Algemene vergadering afdeling maatschappelijk welzijn van de vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels hoofdstedelijk gewest. 15 februari 2007
Vrijgemaakte energiemarkt; ervaringen OCMW Gent. 1. Inleiding In Vlaanderen is de elektriciteits- en aardgasmarkt sedert 01/07/2003 vrijgemaakt. Dit heeft zeker zijn gevolgen gehad op het terrein niet enkel voor de klanten maar ook voor de hulpverleners bij de OCMW’s. Sedert de vrijmaking van de energiemarkt heeft OCMW Gent een energiecel opgericht. 2. Werking energiecel De energiecel bestaat uit 3 maatschappelijk werkers, 1 bediende en 1 deeltijdse hoofdmaatschappelijk werker. De werking van de Energiecel is sinds de oprichting gericht op de vrijwaring van de energielevering (elektriciteit en aardgas, maar daarnaast ook water en kabeltelevisie) van personen met betalingsmoeilijkheden. De Energiecel vormt het centrale aanspreekpunt voor zowel interne en externe organisaties en vervult volgende taken: • • • • • • • • • •
gerichte informatie (vrijmaking; kiezen van een leverancier; sociale maatregelen – sociaal tarief, beschermde klant…); ondersteuning voor de welzijnsbureaus met een oplaadterminal ondersteuning van de welzijnsbureaus en themadiensten. (helpdeskfunctie, bemiddeling bij niet gekende cliënten…) registratie en inventarisatie van de tussenkomsten vanuit ons centrum inzake energie (aantal LAC – dossiers, aantal infovragen, centralisatie aantal opladingen budgetmeters…)° bemiddeling bij de commerciële leveranciers op vraag van cliënten; voorbereiden dossiers Lokale Adviescommissie (LAC) (huisbezoeken; sociaal onderzoek; contacten EanDIS…) opstellen afbetaalplannen voor de niet actief gevolgde dossiers. De actieve dossiers worden doorgestuurd naar de begeleidende wijkwerker (E-cel zorgt wel voor coördinatie en centrale registratie); de optimalisering samenwerking EanDIS (vlotte overdracht gegevens in functie van LAC, meewerken aan automatisering LAC dossier) actieve deelname aan de beleidsgroep schuldbemiddeling VVSG inzake energieproblematiek en liberalisering van de energiemarkt deelname aan het project Klimaat op Maat van de Bond Beter Leefmilieu
3. De taak van de Energiecel voor de Lokale Adviescommissie (LAC). Van de hogervermelde opdrachten, welke momenteel opgenomen worden door de Energiecel, vergt de voorbereiding van de dossiers voor de Lokale Adviescommissie de hoofdmoot. Wij geven dan ook graag wat bijkomende informatie. De LAC komt tweewekelijks samen. De LAC vergadert in de volgende gevallen: ¾ op verzoek van de sociale leverancier: •
• •
bij klaarblijkelijke onwil (d.i. de omstandigheid dat de huishoudelijke afnemer de nodige financiële middelen heeft om zijn facturen tijdig te betalen maar dat hij dat, vanwege redenen die aan hem kunnen worden toegeschreven, niet doet of heeft gedaan.) (Oa : niet opladen van budgetmeter, 150 EUR aan onbetaald facturen ,6A of gas openstaan hebben, afbetalingplan niet opvolgen….) indien de netbeheerder geen normale toegang krijgt tot de woning of de budgetmeter fraude
¾ op verzoek van de huishoudelijke afnemer: •
voor heraansluiting van de toevoer, na afsluiting.
De huishoudelijke afnemer die van oordeel is dat zijn afsluiting niet langer noodzakelijk is omdat er einde is gekomen aan de toestand van onveiligheid of wanneer er geen sprake meer is van “klaarblijkelijke onwil” of fraude, richt een schriftelijk verzoek aan de netbeheerder tot heraansluiting. Per LAC worden er een 80-tal dossiers verwerkt. Tweewekelijks ontvangt de Energiecel aldus een lijst van 80 EanDIS - klanten die voor de LAC dienen te verschijnen. De Energiecel tracht zoveel mogelijk dossiers op te lossen vóór de LAC-zitting. De Energiecel slecteert uit deze dossiers de actieve cliënten en verwittigt de begeleidende maatschappelijk werker. De andere dossiers worden behandeld door de maatschappelijk werkers van de Energiecel. 4. Cijfers Aantal dossiers per LAC (tweewekelijks Waarvan actief in wijkwerk* (1/4) Waarvan opgenomen door energiecel** (3/4) Waarvan opgelost vóór LAC(door energiecel en/of wijkwerk) Aantal dossiers die effectief op LAC komen Waarvan aanwezig op LAC*** Waarvan beslissing bij afwezigheid (afsluiting met voorwaardelijke clausule) Waarvan uitstel
80 20 60 25 55 15 30 10
Aantal beslissingen bij afwezigheid Waarvan nog oplossing binnen deadline Waarvan effectief beslissing tot afsluiting
30 23 7
* Voor actieve dossiers worden naar het wijkwerk een e-mail gestuurd met de vraag te reageren voor een bepaalde datum ** De overige dossiers worden thuis bezocht. Bij afwezigheid wordt een brief achtergelaten met de vraag naar contactname. *** Indien de maatschappelijk werker geen overeenkomst bereikt dient hij/zij samen met de cliënt voor de LAC te verschijnen. Er is ook altijd een maatschappelijk werker van de energiecel op de LAC-zitting aanwezig. 5. De zitting van de Lokale Adviescommissie. De dossiers waarvoor vooraf reeds een overeenkomst bereikt werd worden niet meer opgeroepen om voor de LAC te verschijnen. Deze klanten dienen zich dus niet meer persoonlijk aan te bieden op de zitting. De resultaten van de bemiddeling worden ter zitting aan de leden van de LAC overgemaakt. De overige klanten worden uitgenodigd om op de zitting aanwezig te zijn. De maatschappelijk werkers die geen overeenkomst voor hun cliënt bereikten met EanDIS worden eveneens op de zitting verwacht. (uitnodiging = LAC – min 1 week) Indien in de periode gelegen tussen de uitnodiging en de datum van de LAC zitting alsnog een oplossing bereikt wordt dienen de klanten en / of hun maatschappelijk werker niet aanwezig te zijn op de zitting. Taak van de Energiecel tijdens de LAC zitting. De gegevens verzameld in de voorbereiding van de LAC worden aan de leden van de Lokale Adviescommissie overgemaakt. Dit stelt de Lokale Adviescommissie in staat een oordeel te vellen over de situatie van de klant en een aangepaste beslissing te nemen.
Taak van de Energiecel na de beslissing van de Lokale adviescommissie. Alle beslissingen worden ter registratie en opvolging ingebracht in de database. Gemaakte afspraken tussen klanten, EanDIS en de Energiecel worden voor opvolging weerhouden. Op regelmatige tijdstippen worden de gemaakte afspraken door de medewerkers van de Energiecel nagekeken. De uiteindelijke bedoeling is immers dat de klanten van EanDIS terug een abonnement kunnen afsluiten met een commerciële leverancier, opdat zij zouden kunnen genieten van de effecten van een vrijgemaakte energiemarkt. De resultaten van de zittingen tonen aan dat de samenwerking zijn vruchten afwerpt. In het verleden ging veel tijd verloren in het achterhalen van de oorzaken van de wanbetaling op het moment van de zitting zelf. Het voorbereidende werk van de Energiecel alsook de inspanningen van de maatschappelijk werkers uit de Welzijnsbureau’s en Themadiensten werpen zijn vruchten af.
Voor de leden van de LAC is immers reeds duidelijk welke klanten klaarblijkelijk onwillig zijn en welke klanten bereid zijn mee te werken aan een oplossing. 6. Modaliteiten tenlastename energieschulden Beschikbaar bedrag. Inzake het vervullen van onze opdrachten voorziet het energiefonds in een tussenkomst voor ons centrum van 1 121 694,40 EUR (= som van toelage personeelskosten t.b.v. 401 123 EUR en toelage voor het verlenen van financiële hulp t.b.v. 720 571,40 EUR). Ons centrum ontvangt een jaarlijkse toelage van 720 571,40 EUR (aanpasbaar aan de index) welke exclusief dienen voor het aanzuiveren van onbetaald gebleven rekeningen of voor maatregelen van preventief sociaal energiebeleid. Over welke schulden gaat het? De sociale leverancier, EanDIS, levert elektriciteit en aardgas aan personen die omwille van achterstallige betalingen niet meer door hun commerciële leverancier beleverd worden. Niettegenstaande de maatregelen ter voorkoming van schulden bij de sociale leverancier zijn er toch enkele omstandigheden waarin door klanten schulden gemaakt kunnen worden bij EanDIS en waarvoor een verwijzing naar de lokale adviescommissie mogelijk is. Namelijk : - schulden ontstaan in de periode tussen de dropping door een commerciële leverancier en de effectieve plaatsing van een budgetmeter - onbetaalde facturen gasverbruik (gelet op het feit dat een budgetmeter gas momenteel niet mogelijk is) - onbetaald verbruik elektriciteit bij gebrek aan oplading van de budgetmeter, na aanwending van het noodkrediet wordt er verder verbruikt op 6 ampère. Dit verbruik kan niet altijd gerecupereerd worden via de inhouding van 35% op de toekomstige opladingen. Het gaat dus over: - Elektriciteitsfacturen van voor de plaatsing van een budgetmeter - Gasfacturen - Afrekeningen van schuld opgebouwd aan 6 ampère door het niet opladen van de budgetmeter. Algemene voorwaarden. -
Er is geen mogelijkheid om een haalbaar afbetalingsplan in te passen in het budget van cliënt. Betreft éénmalige tussenkomst. Enkel voor achterstallige betalingen elektriciteit en gas bij de sociale leverancier EanDIS Maximum tussenkomst is beperkt tot 1000 EUR per gezin De klant is bereid een resultaatsverbintenis aan te gaan gezien herhaling ten alle prijze vermeden moet worden. Steeds bijzonder verzoek
7. Huidige situatie. Het aantal zittingen van de LAC per maand wordt in 2007 uitgebreid van 2 naar 3 omdat het aantal te behandelen dossiers zal toenemen. Afgaand op de evolutie op de energiemarkt en de contacten met onze partners voorzien wij de komende maanden een stijging van het aantal klanten die verwezen worden naar de LAC. De huidige werkbelasting van de maatschappelijk werkers concentreert zich in hoofdzaak op de voorbereiding van de LAC-zittingen. Elk van de drie medewerkers brengt maandelijks tussen de 34 en 41 huisbezoeken en verzorgt voor deze dossiers de opvolging tot aan de LAC - zitting . Gezien de Energiecel een themadienst is die werkt voor het volledige grondgebied van Gent betekent dit vaak verre verplaatsingen. Aanvullend verzorgen de maatschappelijk werkers ook de coördinatie van de resultaten van de onderhandelingen van de wijkwerkers naar de LAC-zitting toe. De meerderheid van deze dossiers wordt opgelost dankzij het afspreken van een afbetalingsplan en behoeft een opvolging gedurende de periode dat het afbetaalplan loopt. Deze nazorg en opvolging zijn in deze dossiers momenteel onmogelijk, gezien de beperkte ruimte tussen twee LAC-zittingen en de werkbelasting waarmee de medewerkers momenteel kampen. Concreet gevolg van het niet kunnen opvolgen van deze afbetaalplannen is dat gemiddeld 1/3 van alle reeds behandelde LAC – dossiers terug op een zitting dienen te verschijnen omdat het afbetaalplan niet nageleefd werd. Voor een aantal cliënten stellen zij een tenlastename van de energieschuld voor bij EanDIS zoals voorgesteld in deze tekst bij modaliteiten van ten laste name. Door de ten laste name wordt een zeker engagement aangegaan inzake de opvolging en begeleiding van deze klanten. Deze opdracht dreigt door de steeds toenemende belasting in het gedrang te komen, wij vrezen hiermee voorbij te schieten aan de oorspronkelijke filosofie van de tenlastename die er in bestond zowel curatief als preventief te werken (herhaling voorkomen). Algemeen kunnen wij dan ook besluiten dat 3 maatschappelijk werkers momenteel enkel de LAC-dossiers kunnen opnemen en afbetalingsplannen kunnen bedingen tijdens het huisbezoek of de telefonische contacten met de cliënten. Voor verdere begeleiding en opvolging is er weinig of geen ruimte. 8. Project klimaat op maat – bond beter leefmilieu Inleiding De energiecel werkt momenteel ook mee aan het project Klimaat op Maat van de Bond Beter Leefmilieu. De Bond Beter Leefmilieu lanceerde medio vorig jaar effectief de campagne klimaat op maat. De campagne werd opgestart vanuit de vaststelling dat eerdere campagnes om mensen bewuster met energie te laten omgaan vooral een effect hadden in de middenklasse van onze bevolking.
De bevolkingsgroep die echter het meest baat heeft bij een lagere energierekening, onze doelgroep, bleek vaak onwetend of niet gemotiveerd om aan eerdere campagnes mee te werken. Uit nadere bevraging is gebleken dat deze groep mensen vooral nood hadden aan een specifieke begeleiding gedurende een campagne en de oorzaak niet te zoeken was in een gebrek in interesse of motivatie. Vanuit ons centrum werd zowel door de energiecel, vanuit hun opdracht om energiebesparende maatregelen mee te ondersteunen, en de dienst wonen, vanuit hun opdracht inzake woonbegeleiding, ingetekend op dit project. Doel van het project. Het project stelt zich tot doel om gedurende een welbepaalde periode nl. 01/12/2006 tot en met 31/03/2007 een globale energiebesparing van 8% per deelnemer te realiseren. Methodiek van dit project. In tegenstelling tot eerdere projecten, focust dit project zich voornamelijk op het tot stand brengen van een gedragswijziging. Uit onderzoek is immers gebleken dat enkele gedragsveranderingen inzake omgaan met energie een onmiddellijk effect hebben op het reëel energieverbruik van de consument. Door deelnemers te wijzen op deze gedragspatronen, hen onmiddellijk te duiden op resultaten die een verandering van dit gedrag met zich meebrengt en het besef in groep een bepaald resultaat na te streven wordt de motivatie aangewakkerd. Voordelen van deze aanpak zijn; -
er dienen geen “dure” investeringen te gebeuren het effect is onmiddellijk zichtbaar dankzij de energiekaart het groepsgebeuren verhoogt de motivatie er is begeleiding door een energiemeester het financieel voordeel is er niet alleen bij de jaarlijkse afrekening, de maandelijkse afrekeningen zullen in de toekomst lager zijn
Concrete aanpak van het project In eerste instantie volgden de 3 medewerkers van de energiecel alsook 2 medewerkers van de dienst wonen de gratis opleiding tot energiemeester aangeboden door de Bond Beter Leefmilieu. Deze opleiding bevat voornamelijk tips inzake een zuinig energiebeheer en richtlijnen inzake het bepalen en berekening van de van de besparing gedurende de projectperiode. In een overleg tussen de energiecel en de dienst wonen werden volgende richtlijnen af gesproken. Door de energiecel en de dienst wonen werden mensen, die in het kader van betalingsmoeilijkheden rond energie in aanraking kwamen met de dienst en ook opgevolgd worden in functie van de beheersing van hun toekomstig energiefactuur, geselecteerd en gevraagd in te stappen in het project.
Alle potentiële kandidaten werd tijdens een startmoment (29/11/2006) samengebracht en gedetailleerd ingelicht over de bedoeling, nut en mogelijkheden van het project. Op 01/12/2006 startte het project effectief en werden alle deelnemers bezocht door de energiemeesters die een eerste audit van de woning en gebruiken van de bewoners verrichtten. Eerste vaststellingen Uit de eerste vaststelling van onze energiemeesters is gebleken dat veel van de deelnemers zich niet bewust zijn van de invloed van hun gedrag op hun energieverbruik. Tweede belangrijke vaststelling is het feit dat veel deelnemers verouderde huishoud - of verwarmingstoestellen bezitten welke mee verantwoordelijk zijn voor de hoge energiefactuur waarmee zij opgezadeld zitten. Door de energiemeesters wordt in eerste instantie gewezen op de gedragsveranderingen welke noodzakelijk zijn voor het verlagen van hun energieverbruik. Niettemin groeide ook het besef dat een bijkomende investering in energiezuinige toestellen de impact op het verbruik nog zal verhogen en onze doelgroep een bijkomende financiële ademruimte zou bieden. Beslissing OCMW bestuur. Op basis van de bevindingen van de energiemeesters en een rondvraag bij de betrokken deelnemers is gebleken dat het voornamelijk de ijskast, wasmachine en verwarmingstoestel is welke verouderd zijn en een grote invloed hebben op het energieverbruik. Gezien er, behoudens het effect op de maandelijkse factuur en eindafrekening, geen bijzondere stimulansen zijn voor de deelnemers groeide het idee om, op het einde van het project aan alle deelnemers een extra aan te bieden die hun aanzet tot energiebewust leven blijvend zal ondersteunen. De aanschaf van een energiezuinig toestel is echter financieel niet altijd haalbaar voor onze deelnemers. Er werd vanuit ons OCMW bestuur dan ook beslist om de deelnemers aan het project Klimaat op Maat een premie van 500 EUR toe te kennen voor de aanschaf van een energiezuinig huishoudtoestel of verwarmingstoestel. 9. Onze toekomstvisie. Teneinde tegemoet te komen aan de wettelijke opdrachten ons toebedeeld in het kader van de wet van 4 september 2002, bestaat één van de taken van de maatschappelijk werkers erin om alle afgesproken afbetaalplannen intensief op te volgen. De frequentie van de LAC-zittingen zorgt bovendien voor een steeds groeiend aantal nieuwe afbetaalplannen die ook opvolging verdienen. Het opvolgen van de afbetaalplannen zou een intensievere begeleiding inhouden en maakt het ook mogelijk om cliënten op te vissen en te ondersteunen op het moment dat een afbetaalplan niet gevolgd wordt. Op deze manier ontstaat een diepgaandere methodische begeleiding met nog betere resultaten, bovendien zal er door de nauwere opvolging dieperliggende problematieken aan het licht gebracht worden. Naast de grotere voldoening voor de medewerkers om effectief een begeleiding te kunnen starten zou ook kunnen vermeden worden dat ruim 1/3 van de LAC-dossiers teruggemeld dienen te worden.
Ons voorstel Ons baserend op de hoger aangehaalde cijfers, de huidige evolutie en onze toekomstverwachtingen alsook de vooruitzichten van onze partner EanDIS hebben wij aan ons bestuur goedkeuring gevraagd om 3 bijkomende maatschappelijk werkers aan te werven. We willen hierbij nog meegeven dat de Energiecel nog in volle opbouw is en er nog een aantal taken op die themadienst zullen afkomen waarvan wij de gevolgen op heden nog niet kunnen inschatten, zoals bvb. het verhogen van aantal LAC-zittingen per maand, het Fonds ter reductie globale energiekosten (voorheen Energiebesparingsfonds, samenwerking met het Europees energiebesparingsfonds Eco’n Home, energieaudits bij kansarmen)... Momenteel wordt onze Energiecel zowel op plaatselijk als op Vlaams niveau gezien als een voorbeeld omdat er enerzijds voor elk LAC-dossier een sociaal onderzoek wordt gevoerd en er anderzijds zo goede resultaten worden geboekt in het bekomen van afbetaalplannen en aanwezigheid van de cliënten op de LAC. Onze werking zorgt er ook voor dat er in Gent heel weinig effectieve afsluitingen zijn van de energievoorzieningen. Wij willen echter nog verder gaan met het uitbouwen en opvolgen van deze cliëntsituaties. Dit zal zowel de cliënten als de jobtevredenheid van de maatschappelijk werkers ten goede komen. Momenteel wordt de Energiecel ½ time opgevolgd door een hoofdmaatschappelijk werker. In de nieuwe bezetting van 6 voltijds maatschappelijk werkers en 1 voltijds administratief medewerker voorzien we een full-time hoofdmaatschappelijk werker. De steeds nieuwe tendensen, opgerichte fondsen … vergen veel studiewerk alsook participatie in tal van overlegorganen die ten voordele van deze problematiek werden opgericht. Wij menen dat de Energiecel zijn pioniersrol moet kunnen blijven opnemen, wat een belangrijke tijdsbesteding betekent voor de hoofdmaatschappelijk werker in overleg met het diensthoofd. Deze opdracht in combinatie met de uitbreiding van de Energiecelcel vertegenwoordigt het pakket van een voltijdse taak kracht.
