep, held. Chinese kippensoep, veg. geb. tomatensoep, veg. held. Chinese soep Aan de ORde 10 september 2009 zaterdag 19 september visstick, remouladesaus, snijbonen, frituur aardappel, geb. aspergesoep, held. groentesoep, veg. geb. aspergesoep, veg. held. groentesoep zondag 20 september kotelet Suisse, groentenstrüdel, jus, tuinbonen, gekookte aardappelen, geb. kip-kerriesoep, held. tomaatvermicellisoep, veg. geb. kerriesoep, veg. held. tomaatvermicellisoep maandag 21 september gehaktbal h.o.h., kaasschnitzel, jus, duo wortel, gekookte aardappelen, geb. champignonsoep, held. Madrileense soep, geb. veg. champignonsoep, held. veg. Madrileense soep dinsdag 22 september runder Hawaïburger, ananassaus, jus, Mexicaanse groenten, gekookte aardappelen, geb. Tandoorisoep, held. aspergesoep, geb. veg. Tandoorisoep, held. veg. aspergesoep woensdag 23 september kipsaté, omelet naturel, satésaus, nasi, veg. nasi, atjar + kroepoek, geb. tomaat-pompoensoep, held. Chinese kippensoep, geb. veg. tomaatpompoensoep, held. veg. Chinese soep

Na het zomerreces is de OR op 25 augustus jl. weer aan haar vergaderingen begonnen. De volgende zaken zijn aan de orde gekomen. Formulier jaargesprek De cie. P&O houden zich nog bezig met het verzoek tot instemming formulier jaargesprek. Voortraject herstructurering zorgeenheden divisie III In verband met het advies zal divisie cie. A zal hier binnenkort een beeldvorming in de OR over geven. Portefeuille verdeling van de Raad van Bestuur Door deze aanstaande benoeming bestaat de raad van bestuur voortaan niet meer uit drie maar uit vier leden en wijzigen hun portefeuilles en daarmee de bestuursstructuur. Klokkenluidersregeling Vooralsnog is er door de OR geen instemming verleend. Er vindt nog overleg plaats om over een aantal punten te spreken. Verlenging diensten VMD en MMI Er is vorig jaar instemming verleend om een pilot te starten voor de duur van een jaar. Het jaar is inmiddels verstreken en er moet opnieuw instemming verleend worden. Bedrijfsnoodplan Raad van Bestuur/ dienst SBP Cie. P&O zal zich hiermee bezig houden.

Tracer 1 9 – 10 s epte m b e r 2009

Kaderbrief en bijlagen 2009 Deze kaderbrief zal tijdens de overlegvergadering in oktober met de raad van bestuur besproken worden. Concept sociaal beleidskader Dit is belangrijk voor het fusieproces met GGZ-InGeest. Het huidige beleidskader heeft een update nodig. Binnenkort is er een lokaal overleg met de vakbonden en de Raad van Bestuur. Pilot avondpoli De pilot loopt en de evaluatie wordt in november verwacht. Regeling reiskosten De cie. P&O gaat onduidelijkheden hierover nog verder bespreken met P&O. Fietsenstalling De OR heeft in de laatste overlegvergadering met de raad van bestuur besproken, dat zij de reiskostenvergoeding belangrijk vindt, maar dat er ook aan de fietsenstallingen gedacht moet worden. De OR zal dit verder bespreken met het Facilitair Bedrijf. Dagelijks bestuur OR Inge Schadee-Eestermans (voorzitter), Willy Arjaans (vice-voorzitter), Andy Higgs, Emile Heilbron, René van Andel (ambtelijk secretaris) Inlichtingen Bureau medezeggenschap, Hoogbouw H 322, Tel 43478, e-mail [email protected], http://intranet/afdelingen/orgaan/OR/

Bibliotheek Bezoek de medische en verpleegkundige bibliotheek in VUmc op locatie 0B100 (nabij personeelsrestaurant). Openingstijden: maandag t/m donderdag van 9 tot 21 uur en vrijdag van 9 tot 17 uur. Tel: (020-44) 41237. Web: www.ubvu.vu.nl/geneeskunde

Vergroot uw informatievaardigheden met de cursussen van de medische bibliotheek! Cursus systematisch zoeken voor reviews Schrijvers van systematische reviews leren in deze compacte cursus álles over databasekeuze, zoektermen en -technieken, documentatie en rapportage. Elke eerste woensdag. Cursus citatieanalyse Voor ondersteunend VUmc-personeel. Een citatieanalyse voor arts of onderzoeker van uw afdeling? Na deze cursus maakt u citatieanalyses volgens de richtlijn Commissie Topkader. Elke tweede donderdag. Onze andere cursussen Wie werkt met PubMed doet dat na onze 2-urige PubMed-cursus sneller en beter. Verder verzorgen wij regelmatig een introcursussen Reference Manager. En ook zijn er lessen-op-maat mogelijk voor VUmc-groepen.

Aanmelden voor al onze cursussen: www.ubvu.vu.nl > agenda Bij kennis met de Nieuwsbrief medische bibliotheek Blijf op de hoogte van de nieuwste medische informatiebronnen en de service die wij u bieden met onze nieuwsbrief voor artsen, onderzoekers, verpleegkundigen en paramedici van het VUmc: www.ubvu.vu.nl/nieuwsbriefmedisch/ laatstenummer.html. Inhoudelijke vragen? Bel of mail de medisch informatiespecialist! René Otten: (020-44)42027, [email protected]; Hans Ket: (020-44)42523, [email protected]; Ilse Jansma: (020-44)42523, i.jansma@ubvu. vu.nl. Tracer: *97 (zeven!) 337.

Samenwerking VUmc-GGZ inGeest

Angst en somberheid mogen het leven niet beheersen geleid door een gespecialiseerde verpleegkundige. Tijdens de sessies worden de problemen die angst of depressie uitlokken, vastgesteld en strategieën ontwikkeld. Mocht er onvoldoende verbetering optreden dan volgt de laatste stap: door een psycholoog of psychiater. Verdonck: “Cruciaal bij stepped care is het monitoren van de klachten. Hiervoor wordt OncoQuest gebruikt, een touch screen computer systeem dat de kwaliteit van leven van patiënten in kaart brengt.”

n Pauline Diemel

Start Deze maand wordt gestart met het benaderen van patiënten. Krebber: “Patiënten kunnen zich niet aanmelden voor het onderzoek, maar worden door de behandelend artsen geselecteerd op basis van de computertest. Diegenen met een verhoogd risico op een angststoornis en depressie worden uitgenodigd voor een diagnostisch interview. Blijkt daaruit dat er sprake is van een stoornis, dan wordt de patiënt gevraagd mee te doen met het onderzoek.” Om te bepalen of de getrapte zorg zin heeft of niet worden twee groepen vergeleken. De ene groep volgt het stepped care-programma en de andere groep ontvangt de gebruikelijke psychosociale zorg. De studie duurt in totaal vier jaar. Verdonck en Krebber verwachten dat over twee jaar de eerste resultaten van dit onderzoek gepresenteerd kunnen worden.

Cardiologie krijgt hightech hartkatheterisatiekamers n Ruud Pattiapon

Het is niet zijn grootste project, wel één van de technisch meest ingewikkelde. Douwe van Riet windt er geen doekjes om. “Als je aan de ene kant van de muur tot aan het hart van een patiënt aan het opereren bent en aan de andere kant met mokers de muren eruit moet slaan, dan heb je wel een uitdaging”, zegt de projectleider huisvesting over de bouw van nieuwe hartkatheterisatiekamers in de IC-toren. De uitvoering van het project is in het voorjaar van 2009 gestart, na een voorbereiding van meer dan een jaar en zal in twee fases in januari en september 2010 worden opgeleverd, zegt Douwe van Riet. “De bouw is op ok-niveau, er zit heel veel techniek in, terwijl het gebouw zich op die locatie daar niet echt voor leent. We hebben een aantal trucs moeten uithalen om het allemaal voor elkaar te krijgen.” Het uiteindelijk resultaat zal de beproeving meer dan waard zijn, weet hij. “We bouwen een state-of-the-art voorziening waarmee de afdeling cardiologie weer jaren vooruit kan. Dat geeft een goed gevoel.” De

Projectleider Irma Verdonck (links) en promovenda Anne-Marie Krebber onderzoeken of een stapsgewijze aanpak van angst en depressie zinvol is

heelkunde/hoofd-halschirurgie, longziekten, medische psychologie en de psychiatrisch consultatieve dienst van VUmc, klinische psychologie van de VU en ggz InGeest. Anne-Marie Krebber is als promovenda aangetrokken om het project te coördineren. “Het grote verschil met de gebruikelijke psychische

hulp is dat het trapsgewijs is en aansluit op de behoefte van de patiënt.” Het complete programma bestaat uit vier stappen. Eerst twee weken waakzaam afwachten. Deze periode is nodig omdat bij een deel van de patiënten spontaan herstel optreedt. Daarna wordt de patient een zelfhulpcursus aangeboden, schriftelijk

of via een speciale website. In deze cursus krijgen patiënten methoden aangereikt waarmee zij zelfstandig aan hun problemen kunnen werken. Mocht dit niet helpen dan volgt stap drie, gesprekstherapie. Deze therapie, ook wel ‘problem solving therapy’ genoemd, is een korte behandeling van zes sessies

uitrusting in de kamers was immers dringend aan vervanging toe. De nieuwe apparatuur en de inrichting van de kamers moest echter wel aan nieuwe wettelijke richtlijnen voldoen. “Er moesten hygiënezoneringen worden aangebracht. Die zaten niet in de oude indeling en moesten worden ingebouwd.”

Ambilight Als alles gereed is, mogen er ingrepen worden verricht, die in de oude situatie niet waren toegestaan of mogelijk waren. “Het wordt een zeer modern complex, in de lijn van de operatiekamers die al eerder zijn opgeleverd. Voor een universitair medisch centrum is het top of the bill.” De kamers worden voorzien van ambilight, gaat Van Riet verder. “Daarmee kunnen we de kamers elke kleur geven die we willen. Heel prettig voor de patiënt, want die is tijdens zo’n ingreep grotendeels bij kennis. Een keuze voor een bepaalde kleur, heeft een gunstige uitwerking op de gemoedstoestand van de patiënt.” Die mag zelfs zijn eigen muziek meebrengen om de sfeer wat aangenamer te maken. Zelfs rockmuziek. “Als je daarover tenminste overeenstemming kunt bereiken met je arts en zolang hij er maar niet nerveus van wordt”, lacht de projectleider. De nieuwe hartkatheterisatiekamers zijn hightech ingericht en zullen aan alle wettelijke richtlijnen van brandveiligheid en infectiepreventie voldoen, verzekert Van Riet. “We hebben veel geleerd van de eerdere renovatieprojecten. Wat betreft de patiëntveiligheid zitten we de komende tien jaar goed.”

Foto: mark van den brink

Volgens projectleider Irma Verdonck ervaart een flink aantal patiënten na afloop van de behandeling tegen kanker nog maar weinig levensvreugde. “Angst en sombere gevoelens horen erbij, maar het mag niet te lang duren en je leven niet gaan beheersen.” Het blijkt dat mensen met long- en hoofd-halskanker relatief weinig gebruik maken van psychische hulp, terwijl dat wel effectieve zorg kan zijn. Stepped Care is een zorgprogramma waarin verschillende behandelmethoden voor angst en depressie worden aangeboden. In de huisartsenpraktijk en in de ouderenzorg is het programma al getest en is bewezen dat het werkt. Verdonck: “Het belangrijkste doel is om het welbevinden van de patiënt te verbeteren. Maar ook om de kosten te verminderen door het effectief inzetten van de psychosociale zorg.” Het onderzoek is een samenwerkingsproject van de afdelingen kno-

Foto: mark van den brink

“Angst is toch normaal als je met kanker bent geconfronteerd? Ik hoef helemaal niet naar een psycholoog.” Dit is een veel gehoorde reactie van mensen met long- of hoofd-halskanker die na een vaak langdurige behandeling moeite hebben om het leven weer op te pakken. Om voor hen een oplossing te vinden, onderzoekt VU medisch centrum het zorgprogramma stepped care.

Collega’s feliciteren Rob Strack van Schijndel met de toekenning van de zilveren legpenning

Zilveren legpenning uitgereikt De zilveren legpenning 2009 is uitgereikt aan Rob Strack van Schijndel. Hij ontving deze blijk van waardering tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Foyer op woensdag 2 april. Wegens persoonlijke omstandigheden vond de uitreiking niet plaats op het gebruikelijke moment, de nieuwjaarsreceptie. Rob Strack van Schijndel is van grote betekenis voor de kwaliteitsverbeteringen van VU medisch centrum, zowel op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs als de relatie

Tracer 1 9 – 1 0 s epte m b e r 2009 – O rg an isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

met verwijzers. Zo heeft hij een centrale rol gespeeld in costa-VU, een acroniem voor COmplexe Situatie Training Arts-assistenten. De cursus is ontwikkeld om de communicatie tussen zorgverlener en patiënten te verbeteren, van omgaan met boze patiënten tot het voeren van een slecht nieuws-gesprek. Verder was Strack van Schijndel de aanjager van het boek over consultatieve inwendige geneeskunde, waarin de rol van de internist als consulent centraal staat. De grote aandacht

voor voeding in VU medisch centrum is mede zijn verdienste. Hij heeft de leiding over het voedingsteam en heeft samen met anderen aan de wieg gestaan van snaq. Ook op de intensive care volwassenen heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan het verbeteren van de voeding van patiënten.Tijdens zijn speech stelde Strack van Schijndel dat VU medisch centrum bij uitstek een organisatie is waar ruimte wordt gegeven voor ontplooiing en bijzondere belangstelling. 7

Promotie vrijdag 18 september – aula, 10.45 uur, G.M.E.E. Peeters, ‘Prevention of falling in older persons with a high risk of recurrent falling’ promotoren: prof.dr. P.T.A.M. Lips, prof.dr. L.M. Bouter; copromotoren: dr. P.J.M. Elders, dr. N.M. van Schoor vrijdag 18 september – aula, 13.45 uur, A.W. van den Belt-Dusebout, ‘Late adverse effects of treatment for testicular cancer of Hodgkin’s lymphoma’ promotoren: prof.dr.ir. F.E. van Leeuwen, prof.dr. J.A. Gietema; copromotoren: dr. B.M.P. Aleman, dr. R. de Wit maandag 21 september – aula, 10.45 uur, M.M. Yaqub, ‘Quantification of brain PET studies’ promotor: prof.dr. A.A. Lammertsma; copromotoren: dr. R. Boellaard, dr. B.N.M. van Berckel donderdag 1 oktober – aula, 10.45 uur, H.D. van Tuyl, ‘COBRA combination therapy in rheumatoid arthritis. Implementation and beyond’ promotoren: prof.dr. B.A.C. Dijkmans, prof.dr. M. Boers; copromotoren: prof.dr. W.F. Lems, dr. A.E. Voskuyl donderdag 1 oktober – aula, 13.45 uur, E.G.M. van Baarsen, ‘Heterogenomics of autoimmunity towards personalized medicine’ promotor: prof.dr. C.L. Verweij; copromotor: dr. C.T.M. van der Pouw Kraan vrijdag 9 oktober – aula, 13.45 uur, R.J.W. Hoogendoorn, ‘Studies on the degeneration and regeneration of the intervertebral disc’ promotoren: prof.dr. R.A. Bank, prof. dr. P.I.J.M. Wuisman (†); copromotoren: dr. M.N. Helder, dr.ir. T.H. Smit maandag 12 oktober – aula, 13.45 uur, H.G. van der Roest, ‘Care needs in dementia and digital interactive information provisioning’ promotoren: prof.dr. Ph. Scheltens, prof.dr. C. Jonker; copromotoren: dr. R.M. Dröes, dr. F.J.M. Meiland dinsdag 13 oktober – aula, 13.45 uur, M.N. Spies-Dorgelo, ‘Hand and wrist problems in general pratice: diagnosis and prognosis’ promotor: prof.dr. H.E. van der Horst; copromotor: dr. D.A.W.M. van der Windt donderdag 15 oktober – aula, 10.45 uur, K. Wagenaar, ‘Cognitive and psychological functioning of adolescents born after IVF’ promotoren: prof.dr. P.T. CohenKettenis, prof.dr. H.A. Delemarre-van de Waal; copromotor: dr. J. Huisman donderdag 15 oktober – aula, 15.45 uur, K.T.B. Mouchaers, ‘The right ventricle as a diagnostic and therapeutic target in pulmonary arterial hypertension. A translational approach’ promotoren: prof.dr. P.E. Postmus, prof.dr. V.W.M. van Hinsbergh; copromotoren: dr. A. Noordegraaf, dr. W.J. van der Laarse vrijdag 16 oktober – aula, 10.45 uur, J. van Dillen, ‘Obstetric audit in Namibia and the Netherlands’ promotor: prof.dr. J.J.M. van Roosmalen Oratie donderdag 8 oktober – aula, 15.45 uur, prof.dr. A.W. Griffioen, ‘Angiogenesis: fundamental and clinical perspectives’ Symposium vrijdag 25 september – VEZET, Warmenhuizen, 10.00-17.00 uur, symposium ‘Voeding en kanker’ Meer informatie en aanmelden: www.VUmc.nl/CCA donderdag 1 oktober – Amstelzaal, 9.3017.00 uur, verpleegkundig symposium ‘Wijs met grijs. Betere zorg voor oudere patiënten’ Meer informatie: PAOG, tst. 48444, [email protected] maandag 5 oktober-10 oktober – Kinderkliniek VU medisch centrum, Kinderartsenweek 2009 Meer informatie: PAOG, tst. 48444, [email protected]

Regelmatig spoelen met water neemt veel leed weg Ten minste veertig procent van mensen met kanker die een conventionele chemobehandeling krijgen, heeft last van een ontsteking aan het mondslijmvlies (orale mucositis). Deze ontsteking kan zo ernstig zijn dat vervolgbehandelingen moeten worden uitgesteld. Om hier wat aan te doen stelde het Landelijk Expertisecentrum Verpleging en Verzorging een richtlijn orale mucositis op. n Pauline Diemel Oncologieverpleegkundige Lisette Saveur werkt samen met een team om deze richtlijn bruikbaar te maken voor VU medisch centrum. In 2008 ontving zij voor het project ‘Mondzorg, een zorg’ de VUmc-verpleegkundeprijs. Aan Tracer vertelt Saveur hoe het project is verlopen.

Scorelijst “Terugkijkend hebben we behoorlijk wat werk verzet”, geeft Saveur na enige aarzeling toe. “Je wilt altijd dat het sneller gaat, maar soms kosten dingen nu eenmaal tijd.” Samen met een team bestaande uit verpleegkundigen en artsen van de afdelingen oncologie en hematologie en mondhygiënistes heeft Saveur het afgelopen jaar hard gewerkt om de voorlichting rond orale mucositis te verbeteren. “Inmiddels is de patiëntenfolder met een aantal tips klaar en op dit moment zijn we bezig om een toolkit te ontwikkelen. Deze kit zal bestaan uit verschillende spoelmiddelen om het mondslijmvlies vochtig

Discussies branden los rond posters afgestudeerden Drie jaar geleden herzag de Amstel Academie de opleiding tot operatieassistent en anesthesiemedewerker. Met het ambitieuze project atlas werden competenties het centrale thema in de in-service opleidingsprogramma’s. Inmiddels hebben de eerste twee groepen hun studie afgerond, tot groot enthousiasme van de deelnemende ziekenhuizen. Maar liefst 39 posters stonden er opgesteld in de centrale hal van het ozw-gebouw. Zo’n vierhonderd

Lisette Saveur (links) heeft het afgelopen jaar, ondersteund door de verpleegkundeprijs, aan een richtlijn orale mucositis gewerkt mondverzorgingstips.” Vaak kan met een simpel advies al veel leed weggenomen worden. “Uit onderzoek is gebleken dat enkele malen per dag spoelen met water de kans op ontstekingen in de mond vermindert.”

te houden.” Patiënten met hoofdhalskanker worden standaard gezien door de mondhygiëniste omdat deze patiëntengroep een groot risico heeft op orale mucositis. Voor de andere patiënten is een stroomschema ontwikkeld. Saveur: “Dit schema bestaat uit een vragenlijst voor verpleegkundigen waarop patiënten gescoord worden. Door middel van de scorelijst is bij te houden welke patienten naar de mondhygiëniste moeten en welke patiënten kunnen volstaan met

Nulmeting Saveur richt zich op dit moment op haar opleiding tot nurse practioner en heeft zij het project overgedragen aan een senior verpleegkundige. “Het belangrijkste is dat de verpleeg-

kundigen op de afdelingen voorgelicht worden over mondontstekingen en de preventie ervan. Dit gaan we doen door middel van een aantal klinische lessen.” Het voorafgestelde doel van het project is om de kans op orale mucositis met vijftig procent te verminderen. Of dat gehaald is, daar kan Saveur nu nog niets over zeggen. “We moeten meten of de richtlijn het gewenste effect heeft. Hiermee willen wij zo snel mogelijk starten.”

gasten van de 22 deelnemen de ziekenhuizen voerden geanimeerde discussies met de bijna gediplomeerde operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. Het is meteen duidelijk dat de nieuwe opleiding aanslaat. “Tot nu toe sloten studenten de driejarige opleiding af met een eindexamen, een werkstuk en een eindgesprek. Zo’n werkstuk kon nog zo goed zijn, het belandde meestal ergens in een la en er werd nooit meer wat mee gedaan”, aldus Hans Timmerman, hoofd paramedische opleidingen van de Amstel Academie. “Met onze nieuwe opleiding hebben we daar nu verandering in gebracht.” Net als bij de opleiding tot basisarts draaien de veertien verpleegkun-

dige vervolgopleidingen en de drie beroepsopleidingen van de Amstel Academie allemaal om competenties. De werkstukken van de studenten zijn gefocust op het meewerken aan kwaliteitsverbetering en deskundigheidsbevordering, de zogenaamde twaalfde competentie. Ze hebben een onderwerp gekozen dat in het eigen ziekenhuis tot kwaliteitsverbetering kan leiden, ofwel in patiëntgebonden beroepssituaties ofwel in organisatie- en professiegebonden beroepssituaties. Dit jaar varieerde dat van het ontwerpen van een digitaal formulier voor per-operatieve registratie tot een methode om de statijd van operatieassistenten te verminderen en van een manier om het bewustzijn te bewaken

tot het verbeteren van de communicatie met dove en slechthorende patiënten. Studenten presenteerden hun bevindingen op uniforme posters. Alle studenten hadden de beschikking over een eigen standje, waar ze bijvoorbeeld op een laptop achtergrondinformatie konden laten zien. Er ontstonden al snel discussies. “Het mooie is dat de bevindingen van een student daardoor niet alleen in het eigen ziekenhuis terechtkomen, maar ook elders kunnen worden geïmplementeerd”, aldus Timmerman. “Een volgende stap zou kunnen zijn dat ziekenhuizen een lijstje aanleveren met vraagstellingen. Studenten kunnen dan heel doelgericht het antwoord proberen te vinden op wat er in een organisatie speelt.” n MK

Wetenschappers krijgen hulp bij vermarkten van vindingen Het Technology Transfer Office (TTO) helpt wetenschappers én specialisten bij het vermarkten van hun specialistische kennis. Eind november kunnen werknemers van VUmc en VU deelnemen aan de tweedaagse workshop ‘Marketing your Research’. “Kennis heeft een waarde, ook letterlijk”, zegt technology transfer manager Bart Klijsen. n Jeroen Kleijne “Mensen die hier werken beseffen nog niet altijd wat de waarde is van hun kennis of nieuwe apparaat. Kennis wordt te vaak weggegeven, in ruil voor wat software, een appa-

8

Foto: mark van den brink

Agenda

raat of een trip naar een congres. In het ondoorzichtige proces van idee naar markt kunnen allerlei dingen gebeuren die ervoor zorgen dat de mogelijkheden voor exploitatie onvoldoende benut worden. Het gaat erom dat je je product beschermt, dat je goede afspraken maakt met je samenwerkingspartners en je netwerk goed gebruikt, zodat je met de juiste partij in zee gaat. Juist ook bij subsidies”, aldus Bart Klijsen.

Workshop Tijdens de tweedaagse workshop maakt tto deelnemers meer bewust van de waarde van hun product en krijgen ze handvatten om hun product beter te beschermen. Voor het leren onderhandelen zet de organisatie acteurs in. “Alle zestien tot twintig deelnemers krijgen de

Tracer 1 9 – 10 se p te m b e r 2009 – O rg a n isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

kans te oefenen met hun eigen casus en dat is heel leerzaam. We kiezen bewust voor een zo breed mogelijke samenstelling, zodat deelnemers ook iets kunnen opsteken van elkaars ervaringen. Zo hoeven ze niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden en zien ze waar mogelijkheden liggen voor samenwerking. Bijna honderd mensen volgden deze workshop al eerder. De reacties tot nu toe zijn bijna allemaal positief. Je ziet dat het bewustzijn over dit onderwerp steeds meer toeneemt.” Het Technology Transfer Office draagt zorg voor de kennisexploitatie van VU en VUmc. De afdeling richt zich vooral op bewustwording en praktische ondersteuning van wetenschappers en specialisten bij het vermarkten van hun kennis. Bart Klijsen: “Via ons emailadres (zie onder)

zijn we altijd bereikbaar voor vragen. Op onze nieuwe website komt binnen twee maanden heel veel nuttige informatie te staan. Ook het aanvragen van patenten loopt via onze afdeling. In onze ‘uitvindersregeling’ staat onder meer beschreven dat uitvinders een deel van de revenuen weer terugkrijgen.”

Aanmelden De tweedaagse workshop ‘Marketing your Research’ (inclusief overnachting) wordt gehouden op 26 en 27 november in Noordwijkerhout. Geïnteresseerden kunnen zich nog tot en met 17 september aanmelden via [email protected]. Het Technology Transfer Office maakt vervolgens een selectie uit de aanmeldingen, die gericht is op een brede samenstelling van de groep.

Afscheid van Bart Veenings ‘Ik ga me de komende tijd onthaasten’ Met het teruggeven van de pieper maakte Bart Veenings een einde aan zijn bijna veertienjarige carrière op de spoedeisende hulp van VU medisch centrum. “Een opluchting”, noemt hij het zelf. Al in juli gaf hij een afscheidsfeest, maar pas op 31 augustus was hij voor de laatste keer medisch verantwoordelijk voor de spoedeisende hulp.

‘Bij een lichte stoornis past een lichte behandeling. Blijkt dat deze niet helpt, dan volgt een zwaardere behandeling. Wanneer remissie optreedt, volgt een interventie om terugval te voorkomen.’ Psychiater Ton van Balkom over de toegevoegde waarde van samenwerking eerste en tweede lijn bij de behandeling van angst en depressie. Mednet, 25 augustus.

maar mogelijk gaat hij daarnaast ook klinisch werk doen.” Een van de problemen waar de seh al jaren mee kampt is de slechte doorstroming. Het is lang niet altijd mogelijk om in huis een opname te realiseren. “Logisch, want we zitten in een wijk waar de gemiddelde leeftijd hoog is, dus bedden blijven langer bezet. Op de seh zal daarom zoveel mogelijk diagnostiek moeten plaatsvinden, om zoveel mogelijk bedden te sparen voor het therapeutische deel van de behandeling.” Waar hij met gepaste trots op terugkijkt is de goede sfeer op zijn afdeling. “Bij andere spoedeisende hulpposten is er een tekort aan verpleegkundigen. Hier niet. Mensen die op onze seh werken voelen zich hier thuis en blijven.”

Het zijn hectische jaren geweest, vindt Bart Veenings. Natuurlijk, alle artsen maken lange dagen en er zijn er maar weinig die van te voren precies weten wat de dag hen zal brengen. “Maar op de spoedeisende hulp is dat wel extreem. Je bent een verkeersagent, die constant bezig is om de hulp in goede banen te leiden. Toen ik begon moest ik echt wennen aan die manier van werken. Ik ben nu 63 jaar en het zou niet gezond zijn als ik nog doorga. Eigenlijk had ik in juli al weg willen gaan, maar mijn opvolger kon pas op 1 september beginnen, daarom ben ik nog twee maanden doorgegaan.” Het werk, maar vooral het begeleiden van jonge artsen zal hij missen. “Daar neem ik echt met pijn in het hart afscheid van.”

Gespecialiseerde arts Veenings kwam veertien jaar geleden vanuit een ziekenhuis aan het Sognefjord in Noorwegen, waar hij als chirurg werkzaam was, terug naar VU medisch centrum. Eén van de belangrijkste veranderingen die hij in die jaren heeft gezien is dat er nu een volwaardige opleiding tot seh-arts is gestart. “In andere landen hadden ze die specialisatie al voor de Tweede Wereldoorlog, maar ook in Nederland bestaat dit al een flink aantal jaren.” De opleiding tot seh-arts heeft als bijkomend voordeel dat er tegenwoordig op de seh aios rondlopen met meer ervaring in spoedeisende hulp dan de assistenten die ze hiervoor hadden. “Mijn opvolger is zelf ook een spoedeisende hulp-arts.”

Wekker uit Hij heeft nog geen concrete plannen wat hij met zijn vrije tijd gaat doen. “Ik begin met mijn wekker uit te zetten. Die heeft al die jaren op 5.30 uur gestaan en dat is nu niet meer nodig. De komende maanden wil ik vooral onthaasten.” Het staat al wel vast dat Veenings één dag per week gaat lesgeven aan de huisartsenopleiding,

Overdreven Een andere verandering betreft de patiëntenpopulatie. “We zien hier

Foto: mark van den brink

n Monique Krinkels

‘Meestal zijn de kinderen rond één jaar. We willen namelijk de zekerheid hebben dat het kind doof is en niet slechthorend.’ Audioloog Cas Smits over een jongetje van vier maanden dat een gehoorimplantaat tegen doofheid heeft gekregen. Parool, 26 augustus.

Na veertien jaar SEH kan Bart Veenings eindelijk zijn wekker uitzetten steeds meer ernstige en complexe aandoeningen. Logisch want ambulances brengen ernstige, vooral traumapatiënten naar ons of het naar het amc.” Tegelijkertijd neemt ook het totaalaantal seh-bezoeken enorm toe. “Veel mensen komen hier met de kleinste dingetjes. We hebben het afgelopen zomer vreselijk druk gehad met insectenbeten. Het is toch niet te geloven dat mensen daarvoor naar

een seh gaan. Ze zijn bang geworden en willen gerustgesteld worden. Het komt allemaal door de media”, meent hij. “Dan hebben ze weer ergens gelezen dat iemand ernstig ziek is geworden van een wespensteek.” Een ander probleem zijn de vele dronken seh-bezoekers. “Dat begint al vroeg op de dag. Het is tijd dat ik afscheid neem, want ik kan daar niet goed meer tegen.”

Pathologie wil onderzoekstijd verkorten

n Marieke Sjerps

Pathologie is tot op de dag van vandaag veel handwerk: in het laboratorium, worden weefselstukjes bewerkt en gesneden en vervolgens door de patholoog gediagnosticeerd. Een echte automatiseringsgolf ging aan dit vakgebied voorbij. Door recente uitvindingen kan een deel van het handwerk nu wel vervangen worden. Momenteel onderzoekt VUmc de mogelijkheden om bij deze ontwikkelingen aan te kunnen haken.

Tijdwinst Een aantal van die nieuwe ontwikkelingen is overigens al binnen VUmc geïmplementeerd, zoals het digitaal dicteren en kleurapparaten. Patholoog Ellis Barbé vertelt hierover: “Op het einde van het proces krijgen de pathologen de coupes (glaasjes) op hun bureau. Door het

Foto: mark van den brink

Het opzetten van de poli sneldiagnostiek door VUmc CCA heeft veel gevolgen voor de organisatie van het pathologisch onderzoek. Zowel logistiek – mensen moeten meerdere onderzoeken per dag kunnen krijgen – als het pathologisch onderzoek zelf. Het uiteindelijke doel is dat patiënten binnen 48 uur horen of ze kanker hebben of niet.

Met een soort google earth kunnen de coupes op een computerscherm worden bekeken. Inzoomen en navigeren over de coupe is simpel

verslag van de diagnose te kunnen dicteren aan de spraakcomputer is er enorm veel tijdwinst.” Ook zijn er volgens Barbé in het VUmclaboratorium inmiddels apparaten die de weefselstukjes kleuren. “Dat hoeft nu niet meer handmatig.” De afdeling pathologie ziet ook uit naar andere apparaten, zoals een tissue processor of weefselverwerker. Zo’n apparaat kan het voorbereidende werk van de pa-analisten enorm bekorten. Barbé: “Het bewerkt het weefsel en fixeert het,

zodat we daarvan plakjes kunnen snijden om de diagnose te stellen. De weefselverwerker werkt continu, zodat we niet meer een nacht hoeven te wachten om aan een volgende fase te kunnen beginnen. Al na anderhalf uur kan met het weefsel verder gewerkt worden. Het logistieke proces in het lab kan dan anders worden ingericht. Dat maakt sneldiagnostiek mogelijk.”

in de paraffine zou ook geautomatiseerd kunnen worden. Verder zijn er inmiddels nieuwe kleurmachines op de markt die veel meer mogelijkheden hebben dan de huidige. Ze kunnen bijvoorbeeld gekoppeld worden aan het kwaliteitssysteem. Barbé: “Zo kunnen we zien waar een biopt zich binnen het laboratorium bevindt.” Een stap vooruit zou digitale microscopie zijn. “Dat is een soort google earth onder de microscoop: de coupes, de glaasjes die je onder de microscoop legt, kun je inscannen in de computer. Voor in- en uitzoomen heb je dan geen microscoop meer nodig. Dat is een mooi instrument om bijvoorbeeld met andere specialisten de diagnose te bespreken. Maar het is ook heel handig voor consulten in de regio. Ik werk bijvoorbeeld voor het mc Alkmaar. Collega’s daar kunnen me dan via de computer laten zien waar ik naar moet kijken. Tot nu toe gaan coupes en verslagen allemaal fysiek met de post heen en weer, en dat kost dagen of langer. Ook het onderwijs zou daar veel baat bij hebben”, voegt ze eraan toe. Tot de nieuwe ontwikkelingen hoort natuurlijk ook het digitaal ordermanagementsysteem. “Met deze apparaten zouden we sneller kunnen werken én hogere kwaliteit kunnen leveren.”

‘Die letterlijke afstand die we tot elkaar moeten innemen, is na deze epidemie niet zomaar verdwenen.’ Hoogleraar medische publiekscommunicatie Frans Meijman over de overheid die adviseert afstand te houden als je met elkaar praat, om besmetting met de Mexicaanse griep te voorkomen. nrc, 26 augustus. ‘Onze medewerkers hebben vaak nauw contact met de gezinnen die hier logeren, maar soms zien wij het kind waarom het gaat helemaal niet eens.’ Aafke de Haan, huismanager Ronald McDonald VU Huis, over dat niet alleen de zieke kinderen maar ook hun broertjes en zusjes genieten van het speelparadijs VU-Kinderstad, op de negende en tiende verdieping. Telegraaf, 27 augustus. ‘Als we kunnen zorgen dat de dendritische cellen een tumoreiwit presenteren aan het afweersysteem en tegelijkertijd het signaal kunnen afgeven dat het een lichaamsvreemd en gevaarlijk is, volgt de aanval op de kankercellen.’ Onderzoeker Tanja de Gruijl over de belofte van immunotherapie bij het onderzoek naar kanker. Medisch Contact, 27 augustus. ‘Waar moet op sportgebied de grens tussen mannen en vrouwen worden getrokken? Dat is bijna een filosofische kwestie.’ Endocrinoloog Pim de Ronde over De vraag: waar trek je de grens tussen sportman en -vrouw? Volkskrant, 29 augustus. ‘Recentelijk is er onderzoek gedaan naar CT-scans als screeningsmethode. Een kostbare methode die niet altijd even precies is. Er kunnen afwijkende structuren worden gezien wat later geen kanker blijkt, maar wel de nodige onrust veroorzaakt bij de gescande personen. Er is echter nog een andere manier: sputumonderzoek.’ Longarts Egbert Smit over een mogelijke verbetering van de vroegtijdige opsporing van longkanker. Telegraaf, 29 augustus. ‘We kunnen als wetenschappers niet zeggen of God wel of niet bestaat, maar we kunnen wel zeggen dat je ‘het beleven van God’ en ‘het beleven van religie’ met je brein doet.’ Neurobioloog Jeroen Geurts als antwoord op de vraag van Frederique Spigt of God niet uit onszelf komt. De Tafel van Vijf, Net 5, 1 september.

Koppelen De inbedding van weefselstukjes

Tracer 1 9 – 1 0 s epte m b e r 2009 – O rg an isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg

9

Prikbord

Aaangeboden: Het boek van Duin

Helaas Antje Hartmann heeft geen enkele reactie gekregen op haar vraag naar een fietsmaatje. Ze fietst na een late dienst dus nog steeds alleen naar Amsterdam Zuidoost. “Het went”, meldt Antje.

Het prikbord op intranet biedt medewerkers de mogelijkheid om oproepen te plaatsen. Dagelijks zijn er nieuwe vraag- en aanbodadvertenties te vinden. Sommige berichten zijn wel erg bijzonder.

Désirée van der Mast, secretaresse bij verloskunde en gynaecologie, heeft de zesdelige serie ‘Duin’ van Frank Herbert in de aanbieding. “Mijn boekenkast puilde uit en ik wil ruimte maken. Niet omdat ik zoveel boeken heb, maar mijn kast is niet zo groot en ik heb dit boek al jaren niet meer gelezen, daarom wil ik het nu wegdoen. Ze lagen eerlijk gezegd al bovenop de kast. Wat ik ervoor wil hebben? Ik maak er liever iemand blij mee dan dat ik ze naar de tweedehands winkel moet brengen. Voor mij is een bosje bloemen voldoende.” ‘Duin’ is een science fiction boek en

verscheen al in 1965. Frank Herbert is er wereldberoemd mee geworden en er zijn meer dan 12 miljoen exemplaren van verkocht. Het is ook verschillende keren verfilmd, zowel voor televisie als bioscoop. “Naast de Duin-serie wil ik ook ‘De witte pest’ kwijt, een verhaal over een cardioloog die de mensheid wil uitroeien door vrouwen steriel te maken. Dat is van diezelfde auteur.” De vrijgekomen ruimte in de boekenkast zal waarschijnlijk snel weer worden opgevuld. Désirée heeft net het boek ‘Het spel van de engel’ van Carlos Ruiz Zafón gelezen, dat zich afspeelt in het turbulente

ff sporten

Mijn spaarpot

Koffiepauze, een overleg, een afscheids­borrel of een verjaardags­ feestje. Er zijn veel momenten om als collega’s ff bij elkaar te komen. Tracer legt ze vast.

Het persoonlijk budget is één van de nieuwe elementen in de cao. Er wordt geld gereserveerd voor de persoonlijke ontwikkeling van iedere medewerker. Doel is mensen langer en beter inzetbaar te houden en dat is met de toenemende vergrijzing hard nodig. Maar om wat voor bedragen gaat het en wat kunnen we er precies mee doen? Dat blijkt per leeftijdsgroep en functie te verschillen.

Wie BIZA Wanneer 27 augustus Waar De Kwakel Waarom jaarlijkse uitje Opvallend bijna iedereen werd nat

Slootje springen, kanoën, op een skippybal rondhuppen of boerengolf, er was voor iedereen wel wat leuks te doen op het jaarlijkse dagje uit van bedrijfseconomie, informatiemanagement en zorgadministratie. Met z’n vijftigen waren ze dit jaar

Bart van Nes, leidinggevende keuken, weet nog niet precies wat hij wil gaan doen met zijn persoonlijk budget. “Ik ben nog jong, dus het is nog niet zoveel. Daarom heb ik besloten om het geld op te sparen tot het een substantieel bedrag is. Wat ik er dan mee wil doen? Ik heb wel wat ideetjes, maar nog niets concreets. Ik denk aan een managementopleiding, maar dat zien we tegen die tijd wel.” Veel van zijn medewerkers zijn van plan te wachten tot hun persoonlijk budget zoden aan de dijk zet. “Alleen degene die een extra persoonlijk budget krijgen omdat ze vóór 1958 geboren zijn, geven het al uit. De meesten hebben hun leeftijdsuren teruggekocht, die dit jaar zijn vervallen, maar er zijn er ook die het geld gebruiken om bijvoorbeeld hun abp-pensioen aan te vullen.” n MK

naar boerderij Leeuwarden in De Kwakel getrokken waar het bedrijf PolderSport activiteiten ‘tussen de koeien’ organiseert. Het programma ging van start met drie onderdelen: kanovaren, boerengolf en zeskampen. “Daarna kwamen we bij elkaar voor

een survivaltocht”, vertelt Norma Wijnands. “Er waren touwconstructies over het water gemaakt en daar moesten we overheen proberen te komen. Dat was best lastig en heel wat collega’s zijn in het water gevallen. Gelukkig waren er warme douches en

hadden we droge kleding bij ons. Na afloop zijn we gaan barbecuen. Het was wel heel iets anders dan onze dagje uit vorig jaar, want toen hadden we een saxofoonworkshop, maar we hebben ons nu ook weer reuze vermaakt.” n MK

Lorenzo

10

Barcelona van de jaren twintig. Het verscheen net voor de zomervakantie. Het is een prequel op het boek waar Zafón wereldberoemd mee werd: ‘De schaduw van de wind’. In de roman ‘Het spel van de engel’ wordt een schrijver gevraagd om een religieus geschrift te scheppen dat de wereld zal veranderen. Het speelt zich opnieuw gedeeltelijk af in het kerkhof van vergeten boeken, een geheime bibliotheek waarin alle boeken verzameld zijn die in vergetelheid zijn weggezonken. “Dit is geen science fiction, maar dat maakt niet uit. Ik lees echt van alles en nog wat.” n MK

Tracer 1 9 – 10 se p te m b e r 2009 – O rg a n isat ie – O n d e r zo e k – O n d e r w i j s – Pati ë nte n zo rg