Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk Oud Lent Een concreet overzicht van activiteiten rondom ontmoeten en bewegen

Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk Oud Lent Een concreet overzicht van activiteiten rondom ontmoeten en bewegen

Projectverslag HBO-V HAN, te Nijmegen Studentonderzoekers (studentnummers): Fleur Beckers (463287) & Jolijn overdijk (465059) Opdrachtgever: Minke Nieuwboer Onderdeel van het programma: “Ateliers in eerste lijn”, in samenwerking met Rob van der Sanden, het lectoraat: Langdurige zorg. Docentbegeleider: Leon van Woerden Examinator: Gertrude Kuyvenhoven Datum: 04-06-2012

Samenvatting In Oud Lent is een hometeam van verschillende professionals werkzaam dat erg betrokken en actief is met ouderen. Zij ervaren dat de ouderen in Oud Lent weinig ontmoetingsaanbod hebben en weinig mogelijkheden tot bewegen. Het doel van dit kwaliteitsproject is om een concreet overzicht te krijgen rondom de voorzieningen die er zijn voor ouderen rondom bewegen en ontmoeten. Het onderzoek spitst zich toe op de volgende hoofdvraag: Welke voorzieningen/mogelijkheden zijn er gericht op bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen in Oud Lent en sluiten deze aan bij de behoeften van de ouderen? Er is een beschrijvend kwalitatief onderzoek uitgevoerd. De dataverzameling is door middel van triangulatie gedaan. Hiervoor zijn 3 verschillende meetinstrumenten gebruikt. Er zijn individuele interviews afgenomen bij de professionals van het hometeam. Er is een focusgroep gehouden onder 9 ouderen van 70+ in Oud Lent. Verder is er een informatieverzameling gedaan door middel van informatie op internet, in brochures en door telefonisch contact met een aantal voorzieningen. Uit de resultaten kwam naar voren dat er ouderen in Oud Lent zijn die niet op de hoogte zijn van alle voorzieningen. Zij gaven aan bepaalde behoeften te hebben ten aanzien van bewegen en ontmoeten. Er kwam uit het onderzoek naar voren dat er eenzaamheid bestaat onder de ouderen in Oud Lent. Dit was voordat het onderzoek startte nog niet duidelijk. De aanbevelingen die aan het eind van dit onderzoeksverslag worden gegeven zijn gericht op behoeften die de ouderen hebben aan de verschillende voorzieningen. Verder blijkt uit het onderzoek dat de leden van het hometeam over het algemeen wel op de hoogte zijn van voorzieningen die er voor ouderen zijn rondom bewegen en ontmoeten in Oud Lent, maar niet genoeg concrete informatie hierover hadden. Er is in het onderzoek een gespecificeerd overzicht gemaakt van alle activiteiten rondom ontmoeten en bewegen voor de ouderen in Oud Lent. De belangrijkste aanbeveling die daaruit is voort gekomen, ten behoeve van de professionals van het hometeam is, gebruik te maken van dit overzicht en daarvan ouderen op de hoogte te brengen en te stimuleren er iets mee te doen.

Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 2

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE

3

VOORWOORD

5

INLEIDING

6

1.1 AANLEIDING EN ACHTERGROND 1.2 DOEL- EN VRAAGSTELLING 1.3 LEESWIJZER

6 7 7

2 THEORETISCH KADER

8

2.1 EERSTELIJNSGEZONDHEIDSZORG 2.2 VERPLEEGKUNDIGE RELEVANTIE 2.3 ANDERE WIJKGERICHTE PROFESSIONALS BINNEN HET HOMETEAM 2.4 KWETSBAARHEID 2.5 BEWEGEN 2.6 ONTMOETEN 2.7 OUD LENT 2.8 CONCLUSIE

8 8 9 10 10 11 12 12

3 METHODE VAN ONDERZOEK

13

3.1 ONDERZOEKSDESIGN 3.2 DATAVERZAMELING D.M.V TRIANGULATIE 3.1.1 LEDEN VAN HOMETEAM INDIVIDUEEL INTERVIEWEN 3.1.2 FOCUSGROEPINTERVIEW OUDEREN 3.1.3 INFORMATIEVERZAMELING 3.2 VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID 3.3 VERWERKEN VAN GEGEVENS 3.3.1 INDIVIDUELE INTERVIEWS 3.3.2 FOCUSGROEPINTERVIEW 3.3.3 INFORMATIEVERZAMELING 3.4 ANALYSEREN VAN GEGEVENS 3.4.1 INDIVIDUELE INTERVIEWS 3.4.2 INFORMATIEVERZAMELING 3.4.3 FOCUSGROEPINTERVIEW 3.5 CONCLUSIE

13 13 14 15 16 16 17 17 18 18 18 18 19 19 19


4 RESULTATEN

20

4.1 ACTIVITEITEN 4.1.1 BEWEGEN 4.1.2 BEWEGEN KWETSBARE OUDEREN 4.1.3 ONTMOETEN 4.1.4 ONTMOETEN KERK 4.2 BARRIÈRES 4.2.1 BELEMMERING 4.3 WENSEN VOOR DE TOEKOMST 4.3.1 IDEEËN/BEHOEFTEN 4.4 INFORMANTEN 4.4.1 SLEUTELFIGUREN

20 20 21 22 23 24 24 26 26 27 27

5 CONCLUSIE

28

6 AANBEVELING

30

7 DISCUSSIE

31

8 NAWOORD

33

LITERATUURLIJST

34

BIJLAGE 1 ZOEKSTRATEGIE

37

BIJLAGE 2 ONDERBOUWING ARTIKELKEUZE

39

BIJLAGE 3 VRAGENLIJST INDIVIDUEEL INTERVIEW

40

BIJLAGE 4 TOPICLIJST FOCUSGROEPINTERVIEW

41

BIJLAGE 5 TIJDSFASERING

43

BIJLAGE 6 CONCREET OVERZICHT VOORZIENINGEN

45

BIJLAGE 7 GETRANSCRIBEERDE/GELABELDE INTERVIEWS

48


Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksverslag “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent”. Dit onderzoeksverslag is geschreven in het kader van het blok kwaliteitszorg niveau 2 en 3 voor de opleiding HBO-Verpleegkunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Het onderzoek dat wij hebben uitgevoerd was in samenwerking met het lectoraat “langdurige zorg”. Wij hebben beiden onze interesse liggen bij de ouderenzorg en hebben met veel plezier en enthousiasme aan het onderzoek gewerkt. Ons onderzoek maakt deel uit project “Ateliers in de eerstelijn, de kunst van het geïntegreerd samenwerken”. Onze opdrachtgever was Minke Nieuwboer die tevens ook de projectleider van bovengenoemd project is. Zij heeft ons begeleid, ondersteund en geholpen waar nodig en daarom maken wij van deze gelegenheid gebruik om haar daarvoor te bedanken. Tevens bedanken wij onze docentbegeleider Leon van Woerden bedanken voor zijn hulp en kritische feedback die wij tijdens ons onderzoek van hem gekregen hebben. En ten slotte bedanken wij Mw. Straatsma, wijkverpleegkundige in oud Lent, voor de hulp die zij geboden heeft tijdens het onderzoek. Alle professionals van het hometeam van oud Lent willen wij bedanken voor hun medewerking en de informatie die zij gegeven hebben tijdens de interviews. De ouderen in Oud Lent bedanken wij voor de deelname aan het focusgroepinterview, en niet te vergeten onze familieleden en vrienden voor het veelvuldig doorlezen van ons onderzoeksverslag en het geven van positieve feedback. Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Nijmegen, juni 2012


Inleiding 1.1 Aanleiding en achtergrond In dit onderzoeksverslag, dat een onderdeel is van het project “Ateliers in de eerste lijn”, wordt gezocht naar mogelijkheden m.b.t. activiteiten voor ouderen (70+), binnen de wijk Oud Lent. Intermediairs ofwel hometeam in Oud Lent zijn erg betrokken bij de ouderen. Het hometeam bestaat uit o.a. de volgende professionals: huisarts, ouderenadviseur, wijkverpleegkundige, fysiotherapeut, praktijkondersteuner en maatschappelijk werker. Het hometeam bestaat al jaren en heeft al vaker activiteiten rondom ouderen georganiseerd. De professionals in het hometeam ervaren dat ouderen weinig ontmoetingsaanbod hebben (of het aanbod is niet bekend) en weinig mogelijkheden tot bewegen. Deze gesignaleerde knelpunten zijn nog niet goed in kaart gebracht. Professionals waren niet genoeg op de hoogte van alle activiteiten die er in Oud Lent zijn. Niet bekend is welke voorzieningen er concreet zijn en of de bestaande voorzieningen voldoen aan de behoeften van ouderen. Samen willen zij een duidelijk en concreet beeld krijgen over de voorzieningen die er voor de ouderen in Oud Lent zijn. Het hometeam in de wijk Oud Lent wil vooral aan de slag met de kwetsbare ouderen. Het project “Ateliers in de eerste lijn, de kunst van het geïntegreerd samenwerken”. Het project “Ateliers in de eerste lijn” is een meerjarig innovatief project dat is opgezet door: ZZG Zorggroep, twee eerstelijns gezondheidscentra, een huisartsenpraktijk genaamd “HOED” (Huisartsen Onder Een Dak), de afdeling eerstelijns geneeskunde van het UMC St Radboud en GGD Nijmegen. Het onderzoek “Voorzieningen voor ouderen (70+) in de wijk Oud Lent” is een onderdeel van bovengenoemd project. Wijkgerichte professionals, zoals huisartsen, praktijkondersteuners, ouderenadviseurs en wijkverpleegkundige teams ontwikkelen projecten en activiteiten om op wijkniveau te zorgen voor een zo optimaal mogelijke gezondheid en zelfstandigheid van de cliënten in de wijk. De keuze van de projecten en activiteiten gebeurt gezamenlijk en sluit aan bij de eigen ambities van de professionals en bij een wijkanalyse. Dit programma is gestart op 1 november 2010 en loopt door tot 1 november 2013. In een eerder onderzoek in 2009 is aangetoond dat ouderen minder actief en betrokken zijn in de maatschappij en eenzamer worden naarmate hun leeftijd toeneemt. (Meulenkamp, T., van der Hoek L., Cardol, M., 2011). In het hometeam bestond nog onduidelijkheid of er in Oud Lent eenzaamheid heerst onder de ouderen. Zij vinden het belangrijk ouderen meer te stimuleren naar activiteiten rondom ontmoeten en bewegen. In dit onderzoek heeft de wijkverpleegkundige een relevante rol. De wijkverpleegkundige biedt verpleegkundige zorg aan cliënten in de thuissituatie. Zij heeft een generalistische functie en werkt nauw samen met de huisarts en andere professionals in de eerstelijnsgezondheidszorg. Bovendien houdt de wijkverpleegkundige rekening met de behoeften en beleving van de zorgvragers. Zij dient het bereik van interventies voor relevante doelgroepen te vergroten. (Keurhorst, M., Kusters, S., Dr. Lauran, M. (2011). De verpleegkundige beroepsuitoefening vindt plaats op het niveau van de maatschappelijke gezondheidszorg. De relevantie van de verpleegkundige in de beroepsuitoefening is het bevorderen van de gezondheid van de samenleving. (Leistra, E., Liefhebber, S., Geomini, M., Hens, H., 2000). Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 6

Het bevorderen en aanreiken van activiteiten aan ouderen is iets dat behoort tot één van de taken van de verpleegkundige.

1.2 Doel- en vraagstelling Om meer duidelijkheid te krijgen rondom de voorzieningen die er zijn voor ouderen is de volgende doelstelling en hoofdvraag opgesteld. Probleemstelling: Concrete activiteiten rondom ontmoeten en bewegen in Oud Lent zijn niet voldoende bekend bij de professionals. De behoeften van de (kwetsbare) ouderen zijn tevens niet bekend. Doelstelling: In begin juni 2012 is er een concreet overzicht aan voorzieningen/mogelijkheden gericht op bewegen en ontmoeten en is bekend wat de behoeften zijn aan activiteiten voor ontmoeten en bewegen van (kwetsbare) ouderen in de wijk Oud Lent. Hoofdvraag: Welke voorzieningen/mogelijkheden zijn er gericht op bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen in oud Lent en sluiten deze aan bij de behoeften van de ouderen? Deelvragen: - Wat zijn de behoeften ten aanzien van bewegen en ontmoeten van de ouderen/kwetsbare ouderen in oud Lent. - Welke informatie is er bij de leden van het hometeam bekend over activiteiten die er zijn voor de oudere bewoners, zowel wat betreft voorzieningen, sport/bewegen en informeel opgezette activiteiten. - Wat geven sleutelfiguren aan als belangrijke mogelijkheden voor bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen?

1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 1 staat de aanleiding en de achtergrond van dit project beschreven met de daarbij behorende doelstelling en vraagstelling. In hoofdstuk 2 wordt het theoretisch kader van het project beschreven. Hierin worden onder andere begrippen toegelicht als mede onderwerpen die van belang zijn tijdens ons onderzoek. Vervolgens wordt in het derde hoofdstuk de methode van onderzoek beschreven. Hierin wordt uitgelegd voor welke verschillende meetmethoden is gekozen en hoe deze worden toegepast in het project. In het 4e hoofdstuk wordt de uitvoering van de verschillende meetinstrumenten beschreven. In hoofdstuk 5 staan de resultaten weergegeven die uit het onderzoek zijn gekomen. Vervolgens worden in de hoofdstukken 6,7 en 8 respectievelijk de conclusies, aanbevelingen en discussie besproken. Tot slot zijn er nog enkele bijlagen toegevoegd. In bijlage 1 is de zoekstrategie weergegeven, in de 2e bijlage is de artikelkeuze onderbouwd. In bijlage 3 staat de vragenlijst van het individuele interview. De topiclijst die voor het focusgroepinterview is gebruikt is te vinden in bijlage 4. In bijlage 5 is de tijdsfasering in een overzichtelijk schema terug te vinden. In bijlage 6 staat het concrete overzicht van alle activiteiten in Oud Lent alsmede het eindresultaat van het onderzoek. Ten slotte staan in bijlage 7 alle interviews uitgeschreven.


2 Theoretisch Kader In het theoretisch kader worden onderwerpen en begrippen toegelicht die van belang zijn voor het onderzoeksverslag. In dit theoretisch kader wordt gewerkt volgens een trechtermodel, waarbij de onderwerpen steeds specifieker worden toegespitst op het onderzoek. Literatuur die in dit hoofdstuk staat vermeld is tijdens het onderzoek gebruikt. In hoofdstuk 3 staan de meetmethodes die voor het onderzoek gebruikt zijn. Één van deze methodes was het focusgroepinterview met ouderen, waarbij gebruik werd gemaakt van een topiclijst. De literatuur die voor de topiclijst gebruikt is, is in dit hoofdstuk verwerkt.

2.1 Eerstelijnsgezondheidszorg Eerstelijnsgezondheidszorg wordt verleend door o.a. huisartsen, jeugdgezondheidszorgverpleegkundige, apotheker. Ook horen de eerstelijnspsychologen, fysiotherapeuten en hometeams hierbij. (http://www.thesauruszorgenwelzijn.nl/) Een hometeam is een multidisciplinair team dat zich bezig houdt met curatieve, preventieve, promotie en revalidatieactiviteiten. Doormiddel van een samenwerkingsverband met de gemeenschap wordt dit ontwikkeld en geïmplementeerd. (G. Hawley, F. Krings, T. Niessen & J. Witkamp van der Veen, 2009). In dit project speelt de eerstelijnsgezondheidszorg een belangrijke rol. Zij verwijzen mensen door naar andere professionals. Zo kan de huisarts patiënten door verwijzen naar de fysiotherapeut als hij of zij gestimuleerd en begeleid moet worden bij bewegen. Het hometeam valt onder de eerstelijnsgezondheidszorg en speelt een belangrijke rol in Oud Lent.

2.2 Verpleegkundige relevantie Een belangrijk huidig maatschappelijk thema is de dubbele vergrijzing. Er komen steeds meer ouderen in Nederland, die steeds ouder worden en nu al zorg nodig hebben of dat in de toekomst nodig zullen hebben. De verpleegkundige heeft hierin een onmisbare rol. De verpleegkundigen en verzorgenden komen het meest, van alle professionals bij de ouderen thuis en hebben daarom een signalerende functie. Zij hebben de taak om de kwaliteit van zorg te waarborgen en in de rol te stappen van ontwerper, regisseur, zorgverlener, beroepsbeoefenaar en coach. (http://www.hr-kiosk.nl/) De wijkverpleegkundige is een centrale speler in de wijk. Zij is samen met de huisarts de as als het gaat om zorg en behandeling. Zij werkt nauw samen met andere disciplines zoals de praktijkondersteuner, maatschappelijk werkende en de fysiotherapeut. Bewoners in de wijk kunnen vooral bij hen terecht. (Keurhorst, M., Kusters, S., Dr. Lauran, M. (2011). In multidisciplinair overleg of in hometeams kan de wijkverpleegkundige relevante thema’s naar voren brengen en signalen bespreekbaar maken bij de professionals van het hometeam. De wijkverpleegkundige ontwikkelt in de loop der jaren steeds meer een nieuwe rol binnen de wijk, binnen het landelijke project Zichtbare Schakel. (www.ZonMw.nl). Zij is niet alleen nodig voor de verpleegkundige zorg, maar is een belangrijke verbindende schakel in de wijk geworden. Hierbij gaat het om coördinatie, afstemming van de zorg met andere disciplines en behandelaren.


De behoeften en beleving van de zorgvragers staat voor haar centraal, net zoals een kritische houding, een open blik en het vermogen zelf oplossingen aan te kunnen dragen. Zij verpleegt, geeft advies, informatie en instructies aan onder andere ouderen of mensen met een (chronische) ziekte of handicap. Zij kunnen cliënten doorverwijzen naar andere disciplines. (Keurhorst, M., Kusters, S., Dr. Lauran, M. (2011). De wijkverpleegkundige biedt bovendien psychosociale steun, ondersteunt bij zelfmanagement, verricht medisch-technische verpleeghandelingen en coördineert de zorg voor verschillende zorgverleners. Zij dient het bereik van interventies voor relevante doelgroepen te vergroten. Zij dient tevens een multidisciplinair en transmuraal zorgnetwerk te ontwikkelen. De wijkverpleegkundige moet ten slotte ook beleidsrelevante informatie verzamelen om dit als feedback voor lokaal gezondheidsbeleid te gebruiken. (Keurhorst, M., Kusters, S., Dr. Lauran, M. (2011).

2.3 Andere wijkgerichte professionals binnen het hometeam Het hometeam in oud Lent is erg actief en betrokken bij de ouderen. Zij verwijzen ouderen door naar andere professionals in het hometeam en werken nauw samen. De huisarts speelt een belangrijke rol voor de cliënt die thuis behandeld en verzorgd wordt. Hij/zij is de coördinator van de hulpverlening en kan doorverwijzen naar andere hulpverleners zoals een fysiotherapeut of een medisch specialist. Hij vervult hiermee een poortwachtersrol. (http://www.nationaalkompas.nl/) Het is noodzakelijk voor een goede patiënten/cliëntenzorg dat de huisarts en wijkverpleegkundigen op de hoogte zijn van elkaars deskundigheid en van de bereikbaarheid. (Elling, H, 2002). De ouderenadviseur is specifiek gericht op ouderen, maar kan ook gericht zijn op chronisch zieken en gehandicapten. Zij ondersteunt ouderen die zelfstandig wonen en die als gevolg van toenemende problemen of afnemend probleemoplossend vermogen geen vat meer hebben op de inrichting van hun leven. Deze ouderen hebben problemen op het gebied van welzijn en/of wonen, veelal gecombineerd met somatische, (psycho) sociale en/of psychogeriatrische problemen. Ouderenadviseurs richten zich op maatschappelijke activiteiten en participatie van de bovengenoemde doelgroepen. Het doel van de functie van de ouderenadviseur is bijvoorbeeld het geven van invulling aan de dagbesteding. Zij bieden persoonsgerichte informatie, advies en begeleiding. Hierdoor wordt de zelfredzaamheid en het welbevinden van de ouderen behouden en vergoot. Het uitgangspunt is dat de oudere zoveel mogelijk zelf de regie over zijn eigen leven in handen houdt. (http://www.fcb.nl/) De fysiotherapeut geeft in de thuiszorg oefeningen voor het verbeteren van het functioneren en het vergroten van de veiligheid van de patiënt. (Lewis, C.B., Smits-Engelsman, B.C.M., Bottomley J.M., 1999) De fysiotherapeut speelt ook een rol in de mobilisatie van de cliënt en kan de cliënt hierbij stimuleren en voorlichting geven. De maatschappelijk werker houdt zich bezig met psychosociale hulpverlening. Zij moet voorkomen dat cliënten afglijden naar zwaardere, tweedelijnsvoorzieningen. De maatschappelijk werker heeft als taak om ervoor te zorgen dat cliënten weer actief deel nemen aan het maatschappelijk verkeer. Ook zij werkt samen met o.a. de huisarts en andere disciplines binnen de wijkverpleging. (Boot, J.M.D., 2010). De praktijkondersteuner is werkzaam bij een huisarts in de praktijk en neemt taken van de huisarts over. Ze richten zich vooral op chronische problemen en ziekten, zoals diabetes, hypertensie, astma/copd en op het begeleiden van geriatrische patiënten. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 9

Ze doen bloeddrukmeting en diabetescontroles en hebben geregeld contact met thuiszorgorganisaties. (www.kiesbeter.nl)

2.4 Kwetsbaarheid In het hometeam wordt vooral aandacht besteed aan kwetsbare patiënten, dit zijn meestal ouderen. Bij kwetsbaarheid is er sprake van zowel lichamelijk als geestelijk verlies aan vitaliteit. Bij morbiditeit neemt de kans op een depressie en daarmee dus ook kwetsbaarheid aanzienlijk toe. Deze kwetsbaarheid ontstaat ook door gebrek aan sociale vaardigheden, financiële middelen en een sociaal netwerk en heeft invloed op de kwaliteit van leven en op herstelmogelijkheden bij ziekte. Een sociaal isolement is sterk medebepalend voor het ontstaan van kwetsbaarheid. Volgens het LASA-onderzoek (longitudinaal Aging Study Amsterdam) is de gemiddelde prevalentie van kwetsbaarheid boven de 65 jaar 14,5% bij mannen en 20,7% bij vrouwen. Kwetsbaarheid neemt toe met het stijgen van de leeftijd. Bij zowel mannen als vrouwen onder de 70 jaar is bij minder dan 10% sprake van kwetsbaarheid. Bij mannen van 90 jaar en ouder is dat het geval bij 40% en 65% bij vrouwen. Uit onderzoek van de American Medical Association is gebleken dat 40% van de mensen ouderen dan 80 jaar kwetsbaar zijn. In Noord-Holland is een bevolkingsonderzoek gedaan onder mensen ouder dan 65 jaar, waarbij de prevalentie van kwetsbaarheid 32 % was. (Slaets, J.P.J., 2006, p. 343) Wanneer de term kwetsbaarheid aan ‘veroudering’ wordt gekoppeld wordt het ‘frailty’ genoemd. Het functioneren wordt op verschillende gebieden slechter naarmate de leeftijd van de persoon stijgt. Kwetsbaarheid bij ouderen is gekoppeld aan biologische en psychosociale problemen, welke samenhangen met de ernst en snelheid van het verouderingsproces en gepaard gaan met chronische ziekte en verlies van functies. Verminderde mobiliteit is daar een voorbeeld van. Daardoor ontstaat een toename van algehele afhankelijkheid bij de ADL (algemene dagelijkse levensverrichtingen). (Slaets, J.P.J., 2006, p. 342-343). Er zijn erg veel verschillende aspecten om het begrip kwetsbare ouderen te omschrijven waardoor het moeilijk is om tot een éénduidige definitie te komen. In dit onderzoek wordt de volgende definitie van NHG (Nederlandse Huisartsen Genootschap) gehanteerd: Complexe problematiek van een oudere persoon bij de aanwezigheid van 1 of meer van de volgende problemen, die vaak met elkaar interacteren: cognitieve beperkingen, handicaps, psychosociale problematiek, multimorbiditeit, polyfarmacie en maatschappelijk isolement (alleen wonen, zonder of met weinig mantelzorg: eenzaamheid). Het gaat expliciet niet alleen om chronische zorg, maar ook om veel voorkomende klachten/aandoeningen van ouderen (duizeligheid, slecht zien, slecht horen, etc.) (http://nhg.artsennet.nl/)

2.5 Bewegen Het hometeam ervaart dat ouderen in Oud Lent onvoldoende bewegingsaanbod hebben. Alle professionals waren het met elkaar eens, dat ouderen meer tot beweging moeten worden gestimuleerd. Naarmate mensen ouder worden gaat dit vaak gepaard met een toename van lichamelijke beperkingen. De lichamelijke beperkingen leiden tot verminderd functioneren op zowel fysiek als cognitief gebied. Hierdoor is er een afname van zelfredzaamheid en mobiliteit. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 10

Onderzoek naar de gevolgen van fysieke training van kwetsbare ouderen toont effectiviteit aan bij het ziekteverloop, het verminderen van de biologische veroudering, het verbeteren van de geestelijke gezondheid en de verhoging van mobiliteit en functionaliteit. Training van fitheidseigenschappen heeft daarnaast waarneembare verbeteringen laten zien bij bijv. cognitie, depressiviteit, spierkracht en het statische en dynamische balansvermogen. (Weening, B.& de Greef M., 2007, p. 1-2) Het onderstaande model (Toronto-model) geeft de relatie weer tussen lichamelijke activiteit, fitheid en zelfredzaamheid en de factoren die daarop invloed hebben. (Weening, B.& de Greef M., 2007, p. 2)

2.6 Ontmoeten De wijkgerichte professionals in het hometeam ervaren dat ouderen weinig ontmoetingsaanbod hebben of het aanbod is niet bekend. Uit een eerder onderzoek blijkt dat 11% van de alleenwonende ouderen graag nieuwe mensen zou willen ontmoeten. Ook goed contact met de buren en een prettige woonomgeving vinden ouderen belangrijk; 73% maakt minimaal wekelijks een praatje met de buren. (Meulenkamp, T., van der Hoek L., Cardol, M. (2011). In Oud Lent bestond er onduidelijkheid of er eenzaamheid onder de ouderen heerste. Professionals waren het er unaniem over eens dat ontmoeten meer gestimuleerd dient te worden onder de ouderen. Het begrip eenzaamheid zal hieronder kort worden toegelicht: Er bestaan twee soorten eenzaamheid; emotionele en sociale eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid komt voor als iemand een sterk gemis ervaart van een intieme relatie. Bij sociale eenzaamheid is sprake als iemand relaties met een bredere groep mist zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten. (Golden et al.). Eenzaamheid is een persoonlijke, subjectieve ervaring met een onvrijwillig karakter die zowel kort als lang kan duren of zelfs chronisch kan zijn. (De Jong Gierveld & Tilburg, 2007).


De kwetsbaarheid bij ouderen kenmerkt zich doordat ouderen veel binnen blijven en hierdoor weinig contact hebben met de buitenwereld. Dit alles bij elkaar zorgt dat deze ouderen eenzaam worden. (Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen, KNMG, maart 2010). Preventie van eenzaamheid en stimuleren van bewegen zijn dus heel belangrijk voor de kwetsbare ouderen. Het hometeam in Lent wil graag preventief met beide onderwerpen aan de slag. Zoals in de inleiding al naar voren kwam is het hometeam in Oud Lent niet voldoende bekend welke voorzieningen er concreet zijn en of de bestaande voorzieningen voldoen aan de behoeften van ouderen. In de wijk wonen een aantal sleutelfiguren. Dit zijn mensen met bijzondere kennis/gegevens over personen en/of zaken. (Michelbrink, 2010). Deze sleutelfiguren beschikken over bijzondere informatie, omdat zij veel in contact staan met de ouderen. Het gaat bijvoorbeeld om vrijwilligers bij “de Zonnebloem” of de kerk.

2.7 Oud Lent Het dorp Lent bestaat uit “Oud Lent” en “Nieuw Lent”. Nieuw Lent is een nieuwbouw wijk, waar vooral jongeren en jonge gezinnen wonen. In Oud Lent leven vooral de oudere mensen uit het dorp. Ouderen ervaren dat zij steeds minder bij de maatschappij horen waardoor zij meer geïsoleerd raken. Bestaande voorzieningen in Oud Lent worden binnenkort opgeheven wat tot gevolg zal hebben dat ouderen meer binnen blijven en minder sociale contacten zullen leggen. (http://www.ammerlaan.demon.nl/LENTSELUCHT.HTM)

2.8 Conclusie Het hometeam is niet goed genoeg op de hoogte, welke voorzieningen er in Oud Lent zijn voor ouderen. De behoeften van de ouderen zijn over het algemeen niet bekend bij de professionals. Nu zij bovendien in Oud Lent het gevoel hebben er niet meer bij te horen is de kans op een sociaal isolement groter hetgeen hen nog kwetsbaarder maakt, als het gaat om de kwaliteit van hun leven en om herstelmogelijkheden bij ziekte. Het hometeam wil sociale contacten en bewegen stimuleren bij deze kwetsbare ouderen. In dit projectplan wordt onderzoek gedaan naar beantwoording van de volgende hoofdvraag: Welke voorzieningen/mogelijkheden zijn er gericht op bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen in de wijk oud Lent en sluiten deze aan bij de behoeften van de ouderen?


3 Methode van onderzoek In dit hoofdstuk wordt uitgelegd welk onderzoeksdesign het onderzoek heeft. Er wordt besproken welke manier van dataverzameling is gebruikt en wat de voor- en nadelen zijn van de verschillende meetinstrumenten. De betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek wordt toegelicht. Ten slotte wordt er ingegaan op de manier van verwerken en analyseren van de gegevens.

3.1 Onderzoeksdesign Dit onderzoek is een kwalitatief beschrijvend onderzoeksdesign. Hierbij gaat het om het beschrijven of benoemen van de aard of de kenmerken van de onderzoeksverschijnselen. In een kwalitatief beschrijvend onderzoek worden vanuit het gezichtspunt van de betrokkenen gevoelens, belevingen, ervaringen etc. in kaart gebracht. Het gaat hier vaak om mensen en situaties.(Baarda, de Goede & Teunissen, 2005). Er wordt onderzoek gedaan naar de voorzieningen die er zijn in Oud Lent voor 70+ers. Verder wordt er ook in kaart gebracht wat de behoeften aan voorzieningen zijn voor de 70+ers. De voorzieningen in Oud Lent zijn gericht op ontmoeten en bewegen. Op verschillende manieren is er informatie verzameld om antwoord te krijgen op de hoofdvraag en deelvragen. De studentonderzoekers hebben door middel van verschillende meetmethoden het onderzoek uitgevoerd. Belangrijke personen, zoals sleutelfiguren, die bij het onderzoek betrokken zijn, zijn onder andere de wijkverpleegkundige, de huisarts en de ouderen (70+) in Oud Lent zelf. De fases van dit project zijn overzichtelijk in een tijdsfaseringsschema weergegeven. Het tijdsfaseringsschema staat in bijlage 5.

3.2 Dataverzameling d.m.v triangulatie Dataverzameling in dit onderzoek vond plaats door middel van triangulatie. Triangulatie houdt in dat onderzoek gedaan wordt met meerdere meetmethoden van gegevensverzameling om hetzelfde “verschijnsel” te onderzoeken. Je verzamelt gegevens dus op verschillende manieren. (Gratton, C. & Jones, I., 2007) Wanneer gebruik wordt gemaakt van triangulatie kun je nagaan in hoeverre de onderzoeksgegevens valide zijn. Als de gegevens van de verschillende meetinstrumenten dezelfde kant op wijzen, kunnen de gegevens valide genoemd worden. (Baarda, de Goede & Teunissen, 2005). Voor de verschillende meetmethoden zijn de volgende inclusiecriteria gebruikt:  Leden van het hometeam  Kwetsbare ouderen  Ouderen 70+  Behoeften  Oud Lent  Sociale eenzaamheid


3.1.1 Leden van hometeam individueel interviewen Om antwoord te krijgen op de hoofdvraag wilden de studentonderzoekers alle leden van het hometeam interviewen. De leden van het hometeam zijn per mail geïnformeerd over het interview. In deze mail werd kort uitgelegd wat het doel van dit interview was en gevraagd of de professionals wilde meewerken aan dit onderzoek. De leden van het hometeam zijn in de volgende volgorde geïnterviewd: de ouderenadviseur, de wijkverpleegkundige, de fysiotherapeut, de praktijkondersteuner en de huisarts. Daarnaast is de diëtiste geïnterviewd, omdat zij ook een bijdrage levert in het hometeam. Dit komt neer op 6 individuele interviews. De interviews zijn individueel afgenomen om te voorkomen dat één lid van het hometeam het meeste aan het woord zou zijn. Het was van belang om van elke discipline apart te horen welke activiteiten zij weten voor de 70+ers. Deze meetmethode bleek zeer geschikt om veel informatie vanuit elk lid van het hometeam (de professionals) te krijgen. Er is voor het individuele interview gebruik gemaakt van een semigestructureerd interview, om zo alle voorzieningen boven tafel te krijgen. Het semigestructureerde interview is door de studentonderzoekers in samenwerking met opdrachtgever en wijkverpleegkundige opgesteld. De vragenlijst is door deze twee “experts” gevalideerd, zodat van “expert validity” kan worden gesproken. Aanvankelijk zouden 7 individuele interviews afgenomen worden. De maatschappelijk werker heeft niet gereageerd op het verzoek tot deelname. Vanwege de bereikte saturatie werd besloten het interview te laten vervallen. Met saturatie wordt bedoeld dat er geen nieuwe informatie meer uit volgende interviews komt. De antwoorden waren veelal gelijkluidend, zodat voor de studentonderzoekers duidelijk was geworden, dat een volgend interview geen nieuwe gezichtspunten op zou leveren. Het verzadigingspunt of wel de saturatie was bereikt. (Baarda, de Goede & Teunissen, 2005). De interviews met de eerste 5 professionals zijn afgenomen tussen 23 april en 27 april. Het interview met de diëtiste is afgenomen op 11 mei. De verkregen informatie bij elk interview werd gebruikt bij het interview die daarop volgde. Op die manier werd er tijdens elk interview doorgevraagd en werd er meer informatie gegeven. Naarmate er meerdere interviews waren afgenomen werd tevens duidelijk dat er steeds minder nieuwe informatie kwam. Nadat alle 6 interviews afgenomen waren was de saturatie bereikt. Voor- en nadelen: Het individuele interview had voor de studentonderzoekers enkele voor- en nadelen. Een pluspunt was dat er persoonlijk en direct contact was met de persoon en dat het gemakkelijker was hem/haar later nogmaals te raadplegen. Een individueel interview (met name bij face to face ofwel persoonlijk interview) leverde ook non-verbale informatie op. Een lid van het hometeam beschikt over veel achtergrondinformatie. Bij kwalitatief onderzoek wordt gebruik gemaakt van weinig structuur en open vragen. Tijdens de individuele interviews is door de studentonderzoekers geprobeerd door middel van zulke vragen de geïnterviewde zoveel mogelijk zijn eigen verhaal te laten vertellen. Met het semigestructureerde interview werd er doorgevraagd op de antwoorden van de geïnterviewden. (Keuzemodel achterbanraadpleeg, 2008). Een nadeel van de methode van het individuele interview was dat het veel tijd kostte om alle leden apart te interviewen. De voorbereiding en uitwerking achteraf vergde ook veel tijd van de studentonderzoekers. Het risico bestond om de geïnterviewde bewust of onbewust te beïnvloeden.


Door het semigestructureerde interview waren de vragen open en weinig gestructureerd en werd de geïnterviewde soms gestuurd wanneer er voorbeelden werden gegeven. Hierdoor kon de geïnterviewde op antwoorden/ideeën komen waar hij/zij uit zichzelf misschien niet op gekomen was. (Keuzemodel achterbanraadpleeg, 2008). 3.1.2 Focusgroepinterview ouderen Door de ouderen te interviewen door middel van een focusgroep, werd er achterhaald aan welke voorzieningen behoefte was in deze groep. Informatie was vooral nodig over informele clubjes zoals kaarten wandelclubjes. Er werd vermoed dat de leden van het hometeam niet op de hoogte waren van het bestaan van deze informele clubjes. Daarnaast werden de behoeften van ouderen rondom voorzieningen die zij nog gerealiseerd zouden willen hebben in het groepsgesprek in kaart gebracht. Het focusgroepinterview moest volgens de literatuur uit een middelgrote tot grote groep bestaan. Er werd met een topiclijst gewerkt die, net als bij de individuele interviews, door twee experts gevalideerd was. Deze twee experts waren de opdrachtgever van de studentonderzoekers en een wijkverpleegkundige in Oud Lent. Voor het focusgroepinterview werd de topiclijst gebruikt om alle aspecten van het onderwerp aan bod te laten komen. (Michelbrink, 2010). Deze topiclijst is opgesteld aan de hand van de literatuur die voortkomt uit het theoretisch kader in hoofdstuk 2. De topiclijst is terug te vinden in bijlage 4. Als voorbereiding op de focusgroep zijn er 24 ouderen benaderd. Van deze 24 ouderen waren er 10 aanwezig op de bijeenkomst “hoe gezond is Lent” op 3 november 2011. Deze bijeenkomst werd gehouden om ideeën over Oud Lent en de voorzieningen die er zijn te bespreken. In deze bijeenkomst waren mensen aanwezig in de leeftijd 50 tot 80 jaar. Na afloop van deze bijeenkomst werd de aanwezigen verzocht een formulier in te vullen met adresgegevens en gevraagd of zij betrokken wilden worden bij het vervolg van het onderzoek. Van de aanwezige hebben 10 ouderen (70+) ingevuld dat ze betrokken wilden zijn bij het vervolg onderzoek in Lent. Deze 10 ouderen, zijn 3 weken voor het focusgroepinterview zou plaatsvinden, telefonisch benaderd. Er is gebleken dat de 10 ouderen die graag betrokken wilden zijn bij het vervolgonderzoek erg enthousiast waren over het groepsinterview. Helaas konden slechts 4 ouderen op de bewuste dag komen. Zij hadden verschillende leeftijden tussen de 65 en 86 jaar en kwamen uit oud Lent of hadden er gewoond. Één mevrouw kwam weliswaar uit Nieuw Lent, maar omdat zij veel informatie bleek te kunnen geven, is besloten haar niettemin te laten deelnemen. De overige 14 ouderen die benaderd zijn waren door de wijkverpleegkundige aangewezen. Deze ouderen zijn allemaal telefonisch benaderd om deel te nemen aan het focusgroepinterview. Er kwamen echter veel wantrouwende reacties. Veel ouderen gaven als reden dat ze niet wilden deelnemen omdat ze vaak werden benaderd voor enquêtes en hier geen zin meer in hadden. Een andere reden die gegeven werd, was dat de ouderen al een afspraak hadden op die dag. Uiteindelijk waren er vijf ouderen tussen 70 en 85 jaar oud die bereid waren om deel te nemen aan het focusgroepinterview. Samen met de 4 ouderen van de bijeenkomst “hoe gezond is Lent” kwam de deelname aan het focusgroepinterview uit op een totaal van 9 ouderen. Onder deze 9 ouderen waren belangrijke informanten aanwezig onder wie de voorzitter van de “zonnebloem”, de oprichter van de ouderenbond en een lid van de seniorenraad. Deze ouderen hadden veel kennis over wat er onder de ouderen speelt in de wijk. Het focusgroepinterview duurde +/- een uur tot anderhalf uur.


Voor- en nadelen: Het focusgroepinterview had voor de studentonderzoekers voor- en nadelen. Een voordeel was dat de personen vrijuit konden spreken zonder zich strikt aan gesloten vragen te moeten houden. Er kon door de studentonderzoekers doorgevraagd worden om meer duidelijkheid over een bepaald onderwerp te krijgen. Wat vooral een voordeel was tijdens het focusgroepinterview was dat de groep op elkaar kon reageren en elkaar kon stimuleren, waardoor er ook snel nieuwe ideeën ontstonden. Er werd veel informatie verzameld. Een nadeel dat kwam bij het focusgroepinterview, was dat een aantal ouderen veel aan het woord waren. Als gespreksleider was het daarom van belang de stille ouderen bij het gesprek te betrekken. (Keuzemodel achterbanraadpleeg, 2008). 3.1.3 Informatieverzameling Deze meetmethode is gekozen omdat er niet genoeg concrete antwoorden uit de individuele interviews kwamen van de professionals uit het hometeam. Er is met twee centra, waar ouderen regelmatig naar toe gaan, contact opgenomen. Zo is er telefonisch contact geweest met “de Spil”, waardoor concrete informatie over de activiteiten voor ouderen die daar plaatsvinden gegeven werd. Evenzo is er met “de STER”, telefonisch contact geweest die ook concrete informatie wisten te geven over activiteiten die daar plaatsvinden voor ouderen. Daarnaast is er informatie gevonden over de “open hof” voorziening op het internet. Er is verder informatie verzameld in brochures en folders. Samengevat vond informatieverzameling plaats door middel van telefonisch contact, internet, brochures en folders. Door deze informatieverzameling werd er een goed inzicht verkregen in de activiteiten voor de ouderen.

3.2 Validiteit en betrouwbaarheid Volgens Migchelbrink (2010) wordt de betrouwbaarheid van een onderzoek vergroot wanneer er met meer dan één focusgroep wordt gewerkt. De resultaten zijn immers betrouwbaarder wanneer blijkt dat beide focusgroepen dezelfde resultaten opleveren. Als er bij een volgend focusgroepinterview minder nieuwe informatie naar boven komt weet men dat het verzadigingspunt is bereikt en meer groepen dus niet nodig zijn. In dit onderzoek is ervoor gekozen om één focusgroep te interviewen en daarnaast andere meetinstrumenten te gebruiken. Naast het focusgroepinterview werden er 6 individuele interviews afgenomen en werd er informatie verzameld uit brochures, internet etc. Deze manier van meetinstrumenten gebruiken wordt triangulatie genoemd, waarbij meerdere metingen worden verricht vanuit verschillende invalshoeken. (Boeije, 2005). Op deze manier werd er veel informatie verzameld, waardoor het verzadigingpunt bereikt werd. (Migchelbrink, 2010). De validiteit van de vragenlijst voor de individuele interviews en de topiclijst voor het focusgroep interview zijn door twee experts binnen het werkveld kritisch bekeken. Zij hebben vervolgens de lijst goedgekeurd, waardoor de validiteit van het onderzoek is verhoogd. De interviews, zijn na het afnemen, zo snel mogelijk verwerkt omdat dit de kans op vertekening verkleint en het de betrouwbaarheid vergroot. (Migchelbrink, 2010). Door belangrijke personen te kiezen voor de individuele interviews en voor het focusgroepinterview was het onderzoek betrouwbaarder. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 16

De leden van het hometeam zijn al jaren werkzaam in Oud Lent en hebben veel informatie. Voor het focusgroepinterview zijn er ouderen gekozen die een belangrijke rol in Oud Lent hebben. Zo was de “voorzitter” van de Zonnebloem aanwezig die veel kon vertellen over o.a. de “Lentenaren” zelf. Daarnaast was er een oudere aanwezig die werkzaam is in een centrum waar activiteiten voor ouderen worden georganiseerd. Hij kon veel vertellen over de behoeften en problemen die er spelen in Oud Lent. De meeste ouderen wisten wat er speelde in Oud Lent en waar de behoeften van de ouderen lagen. De antwoorden van de ouderen in het focusgroepinterview, gaven een duidelijk beeld over wat er in Oud Lent speelde. Doordat er veel zelfde antwoorden in de verschillende interviews naar voren kwamen, werd de betrouwbaarheid van het onderzoek vergroot.

3.3 Verwerken van gegevens De gegevensverzameling in dit onderzoek bestond uit drie onderdelen. Ten eerste zijn er interviews met de leden van het hometeam afgenomen. Ten tweede is er een focusgroep gehouden onder de 70+ers in de wijk. Hierin werden o.a. de behoeften van de ouderen in kaart gebracht en naar verschillende voorzieningen gevraagd. Tot slot vond er informatieverzameling plaats. Het verwerken van de gegevens zal in de volgende paragraven per meetmethode worden toegelicht. 3.3.1 Individuele interviews Alle individuele interviews zijn, na toestemming van de professionals, opgenomen met behulp van een videocamera. Het video-/geluidsmateriaal werd direct na het interview door de studentonderzoekers getranscribeerd. Het transcriberen van de interviews is het letterlijk uittypen van de gesproken tekst. (Heerink, 2009) De interviews zijn door de studentonderzoekers zelf getranscribeerd en uitgewerkt. De getranscribeerde interviews zijn in bijlage 7 terug te vinden. Er werd door middel van een e-mail een member-check bij elke professional gedaan, met het getranscribeerde interview als bijlage. De geïnterviewde kon zo nagaan of het verslag een goede weergave was van wat hij/zij tijdens het interview gezegd had. Zij konden op die manier nagaan of wat zij gezegd hadden niet vertekend of verkeerd genoteerd was. Er zijn kopieën gemaakt van de getranscribeerde interviews, zodat later nog op het originele databestand teruggevallen kon worden. Er is vervolgens verder gewerkt op de kopieën. (Migchelbrink, 2008). Verder zijn alle gemaakte notulen/aantekeningen tijdens het verwerken van de gegevens verzameld. Voordat er aan de analyse werd begonnen, moesten de gegevens eerst worden geordend en gereduceerd. Dit werd gedaan omdat het anders voor de studentonderzoekers onmogelijk was om het geheel te overzien. Alle tekst die niet relevant was voor het onderzoek werd geschrapt. Het uitgangspunt was dat de tekst overzichtelijk zou zijn. Of de tekst relevant was of niet werd bepaald door de onderzoeksvraag en deelvragen. (Baarda, 2005). Door het materiaal te reduceren werd het analyseren van de gegevens vergemakkelijkt.


3.3.2 Focusgroepinterview Het verwerken van de gegevens vond op dezelfde manier plaats als bij de individuele interviews. Na toestemming van de ouderen werd het focusgroepinterview opgenomen met behulp van een videocamera. Het verwerken van het focusgroepinterview vond dezelfde dag plaats. Het groepsinterview werd door de studentonderzoekers samen getranscribeerd. Tijdens het focusgroepinterview waren de opdrachtgever en de wijkverpleegkundige aanwezig. Naar hen is de member-check, met het getranscribeerde interview per email gestuurd. Zij konden op deze manier controleren of de tekst niet vertekend of verkeerd genoteerd was. Er is op een kopie van het getranscribeerde focusgroepinterview, verder gewerkt. Zo kon altijd nog op het originele databestand teruggevallen worden. Notulen/aantekeningen die tijdens het interview gemaakt zijn, zijn tijdens het verwerken van de gegevens verzameld. Wederom werden bij dit interview de gegevens geordend en gereduceerd. Irrelevante tekst werd voor het onderzoek geschrapt waarbij de relevante tekst bepaald werd door de hoofdvraag en deelvragen. Het analyseren van de gegevens werd vergemakkelijkt doordat het materiaal was gereduceerd. (Baarda, 2005) 3.3.3 Informatieverzameling Er zijn voor het onderzoek aantekeningen gemaakt tijdens het telefonisch contact met de voorzieningen. Naast alle aantekeningen die gemaakt zijn, komt de informatie voort uit brochures, folders en internet. Deze zijn bij het beantwoorden van de hoofd- en deelvragen gebruikt. De gegevens werden verwerkt in een apart document en werden later gebruikt in het concrete overzicht aan activiteiten die te vinden is in bijlage 6.

3.4 Analyseren van gegevens De verzamelde kwalitatieve gegevens geven weer wat er tijdens de interviews gezegd is en welke informatie er verzameld is. De situaties, gebeurtenissen en wat de mensen die geïnterviewd zijn gezegd hebben, zijn schriftelijk vastgelegd. Dit materiaal vormde het basismateriaal voor de analyse. (Migchelbrink, 2010). In dit onderzoek werd geen gebruik gemaakt van een computerprogramma om de gegevens te ordenen en te analyseren. Er werd handmatig geordend en geanalyseerd.

3.4.1 Individuele interviews Het analyseren van de gegevens begon met het lezen van de uitgeschreven interviews. Bij het lezen van het onderzoeksmateriaal was er een voortdurende reflectie vanuit de onderzoeksvraag en deelvragen. Het analyseren van de gegevens werd gedaan door te “labelen”. Dit betekent dat het tekstfragment voorzien werd van een naam, omschrijving of code. (Baarda, 2009). De labels gaven o.a. weer welke activiteiten en behoeften er in relatie tot bewegen en ontmoeten werden genoemd.


Het labelen werd afzonderlijk door beide studentonderzoekers gedaan, om zo de betrouwbaarheid te verhogen. De labels kwamen grotendeels overeen. De labels zijn gecategoriseerd. De categorieën werden door de studentonderzoekers zelf bepaald.

3.4.2 Informatieverzameling De informatie die verzameld is, hoefde verder niet geanalyseerd te worden. Deze informatie was concreet genoeg en kon direct worden toegepast in de resultaten. Labelen was hierbij niet nodig. 3.4.3 Focusgroepinterview Het analyseren van de gegevens bij het focusgroepinterview vond op de zelfde manier plaats als bij de individuele interviews. Het uitgeschreven groepsinterview werd doorgelezen, waarbij er continu een reflectie vanuit de onderzoeksvraag en deelvragen was. Het interview werd vervolgens gezamenlijk door de studentonderzoekers gelabeld. Dezelfde labels en categorieën werden gebruikt als bij de individuele interviews.

3.5 Conclusie Op verschillende manieren door triangulatie, werden gegevens verzameld om antwoord te krijgen op de hoofdvraag en deelvragen. Deze manier bleek voor de studentonderzoekers een goede manier om achter veel informatie te komen. De methodische fase van het onderzoek vergde veel tijd voor de studentonderzoekers. Deze fase was echter de belangrijkste van het onderzoek, omdat antwoorden op de hoofd- en deelvragen werden gegeven. Gegevensverzameling vond plaats door middel van semigestructureerd interviews aan de leden van het hometeam (ieder individueel). In deze interviews kwamen de voorzieningen naar voren waarvan zij het bestaan kenden. Door middel van een focusgroep onder de ouderen konden de behoeften van ouderen in Lent boven tafel komen. De gegevens van de individuele interviews en het focusgroepinterview werd over het algemeen op dezelfde manier verwerkt en geanalyseerd.


4 Resultaten De resultaten komen voort uit de individuele interviews die bij de 6 professionals uit het hometeam zijn afgenomen. Andere resultaten komen uit het focusgroep interview dat bij de 9 ouderen is afgenomen. Voor een nog concreter beeld, is er contact opgenomen met de genoemde voorzieningen die in de interviews werden genoemd. Op deze manier werden de exacte dagen en tijden van de activiteiten verkregen. Ten slotte is er via brochures en internet aan duidelijke informatie gekomen. De resultaten zijn onderverdeeld in de volgende labels: bewegen, bewegen kwetsbare ouderen, ontmoeten, ontmoeten kerk, belemmeringen, ideeën/behoeften en sleutelfiguren. De labels komen voort uit de topiclijst van het focusgroepinterview en de vragenlijst van de individuele interviews. De labels zijn verder onderverdeeld in categorieën: activiteiten, barrières, wensen voor de toekomst en informanten. De presentatie van de data is overzichtelijk weergegeven in bijlage 6. In deze bijlage staat het concrete overzicht van de voorzieningen die er in oud Lent zijn voor de ouderen. In dit overzicht staat elke activiteit met dag, locatie en tijd weergegeven. Dit overzicht is aan alle professionals in oud Lent gegeven.

4.1 Activiteiten 4.1.1 Bewegen In de individuele interviews die bij de professionals van het hometeam werden afgenomen, kwam naar voren dat er meerdere activiteiten rondom bewegen in oud Lent zijn. De professionals hadden verdeelde meningen of er voldoende aanbod is in oud Lent ten aanzien van bewegen. In de individuele interviews die bij de professionals werden afgenomen kwamen dezelfde antwoorden meerdere malen terug. Zij wisten over het algemeen wat er aan voorzieningen was ten aanzien van bewegen, maar de antwoorden die zij gaven waren niet concreet genoeg. De exacte tijden en dagen van de voorzieningen wisten zij over het algemeen niet te beantwoorden: “En dan weet ik dat hier in de SPIL, is ook bewegen voor ouderen, voor 50 of 55+ers, voor jongere ouderen al maar er zitten ook veel oude mensen bij. Dat is dinsdag of woensdagochtend is dat. […] Ja en je hebt hier ook een nieuw buurthuis en dat heet de STER, maar of daar iets voor ouderen specifiek is dat weet ik eigenlijk niet.” De professionals gaven aan dat bewegen bij ouderen erg belangrijk is. Enkele professionals gaven aan de ouderen hierin ook te stimuleren. In de literatuur is beschreven dat training van fitheidseigenschappen bij ouderen waarneembare verbeteringen heeft laten zien bij o.a. cognitie, vermindering van depressiviteit en toename in spierkracht.(Weening, B.& de Greef M., 2007, p. 1-2) Voor de ouderen in oud Lent zijn de “open hof”, “de STER” en “de Spil” de drie hoofdvoorzieningen die verschillende activiteiten aanbieden. Deze drie voorzieningen werden meerdere malen in de interviews en het focusgroepinterview benoemd. Enkele professionals gaven aan dat er yoga-cursussen vanuit het SWON georganiseerd worden, maar zij waren niet op de hoogte waar deze lessen gegeven werden. Na contact opgenomen te hebben met “de STER” werd duidelijk dat de yoga-cursussen worden gegeven op maandagmiddag. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 20

Er is aan bewegen in “de open hof” koersballen op donderdagmiddag en country line dansen op dinsdagmiddag. Het country line dansen is toegankelijk voor ouderen vanaf 55+. Tijdens het focusgroepinterview gaven ouderen aan dat er zelfs ouderen van 85+ aan deze danslessen deelnemen. De ouderen waren erg enthousiast over het country line dansen: “Maar er is en dat vind ik wel heel leuk in de open hof is dat.. dat andere dansen line dansen. En er zit nog zelfs een vrouw bij die is 92 of 93 geworden.” De professionals en ouderen gaven allen aan dat er in oud Lent meerdere gymclubjes bestaan. Zo is er op donderdagochtend in “de open hof” “gym voor ouderen” en op woensdagochtend in “de Spil” twee bewegingsgymnastiek groepen. In “de Spil” zijn er nog meer activiteiten rondom bewegen die specifiek op ouderen zijn gericht. Deze informatie werd verkregen na telefonisch contact met “de Spil”. Op donderdagavond is er voor 55+ers volleybal. Aansluitend is er senioren zaalvoetbal ook voor 55+ers. Deze informatie is niet tijdens de interviews naar voren gekomen. Informele clubjes In het focusgroep interview vertelden een aantal ouderen over zelfopgerichte clubjes. Zo is er op maandagmiddag een fietsclubje en op dinsdagochtend doet men aan nordic walking. De ouderen vertelden dat iedereen van harte welkom is om zich aan te sluiten bij deze clubjes: “Dit is ontstaan uit de gymclub, dan hadden we 6 weken geen gym met de grote vakantie. Toen hebben wij gezegd van jongens wie wil kom dan gaan we op die maandag fietsen.” Over het algemeen waren de professionals wel op de hoogte van enkele zelfopgerichte clubjes, maar zij waren er niet zeker van of deze nog bestonden en wanneer deze activiteiten plaats vonden. Één professional was op de hoogte van een tennisclubje op de dinsdagochtend en vrijdagochtend. 4.1.2 Bewegen kwetsbare ouderen In “de Spil” zijn er op woensdagochtend twee verschillende groepen voor bewegingsgymnastiek. Één van die groepen, namelijk de eerste groep, is specifiek gericht op de kwetsbare ouderen/minder mobiele ouderen. Voor de kwetsbare ouderen speelt de fysiotherapeut een belangrijke rol. De fysiotherapeut past oefeningen specifiek aan op de mogelijkheden van de ouderen. Deze kwetsbare ouderen zijn meestal niet in staat om aan grote groepsactiviteiten zoals volleybal en dergelijke mee te doen: “Dus het is niet altijd heftig in de zaal maar het is ook weleens gewoon, al is het maar een keer de trap op en af lopen. Bijvoorbeeld dat ze dat in ieder geval doen of je loopt een stukje over straat of.. omdat ze al alleen daar niet toe komen of omdat dat dat te onveilig is.” Wanneer kwetsbare ouderen een verminderde mobiliteit ontwikkelen kan dit een probleem worden waardoor er een toename van de algehele afhankelijkheid bij de ADL (algemene dagelijkse levensverrichtingen) kan ontstaan. (Slaets, J.P.J., 2006, p. 342-343).


Hieruit blijkt dat het voor ouderen erg van belang is om in beweging te blijven. De professionals hebben hier een belangrijke rol in, om hen met name hierbij te stimuleren. Onderzoek naar fysieke training van kwetsbare ouderen toont effectiviteit aan bij het ziekteverloop en het verminderen van de biologische veroudering, het verbeteren van de geestelijke gezondheid en de verhoging van mobiliteit en functionaliteit. (Weening, B.& de Greef M., 2007, p. 1-2). De fysiotherapeut heeft een belangrijke rol om de mobiliteit van de ouderen te stimuleren: “Dus die komen dan bij ons, 1 op 1 gaan we dan met ze trainen, we hebben een oefenzaal. Een soort fitnessruimte eigenlijk. En daar kun je echt verrassend veel met oudere mensen doen, echt op de crosstrainer, loopband.[…] Maar dat ze toch in beweging komen.” 4.1.3 Ontmoeten In “de open hof” worden er meerdere activiteiten georganiseerd die specifiek voor ouderen zijn gericht op ontmoeten. Zo wordt er elke werkdag tussen de middag een warme maaltijd aangeboden. Deze activiteit wordt aangeboden aan ouderen vanaf 60+ en kost 7 euro per maaltijd. Ouderen komen hier dan bijeen om samen aan tafel te eten. “De open hof” is voor alle ouderen toegankelijk. Éen keer per maand biedt de open hof ’s avonds een Indisch buffet aan. De professionals waren allen erg enthousiast over deze voorziening en waren van mening dat de open hof een goede ontmoetingsplaats voor de ouderen is: “Ja, ja dat is de trots van het hometeam dat is opgezet. Dat de ouderen daar dus kunnen komen eten tussen de middag. En dat is natuurlijk dus ook dé ontmoetingsplek om te komen.” Er is naast de warme maaltijd die georganiseerd wordt in “de open hof”, elke maandagavond een avond toneel. Op de dinsdagavond is er gelegenheid voor de ouderen om samen te bridgen. Ook dit is een uitstekende gelegenheid tot ontmoeten voor de ouderen. Verder is er in “de open hof” op woensdag- en donderdagavond een zangkoor. Deze antwoorden zijn echter niet in de interviews en het focusgroepinterview naar voren gekomen, maar zijn gevonden via de site van “de open hof”. De Zonnebloem speelt in Lent ook een belangrijke rol rondom ontmoeten bij ouderen. De Zonnebloem is een organisatie voor ouderen en zieken. Zij bezoeken veel ouderen en organiseren uitstapjes een aantal keer per jaar. In een interview met één van de professionals werd de zonnebloem genoemd: “Verder heb je de zonnebloem die heel actief is hier in Lent, met name een paar dames zijn er heel actief in die ook regelmatig met die mensen wat activiteiten ondernemen. In mei wordt er weer een markt gehouden, waar mensen, dan door vrijwilligers worden naar toegebracht. Is een hele middag.” In “de STER” is er op dinsdagmiddag/avond en vrijdagavond voor de ouderen gelegenheid om te biljarten. Verder zijn er in “de STER” geen andere activiteiten die gericht zijn op ontmoeten voor ouderen. Ook in “de Spil” zijn er meerdere activiteiten rondom ontmoeten georganiseerd. Zo kunnen ouderen op maandagmiddag gaan sjoelen. Verder is er op woensdagmiddag voor de ouderen een soos genaamd “wat heet oud”. In de individuele interviews werd deze organisatie meerdere malen genoemd door de professionals. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 22

Daar komen wekelijks ongeveer 30 ouderen bij elkaar. In het focusgroep interview vertelde een aantal oudere hier enthousiast over: “[…]“wat heet oud” heet dat. En daar komen we iedere woensdagmiddag bij elkaar in de spil. Dat is gratis. Je hoeft geen lid te zijn je mag zo binnen lopen. Je kunt daar praten, kaarten, je kunt allerlei spellen doen.” Tijdens de informatieverzameling is gebleken dat er in “de Spil” een muziekvereniging op donderdagavond is. In het focusgroepinterview is dit niet genoemd, dus wordt er van uit gegaan dat de ouderen hiervan niet voldoende op de hoogte zijn. Naast al deze informatie werd in het focusgroep duidelijk dat er in Oud Lent eenzaamheid onder de ouderen bestaat. Dit werd meerdere malen benadrukt door de ouderen in de focusgroep: “Er zijn wel heel veel mensen die eenzaam zijn. Ja die echt eenzaam zijn.[..] eigenlijk hebben ze behoeften naar vrijwilligers die willen wandelen met die mensen. Er zijn echt heel veel mensen eenzaam. En of ze nou in het Sint Jozef zitten of particulier in een huis.. maar in het Sint Jozef merk ik vaak dat ze nog zeker zo eenzaam zijn. Ze zeggen ook zelf de deuren worden gesloten net zoals dat je zelfstandig woont. En dan zit je ook alleen.” Het werd duidelijk dat er veel ouderen in Oud Lent zijn die met eenzaamheid kampen. Er missen volgens hen nog veel vrijwilligers. 4.1.4 Ontmoeten kerk In Lent zijn de katholieke kerk (caritas) en de protestante kerk (diaconie) erg actief in het organiseren van activiteiten voor de ouderen. Zij verzorgen ook bejaardenbezoek en bezoeken zieke mensen onder andere in het ziekenhuis. Verder verwelkomen de kerkverenigingen altijd de nieuwe inwoners in Lent doormiddel van een bloemetje. Deze kerken organiseren 2 keer per jaar bezinningsdagen in het St. Jozef. Één van de ouderen die erg actief is in der kerk vertelde over deze organisaties: “Ja maar de zieken en de bejaarden dat is allemaal voor caritas. Die doen die welkomst commissie met die bloemetjes toestand en dat gaat dan van onze parochie uit. En de protestante mensen doen ook allemaal die dingen hoor. Bezinningsdagen. Een keer in het jaar twee bezinningsdagen hier in het St. Jozef.”


4.2 Barrières 4.2.1 Belemmering Voor de ouderen bestaan er in Lent een aantal belemmeringen waardoor zij niet gaan bewegen of naar ontmoetingsmogelijkheden gaan. Wat voornamelijk in de individuele interviews naar boven kwam is dat er in Lent een “ons kent ons” cultuur heerst, wat inhoudt dat buitenstaanders moeilijk in de groep opgenomen worden. In de individuele interviews met de professionals kwam dit meerdere malen naar voren: “Het grote probleem in Lent is dat het is een beetje een “ons kent ons” gebeuren is, dus mensen doen vaak alleen mee aan dat soort activiteiten als het ook echte “Lentenaars” zijn. En het is voor mensen buiten Lent die vanuit Nijmegen hier komen wonen ouderen of 70+ers heel moeilijk om in het groepsverband te komen.[…] Ja het is gewoon heel hoogdrempelig.” Dit werd in het focusgroepinterview bevestigd door een aantal ouderen: “Ja, dat klopt. Ik kom zelf uit Brabant en toen ik hier kwam wonen zei mijn schoonzus: je komt er nooit in. Maar daar heb ik dus geen moeite mee gehad. […] Maar die zei echt de Lentenaren zijn erg op zichzelf.” Naast de “ons kent ons” cultuur blijkt dat er ouderen zijn die meer gestimuleerd moeten worden, omdat zij zelf bijv. angst ervaren om naar bepaalde activiteiten te gaan. Dit werd door meerdere professionals verteld. Ouderen weten soms niet wat zij bij bepaalde activiteiten moeten verwachten en blijven dan liever thuis. Professionals ervaren soms dat ouderen er geen behoefte aan hebben hoe graag zij hen ook proberen te stimuleren: “[…]..maar de drempel is soms te hoog. Ze willen gewoon niet. En ik denk zelf dat het heel erg te maken heeft met de hele individualisering. Mensen toch niet afhankelijk willen zijn van anderen. Dat is door de jaren heen zo gegroeid. Willen geen gebruik maken van dat iemand ze moet halen en brengen. Die drempel is te hoog.” Een andere professional gaf een andere belemmering aan: “Maar het is ook vaak een soort angst om onder de mensen te komen en dan zeggen nou laat mij hier maar mooi zitten.[…]dat het wel lastig is om een.. bepaalde patronen zeker bij ouderen te doorbreken.” Hoewel sommige professionals vertelden dat ouderen wel op de hoogte zijn van activiteiten, gaven een aantal ouderen aan het hier niet mee eens te zijn. Zij vertelden ouderen te kennen die niet genoeg op de hoogte zijn van activiteiten rondom ontmoeten en bewegen in Lent: “Maar toch zijn er mensen die het niet weten wat er te doen is. Dat valt mij op. Dat er veel mensen zijn die niet weten wat er te doen is.” Een andere belemmering die vooral werd benadrukt in het focusgroepinterview met de ouderen, was het vervoer. Zij ervaren dat er te weinig busverbindingen zijn in Lent. Één van de professionals gaf aan in spreekuren te horen dat veel ouderen zelf geen auto meer kunnen rijden of niet met de fiets durven. Verminderde of slechte mobiliteit en vervoer werden als belemmering door alle ouderen bevestigd: “Ja het is natuurlijk altijd een probleem hè om ergens te komen. Als je dichtbij woont kun je lopen. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 24

Als je een kilometer of verder er vandaan woont dan moet je of met de auto of weggebracht worden. Als je niet mobiel genoeg bent. Want er zijn hier natuurlijk geen bussen die naar de punt van Lent rijden.” Een belemmering voor ouderen is dat zij altijd de brug of de snelweg over moeten wanneer zij naar Nijmegen of Oosterhout naar voorzieningen willen gaan. Het vervoer is daarom een groot probleem voor de ouderen. Ouderen in het focusgroepinterview gaven aan dat vrijwilligers onmisbaar zijn. Zij gaven echter aan dat als zij zouden komen te ontbreken, dit een gevolg zou hebben voor de ouderen: “Maar ik denk dat het vrijwilligerswerk steeds minder word. Ik denk dat als wij dat niet meer zouden kunnen. Die groep die na ons komt die hebben allemaal een baan die kunnen dat niet meer.” Verder gaven ouderen in het focusgroepinterview aan dat er een grote scheiding bestaat tussen oud en nieuw Lent. Ouderen gaven aan dit erg jammer te vinden en dat zij graag oud en nieuw Lent meer samen zouden willen zien. “[…] ik mis Nieuw Lent, de jongeren uit Lent. Wij hebben dus overal flyers in de bussen gedaan. Opgehangen. Je mist dus alleen je komt daar je hebt overal onze gasten, mensen die je kent, de bekende eigenlijk en ervan vrienden en familie. Nieuw Lent die zie je dus absoluut niet die misten wij echt.” Zowel door de ouderen als door de professionals werd aangegeven dat binnenkort alle belangrijke faciliteiten voor de ouderen uit Oud Lent gaan vertrekken. Zo gaan de supermarkt, de slager, het postkantoor en de bibliotheek binnenkort weg. Dit is vooral voor de ouderen een probleem. Veel ouderen doen hun dagelijkse wandeling naar de supermarkt of de slager. Nu deze faciliteiten wegtrekken naar nieuw Lent, wordt er als het ware een soort stimulans weggenomen om de ouderen toch in beweging te laten blijven. Dit heeft verder ook invloed op de sociale contacten van de ouderen. Op de vraag of het wegtrekken van deze faciliteiten een groot gevolg zou hebben voor de ouderen antwoordde één van de professionals: “Ja enorm. Ja de supermarkt.. ja Jan Linders, dat wordt wel een probleem. Omdat dat gaat allemaal naar de nieuwe wijk, ja wij zitten hier zeg maar in het centrale gedeelte waar de ouderen wonen. En hun wandelingetjes is vaak eventjes naar jan linders, je ziet ze hier allemaal met hun rollators even naar de bakker of jan linders lopen. Doen daar onderweg hun sociale contacten op, als dat weg gaat dan is dat wel een probleem.” Alle professionals waren het er over eens dat dit grote gevolgen zal hebben voor de ouderen.


4.3 Wensen voor de toekomst 4.3.1 Ideeën/behoeften Een aantal professionals in de interviews hadden nog een aantal ideeën over bepaalde activiteiten die in Oud Lent meer mogen komen of die er nog niet zijn. Zij gaven aan waar volgens hun de behoeften lagen bij de ouderen op het gebied van activiteiten: “[…]Nou ik denk op zich het idee van wat er in de “Spil” is die club “Wat heet oud” dat je dat bijvoorbeeld nog eens vaker zou kunnen doen, 2 keer in de week.. bijvoorbeeld. En dat je dat misschien ook nog in een ander wijkgebouw kan doen. […] En wat meer inloop voor bewegen hé maar dan inderdaad zo hoe het in het verzorgingshuis gebeurd. Maar daar zitten dan volgens mij maar 12 mensen bij of zo, dus ik denk dat zou ook veel grootschaliger, bekend moeten zijn of zo. Dat kun je ook uitbereiden. En ik denk als je dan weet, wat er dan op de televisie dan is morgens hé van half 9 tot half 10 of zo Nederland beweegt heel simpel, zoiets. En dan een inloopspreektijd of zo dat mensen dat kunnen doen.” Één professional gaf aan dat er in Nijmegen Oost een wijkkrantje is met daarin vraag en aanbod (ruilbank) van de wijk. Zo kunnen ouderen onderling vragen om elkaar te helpen bijv. in de tuin. Volgens deze professional loopt dit in Nijmegen Oost erg goed. Volgens één van de andere professionals zou dit een goed idee zijn om ook in Lent te gaan opzetten. Er bestaat in Lent al een wijkkrant, maar de advertenties in die krant zijn meer commercieel: “Ja daar is nu zo’n advertentie rubriek, maar daar gaat eigenlijk over commerciële dingen of iemand die aanbied ik kan klokken repareren. Maar daar is nog niet zo van… ik zou het prettig vinden om iemand voor de tuin te hebben. Is er nog iemand die dit leuk vind, een gepensioneerde die dat wil doen of zo. Dat het meer ook is van vraag en aanbod van mensen zelf . Het is nu klein en meer commercieel eigenlijk. […]Niets voor de ouderen.” Andere ideeën die professionals hadden, is het gebruik van de computer voor de ouderen in de toekomst. De computer is tegenwoordig onmisbaar in de praktijk. Zo gaf één van de professionals aan dat computercursussen nog niet aangeboden worden voor ouderen in Lent, maar deze er wel moeten komen. “De generatie 50+ van deze tijd is niet de generatie 70+ers van deze tijd. Er zit echt een kloof tussen. Want de 50+ers werken al met computers, tenminste veel. Ze kennen het internet en ik denk dat je daar specifiek iets op moet doen. Daar ligt gewoon een hele grote uitdaging om die te kunnen stimuleren.” De professionals, maar ook de ouderen, gaven aan dat er behoefte is aan een sportclub in Oud Lent. Ouderen gaven aan dat er in Oosterhout wel een sportclub is voor ouderen, maar dat zij dan de snelweg over moeten wat voor hen lastig is qua vervoer. Zij vertelden behoefte te hebben aan een sportclub bij hen in de wijk: “En er is bijv. ook geen, voor jongere ouderen, geen sportcentrum. Wel in Oosterhout maar dan moeten ze de snelweg over, maar niet in het oude gedeelte van Lent is dat allemaal niet.” Een man van 85 jaar die deelnam aan het focusgroepinterview vertelde dat hij aan stijldansen doet in Nijmegen. Bijna alle ouderen reageerden hier erg enthousiast op en zouden het leuk vinden als er iets aan stijldansen gedaan zou worden in Lent. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 26

“Stijldansen. Ja dat zou best leuk zijn vind ik. Ik dans ook wel graag een beetje.” Verder gaven de professionals aan dat zij van de ouderen hoorden dat er behoefte was aan rustigere activiteiten rondom bewegen. Dit gaven de ouderen ook aan in het focusgroepinterview en waren het met elkaar eens: “ Als iemand zelf wil dan ga je achter die dingen aan. Maar je moet het ook kunnen doen! En dat mis ik, dus ik bedoel alles wat hij zegt inderdaad dat staat in alle boekjes.” “Ik ben het met u eens. Dat de rustigere dingen aan de wensen overlaat” De kwetsbaarheid bij ouderen kenmerkt zich doordat ouderen veel binnen blijven en hierdoor weinig contact hebben met de buitenwereld. Dit alles bij elkaar zorgt dat deze ouderen eenzaam worden. (Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen, KNMG, maart 2010). Wat bij het “ontmoeten” al aan bod kwam, is dat er eenzaamheid bestaat onder de ouderen. De ouderen gaven aan dat zij behoefte hebben aan meer vrijwilligers. Vooral omdat de meeste vrijwilligers nu steeds ouder worden en er geen stroom is van nieuwe jonge vrijwilligers: “De mensen willen.. eigenlijk hebben ze behoeften naar vrijwilligers die willen wandelen met die mensen. Er zijn echt heel veel mensen eenzaam. En of ze nou in het Sint Jozef zitten of particulier in een huis.. maar in het Sint Jozef merk ik vaak dat ze nog zeker zo eenzaam zijn. Ze zeggen ook zelf de deuren worden gesloten net zoals dat je zelfstandig woont. En dan zit je ook alleen.”

4.4 Informanten 4.4.1 Sleutelfiguren De huisartsen, wijkverpleegkundige, fysiotherapeuten en praktijkondersteuner zijn volgens de professionals belangrijke sleutelfiguren in de wijk. Zij zijn ook de leden van het hometeam en hebben een signalerende functie bij ouderen. Vooral de huisarts werd vaak genoemd in de interviews. Verder werd aangegeven dat de pastorale medewerkers ook een belangrijke sleutelfiguur zijn voor de ouderen. “Dat blijft de huisarts, met name ook omdat de ouderen de huisarts zelf heel erg hoog hebben staan altijd hé. De huisarts is.. die weet het die heeft gelijk. Dus in zoverre denk ik dat dat voor hun heel erg belangrijk is. En ik vind ook de huisartsen hier in lent zijn heel erg sociaal en betrokken.” “En vlak de pastoraal medewerkers hier niet uit. Die hebben meestal veel contact met mensen, 70+ers, dat zal dadelijk ook wel terug lopen. En die hebben vaak wel zicht op de behoeften van mensen wat ze willen.” Andere belangrijke sleutelfiguren die werden genoemd in de individuele interviews bij de professionals waren de vrijwilligers van “de Zonnebloem”. Andere relevante personen die volgens de professionals onmisbaar zijn, zijn de vrijwilligers die de ouderen halen en brengen naar de maaltijdvoorziening in “de open hof”. De conclusies die uit deze resultaten getrokken zijn, zijn weergegeven in het volgende hoofdstuk “Conclusie”.


5 Conclusie In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag en de deelvragen aan de hand van de eerder genoemde resultaten. De conclusies worden eerst per deelvraag beschreven. Er wordt vervolgens antwoord gegeven op de hoofdvraag. Andere conclusies die getrokken zijn uit het onderzoek worden onderaan het hoofdstuk benoemd. Deelvragen:  Wat zijn de behoeften ten aanzien van bewegen en ontmoeten van de ouderen/kwetsbare ouderen in oud Lent. In het onderzoek is gevraagd naar de behoeften die de ouderen in Oud Lent nog hebben. Er werd door de ouderen een aantal activiteiten genoemd die volgens hen nog niet in Oud Lent aanwezig waren. De activiteiten die er volgens hen nog niet waren zijn een sportclub, stijldansen en aanbod voor rustige activiteiten voor de kwetsbare ouderen. De ouderen gaven verder als behoefte aan meer contact te willen hebben met de bewoners in Nieuw Lent. Zij ervaren dat er een scheiding is tussen Oud en Nieuw Lent. De ouderen vinden de maaltijdvoorziening in “de open hof” een goed initiatief. Zij zouden echter de maaltijdvoorziening in plaats van alleen ‘s middags ook ’s avonds vaker gerealiseerd willen hebben.  Welke informatie is er bij de leden van het hometeam bekend over activiteiten die er zijn voor de oudere bewoners? Zowel wat betreft voorzieningen, sport/bewegen en informeel opgezette activiteiten. Over het algemeen zijn de professionals op de hoogte van de voorzieningen voor de ouderen in oud Lent. Zij konden echter geen concrete dagen en tijden koppelen aan de activiteiten die zij benoemde in de interviews. Van enkele activiteiten die er voor de ouderen zijn waren de professionals niet op de hoogte. Zij waren bekend met enkele informele clubjes die door de ouderen zijn opgericht maar wisten hier geen concrete informatie over te geven.  Wat geven sleutelfiguren aan als belangrijke mogelijkheden voor bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen? De belangrijkste sleutelfiguren voor de ouderen zijn: de huisarts, de fysiotherapeut, de wijkverpleegkundige, de praktijkondersteuner en de pastorale medewerkers. De fysiotherapeut speelt een onmisbare rol bij het bewegen van de kwetsbare ouderen. De professionals vinden vooral de pastorale medewerkers en vrijwilligers van “de Zonnebloem” belangrijke personen rondom ontmoeten voor de ouderen. Deze vrijwilligers regelen dagjes uit voor de ouderen en brengen huisbezoeken aan de kwetsbare ouderen. De “open hof” werd als belangrijke voorziening voor ontmoeten aangegeven door de sleutelfiguren. Zij stimuleren ouderen om hier heen te gaan. De vrijwilligers die ouderen halen en brengen naar “de open hof” worden ook als erg belangrijke mensen gezien.


Onderzoeksvraag:  Welke voorzieningen/mogelijkheden zijn er gericht op bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen in de wijk Oud Lent en sluiten deze aan bij de behoeften van de ouderen? Uit de resultaten blijkt dat er drie hoofdvoorzieningen zijn, namelijk “de Spil, “de open hof”en “de STER”. In deze voorzieningen worden veel activiteiten georganiseerd rondom ontmoeten en bewegen voor de ouderen en kwetsbare ouderen. Het concrete overzicht van de activiteiten rondom bewegen en ontmoeten voor de ouderen en kwetsbare ouderen in Oud Lent, is in bijlage 6 te vinden. In het focusgroep interview kwam naar voren dat een groot aantal ouderen op de hoogte zijn van de activiteiten in Oud Lent. Echter bleek uit het onderzoek dat er ook ouderen zijn die hier niet genoeg van af weten. De behoeften van de ouderen sluiten in het algemeen aan bij de activiteiten die er zijn, hoewel er nog enkele activiteiten zijn die zij missen. Deze activiteiten zijn weergegeven in de eerste deelvraag. Uit de resultaten kan geconcludeerd worden dat er behoefte was aan een concreet overzicht van voorzieningen die er zijn in Oud Lent rondom ontmoeten en bewegen voor (kwetsbare) ouderen. Zij missen bovendien nog een aantal activiteiten. Belangrijke factoren die de ouderen ervaren om niet te gaan bewegen/ontmoeten zijn: betaalbaarheid, het “ons kent ons” gevoel, vervoer, verminderde mobiliteit, angst en geen behoefte. Doordat de voorzieningen in Oud Lent binnenkort gaan verdwijnen, kan dit tot gevolg hebben dat de ouderen minder in beweging komen. In het onderzoek werd tijdens het focusgroepinterview duidelijk dat er veel ouderen zijn die met eenzaamheid te maken hebben. Voor de professionals is nu bevestigd dat eenzaamheid in Oud Lent onder de ouderen aanwezig is. De ouderen ervaren dat er te weinig vrijwilligers zijn voor deze mensen en zouden dit graag anders willen zien.


6 Aanbeveling Naar aanleiding van het onderzoek zijn er enkele aanbevelingen die de studentonderzoekers hebben.  Concrete lijst voor de professionals Elke professional in oud Lent moet de concrete lijst hebben van activiteiten en de ouderen hiervan op de hoogte stellen. Zo hebben de professionals een duidelijk beeld over de activiteiten die er zijn.  Meer rustigere activiteiten voor de kwetsbare ouderen Uit onderzoek blijkt dat er te weinig aanbod is voor bewegen en ontmoeten voor kwetsbare ouderen. De kwetsbare ouderen hebben meer behoefte aan “rustigere” activiteiten. Het is van belang dat zij niet in te grote groepen zitten. Dit kan bijvoorbeeld 1 op 1 of in kleine groepen bij de fysiotherapie plaats vinden. Er moet nog uitgezocht worden aan welke rustige activiteiten de kwetsbare ouderen behoeften hebben. Een voorbeeld van een rustige activiteit die ook door ouderen op hoge leeftijd gedaan kan worden is Tai Chi.  Vraag- en aanbod rubriek Een vraag- en aanbod rubriek (ruilbank) blijkt in Nijmegen erg goed te werken. Daarom zou zo’n zelfde rubriek in de wijkkrant van Lent “de Lentse lucht” moeten komen. De advertenties/oproepen vanuit de ouderen kunnen bijvoorbeeld gaan over het zoeken van hulp in de tuin. Ouderen kunnen elkaar hiermee helpen. Op deze manier kunnen ouderen nieuwe contacten maken en is dit een manier van ontmoeten en bewegen.  Maaltijdvoorziening in de “open hof” vaker ‘s avonds Een behoefte die de ouderen hebben is dat de maaltijdvoorziening in de “open hof” niet alleen ’s middags maar ook vaker ’s avonds georganiseerd wordt. Zij zijn erg enthousiast over deze voorziening en daarom zouden zij dit vaker gerealiseerd willen hebben. Een aantal ouderen hebben het ’s middags druk waardoor ’s avonds eten beter uitkomt.  Stijldansclub De ouderen zouden graag een stijldansclubje willen in Oud Lent. Er bestaat al een stijldansclub in Nijmegen Oost. Een dependance in Oud Lent zou daarom een goed idee zijn.  Computercursussen Vanwege de modernisering is de computer tegenwoordig onmisbaar. Er wordt daarom als aanbeveling gegeven om ouderen computercursussen te geven. Deze cursussen zijn in Nijmegen al gerealiseerd. Deze cursussen zouden ook in Oud Lent georganiseerd moeten worden.  Sportclub Er ontbreekt nog een sportclub voor ouderen in Oud Lent. Ouderen zouden dit graag gerealiseerd willen hebben.  “Wat heet oud” vaker organiseren Vanwege het grote succes van “wat heet oud” zou dit vaker dan 1x per week georganiseerd moeten worden.  Meer “jonge vrijwilligers” Er zouden meer “jongere” vrijwilligers aangetrokken moeten worden, omdat de vrijwilligers van nu in de toekomst weg gaan vallen. Deze mensen zijn nu eenmaal heel belangrijk om in Oud Lent eenzaamheid te bestrijden. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 30

7 Discussie In dit hoofdstuk worden de kanttekeningen van het onderzoek beschreven die van invloed zijn geweest op de betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek. Individuele interviews In het onderzoek wordt gesteld dat alle leden van het hometeam geïnterviewd zijn. De studentonderzoekers begrepen namelijk dat het hometeam uit 7 leden bestond. Later bleek dat het hometeam uit meerdere leden bestond. Er zijn enkele leden van dezelfde discipline actief in het hometeam. De diëtiste behoort niet tot het hometeam. Zij is echter wel geïnterviewd, omdat zij vaak bij de vergaderingen aanwezig is. Het was daarnaast de bedoeling om de maatschappelijk werker van Oud Lent te interviewen. Na meerdere malen geprobeerd contact te leggen, kwam er geen reactie. Het interview kon daarom niet doorgaan. Daarnaast zit ook de dominee in het hometeam. De studentonderzoekers waren hier niet op tijd van op de hoogte waardoor er weinig tijd was om een interview met de dominee te plannen. Er is wel geprobeerd op korte termijn een afspraak met de dominee te maken. Dit is helaas niet gelukt, want er kwam geen reactie. Uiteindelijk is wel gemeten wat gemeten moest worden. De vragenlijst voor de individuele interviews zijn door twee experts binnen het werkveld gevalideerd. Meetinstrument In eerste instantie was de bedoeling een oproep te plaatsen in de plaatselijk wijkkrant. Deze oproep zou gericht zijn op de ouderen/kwetsbare ouderen om de behoeften van activiteiten van hen in kaart te brengen. Dit meetinstrument is uiteindelijk niet gebruikt, waardoor niet alle ouderen de kans kregen om hun behoeften kenbaar te maken. Het was de bedoeling om via een oproep aan de ouderen (70+) hen te bevragen naar de behoeften rondom ontmoeten en bewegen in Oud Lent. Er is om die reden aan de redactie van “de Lentse Lucht” gevraagd of het mogelijk zou zijn om een artikel te plaatsen in de wijkkrant. De redactie wilde hier echter niet aan meewerken. Weliswaar zou men zich op het standpunt kunnen stellen dat dit gevolgen heeft voor de kwaliteit van het meetinstrument, maar anderzijds wordt opgemerkt dat de representatieve aanwezigheid van de ouderen bij gelegenheid van het focusgroepinterview voldoende informatie heeft opgeleverd met betrekking tot de behoeften in Oud Lent. Focusgroepinterview De 9 ouderen die geselecteerd zijn voor de focusgroepinterview kwamen niet allen uit Oud Lent en twee van hen waren geen 70+. Er waren enkel twee kwetsbare ouderen aanwezig bij het interview. Deze 9 ouderen spraken namens alle ouderen in oud Lent. De ouderen zijn niet willekeurig geselecteerd. Er is in overleg met de wijkverpleegkundige bewust voor een aantal ouderen gekozen omdat die veel informatie konden geven en een belangrijke rol in Oud Lent spelen. Om die reden is er minder strikt vastgehouden aan de inclusiecriteria. De validiteit van het onderzoek is door de selectie van de ouderen voor het focusgroepinterview hoger, dan wanneer er zomaar ouderen gekozen zouden zijn. “De STER” Hoewel “de STER” meerdere malen in de resultaten benoemd werd, ligt deze voorziening in Nieuw Lent. Deze kanttekening dient daarom zeker benoemt te worden. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 31

Er bleken veel ouderen van Oud Lent naar “de STER” te gaan. Er is hiermee echter geen rekening gehouden met de kwetsbare ouderen. Daarnaast is het vervoer voor veel mensen een belemmering waardoor de bereikbaarheid naar deze voorziening bemoeilijkt wordt.


8 Nawoord Als wij terug kijken op de tijd waarin er aan het project is gewerkt, ervaren wij deze periode als erg interessant en leerzaam, omdat veel inzicht is verkregen in de wijze waarop een projectplan moet worden opgesteld. Wij hebben met heel veel plezier en motivatie aan dit plan gewerkt en het heeft onze interesse voor de ouderenzorg alleen nog maar vergroot. Wij hebben door het maken van dit verslag gemerkt dat veel mensen denken dat er voor ouderen genoeg activiteiten zijn rondom bewegen en ontmoeten. Gebleken is echter dat er voor kwetsbare ouderen onvoldoende activiteiten beschikbaar zijn die beantwoorden aan hun behoeften en dat de professionals daarvan niet voldoende op de hoogte zijn. Verder werd duidelijk dat er een aantal ouderen niet op de hoogte zijn van bestaande clubs en activiteiten voor hen. Het is voor hen belangrijk dat zij door professionals op de hoogte worden gesteld van deze activiteiten en gestimuleerd zullen worden om er aan deel te nemen. De resultaten van dit onderzoek zijn niet alleen bestemd voor het verpleegkundig beroep maar voor een grote groep professionals die werken met de ouderen. Het onderzoek heeft ook tot gevolg gehad dat wij een andere visie gekregen hebben op de functie van de wijkverpleegkundige. Onze motivatie om in de toekomst deze functie uit te voeren is daardoor vergroot. Wij hopen dat het hometeam in Oud Lent verder kan met de door ons aangereikte aanbevelingen.


Literatuurlijst Artikelen: Golden, J., Conroy, R.M., Bruce, I., Denihan, A., Greene, E., Kirby, M. & Lawror, B.A. (2009). Loneliness, social support networks, mood and wellbeing in community-dwelling Elderly. International Journal of geriatric psychiatry, 2009 (24), 694-700. Haaster van, N. (2010). Eenzaam maar niet alleen. Vakblad Sociale Psychiatrie, 2010 (9),2731. Kasteren van, N. (2005). Preventie van eenzaamheid bij ouderen. TVZ tijdschrift voor verpleegkundigen, 2005 Vol. 115 (6), 26-27. Luo, Y., Hawkey, L.C., Waite, L.J. & Cacioppo, J.T. (2012). Loneliness, health, and mortality in old age: A national longitudinal study. Elsevier, Maart 2012, Volume 74, (Issue 6), 907914. Slaets, J.P.J. (2006). Kwetsbaarheid bij ouderen: Frailty. Bijblijven, 2006 Vol. 22 (9), 342346. Weening, B.& de Greef M. (2007). Invloed van lichamelijke activiteit op fitheid en zelfredzaamheid van bewoners in verzorgingshuizen. Stimulus, 2007 Vol. 26, 1-5. Internet: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2011) gezondheidsdeterminanten. Geraadpleegd op 24 februari 2012, van http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/omgeving/leefomgeving/eenzaam heid/wat-is-eenzaamheid/ FCB (z.d.) Ouderenadviseur. Geraadpleegd op 04 maart 2012, van http://www.fcb.nl/Content/paginas/CAO%20Welzijn/CAO%2020082011/Inhoud/Functieboek/16%20%20Ouderenadviseur.aspx Lente Lucht (2008). Geraadpleegd op 12 maart 2012, van http://www.ammerlaan.demon.nl/LENTSELUCHT.HTM Thesaurszorgenwelzijn (z.d.) eerstelijnsgezondheidszorg. Geraadpleegd op 12 maart 2012, van http://www.thesauruszorgenwelzijn.nl/eerstelijnsgezondheidszorg.htm Kies beter (z.d.) psychische problemen soms in huisartsenpraktijk te behandelen. Geraadpleegd op 15 maart 2012, van http://www.kiesbeter.nl/algemeen/nieuws/psychische-problemen-soms-in-huisartsenpraktijkte-behandelen/ Reos (februari, 2012), aanbod projecten. Geraadpleegd op 29 maart 2012, van https://www.reos.nl/aanbod/projecten/gel.html Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (maart, 2012) eerstelijnsgezondheidszorg. Geraadpleegd op 29 maart 2012, van http://www.nationaalkompas.nl/zorg/eerstelijnszorg/huisartsenzorg/wat-is-huisartsenzorg/


NHG Standpunt Huisartsengeneeskunde voor ouderen (2007). NHG. Geraadpleegd op 30 maart 2012, van http://nhg.artsennet.nl/web/show/search?searchstring=definitie+kwetsbare+ouderen&id=243 540&from=0&to=10&googlefilter=&q=definitie+kwetsbare+ouderen&domain=NHG Meulenkamp, T., van der Hoek L., Cardol, M. (2011). Deelname aan de samenleving van mensen met een beperking en ouderen. Rapportage participatiemonitor 2011 Gedownload op 21 april, 2012, van http://www.pgosupport.nl/mailings/FILES/plugin_content/190/NIVELparticipatiemonitor2011.p df Leistra, E., Liefhebber, S., Geomini, M., Hens, H. (2000). Beroepsprofiel van de verpleegkundige. Eerste druk, tweede oplage, Elsevier gezondheidszorg 2000 Gedownload op 10 mei, 2012, van http://scholar.google.nl/scholar?hl=nl&as_sdt=0,5&q=beroepsprofiel+van+de+verpleegkundi ge HR-Kiosk. De kennisbank voor arbeid en wetgeving. (z.d.) Geraadpleegd op 24 mei, 2012, van http://www.hr-kiosk.nl/xbook/id/6358 ZonMw. (2012). Geraadpleegd op 31 mei, 2012, van http://www.zonmw.nl Boeken: Baarda, D.B., De Goede, M.P.M., & Teunissen, J. Basisboek kwalitatief onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Wolter Noordhoff: Groningen/Houten. Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Boom Onderwijs, Hoofddorp Boot, J.M.D. (2010). Organisatie van de gezondheidszorg. Koninklijke Van Gorcum BV, Assen. Elling, H. (2002). Thuiszorg en transmurale samenwerking. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. Festen, Th. & Verburg, H. (2005).Passende zorg voor ouderen met psychische problemen, SWP, 1e druk, Amsterdam. Gratton, C. & Jones, I. (2007). Onderzoeksmethoden Voor sportstudies. Vertaald door het Kenniscentrum Sportstudies, Groningen. Uitgeverij Routledge. Hawley, G., Krings, F., Niessen, T. & Witkamp van der Veen, J.(2009). Ethiek in de klinische praktijk, Pearson Education Benelux, Amsterdam. Heerink, M., Pinkster, S., Bratti-van der Werd, M. (2009). Onderzoek in zorg en welzijn. Pearson Education Benelux: Amsterdam. Hollands, L., Hendrinks, L., Ariëns, H. & Verheggen, F. (2005). Elementen van kwaliteitszorg, Uitgeverij Lemma BV: Utrecht Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 35

Lewis, C.B., Smits-Engelsman, B.C.M., Bottomley J.M., (1999). Geriatrie in de fysiotherapeutische praktijk. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. Michelbrink, F. (2010). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. Uitgeverij SWP, Amsterdam Ostelo, R.W.J.G., Verhagen, A.P. & de Vet, H.C.W. (2006). Onderwijs in wetenschap. Lesbrieven voor paramedici. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. Brochures/rapporten: Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen (2010). KNMG. Nieuwegein: Drukwerk Schotanus & Jens. Fokkema, T. (2005).Eenzaam en dan? De (on)mogelijkheden van interventies bij ouderen. Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) en Vrije Universiteit Amsterdam.


Bijlage 1 Zoekstrategie Google scholar (geraadpleegd op 15-02-2012) Zoekwoorden

Gevonden artikelen

Kwetsbaarheid ouderen and bewegen 118 ouderen 2002-2012 Kwetsbaarheid ouderen 2002-2012

2670

Bewegen ouderen 2002-2012

11300

Cinahl with full text (28-02-2012) Zoekwoorden

Gevonden artikelen

Loneliness and elderly

230

Loneliness and elderly and activity

17

Elderly and move and activity

10

Invert (geraadpleegd op 01-03-2012) Zoekwoorden Ouderen and eenzaamheid

Gevonden artikelen 6

Pubmed (geraadpleegd op 28-02-2012) Zoekwoorden Loneliness and Europe Causes and loneliness Loneliness and elderly

Gevonden artikelen 514 634 1691

Pubmed (geraadpleegd op 01-03-2012) Zoekwoorden Move and activity elderly and loneliness Activity elderly and loneliness and mobility Social loneliness and elderly and activities and mobility Activity elderly and loneliness Social loneliness and elderly and activities Move and activity elderly

Gevonden artikelen 2 3 10 106 208 409


Mobility and social loneliness Social loneliness and activity elderly Social loneliness and elderly Loneliness Mobility and activity elderly Activities and elderly Activity elderly

2 67 1066 3276 3094 77514 226196


Bijlage 2 Onderbouwing artikelkeuze Het artikel van Weening en de Greef geeft een duidelijke definiëring over de kwetsbaarheid bij ouderen. Bovendien geeft het de relatie tussen kwetsbare ouderen en bewegen erg duidelijk weer. In het artikel komt naar voren dat er volgens onderzoek aangetoond is dat fysieke training bij kwetsbare ouderen effectief is bij het ziektebeloop, het verminderen van de biologische veroudering, het verbeteren van de geestelijke gezondheid en de verhoging van mobiliteit en functionaliteit. Er is een overzichtelijk schema gegeven over de relatie tussen verschillende begrippen. Dit schema is in het theoretisch kader weergegeven. Het artikel van Golden et al. geeft een duidelijke uitleg over de verschillende vormen van eenzaamheid. Dit artikel is gekozen omdat het een vrij recent artikel is (namelijk uit 2009). Er wordt verder toegelicht dat uit onderzoek is gebleken dat eenzaamheid met 80% kan lijden tot een depressie. In het artikel van Slaets wordt een concrete definitie gegeven over het begrip “kwetsbaarheid”. Er wordt verder een koppeling gemaakt tussen de begrippen kwetsbaarheid en veroudering wat in het artikel “frailty” wordt genoemd. Er worden tevens prevalentie cijfers weergegeven uit het LASA-onderzoek (longitudinaal Aging Study Amsterdam). Het artikel van Luo, Hawkey, Waite & Cacioppo is een recent artikel, namelijk uit dit jaar (2012). Het gaat vooral over sociaal geïsoleerde mensen en de relatie met eenzaamheid. Voor het theoretisch kader gaf dit artikel duidelijke en beknopte uitleg over de term sociale eenzaamheid.


Bijlage 3 Vragenlijst Individueel Interview Individuele semigestructureerd interview Vragen: -

Welke activiteiten zijn er voor de ouderen (70+) in Oud Lent ten aanzien van bewegen?

-

Zijn er specifieke mogelijkheden voor activiteiten voor ouderen die kwetsbaar zijn ten aanzien van bewegen?(Kwetsbaarheid indien nodig toelichten).

-

Welke activiteiten zijn er voor de ouderen (70+) in Oud Lent ten aanzien van ontmoeten?

-

Zijn er specifieke mogelijkheden voor activiteiten voor ouderen die kwetsbaar zijn ten aanzien van ontmoeten?

-

Probeert u de (kwetsbare) ouderen te stimuleren om gebruik te maken van de mogelijkheden rondom ontmoeten en bewegen? Zo ja, lukt dit? Zo nee, waar liggen de belemmeringen? Waarom denkt u dat zij niet gaan?

-

Is er volgens u voldoende aanbod in relatie tot ontmoeten en bewegen voor de (kwetsbare) ouderen? Zo nee, waar is er volgens u nog behoefte aan vanuit de ouderen?

-

Bent u op de hoogte van eventuele informele clubjes van de (kwetsbare) ouderen (zoals kaartclubjes, wandelclubjes)? Zo ja, welke?

-

Wie zijn belangrijke sleutelfiguren in de wijk voor de (kwetsbare) ouderen?

-

Wie zijn belangrijke sleutelfiguren specifiek gericht op mogelijkheden voor bewegen en ontmoeten voor de (kwetsbare) ouderen?


Bijlage 4 Topiclijst Focusgroepinterview  Bewegen -

Bent u op de hoogte van zelf opgezette clubjes hier in Oud Lent? (punt 4 literatuur) Waar heeft u nog behoefte aan ten aanzien van bewegen? Wat mist er volgens u nog in Oud Lent? Wordt er voor u voldoende aangeboden door de professionals om mee te doen aan activiteiten rondom bewegen? Wat doet u zelf om fit te blijven (punt 1 literatuur) Gaat u regelmatig naar buiten? Of blijft u liever binnen? (punt 1 literatuur)

 Ontmoeten -

Gaat u regelmatig uit u zelf naar buiten, of blijft u vaker binnen? (punt 2 literatuur) Voelt u zich weleens eenzaam? (punt 3 literatuur) Heeft u het idee dat er veel mensen om u heen wegvallen (punt 3 literatuur)

-

Bent u op de hoogte van zelf opgezette clubjes hier in Oud Lent? (punt 4 literatuur) Waar heeft u nog behoefte aan ten aanzien van ontmoeten? Wat mist er volgens u nog in Oud Lent? Zou u graag nieuwe mensen willen ontmoeten? (punt 5 literatuur)

-

 Gebruik maken van voorzieningen in Oud Lent -

Maakt u gebruik van de voorzieningen die er zijn in Oud Lent?

 Behoefte ouderen -

Wat denkt u dat de ouderen in Oud Lent willen ten aanzien van ontmoeten en bewegen? Waar denkt u dat de behoefte ligt?

 Knelpunten -

Als u niet gaat, waar liggen de belemmeringen/wat zijn de knelpunten, om niet naar voorzieningen/activiteiten te gaan? Waarom denkt u dat andere ouderen in oud Lent geen gebruik maken van de voorzieningen?

Literatuur  (1) Onderzoek naar fysieke training van kwetsbare ouderen toont effectiviteit aan bij het ziektebeloop, het verminderen van de biologische veroudering, het verbeteren van de geestelijke gezondheid en de verhoging van mobiliteit en functionaliteit. Training van fitheidseigenschappen heeft waarneembare verbeteringen laten zien bij bijv. cognitie, vermindering van depressiviteit, toename in spierkracht en verbetering van het statische en dynamische balansvermogen. (Weening, B.& de Greef M., 2007, p. 1-2)  (2) De kwetsbaarheid bij ouderen kenmerkt zich doordat ouderen veel binnen blijven en hierdoor weinig contact hebben met de buitenwereld. Kwaliteitsproject “Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk oud Lent” | Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Studentonderzoekers: Fleur Beckers & Jolijn Overdijk Pagina 41

Dit alles bij elkaar zorgt dat deze ouderen eenzaam worden. (Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen, KNMG, maart 2010).  (3) Er bestaan twee soorten eenzaamheid; emotionele en sociale eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid komt voor als iemand een sterk gemis ervaart van een intieme relatie. Bij sociale eenzaamheid is sprake als iemand relaties met een bredere groep mist zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten. (Golden et al.).  (4) Wijkgericht werkende professionals zoals wijkverpleegkundige, huisarts en ouderenadviseur, ervaren dat ouderen weinig ontmoetingsaanbod hebben (of het aanbod is niet bekend) en weinig mogelijkheden tot bewegen.  (5) 11% van de alleenwonende ouderen zou graag nieuwe mensen ontmoeten. Ook goed contact met de buren en een prettige woonomgeving vinden ouderen belangrijk; 73% maakt minimaal wekelijks een praatje met de buren. (Meulenkamp, T., van der Hoek L., Cardol, M. (2011).)


Bijlage 5 Tijdsfasering Weeknummers:

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Activiteiten: Begeleidings- en contact-momenten Fase 1: Voorbereiding Literatuur zoeken Doelstelling en hoofdvraag opstellen Theoretisch kader Tijdsfasering Methode van onderzoek Verwerken en analyseren gegevens Inleveren ontwerpplan Fase 2: Dataverzameling Individuele interviews voorbereiden Individuele interviews afnemen Artikel schrijven wijkkrant Voorbereiding focusinterview Focusinterview afnemen Fase 3: data analyse Uitwerken individuele interviews Uitwerken focusinterview


24

25

Weeknummers:

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Activiteiten: Fase 4: rapportage

Presenteren bij opdrachtgever Presenteren “Ateliers” Projectverslag afronden Inleveren Projectverslag Voorbereiding presentatie Presenteren Projectverslag

Legenda = Activiteit = Inleveren product / presentatie = Eventuele uitlooptijd = Vakantie = Begeleidings- en contactmomenten Boven in het tijdfaseringsschema staat in het grijs aangegeven wanneer er begeleidings/contacturen stonden gepland. Aan het eind van het project nam de frequentie van deze uren toe. Dit kwam doordat er toen regelmatig een bespreking plaats vond over bijv. het afnemen van de interviews of het analyseren van de gegevens. Rood staat voor de activiteit in het project. Zo stond er per fase gepland wanneer welke activiteit zou plaatsvinden en in welke week de activiteit afgerond moest zijn. Omdat het moeilijk was om van te voren precies te weten hoe lang een activiteit ging duren, is er met de groene kleur aangegeven wanneer er eventuele uitlooptijd kon plaatsvinden. Wanneer een activiteit toch meer tijd zou kosten werd op deze manier extra tijd gegeven. De blauwe kleur geeft aan wanneer een product ingeleverd moest worden en wanneer er een presentatie werd gegeven. De gele streep in de tijdsfasering gaf de vakantieweken aan. In fase 1 “Voorbereiding” waren de volgende personen betrokken: Fleur Beckers, Jolijn Overdijk, Minke Nieuwboer, Leon van Woerden en Rob van der Sande (lectoraat Acute zorg). Minke, Leon en Rob waren voor de kritische blik op het ontwerpplan en om gerichte feedback te geven. Tijdens de OG’s werd er feedback vanuit de leraar en medestudenten gegeven. Gertrude Kuyvenhoven heeft in deze fase een beoordeling gegeven voor het ontwerpplan.


24

25

In fase 2 “Dataverzameling” waren de volgende personen betrokken: Fleur Beckers, Jolijn Overdijk, Minke Nieuwboer, Leon van Woerden. Minke en Leon hebben het project kritisch beken tijdens het opstellen en analyseren van de individuele interviews en het focusinterview. Verder waren in deze fase de leden van het hometeam, en de ouderen uit Oud Lent betrokken. Bij deze personen werd het individuele interview of het focusinterview afgenomen. In fase 3 “Data analyse” waren de volgende personen betrokken: Fleur Beckers, Jolijn Overdijk, Minke Nieuwboer en Leon van Woerden. Minke en Leon waren er om sturing te geven in het proces, feedback te geven en eventuele hulp te bieden waarnodig. In fase 4 “Rapportage” waren de volgende personen betrokken: Fleur Beckers, Jolijn Overdijk, Minke Nieuwboer, Leon van Woerden, Rob van der Sanden. Minke, Leon en Rob waren voor de laatste kritische blik op het projectplan. Er werd in deze periode een proefpresentatie gegeven bij de leden van het hometeam. Deze personen gaven feedback op de gegeven presentatie. Gertrude Kuyvenhoven is er voor de beoordeling van het projectverslag en de presentatie.


Bijlage 6 Concreet overzicht voorzieningen Dag:

Activiteit:

Tijd:

Locatie:

Opmerking:

Elke werkdag

Warme maaltijd (Samen aan tafel eten)

12:00 – 14:00 uur

Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent

Maandag

Yoga

14:00 – 15:00 uur

De Ster Queenstraat 37b 6663 HA Lent

Vanaf 60+. Kosten: 7 Euro. Bereikbaar op Tel. 0243235421 of 06-23 716 161 Contact opnemen via het SWON. Tel. 024-3650190 Op afspraak is er een proefles van 5 euro mogelijk. Van te voren aanmelden. Vanaf 65+.Tel. 0243236667 Bereikbaar op Tel. 024-3235421

15:15 – 16:15 uur

Maandag

Sjoelen

14:00 – 16:00 uur

De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent

Maandag

Avond toneel

Vanaf 20:00 uur

Maandag

Fietsclubje

Dinsdag

Nordic Walking

Maandagmiddag (tijd is variabel ) 09:30 uur

Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent In Lent

Dinsdag

Tennisclub

10:30 – 12:00 uur

LLTV Lent Jo Eversstraat 1 6663 JA Lent

Dinsdag

Country Line dansen

Vanaf 14:00 uur

Dinsdag

Volleybal

15:00 – 16:00 uur

Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent

Dinsdag

Bridgen

Vanaf 19:00 uur

Dinsdag

Biljarten

Hele middag en avond

Woensdag

Bewegingsgymnastiek 09:15 – 10:30 uur

In Lent

Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent De Ster Queenstraat 37b 6663 HA Lent De Spil Laauwikstraat 5

Contact via Mw. J Verzamelen bij de Spil. Contact via Mw. v.d G Contact en informatie bij Jolande de Jager en Sylvia van Schaik, tel. 0481 – 841471. Voor 55 +. Bereikbaar op Tel. 024-3235421 Van te voren aanmelden. Vanaf 65+.Tel. 0243236667 Bereikbaar op Tel. 024-3235421

Bereikbaar op Tel. 024-3650190

Van te voren aanmelden.


6663CD Lent

Tel. 024-3236667 Voor kwetsbare ouderen (minder mobiel) Van te voren aanmelden. Tel. 024-3236667 Contact: Tel. 0243236667

Woensdag

Bewegingsgymnastiek 10:45 – 12:00 uur

De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent

Woensdag

Wat heet oud (kaarten, biljarten, spelletjes) Zangkoor Young At Heart

13:30 – 17:30 uur

Woensdag

Muziekvereniging. Muziek maken.

20:00 uur – 22:00 uur

Donderdag

Gym voor ouderen

Vanaf 10:00 uur

Donderdag

Koersballen

Vanaf 14:00 uur

Donderdag

Zangkoor Caecilia

Vanaf 20:00 uur

Donderdag

Volleybal

19:00 – 20:00 uur

Donderdag

Senioren zaalvoetbal

21:00 – 22:00 uur

De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40 6663 CA Lent De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent De Spil Laauwikstraat 5 6663CD Lent

Vrijdag

Tennisclub

10:30 – 12:00 uur

LLTV Lent Jo Eversstraat 1 6663 JA Lent

Vrijdag

Biljarten

19:30 – 23:30 uur

Één keer per maand

Avond maaltijd (Indische buffetten)

Vanaf 18:30 uur

De Ster Queenstraat 37b 6663 HA Lent Open hof Lent Pastoor van Laakstraat 40

Af en toe

Zonnebloem bijeenkomsten

-

Woensdag

Vanaf 20:00 uur


Bereikbaar op Tel. 024-3236667 Bereikbaar op Tel. 024-3235421



Voor 55+. Bereikbaar op Tel. 024-3236667 Voor 55+. Bereikbaar op Tel. 024-3236667 Informatie bij Jolande de Jager en Sylvia van Schaik, Tel. 0481 – 841471. Bereikbaar op Tel. 024-3650190


6663 CA Lent

-

Contact met de voorzitter van “de Zonnebloem”


Bijlage 7 Getranscribeerde/gelabelde interviews


Voorzieningen voor ouderen 70+ in de wijk Oud Lent Een concreet overzicht van activiteiten rondom ontmoeten en bewegen

Recommend Documents