JAARVERSLAG 2009 1
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD / 3 ONZE MISSIE / 4 2009 IN CIJFERS / 5 INTERNATIONALE PROJECTEN / 6 NATIONALE PROJECTEN / 22 INTERNATIONAAL NETWERK / 31 MOBILISATIE & WERVING / 36 WIJ BEDANKEN / 39 ONZE WAARDEN / 40 AFKORTINGEN / 41
COLOFON Hoofd van de redactie: Dr. Michel Degueldre Coördinatie redactie: Paula Stam Met dank aan al wie aan deze uitgave heeft meegewerkt Dokters van de Wereld - Eclipsstraat, 6 - 1000 Brussel Tel. 02 648 69 99 - Fax 02 648 26 96
[email protected] www.doktersvandewereld.be
2
VOORWOORD Onmerkbaar is in 2009 de toestand van de wereld op een keerpunt gekomen. De crisis in Soudan zit in een impasse, de terreur in Irak heeft er zich vast verankerd, de situatie in Afganistan is onzekerder dan ooit, het gekwelde Palestijnse volk wordt aan zijn lot overgelaten en dan spreken we nog niet van Jemen, of van Columbia en ook niet van wat er hier om de hoek van de straat gebeurt… Het uitblijven van een oplossing voor de financiële crisis en het falen van de Klimaatconferentie van Kopenhagen in december 2009, zijn ongetwijfeld tekenend voor de onmacht van de internationale gemeenschap om de wereld een vreedzame toekomst te verzekeren. Deze evolutie in de wereld heeft zeker ook zijn impact op de werkwijze van Dokters van de Wereld, wellicht op een manier die men niet direct opmerkt, maar die nochtans veelbetekenend is. Ook in de zogenoemde rijke landen worden de sociaal economische verschillen in de maatschappij alsmaar groter. In 2009 heeft Dokters van de Wereld haar consultaties verdubbeld. Daklozen, geïsoleerde vrouwen, “verloren” jongeren en migranten lijken nóg meer dolend. Bij gebrek aan concrete maatregelen getroffen door de federale overheid, besloot DvdW in november 2009 - samen met nog 4 andere NGO’s - een vluchtelingenkamp in hartje Brussel op te zetten. Dit om asielzoekers naast een dak boven het hoofd en een warme maaltijd, ook sociale, juridische en medische hulp te bieden. DvdW verzette zich hiermee tegen de hulpeloosheid van de staat. Nu, 6 maanden later, lijkt er zeer weinig veranderd. Het jaar 2009 werd voor DvdW tevens gekenmerkt door de noodzaak om de link tussen onze acties en ons lobbywerk te heroriënteren. Het verkrijgen van toegang tot gezondheidszorg blijft, ondanks het wettelijke recht daartoe, voor kwetsbare bevolkingsgroepen zeer moeilijk. Onze projecten, helaas geografisch gelimiteerd, slaan bruggen tussen deze mensen en de bestaande sociale structuren. Onze goede relaties in Brussel en Antwerpen met de OCMW’s (Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn) hebben er voor gezorgd dat de verleners van eerstelijnsgezondheidszorg onze doelgroepen gemakkelijker kunnen bereiken. Er zijn echter altijd nog vele budgettaire en politieke problemen te overwinnen, daarom zal DvdW ook toekomstig de besluitvormers blijven confronteren met de realiteiten op het terrein. Ondanks alle maatschappelijke moeilijkheden en knelpunten zijn er gelukkig ook positieve signalen te geven. Zo hebben vrijwilligers zich het afgelopen jaar in grote getale bij DvdW gemeld. Einde 2009 waren er maar liefst 165 vrijwilligers voor ons op de been! Daarnaast zien we de ontwikkeling van meer en meer zuid-zuid samenwerkingsprogramma’s: samenwerking tussen partners van derde wereld landen en zonder tussenkomst van het noorden. Last but not least zien we een gestage groei van trouwe donateurs van DvdW. Zij maken onze acties mogelijk en samen werken we aan meer rechtvaardigheid in deze wereld! Aan al onze partners vragen wij om ons ook toekomstig met hetzelfde vertrouwen en enthousiasme te blijven ondersteunen. Dit zodat we samen kunnen blijven werken aan het streven naar duurzame oplossingen voor de toegang tot gezondheidszorg. Want we willen en kunnen niet aanvaarden dat er in de wereld mensen zijn die beetje bij beetje vergeten worden….
Michel Delgueldre President
Pierre Verbeeren Algemeen Directeur
3
ONZE MISSIE Dokters van de Wereld is een internationale medische ontwikkelingsorganisatie. Wij verlenen medische hulp aan kwetsbare groepen overal ter wereld, dus ook in België, door het bevorderen van de toegang tot en het recht op gezondheidszorg. Wij rekenen hiervoor op de inzet van al onze leden, zowel van binnen als buiten de medische sector.
>>VERZORGEN Onze belangrijkste missie is het verlenen van medische hulp. Elke dag verzorgen onze vrijwilligers hulpbehoevende mensen: slachtoffers van natuurrampen, ziektes en conflicten, vluchtelingen, minderheden, straatkinderen en al wie verstoken blijft van gezondheidszorg. Dokters van de Wereld streeft in alle omstandigheden nauwe banden na met de betrokken bevolking. >>GETUIGEN Wij doen echter meer dan alleen gezondheidszorg verlenen. Op basis van onze medische ervaring op het terrein getuigen wij van elke schending van het recht op gezondheidszorg, van de schending van de mensenrechten in het algemeen en van elke aantasting van de menselijke waardigheid. Wij gaan de discussie aan met de politieke verantwoordelijken om de situatie van de betrokken slachtoffers te verbeteren.
>>BELANGELOOS ENGAGEMENT In België steunt de actie van Dokters van de Wereld op het vrijwillig en belangeloos engagement van beroepsmensen uit de gezondheidszorg en andere disciplines. Via hun inzet op alle vlakken van de organisatie, zowel op het terrein als op beleidsniveau, brengen de vrijwilligers de risico's op crisissen en bedreigingen van de gezondheid en de waardigheid aan het licht.
>>SOORTEN ZORG Basiszorg: het helpen uitbouwen van de plaatselijke gezondheidsstructuren om de betrokken bevolking toegang te verlenen tot kwaliteitsvolle medische zorg. Specifieke zorgverlening (malaria, HIV/Aids, dracunculiasis,…): informatie, preventie, opsporing en behandeling. Psychosociale hulp: het opvangen van psychisch lijden, geestelijke gezondheidszorg.
>>PRIORITEITEN ->Toegang tot primaire gezondheidszorg ->Mentale gezondheid ->Toegang tot zorg voor migranten ->Vrouwen
4
2009 IN CIJFERS HUMAN RESOURCES
276 medewerkers in totaal, waarvan: 11
werknemers op projecten in België
10
werknemers op de hoofdzetel
11
expats
79
lokale werknemers in het buitenland
165 vrijwilligers in België
INTERNATIONAAL NETWERK
152 projecten in 64 landen 14
verenigingen van het internationaal netwerk onderverdeeld in:
8
internationale delegaties: Argentinië, België, Canada, Frankrijk, Griekenland, Spanje, Portugal, Zwitserland.
6
representatiekantoren: Duitsland, Italië, Japan, Verenigd Koninkrijk, Zweden.
Nederland,
5
© Laurent Stokart
INTERNATIONALE PROJECTEN DRC (DEMOCRATISCHE REPUBLIEK CONGO) / 7 MALI / 10 6
DRC (DEMOCRATISCHE REPUBLIEK CONGO) CONTEXT Het volksgezondheidssysteem van de DRC is erg verzwakt sinds het midden van de jaren 80, een periode die gekenmerkt werd door een enorm deficit en gevolgd werd door een decennium van crisis en gewapende conflicten. In 2009 heeft de financiële crisis het land evenmin gespaard en heeft zijn economie nog meer verzwakt. Ondanks een relatieve politieke stabilisering blijft de situatie op het gebied van de volksgezondheid alarmerend. Volgens het Ministerie van Gezondheid ligt het bruto sterftecijfer opmerkelijk hoger dan verwacht. De helft van de geregistreerde gezondheidsproblemen is te wijten aan malaria. Bij kinderen jonger dan 5 jaar ziet men vaak meerdere malaria aanvallen per jaar. Van de zwangere vrouwen is 4,1% besmet met HIV/Aids. Alle gezondheidszones van het land hebben epidemieën gerapporteerd: meningitis, virale hemorragische koorts, mazelen, cholera, dysenterie, gele koorts, tyfus, acute verlammingsverschijnselen, pest en monkey-pox,…. DOKTERS VAN DE WERELD In dit immense gebied ontwikkelt Dokters van de Wereld sinds 2003 in afgelegen rurale gebieden diverse acties om de bevolking een betere toegang tot gezondheidszorg te geven. Met ons werk ondersteunen we de nationale strategie ter versterking van het gezondheidssysteem (SRSS) die het Ministerie van Gezondheid in 2006 ingevoerd heeft om het gezondheidssysteem in het land te verbeteren.
In 2009 Dokters van de Wereld breidde haar actiegebied uit naar de gezondheidszone Ndesha, een gebied in de buurt van de stad Kananga.
Dr. Fernand Ketembwe, Medisch Coördinator DvdW Congo
<< Mijn wens is het dat DvdW zijn steun in de gehele provincie verder zou kunnen ontwikkelen zodat ook andere zones niet van hulp verstoken blijven. Natuurlijk zal deze steun ertoe bijdragen dat deze mensen een menswaardige gezondheidszorg kan worden aangeboden. Verder is het mijn grote wens dat ook andere terugkerende problemen zoals HIV en ondervoeding, via het DvdW programma verder worden ondersteund >>.
7
LANGE TERMIJN » Tshofa, Ndesha, Muetshi en Bena Tshadi >>TOEGANG TOT BASISGEZONDHEIDSZORG Duur: 4de jaar / 5 jaar Budget 2009 : 851 111 € Financiering: DGOS D3, CGRI-DRI, private giften de Partners: MSP, ECZ, CODESA, FAO, UNICEF, 9 FED HR: 4 expats, 43 lokale medewerkers en ongeveer 400 vrijwilligers op premie-basis
CONTEXT DvdW steunt 4 gezondheidszones van West- en Oost-Kasai: Tshofa (114.854 inwoners), Ndesha (87.664 inwoners), Muetshi (95.566 inwoners) en Bena Tshadi (86.863 inwoners). In deze vier regio’s bevinden zich 50 gezondheidscentra, 3 ziekenhuizen, 4 centrale zonebureaus en 2 provinciale inspecties.
DE ACTIVITEITEN ->Renovatie en bouw van medische infrastructuren Een groot deel van de ziekenhuisgebouwen is op traditionele wijze gebouwd (rieten daken, muren van leem en bamboe, deuren en vensters die niet waterdicht zijn, vloeren van aangestampte aarde) en zijn uitgerust met versleten meubels. Dergelijke infrastructuur laat niet toe om in goede hygiënische omstandigheden te werken. In 2009 heeft Dokters van de Wereld in Tshofa 1 kraamconsultatiebureau gerenoveerd en is begonnen met de bouw van 1 kraamconsultatiebureau. In Muetshi en Bena Tshadi werden twee dispensaria en een kraamkliniek gerenoveerd, en in Ndesha werd eveneens gestart met de bouw van een kraamkliniek. ->Ondersteuning van de werking van de centrale zonebureaus De gezondheidszones beschikken over een zo goed als onbestaand budget voor werkingskosten, waardoor er geen geld is voor de administratie. DvdW levert steun aan de centrale zonebureaus door het verschaffen van materiaal: bureaubenodigdheden, benzine, een elektriciteitsgenerator, motorfietsen, enz. Dokters van de Wereld betaalt ook premies uit aan het gezondheidspersoneel van de betrokken gezondheidszones. Voor sommigen vervangen deze premies het salaris dat de overheid hen niet betaalt.
>>CIJFERS 2009 +/- 63.400 consultaties 34. 324 malaria gevallen 8. 974 bevallingen waarvan 120 via keizersnede
8
DE ACTIVITEITEN Medische
bevoorrading Dokters van de Wereld koopt en levert geneesmiddelen, wegwerpartikelen en medisch materiaal zodat de 348 gezondheidsverzorgers in goede omstandigheden kunnen werken. Tegelijkertijd helpt Dokters van de Wereld bij het beheren van de geneesmiddelen, zodat tekorten in de voorraad minder vaak voorkomen en de structuren geleidelijk zelfstandig worden.
Kinderen in Bena Tshiadi
Donatien, Hoofdverpleegkundige van Bena Tshiadi, Project Muetshi
<
>.
Begeleiding van de gezondheidscentra en de ziekenhuizen De 3 meest voorkomende pathologieën zijn malaria, acute ademhalingsinfecties en diarree. Deze ziektes kunnen met weinig middelen toch efficiënt behandeld worden. Daarom begeleidt, omkadert en vormt Dokters van de Wereld de hulpverleners van de centrale gezondheidsbureaus. Hiermee beogen we de medische zorgen voor de bevolking te verbeteren en aldus het sterftecijfer in deze gebieden te doen dalen.
9
MALI CONTEXT Mali is opgesplitst in twee zeer tegengestelde streken. Het zuidelijk gedeelte heeft een SoedanSahelklimaat; de bevolking leeft er hoofdzakelijk van de landbouw. Het noordelijk gedeelte heeft een woestijnklimaat en is moeilijk toegankelijk. De bevolking, die voor een groot deel uit nomaden en half-nomaden bestaat, leeft er van de veeteelt. Hoewel er de jongste jaren een zekere vooruitgang is, blijft het gezondheidssysteem van Mali erg zwak en ziet de gezondheidstoestand er zorgwekkend uit. De levensverwachting bij de geboorte bedraagt slechts 46 jaar.
DOKTERS VAN DE WERELD Dokters van de Wereld is in Mali actief sinds 2002. In het begin heeft het project vooral bijgedragen tot de verbetering van de medische en paramedische vorming van de nomaden en tot het oprichten van mobiele polyvalente teams in de regio Kidal. In 2006 heeft Dokters van de Wereld zijn steun uitgebreid via een globaal programma voor basisgezondheidszorg, dat kadert in een vijfjarenplan. In 2007 heeft Dokters van de Wereld vooral werk gemaakt van het verstrekken van hulp aan het gezondheidssysteem in Mali door het oprichten van gezondheidsprojecten in andere regio’s van het land en door het aangaan van nieuwe operationele en financiële samenwerkingsprojecten. De projecten in Gao en Bamako werden in het leven geroepen.
IN 2009 DvdW heeft haar actieterrein in Mali uitgebreid door het opstarten van een programma voor basisgezondheidszorg in Youwarou, in de streek van Mopti.
10
LANGE TERMIJN » Kidal
>>TOEGANG TOT BASISGEZONDHEIDSZORG
Duur: 4e jaar /5 jaar Budget 2009: 267.503 € Financiering: DGOS D3, Stichting Croix du Sud, private giften Partners: DNS, DRS, CSCOM, ASACO, DDRK, PIDRK HR: 1 projectleider, 15 lokale medewerkers, 80 vrijwilligers op premie-basis
CONTEXT De regio van Kidal ligt in het Noord-Oosten van Mali en is 8 maal zo groot als België. Het bevolkingsaantal wordt geschat op 53.230 inwoners. Het is een dunbevolkte streek met een gemiddelde bevolkingsdichtheid van 0,20 inw/km². De levenswijze van deze nomaden of half-nomaden dwingt DvdW ertoe vernieuwende acties te ondernemen om de structuren voor basiszorg te verstevigen. In 2009 heeft DvdW zijn activiteiten opnieuw toegespitst op de regio’s rond Kidal en Tessalit, om de doeltreffendheid ervan te verhogen. De stijgende onveiligheid in de streek had het stilleggen van de activiteiten van DvdW tot gevolg in april en mei 2008. DE ACTIVITEITEN Opleiding
en bijscholing DvdW heeft de medewerkers van de mobiele gezondheidsposten (Poste de Santé Avancé PSA) opgeleid op het gebied van reproductieve gezondheid. De traditionele vroedvrouwen en de verplegers werden bijgeschoold en de verenigingen voor volksgezondheid hebben twee basisopleidingen gekregen. Dokters van de Wereld financiert ook de opleiding van 2 Tamasheq verplegers in de school van Gao. Van de 5 verplegers in opleiding zijn er 3 operationeel in de zones van Abeibara en Tin-Essako. Supervisie
van de gezondheidscentra Elke maand superviseert DvdW 5 publieke centra voor gezondheid (CSCOM) en 4 mobiele gezondheidsposten. 52 bijgeschoolde traditionele vroedvrouwen worden maandelijks opgevolgd. De inwoners genieten op die manier van steeds betere curatieve en preventieve zorgen en van voorlichtingscampagnes over het voorkomen van malaria, de overdracht van buikloopziektes, voeding van de kinderen, enz.. De regelmatige controles verbeteren de zorgkwaliteit en komen het vertrouwen tussen de gezondheidscentra en de bevolking ten goede.
11
Herstellingswerken
en uitrusting DvdW heeft voorzien in de aanvoer van essentiële geneesmiddelen, medisch materiaal en allerlei benodigdheden in 6 publieke centra voor gezondheid en 6 mobiele gezondheidsposten. Dokters van de Wereld heeft eveneens de materniteit van het CSCOM van Kidal gerenoveerd alsook de CSCOM van Essouk en Etambar hersteld en een nieuwe mobiele gezondheidspost opgericht in Inakafel.
CIJFERS 2009 431 bevallingen begeleid door de traditionele vroedvrouwen 7.288 curatieve consultaties 108 voorlichtingssessies
Medische begeleiding van de kinderen Dokters van de Wereld heeft zijn steun verleend aan het oprichten van een verzekering voor de medische zorgen van de leerlingen van 6 nomadenscholen (Tessalit en Kidal) en van leerlingen afkomstig uit arme gezinnen op 3 scholen in Kidal.
Team DvdW Kidal
12
NOODHULP » Tessalit
>>STRIJD TEGEN DE DRACUNCULIASIS
Duur: van juli 2009 tot december 2009 Budget 2009: 102.608 € Financiering: UNICEF Partners: Ministerie van Volksgezondheid van Mali, DRS, PNEVG, CSREF, CSCOM HR: 1 projectleider, 10 lokale medewerkers, 80 vrijwilligers op premie-basis
CONTEXT In 2007 brak een dracunculiasis-epidemie (of Guinea-worm) uit in de gemeente Adiel Hoc. De bevolking diende het hoofd te bieden aan een toestand waarop ze niet was voorbereid. In 2008 is de toestand verergerd doordat alle waterplassen in de regio werden getroffen, 265 nieuwe gevallen werden opgetekend. In 2009 is de situatie verbeterd; in de hele regio werd een totaal van 35 nieuwe gevallen geregistreerd. DvdW heeft zich ingezet in de strijd tegen de epidemie in samenwerking met de lokale bevolking, het Nationaal Programma voor Uitroeiing van de Guinea-worm en de regionale gezondheidsverantwoordelijken.
DRACUNCULIASIS Dracunculiasis is een parasiet die via het besmette drinkwater in het lichaam dringt. Hij ontwikkelt zich daar gedurende verschillende maanden. Het uitbreken van de ziekte is te herkennen aan pijnlijke huidontstekingen. Er wordt een soort abces gevormd dat openbreekt en de kop van de worm te voorschijn doet komen. De wonde is een toegangspoort voor alle soorten bacteriën die al of niet ernstige complicaties kunnen veroorzaken. Er bestaat geen behandeling. De worm moet langzamerhand verwijderd worden door hem rond een lucifer te draaien, elke dag een beetje, tot zijn volledige verwijdering. De pijn, de infecties en andere complicaties, dienen gedurende verschillende weken te worden behandeld. De patiënt, die volledig invalide is, moet ook in andere domeinen geholpen worden. Want zonder hulp worden volledige families besmet en zitten daardoor vast in hun tent zonder voor hun vee te kunnen zorgen, eten klaar te maken of het voor hun overleven noodzakelijke water te kunnen halen.
13
ACTIVITEITEN Curatieve
zorgen Vrijwilligers en gezondheidsverzorgers die opgeleid werden door DvdW, hebben zich over de zieken ontfermd. In samenwerking met de gemeenten Adiel-Hoc, Essouk en Kidal hebben hulpbehoevende mensen voedselhulp gekregen. Dokters van de Wereld heeft geneesmiddelen en isolatiemateriaal geleverd aan de CSCOM, de mobiele gezondheidsposten en het referentie-gezondheidscentrum in Kidal om de slachtoffers van dracunculiasis te verzorgen.
140
2007
120
2008
100
2009
80 60 40 20 Maand Ju li Au gu st us Se pt em be r Ok to be r No ve m be r De ce m be r
i Ju n
M ei
Ap
ril
0 Ja nu ar i Fe br ua ri M aa rt
Nieuwe gevallen van dracunculiasis per maand
Aantal gevallen van dracunculiasis in de regio Kidal
Bewustmaking
en preventie DvdW heeft 3.022 informatiesessies georganiseerd en radioberichten verzorgd om de gemeentelijke overheden en de bevolking te informeren over de oorzaken van de ziekte. Verder hebben we ook de zieken geïsoleerd, waterplassen behandeld en waterpompen geïnstalleerd.
Lobbying
en epidemiologische analyse Dokters van de Wereld volgt de evolutie van de epidemie en doet aan lobbying bij de sanitaire overheden opdat de ziekte ook op lange termijn opgevolgd zou worden.
14
LANGE TERMIJN » Kidal et Gao >>STRIJD TEGEN HIV/AIDS Duur : maart 2007 - augustus 2009 Budget 2009 : 163.355 € Financiering : UE, private giften Partners: ‘Action contre la Faim’ Spanje, Nouveaux Horizons, RADEC, CSREF van Gao en Kidal, HCNLS HR : 1 expat, 7 lokale medewerkers
CONTEXT Sinds 2007 sensibiliseert DvdW de bevolking van de gebieden Kidal en Gao (noordoosten van Mali) voor de risico's op HIV-besmetting. Dit project is hoofdzakelijk gericht op zwangere vrouwen, maar ook op alle bezoekers van de gezondheidscentra.
DE ACTIVITEITEN Preventie
van moeder-op-kind overdracht van HIV In Gao en Kidal ondersteunt Dokters van de Wereld het programma ter preventie van HIVoverdracht van moeder op kind: supervisie van de centra voor vrijwillige HIV/Aids counseling en testen, sensibilisering van de bevolking, schenking van medisch materiaal,... • • •
14 centra in Gao (10) en Kidal (4) ondernemen activiteiten ter preventie van HIV overdracht van moeder op kind. Een totaal van 6.830 zwangere vrouwen in Gao en 1.470 zwangere vrouwen in Kidal kregen counseling over preventie van HIV. Een totaal van 5.650 zwangere vrouwen in Gao et 1.316 zwangere vrouwen in Kidal werden op HIV getest.
>>CIJFERS VAN AUGUSTUS 2009 2.475 vrijwillige testen uitgevoerd in Gao 2.894 vrijwillige testen uitgevoerd in Kidal 5.650 zwangere vrouwen getest in Gao 1.316 zwangere vrouwen getest in Kidal
15
DE ACTIVITEITEN Ondersteuning
van vrijwillig testen op HIV DvdW superviseert de opsporingscentra van de steden Gao en Kidal en ondersteunt de opsporing van HIV in de nabijgelegen gezondheidscentra. Dit gebeurt via mobiele klinieken die het mogelijk maken de meest kwetsbare bevolkingsgroepen te bereiken (vrachtwagenchauffeurs, migranten, prostituees, hulpjes,…). • Er werden 3 vaste centra met 2 mobiele teams in Gao (RADEC en CSREF) en 2 vaste centra met 2 mobiele teams (CSREF en ADRAR) opgericht voor het vrijwillig laten testen op HIV. • Er werden 2.475 vrijwillige testen uitgevoerd in Gao (waarvan 79 positief) en 2.894 vrijwillige testen in Kidal (waarvan 16 positief)
Kwaliteitscontrole
van testen Om te kunnen beantwoorden aan de internationale kwaliteitsnormen controleert DvdW de kwaliteit van de HIV-testen en voert lobby-acties om het testprotocol te doen respecteren. Een totaal van 77 geteste bloedstalen, afgenomen in Gao, werd voor kwaliteitscontrole doorgestuurd naar het Nationaal Instituut voor Onderzoek van de Volksgezondheid in Bamako. De resultaten gevonden door de ngo RADEC zijn voor 100% conform met deze van het Nationaal Instituut voor Onderzoek van de Volksgezondheid in Bamako.
Vorming
en voorlichting DvdW zorgt voor middelen, organiseert bijscholing en begeleidt het gezondheidspersoneel, opdat de kwaliteit van de sensibiliseringscampagnes voor HIV/Aids zou verbeteren. • •
Er werden 188 voorlichtingssessies voor 2.352 deelnemers gegeven in Gao en 209 voorlichtingssessies voor 1.237 deelnemers in Kidal. Er werd een training over vrijwillig counseling en testen georganiseerd in Gao voor de gezondheidswerkers van de 11 centra (in 2 sessies) en dezelfde training werd in Kidal gegeven voor de gezondheidswerkers van de 5 centra.
Oprichting
van een actief netwerk van alle acteurs in de strijd tegen HIV DvdW neemt deel aan de organisatie van vergaderingen ter coördinatie en voert lobby-acties bij de overheid om de lokale inspanningen ter preventie van HIV/Aids te stimuleren. 3 overlegmeetings in Gao en 2 in Kidal hebben alle acteurs in de strijd tegen HIV in deze twee regio’s samengebracht. Deze meetings werden georganiseerd door de Regionale Secretariaten van de Nationale Hoge Raad voor de Strijd tegen AIDS (HCNLS) en werden door het project gefinancierd.
16
LANGE TERMIJN » Bamako >>OPVANG VAN STRAATKINDEREN
Duur : november 2007 - november 2012 Budget 2009 : 208.314 € Financiering : Privé giften, Steunfonds Marguerite-Marie Delacroix Partners : Kanuya, CEC, Mali Enjeu, Caritas Mali. HR : 1 expat, 11 lokale medewerkers
CONTEXT In Bamako leven talloze kinderen op straat. Sommigen zijn wees, anderen leven alleen omdat ze verloren gelopen zijn of omdat de banden met hun familie verbroken zijn. Deze situatie ontneemt hen hun recht op opvoeding, gezondheid en onderdak. Bovendien worden ze dagelijks het slachtoffer van verschillende vormen van geweld. In 2009 heeft DvdW 4 lokale opvangcentra voor kwetsbare kinderen ondersteund: Kanuya, Mali Enjeu, het CEC (Centre d’Ecoute Communautaire de Sabalibougou) en Caritas Mali. De centra die deze kinderen opvangen, oriënteren en verzorgen, zijn soms gecreëerd door vrijwilligers en zijn meestal het resultaat van een gebaar van persoonlijke solidariteit. Deze centra willen zich professionaliseren. Ze willen de kinderen op een betere manier opvangen maar ook een groter aantal minderjarigen de kans geven om niet op straat terecht te komen of om eruit te komen. Het hulpprogramma voor kwetsbare kinderen van DvdW in Bamako beantwoordt aan een reële behoefte vermits de sociale en medische opvangstructuren van de staat zowel financieel als technisch totaal in gebreke blijven. Concreet betekent dit dat een kind dat een tijd in de straten van Bamako geleefd heeft en nu in een opvangcentrum verblijft, geen verzorging kan krijgen van de gezondheidscentra van de staat indien het opvangcentrum de medische kosten niet op zich kan nemen.
>>ONZE PARTNERS ->KANUYA 266 kinderen hebben er onderdak gekregen of werden er opgevangen: weeskinderen, kinderen van arme families, straatkinderen, verloren gelopen kinderen, huishoudhulpjes,...
->MALI ENJEU 100 jongeren in schoolse opleiding (jongeren die benadeeld zijn doordat ze niet langer naar school gingen), 840 kinderen in 4 koranscholen. ->CEC Gemiddeld worden er 30 kinderen per dag opgevangen, waarvan er elke dag ongeveer 2 nieuw zijn, + 35 kinderen die al worden opgevolgd. ->CARITAS 159 jonge meisjes worden opgevangen en opgeleid in dit centrum.
17
DE ACTIVITEITEN Rehabilitatie
en uitrusting De verpleegposten in Kanuya zijn in 2008 reeds gehabiliteerd ; voor 2009 werden geen dringende noden vastgesteld, dit jaar werd er dus geen steun op dit vlak gegeven. Het CEC centrum beschikte niet over drinkbaar water. De wijk Sabalibougou is vrij ongezond en de toevoer van drinkbaar water door de EDM (Energie van Mali) beperkt er zich tot de enige asfaltweg die door de wijk loopt. Er werd daarom een verbinding getrokken vanaf deze asfaltweg tot aan het centrum en nu geniet het CEC van een eigen toevoer van water van de EDM. Zo kwam er een einde aan de aanvoer van water per jerrycan vanaf de waterpaal en het betalen van de vervoerder (per kar). De dubbele latrine die zowel door de kinderen als door de buurtbewoners gebruikt werd, was buiten gebruik. In 2009 werd de dubbele latrine hersteld: leegmaken, aanleg van een tegelvloer, verhoging van de buitenmuren, dakwerken, deuren en schilderwerken. Er werd een verpleegruimte en een onthaalkamer ingericht (meubels, schilderwerken). Deze zijn nu operationeel en aantrekkelijk voor de kinderen.
In het centrum voor beroepsopleiding van Mali Enjeu werd een ruimte gerenoveerd en heringericht als verpleegkamer: herstel van het plafond, watertoevoer, loodgieterij, schilderwerken. De ruimte is nu toegankelijk voor alle kinderen, ze is functioneel en beschermt de privacy. In de koranscholen werden herstelwerken aangevat nadat men had vastgesteld dat: de kinderen buiten slapen, zelfs in het regenseizoen; de toestand van de waterputten zo slecht is dat gebruik ervan het leven van de kinderen in gevaar brengt ; het water op de binnenplaatsen stagneert. Vorming
en supervisie Er zijn al verschillende opleidingen ingericht: goed financieel beheer, mobilisatie van lokale hulpbronnen, gezondheid van kwetsbare kinderen, psychologie van het kind,… De mobiele ploeg van DvdW is samengesteld uit een dokter en een psycholoog en houdt regelmatig toezicht op de 4 centra (3 à 4 keer per maand).
Sensibiliseringssessies
voor kinderen en familie Regelmatig worden er voor de kinderen sensibiliseringssessies gehouden in elk van de 4 partnercentra. De sessies gaan uit van verschillende formules: o
Educatieve praatgroepen of informatiesessies over gezondheidseducatie: •
•
•
o
een voordracht of debat geleid door iemand van het centrum met al of niet de steun van een dokter van DvdW-B gezondheidsvoorlichting: educatieve sessies gespreid over verschillende dagen en geleid door externe professionelen individuele counseling
Huisbezoek: dit betreft hoofdzakelijk families
In totaal werden er in 401 medische voorlichtingssessies gegeven: er werden 120 educatieve sessies in groep, 238 individuele counseling sessies en 43 huisbezoeken uitgevoerd. 657 sociale voorlichtingssessies: er werden een aanzienlijk aantal praatgroepen ingericht voor meisjes. 61% van de debatten werd georganiseerd in het CEC, 29% in Kanuya en 6% in Caritas.
18
Medische
en psychosociale raadplegingen De kinderen in de 4 centra worden zowel op medisch als psychologisch en sociaal vlak opgevolgd: Op medisch vlak:
Gedurende 2009 werden 1256 nieuwe gevallen opgevangen (in meer dan 35% van de nieuwe gevallen gaat het om verzorging van wonden of ongelukken, en in 23% betreft het koorts of een aanval van malaria). Op psychologisch vlak: Met de kennis die ze in de voorbije 2 jaar verwierven in de bijscholing zijn de teams van onze partnerorganisaties nu in staat om psychische problemem bij de kinderen te herkennen. De opvoeders hebben aldus in 2009 bij 59 kinderen mogelijke psychische trauma’s vastgesteld. Om deze gevallen te evalueren werden er in totaal 88 anamneses en gesprekken gevoerd door de psycholoog van DvdW-B. (37% van de gevallen van psychische trauma’s werden geïdentificeerd door Kanuya, 23% door Caritas, 22% door het CEC en 16% door Mali Enjeu). Op sociaal vlak: Wat de sociale zorgverlening betreft, onderscheidt men 2 luiken die eng met elkaar verbonden zijn: Communicatieactiviteiten die bestaan uit identificatie, een luisterend oor en een goed gesprek. Familiale activiteiten waaronder het opsporen van familie, bemiddeling met familie, hereniging met familie, opvolging van de familie en sociale enquête. In 2009 werden er 79 nieuwe straatkinderen als gevolg van de communicatieactiviteiten opgevangen. Een interessant gegeven is dat het in 54% der gevallen kinderen van 14 jaar en ouder betreft. Dit toont aan hoe het accent gelegd wordt op adolescenten bij Kanuya en Caritas.
Animatie, Informatie, Educatie & Communicatie
In 2009 werden 72 kinderen door de sociaal assistente van DvdW-B opgevangen in het familieplan.
Netwerking
en lobbying DvdW heeft een netwerk opgericht van (kinder)psychologen in Mali die in het district werkzaam zijn. Er werden ontmoetingen georganiseerd waar hoofdzakelijk technieken uitgewisseld werden. Het gaat momenteel om een netwerk van 6 psychologen. Ter gelegenheid van 16 juni (dag van het Afrikaanse kind) heeft DvdW België samen met ECPAT Luxemburg, Samu Social Mali en 14 sociale structuren van het district meer dan 1000 kwetsbare kinderen gemobiliseerd voor een concert waar “het kind” centraal stond. DvdW nam deel aan een sensibilisatiedag in juni georganiseerd door het CEC over het belang van het spel voor de cognitieve, psychomotorische en affectieve ontwikkeling van het kind vanaf prille leeftijd.
19
LANGE TERMIJN » Youwarou >>TOEGANG TOT BASISGEZONDHEIDSZORG
Duur : juni 2009 - mei 2012 Budget 2009 : 397.730 € Financiering : privé giften Partenaires : CSREF Youwarou, SDSES Youwarou, Gemeenten, ASACO, FELASCOM, Conseil de Cercle, DRS van Mopti, DRDSES van Mopti RH : 2 expats, 15 lokale medewerkers
CONTEXT De zone van Youwarou in de Regio van Mopti bevindt zich in de delta van de Niger. De gezondheidsindicatoren zijn hier zeer zwak. De Bozo en Peulh bevolking van Youwarou zijn nomaden en hebben zeer moeilijk toegang tot de gezondheidszorg. Het financiële en medisch beheer van de gezondheidscentra is wisselvallig naargelang de plaats (beschikbaar materiaal, personeel, deskundigheid, onthaal,…) wat een impact heeft op de mate waarin de bevolking gebruik maakt van deze centra. Dokters van de Wereld heeft na een verkenningsmissie in 2007 besloten om steun te geven aan deze zone om er de kwaliteit en de toegang tot zorgen te verbeteren door middel van een project van Eerste Lijnzorgen. DE ACTIVITEITEN In de loop van 2009 werden volgende activiteiten uitgevoerd: Installatie
van de basis Vanaf juni 2009 zijn de logistieke activiteiten begonnen, zowel in Sévaré als in Youwarou, om er de basis van het project te installeren: huur van een bureau/verblijfsruimte in Sévaré, huur en inrichting van een lokaal in Youwarou als bureau/verblijfsruimte, aankoop van materiaal en de nodige uitrusting voor het functioneren van het project.
Aanwerven
van lokale medewerkers De aanwerving van lokale medewerkers voor de administratie, de logistiek en de medische zorgen is gebeurd tussen juni 2009 en december 2009. Het team, bestaande uit 15 lokale medewerkers, heeft het werk aangevat vanaf het 4e trimester van 2009.
Evaluatie van de noden van de publieke gezondheidscentra (CSCOM) Het team van het project heeft een missie uitgevoerd om de situatie te evalueren in de 8 publieke gezondheidscentra van de zone in samenwerking met CSREF.
Deze missie had tot doel een balans op te maken van de stand van zaken (infrastructuur, personeel, competenties, werking van de CSCOM) zodat men een inzicht kon krijgen en een update kon maken van het logistiek kader. Na deze evaluatie werden 3 CSCOM geïdentificeerd die in 2010 in aanmerking komen voor steun van het project; het gaat om de CSCOM van Youwarou Central, Guidio et Ambiri.
20
Opmaken van de contracten met de CSCOM en van het protocol van het partnerschap met CSREF De contracten met de CSCOM zijn opgemaakt op basis van de geïdentificeerde noden voor elke CSCOM (herstel, vorming, uitrusting met medisch materiaal en geneesmiddelen, verbetering van de hygiëne, steun aan ASACO en aan de contactpersonen van de gemeenschap). Het protocol van het partnerschap met CSREF moet de basis en voorwaarden vastleggen voor een gezonde samenwerking tussen DvdW en CSREF.
21
© foto’s COZO Viviane Joakim
Medische Consultatie COZO Antwerpen
NATIONALE PROJECTEN COZO Brussel / 24 COZO Antwerpen / 25 Zorg voor Daklozen / 26 Consultaties Specialisten / 27 Spreek met Haar / 28 Noodhulp Asielzoekers / 29 Noodhulp Vluchtelingenkampen / 29
22
BELGIË CONTEXT Hoewel België over een uitgebreid gezondheidssysteem beschikt, heeft een belangrijk deel van de bevolking nog altijd geen toegang hiertoe via de klassieke structuren. DvdW voert sinds eind 1999 acties om iedereen die slechts moeilijk toegang tot gezondheidszorg vindt, bijstand te verzekeren. Onze consultaties staan open voor al diegenen die moeilijkheden ondervinden om zich te laten verzorgen: Belgen zonder inkomen, asielzoekers, mensen zonder papieren, daklozen... Onze projecten hebben tot doel hen de weg te openen naar duurzame gezondheidszorg.
AANBEVELINGEN VAN DOKTERS VAN DE WERELD Gebaseerd op onze terreinervaring formuleren we jaarlijks een aantal aanbevelingen voor een betere toegang tot gezondheidszorg. Betreffende elke aanbeveling is DvdW bereid om actief met de betrokken instanties samen te werken. op
Europees niveau vragen we de bescherming van het medisch beroepsgeheim en een formeel verbod op aangifte of arrestatie van mensen zonder papieren tijdens een zorgverstrekking; bescherming van ernstig zieke vreemdelingen zonder toegang tot zorg in hun land van herkomst via de toekenning van een verblijfsvergunning. aandacht voor de slechte toegang tot zorg voor in België verblijvende Europeanen uit armere lidstaten en ontwikkeling van een Europees kader. dringende oplossingen vanwege de federale regering m.b.t. de asielcrisis (inclusief het verstrekken van medische, psychologische en sociale begeleiding) voor kandidaatvluchtelingen, opdat elke asielzoeker van de zorg kan genieten waar hij of zij wettelijk recht op heeft. meer inspanningen om zorgverstrekkers te informeren over hoe ze terugbetaald kunnen worden voor hun prestaties voor asielzoekers en mensen zonder papieren en hoe ze deze patiënten adequaat kunnen doorverwijzen. vereenvoudiging van de procedure voor ‘Dringende Medische Hulp’ voor mensen zonder papieren; onvoorwaardelijke toegang tot zorg voor zwangere vrouwen en kinderen, ongeacht hun verblijfsstatuut.
>>CIJFERS 2009 Totaal budget voor de Belgische projecten: 430.603€ Totaal aantal vrijwilligers: 165 Totaal aantal consultaties: 13.901
23
BRUSSEL: CENTRUM VOOR ONTHAAL, ZORG EN ORIËNTATIE (COZO) >>Oriëntatie en raadpleging voor diegenen die uitgesloten zijn van verzorging
COZO BRUSSEL Duur: sinds april 2008 in Brussel Financiering: Private giften, Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, de Nationale Loterij, POD Maatschappelijke Integratie, het Federaal Impulsfonds voor het migrantenbeleid Partners: Apothekers Zonder Grenzen, Clinilabo, Athena, enz. HR: 6 betaalde krachten en ongeveer 50 vrijwilligers (dokters, psychologen, maatschappelijk werkers, logistieke en onthaalmedewerkers,...)
DOEL EN WERKING VAN EEN COZO Een COZO is een laagdrempelig centrum dat openstaat voor iedereen die problemen ondervindt bij de toegang tot gezondheidszorg, of het nu gaat om Belgen in precaire omstandigheden, Europeanen zonder effectieve ziekteverzekering, asielzoekers of mensen zonder papieren. Bij een eerste aanmelding analyseert >>BRUSSEL 2009 een maatschappelijk werker samen met de patiënt diens 2.307 medische consultaties vraag, verblijfsstatuut en juridische 2.983 sociale consultaties toegangsmogelijkheden tot zorg. Soms volstaat een 333 psychologische consultaties eenvoudige doorverwijzing, maar vaak kan er geen onmiddellijke toegang tot zorg bekomen worden. Toch is het medische of psychologische probleem waarvoor men langs komt wel dringend. Daarom worden gratis medische, psychologische en psychiatrische consultaties aangeboden in afwachting van een effectieve toegang tot gezondheidszorg. Ook dringende medicatie wordt zo nodig ten laste genomen. De complexe problemen waarmee de ploeg vaak geconfronteerd wordt, vragen een multidisciplinaire aanpak met wekelijks en zelfs dagelijks overleg na elke consultatie. Het doel van het centrum is niet om klassieke zorgstructuren te vervangen, integendeel. We informeren de patiënten over hun rechten en plichten en helpen hen op weg om hierop in de toekomst zelfstandig een beroep te doen. Zodra mogelijk, verwijzen we de patiënt door naar de meest aangepaste gezondheidsstructuur (vaak de huisarts). Waar nodig worden tolken ingeschakeld om de patiënten de nodige begeleiding te kunnen geven. Op deze manier worden diensten als een OCMW, de medische cel van Fedasil maar vooral de medische urgentiediensten ontlast van onaangepaste hulpvragen – wat een flink pak geld aan de gemeenschap uitspaart. Het COZO wil een barometer zijn om de lokale, regionale en federale overheden te informeren over de nieuwe categorieën van bevolkingsgroepen die uitgesloten zijn van gezondheidszorg en over medische problemen betreffende volksgezondheid. Naast het onthaal, de zorg en de oriëntatie van onze patiënten willen we samen met andere lokale, regionale en federale actoren op zoek gaan naar duurzame oplossingen om uitsluiting van gezondheidszorg op lange termijn definitief te laten verdwijnen.
VASTSTELLINGEN
24
te
weinig informatie voor welwillende zorgverstrekkers en voor ons kwetsbaar doelpubliek, met aansluitend angst om aangegeven te worden bij het zoeken naar medische hulp. Onschuldige probleempjes kunnen zo veranderen in ernstige ziektebeelden.
bijzonder complexe en trage administratieve procedures, zowel voor asielzoekers als voor mensen zonder papieren. meer en meer rechtsonzekerheid betreffende het al dan niet verkrijgen van medische hulp.
gebrek aan een coherent kader rond ziekteverzekering voor Europese migranten afkomstig uit armere EU-lidstaten.
gebrek aan pluridisciplinaire zorgteams die kwetsbare groepen zowel sociaal, (para)medisch als psychologisch of zelfs psychiatrisch kunnen opvolgen.
ANTWERPEN: CENTRUM VOOR ONTHAAL, ZORG EN ORIËNTATIE (COZO) >>Oriëntatie en raadpleging voor diegenen die uitgesloten zijn van verzorging
COZO ANTWERPEN Duur: sinds mei 2009 Financiering: Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, POD Maatschappelijke Integratie, De Nationale Loterij, Fortis Foundation, P&V Verzekeringen, Umicore, de Lhoist groep, Ackermans-Van Haaren, Welzijnszorg, Bois Sauvage, GBL, Mr. Paul Emmanuel Janssen, Mr. Guy Detrilles en Mr. Christian Jorquin Partners: Apothekers Zonder Grenzen, Artsen Zonder Grenzen, OCMW en Stad Antwerpen, enz. HR: 5 betaalde krachten en ongeveer 20 vrijwilligers (dokters, psychologen, maatschappelijk werkers, logistieke en onthaalmedewerkers, enz.)
CONTEXT Toen Artsen Zonder Grenzen het afgelopen jaar >>ANTWERPEN 2009 aankondigde dat ze ook hun laatste activiteiten in 1.123 medische consultaties Antwerpen zouden stoppen, heeft de ploeg van DvdW niet 1.703 sociale consultaties lang getwijfeld. Er zijn immers nog altijd groepen mensen 276 psychologische consultaties 188 psychiatrische consultaties die ernstige problemen qua toegang tot gezondheidszorg ondervinden in de regio Antwerpen. Ons antwoord was de oprichting van een tweede Centrum voor Onthaal, Zorg en Oriëntatie (COZO), slechts een jaar na het openen van een eerste Brussels centrum. De werking en de vaststellingen van beide centra zijn gelijkaardig, op een aantal verschillen na. Brussel wordt met haar 19 verschillende gemeenten en werkingen vooral gekenmerkt door complexe procedures. Er zijn ook relatief meer asielzoekers, zeker sinds de opvangcrisis. Kenmerkend voor Antwerpen is het gebrek aan geestelijke gezondheidszorg, een algemeen minder makkelijke toegang tot zorg en in het bijzonder een moeilijke toegang tot zorg voor zwangere vrouwen.
25
BRUSSEL: ZORG VOOR DAKLOZEN >>Toegang tot zorg voor daklozen
Duur: sinds december 1999 Financiering: Private giften Partners: SAMU Social HR : 51 verpleegkundigen, 10 artsen en 4 vrijwilligers voor de coördinatie en de administratie
AANBOD VAN APRIL TOT NOVEMBER Verschillende avonden per week bieden vrijwillige huisartsen gratis consultaties aan voor de daklozen die ondergebracht zijn door de SAMU Social van Brussel. Sommige vrijwilligers zetten zich al langer dan 10 jaar in voor dit project! De consultaties hebben tot doel dringende medische problemen te behandelen: meestal gaat het om long- en huidproblemen, om gewrichtsaandoeningen of spijsverteringsproblemen. Ook problemen van psychische aard zijn vaak voorkomend. Doorheen het jaar zijn er, in functie van de beschikbaarheid van de medische vrijwilligers, twee à drie consultaties per week. Zo nodig neemt de arts deel aan de ‘maraude’: het mobiele team van de SAMU Social dat proactief de straatbewoners opzoekt. Dokters van de Wereld neemt de meest dringende noden op vlak van medicamenteuze behandeling ten laste: antibiotica, pijnstillers, medicatie voor long- en hartproblemen, enz. Het multidisciplinaire team van de SAMU Social zorgt voor de verdere opvolging van de patiënten overdag (toegang tot zorg, psychosociale en paramedische opvolging, enz.). Van april tot november 2009 werden ongeveer 1085 medische consultaties verricht.
WINTERPLAN (REST VAN HET JAAR) Jaarlijks maakt de SAMU Social tijdens de winter extra bedden vrij om zoveel mogelijk dakloze mensen tegen de winterkou te beschermen. Ook DvdW verhoogt op dat moment >>WINTERPLAN 2009 – 2010 de ingezette middelen, om aan zoveel mogelijk 1.764 verpleegkundige consultaties 478 patiënten paramedisch opgevolgd mensen dringende geneeskundige of 997 medische consultaties verpleegkundige zorg te kunnen bieden. Klassiek 111 avonden verpleegkundige wordt de winter door meer infecties van de aanwezigheid 73 avonden medische aanwezigheid ademhalingswegen getekend.
Patricia Withofs, vrijwillig verpleegkundige
<>.
26
VASTSTELLINGEN naast de al opgesomde aandoeningen (veroorzaakt door een gebrek aan hygiëne, onregelmatige voeding, blootstelling aan kou en vervuiling, enz.) valt het op dat heel wat daklozen met psychisch lijden te kampen hebben: tekenen van voortdurende stress, chronische vermoeidheid, slaapstoornissen, angst- en stemmingsstoornissen, verlies van alle structuur, somatoforme stoornissen, enz. gebrekkige
toegang tot tandzorg: er zijn te weinig tandartsen voor de armsten en grote administratieve hindernissen.
gebrekkige
continuïteit van zorg: het huidige systeem garandeert niet systematisch een opvolging van de verzorging aan huis, de start van de procedure voor dringende medische hulp of een toegang tot geneesmiddelen.
BRUSSEL: SPECIALISTEN >> Toegang tot gespecialiseerde zorg Duur: sinds 2001 Financiering: Private giften Partners: Polikliniek Baron Lambert HR: 18 vrijwillige gespecialiseerde medewerkers, 6 vrijwillige onthaalmedewerkers, 1 vrijwillige coördinatrice
© Frederik Pauwels
DOEL EN WERKING Elke donderdagavond van 17u tot 19u verzorgen >>CIJFERS 2009 gespecialiseerde artsen vrijwillig gratis consultaties voor 225 consultaties mensen die geen toegang hebben tot gezondheidszorg. 46 avonden Het aanbod omvat interne geneeskunde, orthopedische permanentie chirurgie, dermatologie, gynaecologie, urologie en neuskeel- oorgeneeskunde. Een druk bezochte raadpleging is ophtalmologie. Tot slot is er ook een aparte consultatie tandheelkunde. Voor patiënten in bijzonder precaire levensomstandigheden neemt Dokters van de Wereld het merendeel van de kosten voor een bril ten laste. Ook bijkomende nodige onderzoeken die horen bij kwaliteitsgeneeskunde (bloedafname, röntgenfoto’s, gespecialiseerde onderzoeken) worden in samenwerking met onze partner (de polikliniek Baron Lambert) gratis uitgevoerd. De specialisten werken nauw samen met de vrijwillige huisartsen van het COZO. Zo vormen de complexe en trage administratieve procedures (zie hoger) geen belemmering bij de toegang tot dringende specialistische zorg.
27
BRUSSEL: SPREEK MET HAAR >>Luisteren naar vrouwen die uitgesloten zijn van zorg Duur: sinds 2003 Financiering: Private giften Partners: City-Planning en NASCI HR: 5 sterke vrouwen die een luisterend oor bieden… (vrijwilligers)
© Frederik Pauwels
DOEL EN WERKING Dit project geeft vrouwen de mogelijkheid in alle vertrouwen over hun specifieke problemen te praten. Ze kunnen in alle discretie vragen stellen rond gezondheid of seksualiteit en worden geholpen om uit hun psychologische en sociale isolement te komen. Na het scheppen van een vertrouwensband worden de vrouwen zo nodig doorverwezen naar de zorg- of opvangstructuur die het beste past bij hun noden: binnen DvdW (COZO, specialisten) of daarbuiten. VASTSTELLINGEN
>>354 VROUWEN MET HULPVRAGEN GEDURENDE 2009… » luisteren – vertrouwensband scheppen – waardigheid helpen hervinden – al pratend orde helpen scheppen – zaken in eigen handen nemen – luisteren – doorverwijzen – samen op weg gaan – nieuwe mogelijkheden helpen ontdekken – luisteren – uitleg geven over complex papierwerk – samen lachen – nog luisteren – en nog luisteren als het nodig is…
heel wat vrouwen die – omwille van een waaier aan redenen – zelfstandig de weg niet vinden naar de klassieke hulpverlening: vrouwen zonder verblijfsvergunning die © Frederik Pauwels schrik hebben om aangegeven te worden, gebrek aan informatie over bestaande mogelijkheden, vrouwen met relationele problemen die niet weten waar naartoe, depressie waardoor de stap naar het zoeken van hulp moeilijker wordt, enz. socio-culturele barrières die toegang tot preventie m.b.t. seksuele gezondheid beletten, gebrek aan kennis over contraceptie, onderbreking van een zwangerschap en gezinsplanning hoe meer kwetsbaarheden vrouwen cumuleren, hoe moeilijker om toegang te vinden tot zorg dat een antwoord biedt op de complexe problemen – risicofactoren zijn het hebben van relationele problemen (soms gepaard gaand met intrafamiliaal geweld), precair verblijfsstatuut in België met soms afhankelijkheid van een partner m.b.t. de verblijfsvergunning, alleenstaande moeder met talrijke kinderen zijn, gebrek aan degelijke huisvesting, dure huisvesting met een hoog risico op het creëren van schulden, gebrek aan een sociaal netwerk, depressie en eenzaamheid, enz.
Irma Bellis, Coördinator “Spreek met Haar”
<<
Toen ik begon, wist ik dat het de bedoeling was vrouwen in precaire toestand te woord te staan, maar ik wist niet dat zo velen onder hen vrouwen waren zonder verblijfspapieren. Wanneer zij bij ons komen, zijn ze heel bezorgd om hun gezondheid. Omdat ze nergens hulp konden vinden, hebben hun problemen zich alsmaar opgestapeld. En vermits hun gezondheidsproblemen vaak verband houden met existentiële vragen, lijken ze onoplosbaar. Nochtans ontbreekt het deze vrouwen niet aan moed. Ze zijn heel blij om te zien dat wij belangstelling tonen voor hun problemen en dat wij hen willen helpen om deze op te lossen ».
28
BRUSSEL: NOODHULP AAN ASIELZOEKERS
>> VERPLEEGKUNDIGE ZORG AAN ASIELZOEKERS ZONDER OPVANG Tussen eind juli en midden oktober 2009 boden een 35-tal vrijwillige verpleegkundigen medische en psychosociale basisbegeleiding aan asielzoekers die tijdelijk gehuisvest waren op hotel of in een daklozenstructuur. Dat kan een comfortabel bestaan lijken; in werkelijkheid werden de mobiele ploegen er met schrijnende situaties geconfronteerd. We ontmoetten er vooral honderden hulpeloze families zonder enig idee van hoe ze aan medische zorg moesten raken, hoe ze voeding voor hun pasgeboren zuigelingen konden bekomen of hoe het nu precies verder moest met hun asielprocedure. De algehele gezondheidstoestand van deze kandidaat-vluchtelingen • 76% was pas minder dan 3 maand geleden was dan ook ronduit slecht… • aangekomen, vooral vanuit Afghanistan, Kosovo, Slowakije, Irak en Iran • 233 medische doorverwijzingen • 40 patiënten met ernstige chronische aandoeningen • 19 zwangere vrouwen zonder enige prenatale opvolging • 20% met ernstige symptomen van psychisch lijden (PTSD, depressie, angst- en slaapklachten)
>> EEN VLUCHTELINGENKAMP IN HARTJE EUROPA November 2009. De asielcrisis sleepte al maanden aan en verergerde nog. Naast 1.300 kandidaat-vluchtelingen op hotel was er voor meer dan 1000 asielzoekers al helemaal geen oplossing en dat met de winter voor de deur. Bij gebrek aan voldoende concrete maatregelen vanwege de federale overheid, beslisten 5 ngo’s (CIRÉ, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Artsen Zonder Grenzen, Dokters van de Wereld en Caritas International) om een vluchtelingenkamp in hartje Brussel op te zetten. De ngo’s vroegen aan de regering om onmiddellijk leegstaande gebouwen beschikbaar te maken om een © Viviane Joakim menswaardige opvang te bieden aan alle asielzoekers die geen onderdak hebben gekregen. De reactie van de federale overheid was ronduit teleurstellend. Tot op heden (februari 2010) worden nog steeds honderden asielzoekers gedwongen om op straat te overleven. In het vluchtelingenkamp kregen elke nacht zo’n 50 mensen onderdak voor de nacht en een warme maaltijd. Ze kregen ook sociale, juridische en medische hulpverlening. Dat laatste luik werd door DvdW opgenomen. Op slechts een paar dagen tijd werden 60 verpleegkundige en 23 medische consultaties gedaan. De meest voorkomende klachten, zoals luchtweginfecties of ondervoeding, kaderden in het gebrek aan huisvesting.
29
© Gorgios Moustafis
INTERNATIONAAL NETWERK Internationaal Netwerk / 31 Nationale Projecten / 31 Internationale Projecten / 32 Europese Samenwerkingsverbanden / 32 Team DRI & Internationale Delegaties / 34 Vertegenwoordigingsbureau’s / 35
30
INTERNATIONAAL NETWERK De Directie van het Internationaal Netwerk (DRI), die sinds januari 2008 het Internationaal Secretariaat vervangt, heeft niet alleen tot taak om de banden te versterken tussen de 14 verenigingen van het netwerk (Argentinië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Japan, Nederland, Portugal, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland), maar vooral ook om de verenigingen in hun institutionele ontwikkeling te ondersteunen al naargelang hun middelen en noden. Met een voltallig team is de DRI nu volledig operationeel en leggen ze zich toe op het versterken van de banden tussen de verenigingen die deel uitmaken van het netwerk, zowel in het verlenen van medische hulp als in het getuigen van schendingen van de mensenrechten en ook in het ontwikkelen van samenwerkingsverbanden qua financiering en personeel. De DRI heeft tot taak om, via de verenigingen van het netwerk, acties van Dokters van de Wereld te ontwikkelen op het gebied van medische zorgen en de getuigenissen over mogelijke schendingen van het recht op zorg. In die hoedanigheid zal de DRI: •
mee de strategie bepalen wat betreft de acties die binnen het netwerk ontwikkeld worden;
•
zo nodig specifieke steun verlenen aan de structuren van de aangesloten verenigingen;
•
de uitwisseling en de synergie stimuleren tussen de verenigingen van het netwerk;
•
gezamenlijke initiatieven initiëren en coördineren;
•
de coördinatie, het overleg, de communicatie en de uitwisselingen binnen het netwerk vergemakkelijken
NATIONALE PROJECTEN Het netwerk leidt meer dan 200 nationale projecten in de 14 lidstaten. Die projecten betreffen voornamelijk mensen zonder verblijfsvergunning, Roma, druggebruikers, personen die zich prostitueren, daklozen en overigens alle personen die om welke reden dan ook geen toegang hebben tot gezondheidszorg. Regelmatig onderneemt DRI acties om te getuigen of te lobbyen bij de bevoegde autoriteiten opdat de toegang tot zorgen zou verbeteren en de rechten van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen zouden gevrijwaard blijven.
31
INTERNATIONALE PROJECTEN In 2009 heeft het internationaal netwerk van Dokters Van de Wereld, alle verenigingen samen, bijna 152 internationale programma’s in 64 landen opgestart. Het geheel van programma’s van het internationaal netwerk heeft tot doel de toegang tot de gezondheidszorg voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen mogelijk te maken of te herstellen. Het gaat veelal om personen die uitgesloten zijn uit het gezondheidssysteem om economische, sociale, juridische, religieuze of etnische (bijna een kwart van de programma’s van het internationale netwerk) redenen. Bijna twee derde van de programma’s zijn projecten voor toegankelijkheid van de gezondheidszorg of voor basisgezondheidszorg. Dit komt omdat de verenigingen van het internationaal netwerk van Dokters van de Wereld zich hoofdzakelijk inzetten in zones waar geen gezondheidsstructuren zijn (zoals in de vluchtelingenkampen in de Sahara). Afrika blijft het continent dat het grootste aantal programma’s ontvangt van het internationaal netwerk. Voor verdere informatie over de programma’s van het internationaal netwerk van Dokters van de Wereld: www.mdm-international.org © Laurent Stokart
Vrouwen in de kraamkliniek Bena Tshiadi
EUROPESE SAMENWERKINGSVERBANDEN In september 2009 publiceerde het internationaal netwerk van Dokters van de Wereld haar tweede verslag van het Europees Observatorium voor de Toegang tot Zorg: een unieke getuigenis over de levensomstandigheden, de gezondheidstoestand en de toegang tot zorg van mensen zonder papieren. Er werd bijzondere aandacht besteed aan de meest kwetsbare groep: zwangere vrouwen en kinderen. Niet onverwacht tonen de resultaten een bijzondere kwetsbare bevolkingsgroep. Eén persoon op twee geeft aan zich alleen te voelen. De helft van de ondervraagden heeft geen eigen woonplek (dakloos, opvangtehuis, slapen bij kennissen, enz.). Meer dan een derde acht dat hun woonomstandigheden gevaarlijk zijn voor hun eigen gezondheid en die van hun kinderen. De helft werkt (zonder wettelijke bescherming) en daarvan werkt 37% langer dan 10 uur per dag. Acute hongersnood – huiselijk geweld – beroving – vervolging omwille van seksuele oriëntatie – chronische ondervoeding – geweld door politie of leger – marteling – onterechte inbeslagneming van voedsel of geld – verkrachting – oorlog – gevangenisstraf omwille van politieke opvattingen – gedwongen prostitutie – racisme – besnijdenis – psychologisch geweld –
59%
Van
van de ondervraagden heeft voor, tijdens of na migratie een vorm van geweld ondergaan… alle
ondervraagde
vrouwen ontvangt slechts
zwangere
48%
begeleiding gedurende de zwangerschap.
32
, durant ou même après leur
Tegelijk publiceerde Dokters van de Wereld via het HUMA-netwerk – “Health for Undocumented Migrants and Asylum Seekers” – een vergelijkend overzicht van de wetgeving in 10 Europese landen m.b.t. de toegang tot zorg voor mensen zonder papieren en asielzoekers. Recht op gezondheid blijkt niet gegarandeerd in de EU. Zo genieten mensen zonder papieren in geen enkel land van “de hoogst te bereiken fysieke en mentale gezondheidstoestand” zoals dit wordt gevorderd door de internationale teksten over de bescherming van de rechten van de mens. In de meeste landen moeten mensen zonder papieren zelf voor 100% de kosten betalen, wat meestal volstrekt onmogelijk is. Sommige landen voorzien enkel gratis toegang tot zorg in noodsituaties. Andere landen zoals Nederland, Frankrijk of België voorzien in een systeem dat alle of een deel van de kosten op zich neemt. Maar ook dan blijven er nog vaak onoverkomelijke obstakels: te hoge eigen inbreng in de kosten, ingewikkelde regelingen, administratieve moeilijkheden, angst om aangegeven te worden en gebrek aan informatie. www.huma-network.org voor de Europese vergelijkende studie van wetgeving www.doktersvandewereld.be/European-Observatory-van-Dokters.html voor het volledige verslag van het Europees Observatorium.
HUMA PROJECT >>Toegang tot zorg voor asielzoekers en mensen zonder verblijfsvergunning
Duur: april 2008 – april 2011 Budget 2008: 1.325.000 € Financiering: Europese Unie (DG gezondheid), EPIM, Dokters van de Wereld Partners: Médecins du Monde (Frankrijk), Médicos del Mundo (Spanje), Dokters van de Wereld (België) HR: 4 medewerkers verdeeld over Parijs, Madrid en Brussel
Het HUMA project heeft tot doel de toegang tot gezondheidszorg te verbeteren voor asielzoekers en mensen zonder papieren in Europa, en zo de ongelijke kansen te verkleinen. Dit project loopt over 3 jaar en gaat uit van Médecins du Monde (Frankrijk), met de steun van Médicos del Mundo (Spanje) en DvdW (België). Het project loopt in 19 lidstaten van de Europese Unie. De Europese delegaties en bureaus van Dokters van de Wereld sluiten zich aan bij het project om dwingende communautaire richtlijnen betreffende de toegang tot medische zorgen voor asielzoekers en mensen zonder papieren op te stellen en in te voeren in alle lidstaten.
33
HET TEAM VAN DRI Benjamin Nguyen, Directeur [email protected]/+ 33 1 44 92 13 35 Nathalie Simmonot, Adjunct-Directeur en verantwoordelijk voor de nationale projecten, communicatie en lobbying [email protected]/+ 33 1 44 92 14 37 Max Morel, Coördinator voor internationale projecten [email protected]/+ 33 1 44 92 14 15
Sara di Lullo, Verantwoordelijke op het gebied van internationale fondsenwerving (gebaseerd in Madrid) [email protected]/ + 34 91 543 60 33 Laurence Pabois, Directie-assistente en verantwoordelijk voor de samenwerking op het gebied van HR [email protected]/+ 33 1 44 92 14 80 Alejandra Garcia Paton, Kwaliteitsverantwoordelijke voor vertalingen [email protected]/+ 33 1 44 92 16 65
8 INTERNATIONALE DELEGATIES Dokters van de Wereld – Argentinië/Médicos del Mundo – Argentina Voorzitter: M. Gonzalo Basile www.mdm.org.ar Dokters van de Wereld – België / Médecins du Monde – Belgique Voorzitter: Dr. Michel Degueldre www.doktersvandewereld.be Dokters van de Wereld – Canada / Médecins du Monde – Canada Voorzitter: Dr. Nicolas Bergeron www.medecinsdumonde.ca Dokters van de Wereld – Spanje / Médicos del Mundo - España Voorzitter: Dr. Teresa Gonzalez www.medicosdelmundo.org Dokters van de Wereld – Frankrijk / Médecins du Monde – France Voorzitter: Dr. Pierre Micheletti, gevolgd door Dr. Olivier Bernard www.medecinsdumonde.org
34
Dokters van de Wereld – Griekenland / Giatri Tou Kosmou – Greece Voorzitter: Dr. Minas Voulgaridis, gevolgd M. Nikitas Kanakis www.mdmgreece.gr Dokters van de Wereld – Portugal / Médicos do Mundo – Portugal Voorzitter: Dr. Rui de Portugal, gevolgd door Dr. M Abilio Antunes www.medicosdomundo.pt Dokters van de Wereld – Zwitserland / Médecins du Monde – Suisse Voorzitter: Prof. Nago Humbert www.medecinsdumonde.ch
6 VERTEGENWOORDIGINGSBUREAUS Dokters van de Wereld – Duitsland (vertegenwoordiging van Frankrijk) Voorzitter: Prof. Wilfried Schilli gevolgd door Prof. Jochen Zenker www.aerztederwelt.org Dokters van de Wereld – Italië (vertegenwoordiging van Spanje) Voorzitter: Dr. Miguel Reyero www.medicidelmondo.it Dokters van de Wereld – Japan (vertegenwoordiging van Frankrijk) Voorzitter: M. Gaël Austin www.mdm.or.jp Dokters van de Wereld – Nederland (vertegenwoordiging van Frankrijk) Voorzitter: Dr. Barbara Ten Kate gevolgd door Dr. Francoise Sivignon www.doktersvandewereld.org Dokters van de Wereld – Verenigd Koninkrijk (vertegenwoordiging van Frankrijk) Secretaris: Dr. David Barnes gevolgd door Mw. Janice Hughes www.medecinsdumonde.org.uk Dokters van de Wereld – Zweden (vertegenwoordiging van DVW Frankrijk) Voorzitter: Prof. Anders Björkman gevolgd door Dr. Lotta Jansson www.lakareivarlden.org
35
MOBILISATIE EN FONDSENWERVING
36
JANUARI Sensibiliseringscampagne “Toegang tot medische zorg voor daklozen”. In de media gedurende het gehele jaar 2009. In januari 2009 heeft DvdW de nationale « POST-IT » campagne – gerealiseerd door EURO RSCG Brussel - gelanceerd. De campagne werd ondersteund door affichage, TV spots, printcampagne in verschillende tijdschriften en bannering op websites. Met de slogan “Wij verzorgen diegenen die de wereld beetje bij beetje vergeet”, beoogde de campagne de aandacht van het grote publiek te vestigen op die kwetsbare bevolkingsgroepen (in dit geval de daklozen in België) die we dreigen te vergeten.
MAART Voor de eerste keer in België presenteert DvdW het retrospectief van de Internationale Prijs van Humanitaire Fotografie Luis Valtueña. De expositie, bestaande uit 25 prachtige beelden voorzien van getuigenissen van de fotografen, was van maart tot en met juni te bewonderen in 5 FNAC winkels in België.
APRIL 20 april: « Het humanitaire avontuur in Mali: ontmoeting tussen een reizende arts en een ONG ». Discussie avond georganiseerd in de Cercle des Voyageurs te Brussel. Sprekers Dr Paul Vandenbroucke, arts te Brussel en Olivier Ricard, toenmalig Medisch Directeur MDM Internationaal.
MEI Voor de 20 KM van Brussel, hebben bijna 150 hardlopers gerend in de kleuren van DvdW. Het principe van deze sportieve actie: de hardlopers zorgde voor sponsoring door hun directe omgeving zoals vrienden, familie en collega's, dit om op deze wijze fondsen voor de projecten van DvdW te werven.
JUNI 20 juni: Poëtisch concert « Et si Brel m’était conté » door de band « Allons voir ! ». Dit alles in de prestigieuze gotische zaal van het gemeentehuis in Brussel. 27, 28 en 29 juni: DvdW aanwezig tijdens Couleur Café. DvdW sprak de festivalgangers aan over het volgende thema: “Geen papieren, geen gezondheid?”. Het thema verwijst naar de slechte toegang tot zorg voor asielzoekers binnen Europa.
37
SEPTEMBER 26 september: VIP Diner/St. Gillis ten bate van DvdW met meer dan 150 deelnemers. Medewerking aan de Publicatie van het 2e rapport van het Europese Observatoire met betrekking tot de toegang tot zorg voor asielzoekers in Europa. Deze nieuwe enquête, gebaseerd op 1.218 gesprekken in 11 verschillende landen, geeft een nog niet eerder getoond beeld van de levensomstandigheden, de gezondheidstoestand en de toegang tot zorg voor de meest arme en gediscrimineerde mensen: de asielzoekers. Tussen hen de meest kwetsbare groep, die van zwangere vrouwen en kinderen. OKTOBER 4 t/m 10 oktober 7 daagse Foto Expositie “De donkere Kamer” op Antwerpen Centraal. De tentoonstelling “34 beelden tegen vergetelheid” trok 6.000 bezoekers. Enkele quotes uit het gulden boek: “Prachtige tentoonstelling. Dit kan niet vaak genoeg getoond worden”. “Goed om op zo’n dynamische plek een moment van bezinning te creëren en ons te laten stilstaan bij het leven van anderen. ”
NOVEMBER 26 november: Solidariteitsavond in de bibliotheek Filigranes te Brussel. 25% van de verkoopopbrengsten van de bibliotheek en 100% van de barinkomsten van die dag, zijn aan DvdW geschonken.
DECEMBER 9 december: Solidariteitsconcert met Severin von Eckhardstein & Plamena Mangova (piano), het Nederlands Philharmonisch Radio Kamer Orkest onder leiding van Michael Guttman. Met steun van: La Roschild/lagey/Rotary International/L’Impromtu/Jacek&Svetlo Piano’s/Delights/Belg@Risami. Artistieke Leiding: Le Point.
38
MET DANK AAN
De vrijwilligers, de werknemers, de expats en de lokale medewerkers van Dokters van de Wereld;
Onze schenkers;
Onze institutionele donors;
De bedrijven die ons steunen;
Onze partnerverenigingen en -instellingen;
De leden van de Raad van Bestuur: Dr. Michel Degueldre, Voorzitter Eric Struys, Vice-voorzitter Marc Belis, Afgevaardigd bestuurder Philippe Deltour, Secretaris Dr. David Van Osta, Bestuurslid Dr. Pierre Viart, Bestuurslid Dr. Emmanuel Gatera, Bestuurslid
De referentiepersonen van Dokters van de Wereld: Emmanuel Gatera/Medisch referentiepersoon DRC Rosario Pelaez/ Referentiepersoon voor mentale gezondheid Paul Vandenbroucke / Referentiepersoon voor het project Youwarou, Mali Pierre Viart / Medisch referentie persoon Mali Christian Joos/Medisch referentiepersoon Samu Social Irma Bellis/Referentiepersoon voor de missies Spreek met Haar & Specialisten
39
ONZE WAARDEN Dokters van de Wereld is een internationale solidariteitsvereniging met als doelstelling:
Hulp bieden aan de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in situaties van crisis en uitsluiting, overal ter wereld dus ook in België;
De vrijwillige inzet stimuleren van artsen en van andere beroepsmensen uit de gezondheidssector, evenals van beroepsmensen uit andere vakgebieden die nodig zijn voor haar acties;
Zich verzekeren van de ondersteuning van alle competenties noodzakelijk voor het uitvoeren van haar missie;
Steeds de voorkeur geven aan het aanknopen en onderhouden van nauwe banden met de betrokken bevolkingsgroepen.
Vanuit haar medische praktijk en in alle onafhankelijkheid wil Dokters van de Wereld:
De aandacht vestigen op risicosituaties en het gevaar voor de gezondheid en de menselijke waardigheid om aldus bij te dragen tot de preventie ervan;
Partners mobiliseren voor solidariteitsacties die verder gaan dan de gezondheid alleen;
Getuigen over inbreuken op de mensenrechten en in het bijzonder over belemmeringen bij de toegang tot gezondheidszorg;
Een nieuwe aanpak en nieuwe praktijken ontwikkelen voor de volksgezondheid in de wereld, gebaseerd op respect voor de menselijke waardigheid;
Zich engageren ten opzichte van haar privé-schenkers tot een volledige transparantie van haar activiteiten;
Ijveren voor het ontwikkelen van waarden voor een humanitaire geneeskunde.
Alle verenigingen die lid zijn van het netwerk verplichten zich ertoe het internationale project van Dokters van de Wereld te respecteren. Dit project bevestigt de fundamentele waarden en principes van het netwerk.
40
AFKORTINGEN AJDM ASACO AZG AZG CEC CGRI COZO CIRE CODESA CSCOM CSREF DDRK DG DGOS DRC DRI DRS ECZ EOF EPIM FAO FED FOD GGC HCNLS JRS MSP MVG NGO PNEVG PSA RADEC
SMES UNICEF USAID
Association Jeunesse Mali (Vereniging van de Jeugd van Mali) Association de Santé Communautaire (Vereniging voor Publieke Gezondheid) Artsen Zonder Grenzen Apothekers zonder Grenzen Centre d’Ecoute Communautaire (Gemeenschapsonthaalcentrum) Commissariat Général aux Relations Internationales (Generaal Commissariaat voor Internationale Relaties) Centrum voor Onthaal, Zorg, en Oriëntatie Coordination et Initiatives pour et avec les Réfugiés et Etrangers (Coördinatie en Initiatieven voor en met Vluchtelingen en Buitenlanders) Comité de Développement et de Santé (Comité voor Ontwikkeling en Gezondheid) Centre de Santé Communautaire (Centrum voor Gezondheid van de Gemeenschap ) Centre de Santé de Référence (Referentiecentrum voor Gezondheid Développement durable Région Kidal (Duurzame Ontwikkeling Regio Kidal) Directie-Generaal Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking Democratische Republiek Congo Direction des Relations Internationales (Directie Internationale Relaties) Direction Régionale de la Santé (Regionale Directie Gezondheid) Equipe Centrale de Zone (Centraal Zone Team) Europees Ontwikkelingsfonds Europees Programma voor Integratie en Migratie Food and Agriculture Organization (Voedsel- en Lanbouworganisatie) Fonds Européen de Développement (Europees Ontwikkelingsfonds) Federale Overheidsdienst Gemeenschappelijke Gemeenschapcommissie Haut Conseil National de Lutte contre le Sida (Nationale Hoge Raad van de Strijd tegen Aids) Jesuit Refugee Service (Jezuïtische Dienst voor Vluchtelingen) Medical Services Plan (Plan voor Medische Dienstverlening) Ministerie van Volksgezondheid Niet-gouvernementele Organisatie Programme National d’Eradication du Ver de Guinée (Nationaal programma voor de Uitroeiing van de Guinea-worm) Poste de Santé Avancé (Geavanceerde Gezonheidspost) Réseau d’Appui au Développement des Collectivités Locales Décentralisées (Ondersteunend Netwerk voor Ontwikkeling van de Gedecentraliseerde Plaatselijke Gemeenschappen) Santé Mentale Exclusion Sociale (Mentale Gezondheid Sociale Uitsluiting) United Nations International Children's Emergency Fund United States Agency for International Development (Agentschap van de Verenigde Staten voor Internationale Ontwikkeling)
41
