Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
Voorwoord Voor u ligt de profielschets praktijkbegeleider PMLF. Deze profielschets is gebaseerd op een, door de gezamenlijke kenniscentra ontwikkeld model en is geactualiseerd door het kenniscentrum PMLF voor de betreffende sectoren. De profielschets praktijkbegeleider PMLF is bedoeld voor leerbedrijven die zowel de beroepspraktijkvorming (BPV) in de BOL (stages) als in de BBL (leerbanen) aanbieden. Het kenniscentrum PMLF ziet deze profielschets als ontwikkelcriterium bij de uitvoering van haar wettelijke taak.
Den Haag, Augustus 2010, drs. K. Keep, manager Kenniscentrum PMLF
Uitgave: PMLF Loire 150 2491 AK Den Haag E
[email protected] I www.pmlf.nl Tweede uitgave november 2010
2
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
Inhoud Voorwoord.......................................................................................................................... 2 Inhoud ............................................................................................................................... 3 1
Begripsbepalingen ......................................................................................................... 4
2
Algemene omschrijving .................................................................................................. 5
3
Overzicht kerntaken, werkprocessen en competenties ....................................................... 6
4
Toelichting op de kerntaken............................................................................................ 8
5
Matrix van alle: kerntaken, werkprocessen en competenties..............................................10
3
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
1 Begripsbepalingen In deze profielschets wordt verstaan onder: BPV
Afkorting voor beroepspraktijkvorming. Er zijn twee varianten van BPV te onderscheiden: de stage (BOL) en een leerbaan (BBL).
BPV-docent
Het kenniscentrum PMLF hanteert het begrip BPV-docent voor iemand die vanuit de onderwijsinstelling de deelnemer begeleidt tijdens de BPV. Andere benamingen zijn BPV-begeleider of praktijkbegeleider onderwijsinstelling
BPV-overeenkomst
De beroepspraktijkovereenkomst, die deelnemer en onderwijsinstituut ondertekenen regelt de rechten en verplichtingen van de betrokken partijen.
Competenties
Ontwikkelbare vermogens van mensen om in situaties, op adequate, doelbewuste en gemotiveerde wijze, proces en resultaatgericht te handelen. Ze hangen samen met onderliggende vaardigheden, kennis en houding. Of de praktijkbegeleider over de gevraagde competenties beschikt, wordt zichtbaar in gedrag dat leidt tot succes bij het uitoefenen van de taak.
Detacheringorganisatie
De organisatie die fungeert als werkgever van de deelnemer, en de deelnemer plaatst bij een erkend leerbedrijf.
KC PMLF:
Stichting Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven PMLF (voorheen Stichting VAPRO), zoals bedoeld in artikel 1.5.1. van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB).
Kerntaak (voor de prakijkbegeleider)
Een substantieel deel van de werkzaamheden van een praktijkbegeleider. Een kerntaak bestaat uit een geheel van inhoudelijk met elkaar samenhangende werkproccessen. Alle kerntaken samen beschrijven de essentie van de taakuitvoering van een praktijkbegeleider.
Kwalificatie
De opleiding die gevolgd wordt door de onderwijsdeelnemer. Kenmerkend is dat aan de erkende kwalificaties een CREBO nummer is toegekend.
Leerbedrijf:
Het (deel van het) bedrijf dat, of de organisatie die op grond van het reglement erkenning leerbedrijven KC PMLF bevoegd is om de beroepspraktijkvorming (BPV) te verzorgen.
Opleidingsadviseur
Een consultant van het kenniscentrum PMLF dat u advies kan geven in het kader van BPV-bevordering en de erkenning tot leerbedrijf.
Praktijkbegeleider
Het kenniscentrum PMLF hanteert het begrip praktijkbegeleider voor iemand die vanuit het leerbedrijf de deelnemer begeleidt tijdens de BPV. Een andere benaming is praktijkopleider
Praktijkcentrum
De organisatie die samen met een leerbedrijf het bij de kwalificatie behorende geheel aan beroepspraktijkvorming verzorgt.
Praktijkleerplan
In het praktijkleerplan staan allerlei zaken omtrent de betreffende BPV beschreven, bijvoorbeeld leeractiviteiten, planning, gespreksnotities en dergelijke. Een andere benaming is het BPVdocument.
Werkproces
Een afgebakend geheel van handelingen binnen een kerntaak. Het werkproces kent een begin en een eind en levert een resultaat op. 4
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
2 Algemene omschrijving De praktijkbegeleider werkt in een leerbedrijf dat door een kenniscentrum is erkend. Naast en vanwege zijn ‘gewone’ functie in het bedrijf, begeleidt hij de deelnemer in de beroepspraktijk. Hij1 is het eerste aanspreekpunt voor de deelnemer en maakt hem wegwijs in de dagelijkse praktijk. In de rol van praktijkbegeleider organiseert hij de leeractiviteiten van de deelnemer en leidt hij de deelnemer op. De praktijkbegeleider zorgt dat in het leerbedrijf een goed leerklimaat aanwezig is, waarbij de werkplek wordt benut als leerplek. Het is van groot belang dat de werkplek van de deelnemer zo goed mogelijk voldoet aan de situatie(s) in het beroep waarvoor de deelnemer in opleiding is. De praktijkbegeleider heeft een begeleidende en opleidende rol. Hij stuurt de deelnemer wanneer nodig bij en geeft de deelnemer aandacht. Naast het overbrengen van vakkennis, stimuleert de praktijkbegeleider dat de deelnemer zich verantwoordelijk voelt voor zijn eigen leerproces en het functioneren als medewerker. De praktijkbegeleider bewaakt de daadwerkelijke voortgang van het leertraject. Om zijn rol als praktijkbegeleider goed te kunnen uitvoeren is het belangrijk dat hij interesse toont in de deelnemer, de deelnemer persoonlijke aandacht geeft en het ‘vak’ kan overbrengen op de deelnemer. Hij stemt zijn begeleiding af op de deelnemer en motiveert de deelnemer. Verantwoordelijkheidsgevoel, organisatietalent en het juiste gevoel om met mensen te werken zijn onmisbaar voor een goede praktijkbegeleider. Naast het contact met de deelnemer onderhoudt de praktijkbegeleider ook contact met de BPV docent van de uitvoerende onderwijsinstelling en de opleidingsadviseur van het betreffende kenniscentrum. De praktijkbegeleider wordt door een opleidingsadviseur van het betreffende kenniscentrum geadviseerd over zijn rol tijdens de BPV-periode. Daarnaast wordt hij begeleid bij het reflecteren op zijn functioneren als praktijkbegeleider en het promoten van de beroepspraktijkvorming in zijn bedrijf.
1
Daar waar in de tekst ‘hij’ staat wordt ook ‘zij’ bedoeld. 5
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
3 Overzicht kerntaken, werkprocessen en competenties
Kerntaken en werkprocessen 1.
Organiseert het leerproces van de deelnemer in de praktijk
1.1
Voert met de deelnemer het selectiegesprek
1.2
Maakt een inwerkprogramma
1.3
Stelt de beginsituatie en leerbehoefte van de deelnemer vast
1.4
Bepaalt in overleg met de deelnemer de leeractiviteiten
1.5
Stelt een Praktijkleerplan op
1.6
Onderhoudt contacten met de BPV-docent en de opleidingsadviseur
2.
Leidt de deelnemer op in de praktijk
2.1
Leidt de deelnemer op de werkvloer op
2.2
Bewaakt en stuurt het leerproces van de deelnemer
2.3
Voert begeleidings- of voortgangsgesprekken met de deelnemer
2.4
Beoordeelt de voortgang in het leerproces van de deelnemer
2.5
Evalueert de BPV-periode
6
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
Compententies Voor de praktijkbegeleider zijn de volgende competenties van belang: Aansturen
• •
Stemt zijn manier van opleiden af op de taakvolwassenheid en leerstijl van de deelnemer Houdt in de gaten of de deelnemer functioneert volgens de gemaakte afspraken en geeft duidelijke instructies als de deelnemer niet aan de verwachting (dreigt) te voldoen
Begeleiden
• • •
Stimuleert en coacht de deelnemer Geeft de deelnemer heldere en constructieve feedback Motiveert de deelnemer door hem in meer of mindere mate sociaalemotioneel te ondersteunen
Beslissen en activiteiten initiëren
• •
Beslist of de deelnemer voortgang boekt in zijn leerproces. Bepaalt op welke gebieden de deelnemer zich nog moet ontwikkelen
Instructies en procedures volgen
•
Werkt bij het beoordelen van de voortgang van de deelnemer met toetsinstrumenten en volgens bijbehorende procedures, zodat de deelnemer een objectieve en valide beoordeling krijgt
Leren
•
Evalueert de BPV-periode om verbeterpunten te signaleren en om die punten te verbeteren
Op de behoeften en verwachtingen van de ‘klant’ richten
•
Vraagt aan de deelnemer wat hij wil leren tijdens de beroepspraktijkvorming en haakt daar op in
Plannen en organiseren
• • • •
Maakt in een gesprek helder welke leerdoelen behaald moeten worden Plant leeractiviteiten van de deelnemer Volgt de voortgang van het leerproces Besluit wanneer hij moet ingrijpen in het leerproces
Samenwerken en overleggen
•
Toont interesse in de deelnemer door aandachtig te luisteren, vragen te stellen en de deelnemer te observeren Bespreekt, na eventuele raadpleging van anderen, zijn observaties met de deelnemer Stimuleert de deelnemer actief mee te denken over de verdere invulling van zijn leerproces Luistert aandachtig naar adviezen van de BPV-docent en opleidingsadviseur en geeft aan wat hij met de adviezen doet
• • •
Vakdeskundigheid toepassen
• • • •
Legt uit hoe zaken werken, doet dit voor of laat de deelnemer zelf nadenken over vakspecialistische zaken Gebruikt zijn vakkennis om de deelnemer te beoordelen en een eindwaardering te bepalen Bekijkt informatie van het opleidingsinstituut, de wensen van de deelnemer en de mogelijkheden binnen het leerbedrijf om na te gaan op welke manier de leerdoelen behaald kunnen worden Observeert de deelnemer aan de hand van de beoordelingscriteria en geeft een waardering aan deze observaties
7
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
4 Toelichting op de kerntaken 1. Organiseert het leerproces van de deelnemer in de praktijk Werkproces 1.1 Voert met de deelnemer het selectiegesprek
De praktijkbegeleider voert een selectiegesprek met de potentiële deelnemer waarin hij zichzelf en het bedrijf aan de deelnemer voorstelt. De praktijkbegeleider vraagt wat de deelnemer graag wil leren, welke werkervaring hij al heeft opgedaan en welke verwachtingen hij heeft ten aanzien van het leerbedrijf en van de BPV-periode. Op zijn beurt schetst de praktijkbegeleider het leerbedrijf en de mogelijke leerplek aan de deelnemer. Ook vertelt de praktijkbegeleider over de bedoelingen, de eisen en de verwachtingen die het leerbedrijf en hijzelf hebben van de potentiële deelnemer en de BPV-periode. De praktijkbegeleider maakt tijdens het gesprek een grove inschatting in hoeverre het leerbedrijf passende en kwalitatief goede leeractiviteiten kan organiseren, aanbieden, begeleiden en beoordelen. Na afloop van het gesprek besluit de praktijkbegeleider of aan de deelnemer een BPV-overeenkomst kan worden aangeboden. Dit besluit licht de praktijkbegeleider toe aan de deelnemer.
Werkproces 1.2 Maakt een inwerkprogramma
De praktijkbegeleider maakt op basis van het selectiegesprek een inwerkprogramma voor de deelnemer. De praktijkbegeleider legt het inwerkprogramma aan de deelnemer voor en stelt het na overleg eventueel bij. Ook informeert de praktijkbegeleider eventuele andere betrokkenen over hun rol bij het uitvoeren van het inwerkprogramma en faciliteert dit. De praktijkbegeleider volgt de deelnemer gedurende de inwerkperiode, verstrekt informatie en stuurt de deelnemer zonodig bij. Tijdens de inwerkperiode observeert de praktijkbegeleider de deelnemer en voert gesprekken met hem.
Werkproces 1.3 Stelt de beginsituatie en leerbehoefte van de deelnemer vast
De praktijkbegeleider stelt de beginsituatie van de deelnemer vast. Hij gebruikt hiervoor de observaties uit de inwerkperiode. Hij bespreekt daarnaast met de deelnemer wat de deelnemer wil leren tijdens zijn BPVperiode. Hij relateert dit ook aan de aan te leren kerntaken/werkprocessen en competenties vanuit de opleiding. Wanneer zaken niet duidelijk zijn, neemt hij contact op met de praktijkbegeleider vanuit het opleidingsinstituut. De praktijkbegeleider bekijkt op welke manier de leerdoelen binnen het leerbedrijf vormgegeven kunnen worden.
Werkproces 1.4 Bepaalt in overleg met de deelnemer de leeractiviteiten
De praktijkbegeleider achterhaalt met welke leeractiviteiten de deelnemer de leerdoelen in relatie tot de te ontwikkelen kerntaken/werkprocessen en competenties kan ontwikkelen. De praktijkbegeleider gaat na of deze leeractiviteiten mogelijk zijn in het leerbedrijf. Bij de keuze van leeractiviteiten kijkt hij vervolgens of de leeractiviteiten passen bij de leerstijl en de voorkennis van de deelnemer. De praktijkbegeleider bespreekt de beoogde leeractiviteiten met de deelnemer en praktijkbegeleider. De afgesproken leeractiviteiten neemt de praktijkbegeleider op in het praktijkleerplan.
Werkproces 1.5 Stelt een praktijkleerplan op
De praktijkbegeleider geeft invulling aan een praktijkleerplan. Hiervoor gaat de praktijkbegeleider na in welke volgorde en binnen welk tijdpad de leeractiviteiten kunnen plaatsvinden. Dit voorstel bespreekt de praktijkbegeleider met de deelnemer. Vervolgens plant de praktijkbegeleider voor een bepaalde periode de leeractiviteiten, de voortgangs- of begeleidingsgesprekken en de beoordelingsmomenten.
8
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
1. Organiseert het leerproces van de deelnemer in de praktijk Werkproces 1.6 Onderhoudt contacten met de BPV-docent en de opleidingsadviseur
De praktijkbegeleider ontvangt periodiek de BPV-docent en de opleidingsadviseur en stemt waar mogelijk het doel van een BPV-periode af. Daarnaast bespreekt hij met de BPV-docent de uitvoering van het plan voor de BPV. Samen gaan ze na of dit overeenkomt met de doelen vanuit het opleidingsinstituut. Ook bespreekt de praktijkbegeleider de ervaringen en resultaten van de BPV-periode van de deelnemer met de BPV-docent. Bij knelpunten in de begeleiding zoekt hij actief contact met de BPV-docent om tijdig te kunnen bijsturen. De praktijkbegeleider reflecteert met de opleidingsadviseur op het eigen functioneren als praktijkbegeleider en de manier waarop de leeractiviteiten waren georganiseerd.
2. Leidt de deelnemer op in de praktijk Werkproces 2.1 Leidt de deelnemer op de werkvloer op
De praktijkbegeleider leidt de deelnemer op de werkvloer op bij het uitvoeren van de leeractiviteiten. Hij stemt de wijze van opleiden af op de leerstijl van de deelnemer. Hij bespreekt met de deelnemer op welke wijze de leeractiviteiten aangepakt kunnen worden. Afhankelijk van de leerstijl en taakvolwassenheid van de deelnemer doet de praktijkbegeleider werkzaamheden voor, geeft (extra) instructie of bevraagt de deelnemer over de gekozen aanpak. De praktijkbegeleider geeft tijdens en na de uitvoering van de leeractiviteiten de deelnemer feedback op het proces en het resultaat daarvan.
Werkproces 2.2 Bewaakt en stuurt het leerproces van de deelnemer
De praktijkbegeleider bewaakt of de doelen in het plan voor de BPV binnen de gestelde termijn behaald kunnen worden. Hiervoor observeert hij regelmatig in hoeverre de deelnemer vordert in zijn leerproces of vraagt naar observaties van anderen. Bij (dreigende) knelpunten in de voortgang van het leerproces gaat hij na of hij het leerproces moet bijsturen en hoe hij dit het beste kan doen. Hij betrekt hierbij de deelnemer zoveel mogelijk.
Werkproces 2.3 Voert begeleidingsof voortgangsgesprekken met de deelnemer
De praktijkbegeleider voert periodiek begeleidings- of voortgangsgesprekken met de deelnemer. Hierin bespreekt hij de geobserveerde werkzaamheden van de deelnemer. De praktijkbegeleider nodigt de deelnemer uit om feedback te geven op zijn begeleidingsrol. Zelf geeft hij de deelnemer feedback en stelt hem vragen, zodat hij de deelnemer stimuleert om op het eigen functioneren en op de resultaten daarvan te reflecteren. Op basis van de observaties en de reflecties maken de praktijkbegeleider en de deelnemer afspraken voor het verdere verloop van de BPV-periode. Waar nodig wordt het plan voor de BPV aangepast en indien nodig ook de wijze van begeleiding. De resultaten van de begeleidings- of voortgangsgesprekken legt de praktijkbegeleider vast.
Werkproces 2.4 Beoordeelt de voortgang in het leerproces van de deelnemer
De praktijkbegeleider observeert de deelnemer aan de hand van de beschreven beoordelingscriteria in de toetsinstrumenten van het opleidingsinstituut. Aan de hand van de beoordelingscriteria, die zijn beschreven in het toetsinstrument, vormt hij een oordeel over de voortgang van de deelnemer op de geobserveerde kerntaken/werkprocessen en competenties. Hij vertelt de deelnemer op welke gebieden hij zich nog moet ontwikkelen.
Werkproces 2.5 Evalueert de BPVperiode
De praktijkbegeleider voert aan het eind van een BPV-periode met de deelnemer, en mogelijk met de BPV-docent, een gesprek om de BPV-periode te evalueren. Hierin vraagt de praktijkbegeleider feedback over zijn eigen functioneren, de inhoud en de organisatie van de BPV-periode in het leerbedrijf. Op basis daarvan gaat hij na welke punten verbeterd kunnen worden voor een volgende BPV-periode. Daarnaast geeft hij, wanneer nodig, de BPV-docent feedback over de geboden ondersteuning en contactmomenten. Wanneer nodig neemt hij contact op met de opleidingsadviseur van het Kenniscentrum om advies te vragen voor het realiseren van verbeterpunten.
9
Profielschets, PRAKTIJKBEGELEIDER PMLF
November 2010
5 Matrix van alle: kerntaken, werkprocessen en competenties Kerntaken 1. Organiseert het leerproces van de deelnemer in de praktijk
W
Gedrevenheid en ambitie tonen
V
Met druk en tegenslag omgaan
X
S
Kwaliteit leveren
R
Op de behoeften en verwachtingen van de ‘klant’ richten
Q
Plannen en organiseren
P
Leren
O
Creëren en innoveren
N
Onderzoeken
M
Analyseren
L
Materialen en middelen inzetten
K
Vakdeskundigheid toepassen
J
Formuleren en rapporteren
I
Presenteren
H
Overtuigen en beïnvloeden
G
Relaties bouwen en netwerken
F
Ethisch en integer handelen
E
Samenwerken en overleggen
D
Aandacht en begrip tonen
C
Begeleiden
X
B
Aansturen
X
A
Beslissen en activiteiten initiëren
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
10
Evalueert de BPV-periode
2.5
Bewaakt en stuurt het leerproces van de deelnemer
2.2
Beoordeelt de voortgang in het leerproces van de deelnemer
Leidt de deelnemer op de werkvloer op
2.1
Onderhoudt contacten met de BPV-docent en de opleidingsadviseur
1.6
Stelt een praktijkleerplan op
1.5
Bepaalt in overleg met de deelnemer de leeractiviteiten
1.4
Stelt de beginsituatie en leerbehoefte van de deelnemer vast
1.3
Maakt een inwerkprogramma
1.2
Voert met de deelnemer het selectiegesprek
X
1.1
Werkprocessen
Competenties
T
Omgaan met verandering en aanpassen Instructies en procedures opvolgen
2.4
U
Voert begeleidings- of voortgangsgesprekken met de deelnemer
X
Bedrijfsmatig handelen Ondernemend en commercieel handelen
2.3
Y
2. Leidt de deelnemer op in de praktijk
