jaarverslag 2014
VOORWOORD Het Begint met Taal kijkt terug op een mooi eerste jaar als ‘nieuwe’ organisatie. De fusie tussen SamenSpraak Nederland en het Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties van eind 2013, heeft geleid tot mooie nieuwe initiatieven, veel informatiedeling en inspiratie over en weer. Ons netwerk is enorm gegroeid: op dit moment zijn ruim honderd lokale taalcoachorganisaties bij ons aangesloten. Ook het afgelopen jaar bleef ons doel alle aangesloten organisaties die vrijwillige taalcoaching geven aan anderstaligen ondersteunen, versterken en bekender maken. Taal is immers voor iedereen een middel dat nodig is om mee te kunnen doen in de samenleving. Zo vertelde de coördinator van een lokale organisatie ons over een vrouw die altijd aan de rand van het schoolplein op haar dochter stond te wachten. Nadat zij een vrijwillig taalcoachtraject ging volgen staat ze nu op het schoolplein en maakt ze een praatje met andere ouders. Vrijwillige taalcoaching kan dus een wereld van verschil in iemands leven betekenen. In het afgelopen jaar zijn 12.514 anderstaligen met vrijwillige taalcoaching ondersteund door 8.488 enthousiaste vrijwilligers van de lokale aangesloten organisaties van Het Begint met Taal. Een groei van respectievelijk ruim 30% en bijna 20% ten opzichte van 2013! De taalcoaching werd gegeven via een-op-een SamenSpraak, een-op-een thuisles, groepsles of een taalcafe. Uit onze jaarlijkse inventarisatie blijkt dat veel anderstaligen na een taaltraject doorstromen naar een formeel taaltraject of vrijwilligerswerk. Dat is fantastisch nieuws! Door participatie op verschillende vlakken in de samenleving kan de anderstalige zijn/haar Nederlands verbeteren en onderhouden. Er ontstaan vaak bijzondere contacten tussen anderstaligen en taalcoaches, waar dikwijls vriendschappen uit voortvloeien. Vrijwilligers zeggen zich verrijkt te voelen door het contact met iemand uit een andere cultuur, ook voelen ze zich meer verbonden met anderstaligen door de taalontmoetingen.
Het Begint met Taal signaleert dat vrijwillige taalcoaching een belangrijk gat opvult en duidelijk voorziet in een behoefte. Er komen steeds meer aanmeldingen van anderstaligen, terwijl de (financiële) middelen waarmee de aangesloten organisaties dit werk moeten verrichten vaak achterblijven of soms zelfs helemaal zijn weggevallen. We willen daarom graag een beroep doen op de overheid, gemeentes, fondsen en bedrijven om met ons samen te werken. Zo kunnen we met z’n allen ook in 2015 dit mooie werk voortzetten. Graag wil ik alle aangesloten taalcoachorganisaties bedanken voor hun vertrouwen. Ook wil ik graag de financiers bedanken die Het Begint met Taal het afgelopen jaar hebben ondersteund. Te weten, het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het Oranje Fonds, Stichting Lezen & Schrijven en het VSBfonds. Op naar weer een mooi nieuw jaar vol vrijwillige taalcoaching. Met vriendelijke groet, Sylvia de Groot Heupner, maart 2015
Wie zijn wij?
Wat doen we?
Het Begint met Taal is een landelijke koepel voor vrijwillige taalcoaching aan anderstaligen. Het leren van de taal is belangrijk om mee te kunnen doen in de samenleving. Kennis van de taal maakt zelfstandig, verbindt mensen en biedt kansen. De lokale organisaties, die zijn aangesloten bij Het Begint met Taal, brengen Nederlandstalige vrijwilligers en anderstaligen bijeen om de Nederlandse taal en elkaars cultuur te delen.
Het Begint met Taal ondersteunt de taalcoachorganisaties op verschillende vlakken. Dit gebeurt onder andere door deskundigheidsbevordering (bijeenkomsten, trainingen, . workshops), productontwikkeling, communicatie, advies, lobby en (beleids)beïnvloeding. Alle lokale organisaties hebben gemeen dat zij goede, op maat gemaakte begeleiding bieden aan vrijwilligers en aan mensen die extra ondersteuning nodig hebben om te kunnen participeren in de Nederlandse maatschappij. De meeste organisaties werken met materialen gericht op taal en/of activering van anderstaligen en hebben behoefte aan deskundigheid, vernieuwing, advies, et cetera. Zodat zij niet zelf het wiel hoeven uit te vinden.
Dit eerste volledige jaar zowel voor Het Begint met Taal als voor mij als coördinator SamenSpraak smaakt naar meer!
Wie ondersteunen wij? In 2014 ondersteunden wij ongeveer honderd lokale taalcoachorganisaties in heel Nederland:
HUMANITAS
HUMANITAS
HUMANITAS COMPAEN HUMANITAS
HUMANITAS SAMENSPRAAK
HUMANITAS
HET TAALPROJECT
HUMANITAS HUMANITAS
HUMANITAS NETWERK SAMENSPRAAK
CARES
SAMENSPRAAK AMSTERDAM 1. ABC 2. ASSADAAKKA 3. COHERENTE 4. DORAS 5. HUIS VAN DE WIJK 6. KANSENNET 7. SAMENSPRAAK OOST
SAMENSPRAAK WELZIJN
TAAL ACTIEF
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK
AMSTERDAM
SAMENSPRAAK
VRIJWILLIGERSCENTRALE AMSTELLAND TAAL OP MAAT
PIËZO
HUIS DER TAAL
PINEL
TAALPUNT MENTHOL
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK
NVA
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK
DA CAPO
VROUWEN TAALGROEP
SAMENSPRAAK RADIUS WELZIJN SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK
WERKGROEP BUITENLANDSE VROUWEN
BIBLIOTHEEK DE BOLLENSTREEK
UTRECHT
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK TAAL AAN ZEE TAALONTMOETING SAMENSPRAAK VLUCHTELINGENWERK PARTICIPE BIBLIOTHEEK OOSTLAND
SCALA WELZIJN
SAMENSPRAAK VERDER MET TAAL
BIBLIOTHEEK RIJN EN VENEN VLUCHTELINGENWERK
VRIJWILLIGE INZET
TAALPROJECT
SAMENSPRAAK
BUURTACADEMIE CALEIDOZ
HUMANITAS ROTTERDAM
UTRECHT
SAMENSPRAAK
1. WIJK & CO 2. HUMANITAS 3. TAAL DOET MEER
IVC-INTERCITY
SAMENSPRAAK DUNYA
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK TAALLESSEN REIMERSWAAL HUMANITAS VROUWEN INTEGRATIE VANDAAG
SAMENSPRAAK HUMANITAS
HUMANITAS SAMENSPRAAK
EVA VROUWENCENTRUM SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK
SAMENSPRAAK SAMENSPRAAK
GROEN LICHT
OMGEVING ROTTERDAM 1. LOV ROTTERDAM 2. SAMENSPRAAK ROTTERDAM 3. SAMENSPRAAK BARENDRECHT 4. SAMENSPRAAK RIDDERKERK 5. VLUCHTELINGENWERK MAASDELTA
RODE KRUIS DE ZALIGHEDEN PALADIJN STEM SAMENSPRAAK
PARTNERS IN WELZIJN PLATFORM ALLOCHTONEN GELEEN BREED
SAMENSPRAAK
kaartontwerp door
MAPMAP.NL
Hoe zien de aangesloten taalcoachorganisaties eruit? Bij onze taalcoachingskoepel zijn organisaties aangesloten met uiteenlopende organisatiestructuren. Doel van alle organisaties is het vergroten van de taalvaardigheid en daarmee zelfredzaamheid en participatie van de deelnemers. Globaal onderscheiden we vier vormen van taalcoaching binnen onze koepel. Sommige organisaties bieden één van deze taalcoachingsvormen aan, andere bieden anderstaligen de keuze uit verschillende taalcoachingsvormen. Eén-op-één taalles Deze vorm van taalondersteuning is bedoeld voor anderstaligen die nog niet of nauwelijks Nederlands spreken en daardoor niet zelfredzaam zijn. Deze doelgroep is soms analfabeet of spreekt weinig Nederlands. Een vrijwilliger komt wekelijks bij de anderstalige thuis en oefent met het leren spreken van de Nederlandse taal. Er wordt gebruik gemaakt van een ondersteunende methode. Eén-op-één SamenSpraak Taalcoaching gericht op Nederlands spreken en dit in de praktijk oefenen, bijvoorbeeld door samen naar de bibliotheek of markt te gaan. Een vrijwilliger en een anderstalige ontmoeten elkaar wekelijks, thuis, in de bibliotheek of elders. Deelnemers spreken Nederlands op basisniveau, maar hebben vaak weinig contact met Nederlandssprekenden.
Organisatie Het Begint met Taal bestaat uit een dagelijks bureau (betaalde medewerkers en vrijwilligers), een vrijwillig bestuur en de klankbordgroep. Het bureau van Het Begint met Taal werd in 2014 gevormd door de volgende medewerkers: Sylvia de Groot Heupner - projectdirecteur Eline Dragt – projectmedewerker Simone Oerlemans – administratief medewerker Roy Schelling – financieel medewerker Annelies Guit - registratiesysteem In 2014 werd ons werk gefinancierd door de bijdragen van aangesloten lokale organisaties, royalty’s vanuit de verkoop van SpreekTaal (via NCB) en door een grote diversiteit aan fondsen en financiers, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Oranje Fonds en VSBfonds. Ook ontvingen wij een inhoudelijke bijdrage, in de vorm van een advies, van Adviesbureau Berenschot.
Ik ervaar een duidelijke steun in de rug, zowel extern als intern.
Taalondersteuning in (les)groepen Taalondersteuning gericht op Nederlands spreken, luisteren, lezen of schrijven. Een vrijwilliger geeft een groepje anderstaligen wekelijks taalondersteuning. Doelgroep: anderstaligen die wel buitenshuis komen, maar een beperkt netwerk hebben. Vaak zijn er verschillende lesgroepen voor beginnende en meer gevorderde sprekers. Taalcafés Laagdrempelige bijeenkomsten waarbij anderstaligen met elkaar en vrijwilligers over actuele thema’s praten, een gastspreker uitnodigen of met elkaar discussiëren in het Nederlands.
ONZE ACTIVITEITEN IN 2014 1. Informatie & advies Lokale organisaties Afgelopen jaar was Het Begint met Taal dagelijks in contact met de lokale organisaties. Wij ondersteunen en adviseren vrijwilligersorganisaties over allerlei onderwerpen die te maken hebben met taalondersteuning, zoals taalmateriaal, trainingen, samenwerking met gemeenten, lokaal netwerken en projectaanvragen. Door dit intensieve contact is het netwerk goed op de hoogte van de lokale en landelijke ontwikkelingen. Vrijwilligers Het Begint met Taal werd dagelijks benaderd door mensen die zich graag willen inzetten als taalondersteuner en/of er meer informatie over willen ontvangen.
lingen, zoals wetswijzigingen op het gebied van integratie, inburgering, volwasseneducatie en het opzetten van een taalproject (fondsen, subsidies, gesprekken met lokale bestuurders) Rol als vrijwilligersorganisaties Hoe speel ik in op landelijke ontwikkelingen? Wat is mijn rol als vrijwilligersorganisatie? Wat kan ik wel en wat kan ik niet doen?
Anderstaligen Dagelijks zijn wij door anderstaligen gemaild of gebeld met de vraag hoe en waar ze Nederlands kunnen leren. Het Begint met Taal heeft hen geïnformeerd over de mogelijkheden en ze al naar gelang hun behoeften doorverwezen naar een lokale organisatie of een andere instantie. Gemeenten, landelijke politiek, overheid en andere samenwerkingspartners Het Begint met Taal heeft veel contact gehad met samenwerkingspartners over het belang van non-formele taalbegeleiding en de ontwikkelingen op lokaal vlak. Zo zijn er verschillende gesprekken geweest met lokale politici, rijksambtenaren, Tweede Kamerleden en samenwerkingspartners. Ook adviseren wij gemeenten over het opzetten van taalprojecten.
2. Advies & ondersteuning Het Begint met Taal adviseert organisaties bij alle vragen die te maken hebben met vrijwillige taalcoaching. Vragen waar wij graag over meedenken zijn onder andere: Vrijwilligers vinden, binden en behouden Hoe en waar vind ik vrijwilligers? Hoe behoud ik ze? Hoe leid ik vrijwilligers op? Welke inspirerende activiteiten kan ik organiseren voor vrijwilligers en anderstaligen? Wat is geschikt materiaal? Taalactiviteiten opzetten, verbeteren en continueren Waar moet ik aan denken als ik een taalproject opzet? Hoe kan ik m’n huidige project verbeteren? Hoe zorg ik voor financiering voor de toekomst? Hoe kan ik inzichtelijk maken wat onze taalactiviteiten opleveren? Anderstaligen ondersteunen Hoe werf ik nieuwe deelnemers? Hoe schat ik het taalniveau van anderstaligen in? Hoe zorg ik ervoor dat de deelnemers doorstromen naar vervolgactiviteiten? Financiers vinden en benaderen (fondsen, overheden, bedrijven) Welke financiers zijn er? Hoe benader ik deze? Hoe stel ik een projectplan op? - Inspelen op interessante ontwikke-
Het Begint met Taal goed weet wat er speelt en ondersteunt ons actief.
3. Bijeenkomsten: uitwisseling en kennisdeling Regionale bijeenkomsten In mei 2014 hebben er vier regionale bijeenkomsten plaatsgevonden, in Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Helmond. Alle bijeenkomsten hadden een aantal vaste agendapunten (meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling door Stichting LOV, informatie over materialen en lobby-update) en door de aanwezigen ingebrachte punten. Per bijeenkomst waren er tussen de 8 en 14 aanwezigen. Landelijke dag Op 6 oktober 2014 reisden ruim 150 coördinatoren van taalondersteuners en andere genodigden af naar Antropia in Driebergen voor de Het Begint met Taaldag. De dag stond in het teken van kansen en ontwikkelingen voor vrijwillige taalcoaching aan anderstaligen. Er waren presentaties van Mohammed el Hamdaoui en Maarten Slaterus van DUO, Renée van Schoonhoven vertelde over de kansen omtrent de wetswijziging rond de Wet op Volwasseneducatie, Harry Boschloo, hoofd van Directie Inburgering & Integratie en Anneke Krakers. Verder was er veel ruimte voor interactie met elkaar tijdens de workshops en de lunch. In onze evaluatieformulieren lazen we dat coördinatoren veel nieuwe praktische ideeën hebben opgedaan.
4. Trainingen Vrijwilligerstrainingen Dankzij financiering van het VSB fonds konden we in 2014 weer trainingen aanbieden aan vrijwilligers. In totaal zijn er ongeveer 904 vrijwilligers opgeleid via één van de vrijwilligerstrainingen. Per training namen minimaal 12 tot maximaal 18 vrijwilligers deel. De trainingen zijn goed tot zeer goed beoordeeld. Dankzij financiering van het VSBfonds konden deze trainingen worden gegeven. Het programma bestond uit de volgende trainingen: Anders communiceren Communicatie is veel meer dan alleen taal. In deze training worden verschillende aspecten van communicatie toegelicht, geoefend en toegepast in de praktijk van de taalondersteuning.
Denken als een journalist Tijdens de training werd ingegaan op het schrijven van een persbericht en het benaderen van de pers. Een van de cursisten: “Over de training blijf ik onverminderd enthousiast. Dat maakte ik in mijn werkzame leven wel anders mee… Echt fijn dat we zo veel nuttige tips kregen. Daar ga ik zeker gebruik van maken.” Social media De training werd in de vorm van een webinar (online seminar) gegeven. De trainer Anneke Krakers gaf tips voor succesvol gebruik van sociale media. Een coördinator over de webinar: “Ik heb nu handvatten hoe ik dat kan aanpakken.”
Begeleiden van tweede taalverwerving Vrijwilligers leren hoe tweede taalverwerving verloopt en wat dat betekent voor de manier van de informele taalbegeleiding. Ze leren hoe ze als vrijwilliger kunnen zorgen voor een goede opbouw en hoe de anderstalige veel kan oefenen met spreken. Effectief oefenen met taal In deze training krijgen vrijwilligers inzicht in hoe ze het taalcontact het best kunnen afstemmen op de behoefte van de deelnemer en (wanneer van toepassing) op inburgeringsonderwijs. Omgaan met grenzen stellen De training gaat met behulp van casuïstiek in op praktijksituaties waarbij vrijwilligers tegen dilemma’s aanlopen op het vlak van grenzen stellen. De vrijwilligers worden zich tijdens deze training bewust van hun positie, rol en verantwoordelijkheden. Lesgeven in een groep Een training voor vrijwilligers die Nederlandse les gaan geven aan kleine groepjes anderstaligen (analfabeten of gealfabetiseerden). Onderwerpen zijn: opbouw van de les, werken met lesmateriaal, het overbrengen van de lesstof, interactie in de groep, praktische informatie. Spreekvaardigheid en feedback De training gaat over hoe je effectief feedback kunt geven over spreekvaardigheid aan de anderstalige. Uitspraak en intonatie Een praktische workshop met veel tips & trucs, waarmee de uitspraak van het Nederlands van beginnende sprekers kan worden verbeterd. Werken met taalmateriaal Er wordt ingegaan op de afstemming van lesmateriaal voor het eigen lescontact, zowel individueel als in groepsverband. Deze workshop geeft vrijwilligers die al taalontmoetingen hebben verdieping van kennis over materiaal. Coördinatorentrainingen De volgende trainingen waren in 2014 te volgen door coördinatoren van de lokale organisaties:
5. Nieuwe producten en diensten Materialenoverzicht Het Begint met Taal heeft een materialenoverzicht gemaakt met daarin alle websites en materialen die geschikt zijn voor vrijwillige taalcoaching en SamenSpraak. Folders voor het werven van vrijwilligers en deelnemers Algemene wervingsfolders voor anderstaligen en vrijwilligers waarop elke organisatie zijn of haar eigen contactgegevens kan vermelden. Voor Gilde SamenSpraak zijn ook de ‘eigen’ folders beschikbaar. SpreekTaal 2 SpreekTaal 1 wordt al door duizenden vrijwilligers en anderstaligen gebruikt in binnen -en buitenland. In 2014 hebben we in samenwerking met de Vrije Universiteit SpreekTaal 2 ontwikkeld ter bevordering van de spreekvaardigheid van anderstaligen met niveau A1 t/m A2. SpreekTaal 2 is een vervolg op SpreekTaal 1 en bestaat uit 15 thema’s gericht op alledaagse situaties, zoals werk, gezondheid, vrije tijd en leren. Via onze website zijn de modules en audiobestanden gratis te downloaden. De geprinte modules zijn voor aangesloten organisaties met korting te bestellen in kleur gedrukt (€ 90,- per set i.p.v. € 175,-).
Ga naar www.spreektaal.com
6. Zichtbaarheid vergroten
BEREIK LOKALE ORGANISATIES
Voorlichting Het Begint met Taal heeft via diverse podia voorlichting gegeven over het belang van non-formele taalondersteuning, zoals bij het DRONGO festival en de klankbordgroep van het VNG, ook hebben we een presentatie gegeven aan de Landelijke Vereniging Onderwijsadviseurs over non-formeel leren en wat je wel/niet van vrijwilligersorganisaties kunt verwachten (niet te hoge verwachtingen en aanbestedingsregels)aan onderwijsadviseurs van de gemeente n.a.v. de nieuwe educatiewet. Actief op sociale media In 2014 heeft Het Begint met Taal steeds meer haar gezicht laten zien op diverse sociale media. Momenteel beschikken we over 325 Facebookcontacten. Van diverse kanten hebben we hier enthousiaste geluiden over gehoord. Ook op Twitter hebben we 154 volgers en 103 volgers via LinkedIn.
Anderstaligen In totaal hebben alle aangesloten organisaties samen 12.514 anderstaligen bereikt in 2014. Dat betekent een stijging van zo’n 32% ten opzichte van 2013 toen de organisaties gezamenlijk 8.488 anderstaligen bereikten. Verschillende organisaties geven als reden dat er minder betaalbare mogelijkheden zijn voor anderstaligen om via formeel onderwijs Nederlands te leren, er minder begeleiding vanuit de formele NT-2 lessen is en dat inburgeringtrajecten worden versneld. Ook worden anderstaligen vaker doorverwezen naar de aangesloten organisaties door gemeenten en is de naamsbekendheid van een aantal organisaties groter geworden. Ten slotte wordt mond-tot-mondreclame van anderstaligen onderling genoemd als een belangrijke oorzaak van de stijging. Tevens hebben een aantal grote organisaties zich het afgelopen jaar aangesloten bij Het Begint met Taal, ook daardoor is het aantal anderstaligen gegroeid.
Belangenbehartiging Ook in 2014 stond belangenbehartiging hoog in het vaandel bij Het Begint met Taal. Zo hebben we ons middels brieven aan de Tweede Kamer en gesprekken met Tweede Kamerleden onze opinie gegeven over de vernieuwingen omtrent de Wet op educatie en de taaleis van Jetta Klijnsma. Ook namen we deel aan een bijeenkomst van ECBO, diverse bijeenkomsten van het NOV, stelden we factsheets op over onze activiteiten en namen we deel aan diverse klankbordgroepen. We hebben ook een handreiking geschreven over de veranderde inburgeringswet die sinds januari 2015 van kracht is gegaan.
Vrijwilligers Ten opzichte van 2013 (5.790 vrijwilligers) is het aantal vrijwilligers gestegen met zo’n 19% (8.123). Deze stijging is minder fors dan de stijging van het aantal anderstaligen. Veel aangesloten geven groepslessen, waardoor ze met minder vrijwilligers werken dan de organisaties die een-op-een taalcoaching geven. Logischerwijs blijft de stijging van het aantal vrijwilligers daarom achter bij de stijging van het aantal anderstaligen. Organisaties waarbij het aantal vrijwilligers wel is gestegen geven hiervoor als reden dat er steeds meer aanwas komt van jonge vrijwilligers.
Het Begint met Taal is voor ons een informatiebaken, die de belangen van onze organisatie vertegenwoordigt bij bestuur en politiek onder het motto ‘samen staan we sterk!’
Taalniveau van anderstaligen In onze inventarisatie blijkt dat bij aanvang van een taaltraject veel anderstaligen niveau A2-B1. Als eindniveau wordt ook door veel organisaties niveau A2-B1 genoemd. Een enkele keer wordt als eindtaalniveau B2 of hoger genoemd. De anderstalige volgt dan een aantal dagen per week formele taalles en kan met de vrijwillige taalcoach ingaan op de punten waar hij tegenaan loopt. Situatie anderstaligen bij aanvang taalcoachingstraject Veel anderstaligen die beginnen met een taaltraject hebben wel wat sociale contacten buitenshuis maar vaak niet met Nederlandssprekenden. Ook nemen veel anderstaligen niet tot weinig deel aan georganiseerde activiteiten. Ongeveer de helft van de anderstaligen stroomt aan het eind van een vrijwillig taalcoachingstraject door naar een formeel taaltraject. Een ander deel van de anderstaligen gaat zelf aan de slag met vrijwilligerswerk. Financiers Voor veel aangesloten organisaties is de gemeente de belangrijkste financier. Op nummer twee staan fondsen, ook daar halen aangesloten organisaties veel van hun financiering vandaan. Tenslotte vragen sommige organisaties een kleine bijdrage aan de anderstalige voor de vrijwillige taalcoaching.
Het Begint met Taal is de landelijke koepel voor vrijwillige taalcoachorganisaties We ondersteunen circa honderd lokale taalcoachorganisaties onder andere door advies, bijeenkomsten, trainingen, materiaal, belangenbehartiging en productontwikkeling te bieden. Daarnaast delen we kennis met elkaar waardoor de lokale organisaties actief bijdragen aan de kracht van het netwerk. Alle aangesloten taalcoachorganisaties geven met goed gecoachte vrijwilligers op maat gesneden taalondersteuning aan anderstaligen. Zo leren anderstaligen sneller de Nederlandse taal en de weg in onze samenleving.
Meer weten?
Neem voor meer informatie contact op met: Het Begint met Taal Christiaan Krammlaan 8 3571 AX Utrecht 030-2422841
[email protected] www.hetbegintmettaal.nl
