Voorwoord. Beste ouders,

Ouderinfo JJaaaarrggaanngg 1133 nnuum mm meerr 5522 JJuunnii 22001155

EExxaam meennss rruussttiigg vveerrllooppeenn ++++++ M Muussiiccaall SSw waarrtt TTaannjjaa BBrrkkoovviicc iinn ddee ppraakkttiijjkk ++++++ D Diiggiittaaaall oonnddeerrw wiijjss ++++++ M Mbboo22 ++++++ O Oppbbrreennggsstteennkkaaaarrtt ppoossiittiieeff +++++ SSttaaggeess FFaarreell BBuussiinneessss SScchhooooll ++++++ 1

Inhoud Voorwoord .................................................................................................................................................. 3 Positieve scores opbrengstenkaart 2015..................................................................................................... 4 Een kijkje in de keuken van het examen 2015 ............................................................................................. 7 VAS-toetsen geven veel inzicht in leerlingen............................................................................................... 8 Blended learning FTW*! .............................................................................................................................. 9 Stages Farel Business School ..................................................................................................................... 11 Ouderraadbericht ...................................................................................................................................... 12 Farel Mavo gebouw 1 jaar!........................................................................................................................ 13 MBO2 boekt weer mooie resultaten ......................................................................................................... 14 Vertrouwenspersonen: voor kleine en grote kwesties .............................................................................. 15 Cambridge Advanced English (CAE) en First Certificate English (FCE) Pre-testing ..................................... 15 Op naar Kaapverdië! ................................................................................................................................. 16 Musical Swart ............................................................................................................................................ 17 Werkweek klas 3 (TTO) : Stratford upon Avon .......................................................................................... 18 Bezoek Binnenhof B4 en K4....................................................................................................................... 19 Docent in de praktijk Tanja Brkovic: “Als ze zeggen ‘bedankt mevrouw’ kan mijn dag niet meer stuk” ... 20 De mayonaise-pot en twee koppen koffie ................................................................................................ 22 Geboortenieuws! ...................................................................................................................................... 23 SO Sjoerd Mol............................................................................................................................................ 24

2

Voorwoord Beste ouders, Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf zijn de eindexamens alweer in volle gang. Een spannende tijd voor onze examenleerlingen en hun ouders. Na de diefstal van enkele examens bij de Rotterdamse school Ibn Ghaldoun twee jaar geleden is er volop discussie geweest over de examenprocedures en hoe we deze sluitend kunnen maken. Daarna volgde het gesprek over nut en noodzaak van centrale landelijke eindexamens. Waarom doen we dat eigenlijk? Het is toch een momentopname en moeten scholen niet de vrijheid krijgen om hun eigen examens af te nemen? De media heeft deze discussie overgenomen. Dit heeft geresulteerd in enkele artikelen, waarin aangedrongen werd op het afschaffen van de Centraal Examens. Wat mij betreft is dit een stap te ver. Ondanks alle nadelen is het eindexamen voor het Voortgezet Onderwijs een borging van het niveau. Of je nu op school gezeten hebt in Ridderkerk of Stadskanaal, het diploma is overal van gelijke waarde en geeft toegang tot een vervolgopleiding. Wat wel goed zou zijn, is als de examens vaker aangeboden zouden worden gedurende een jaar, zodat leerlingen geen jaar verliezen als ze één of twee vakken niet halen. Een dergelijke vorm van maatwerk zou ik toejuichen. Dat geldt ook voor de verschillende niveaus. Waarom zou een leerling niet wiskunde op havoniveau kunnen behalen en Engels op mavoniveau? Ons huidige onderwijssysteem komt voort uit het tijdperk van de industriële revolutie, terwijl we intussen ruim een eeuw verder zijn. Anno 2015 hebben we de (digitale) mogelijkheden om het onderwijs meer op maat aan te bieden, afhankelijk van de individuele behoefte van de leerlingen. Maatwerk. De komende jaren wordt dat de uitdaging voor het voortgezet onderwijs in Nederland. Dat lijkt mij belangrijker dan het afschaffen van de Centraal Examens. Ik wens u allen een mooie zomertijd. drs. D. Wakker MME rector

Examens 2015

3

Positieve scores opbrengstenkaart 2015 De opbrengstenkaart van de inspectie (voorheen: kwaliteitskaart) geeft objectieve, vergelijkbare informatie over de resultaten van de scholen voor voortgezet onderwijs. De informatie is tamelijk summier, maar dat vereenvoudigt het vergelijken. U kunt onze resultaten vergelijken met die van andere scholen door op de site van de onderwijsinspectie de scholen waarnaar uw interesse uitgaat op te vragen en de opbrengstoverzichten aan te klikken. Op de opbrengstenkaart is de volgende informatie te vinden: rendement onderbouw, rendement bovenbouw en gegevens omtrent het Centraal Examen. Bij alle onderdelen geeft de inspectie een oordeel in de vorm van bolletjes. Het middelste van de vijf bolletjes geeft aan, dat de school gemiddeld scoort op het betreffende onderdeel. Bolletjes links zijn negatief (lager dan het landelijk gemiddelde), bolletjes rechts zijn positief (hoger dan het landelijk gemiddelde). Resultaat 2015 Uit de voorinzage van de inspectie van de opbrengstenkaart 2015 blijkt, dat alle indicatoren voor alle scholen van het Farelcollege (Farel Lyceum, Farel Mavo en Farel Business School) voldoende zijn. De scores van de opbrengstenkaart 2015 zijn gebaseerd op de resultaten van het schooljaar 2013-2014. Rendement onderbouw Het Farelcollege heeft hier bolletje 3: we scoren dus gemiddeld t.o.v. het landelijk gemiddelde. Rendement bovenbouw Bij Farel staan alle afdelingen één of twee bolletjes positief. Twee bolletjes positief betekent, dat Farel op dit onderdeel bij de beste 10% van de Nederlandse scholen hoort. Gegevens centraal examen Dit wordt gezien als een objectieve indicator van het onderwijsniveau van de school. Dit hoort natuurlijk ook bij een afgewogen oordeel omtrent een school. Welke leerlingen bevorderd worden, kan een school zelf bepalen, maar als die leerlingen vervolgens slecht scoren op het Centraal (landelijk) Examen, dan was die bevordering misschien wel ten onrechte. Het Farelcollege scoorde voor alle afdelingen gemiddeld of een bolletje positief. De resultaten van de opbrengstenkaart zijn een groot compliment voor onze leerlingen. Uiteraard geldt dit evenzeer voor de docenten, die zich hebben ingespannen voor een goede kwaliteit van ons onderwijs. Peter Meij directeur onderwijs

4

5

6

Een kijkje in de keuken van het examen 2015 In 2014 na de ontvangst van de Septembermededelingen werd een aanvang gemaakt met de eerste werkzaamheden voor het Centraal Schriftelijk Examen van 2015. We, examensecretaris en twee adjunct directeuren, komen dan voor de eerste keer bij elkaar. Aan de hand van een draaiboek worden alle benodigde acties doorgenomen. Bestelling waardepapieren, reserveren Reijerhal, doorgeven van de examenleerlingen met juiste vakkenpakket aan DUO, leerlingen met bijzondere voorzieningen, bestellen laptops, geen sportdagen van basisscholen tijdens CSE, geen snoeiwerkzaamheden, informatie naar examinatoren, rooster maken, surveillanten uitnodigen, etc.. In januari nog zo’n zitting en kort na de Maartmededelingen weer één. En een ieder gaat weer met actiepunten de deur uit. De examensecretaris heeft daarnaast nog overleg met de administratie en de inrichters van de examenzaal. En dan nadert de examenperiode. Hebben we wel aan alles gedacht? De examenkandidaten krijgen info op papier en nog een laatste instructie. In de meivakantie worden de examenpakketten bezorgd. Erg kort voor het examen. Dit als gevolg van de examenfraude in Rotterdam twee jaar geleden. Een eerste controle is nodig zonder de sealing/verzegeling open te maken. Gelukkig, we hebben de examens in de benodigde aantallen ontvangen. De examens worden veilig opgeborgen tot de dag van het examen, samen met de errata op sommige examens die we met een wachtwoord hebben kunnen downloaden. Eerste examendag Dan is het maandag 8 mei, de eerste examendag, altijd weer spannend. Dit jaar hebben we drie speciale transportmiddelen om ons te verplaatsen van school naar de examenzaal. Marianne Rijnveld op een fiets met speciaal voor de examens aangeschafte fietstassen, Raymond de Kreek op een bakfiets en Diane Jacobs op een step met fietsmand. Een teleurstelling voor een leerling die denkt dat het via een ondergrondse koker plaatsvindt.

Convoi exceptionnel

Alle mobieltjes ingeleverd

De examenzaal is weer perfect ingericht door conciërges Anneke van de Burgh en Karin Berkenbosch, een goed ingewerkt team. Ook kunnen we weer rekenen op onze vertrouwde ploeg externe surveillanten. Het openen van de pakketten is even wennen. Alles is dubbel ingepakt, ook weer vanuit veiligheidsoogpunt. Wij zijn er klaar voor en nu mogen de leerlingen laten zien wat ze waard zijn! Na

7

herhaling van afspraken over toiletbezoek, gebruik van papier en wat te doen als je klaar bent, nog een waarschuwing dat we last hebben van een rondvliegende mus en de leerlingen kunnen beginnen. Een moment van paniek We kunnen terugkijken op een examenperiode met gelukkig weinig bijzonderheden. De gebruikelijke ongemakken of privéomstandigheden bij enkele leerlingen, die voor de betreffende leerlingen wel sneu zijn maar die geen dramatische gevolgen zullen hebben. Deze leerlingen hebben een onvolledig examen gemaakt en moeten in het tweede tijdvak in juni het examen afronden om alsnog te kunnen slagen. De examenzittingen varieerden van 8 tot 199 kandidaten. Bij 8 kandidaten bijna net zo veel begeleiding als leerlingen en bij 199 kandidaten is het voor aanvang spitsroeden lopen. Eén moment hebben we paniek gekend. Nietsvermoedend willen we ruim een half uur voor aanvang van een examen de kluis openen en wat blijkt, hij gaat niet open. Nog een keer proberen, weer niet. Hebben we wel de juiste code ingetoetst? Gebeld met de leverancier van de kluis. We moeten geduld hebben en het na een tijdje weer proberen. Ja, ja, geduld maar het examen moet wel op tijd kunnen beginnen. Allerlei noodscenario’s laten we de revue passeren totdat…. de kluis weer opengaat. Wat een opluchting! Laten de leerlingen ook zo opgelucht zijn na het verlossende telefoontje van de mentor op de dag van de uitslag! Diane Jacobs, adjunct-directeur Farel Lyceum Marianne Rijnveld, adjunct-directeur Farel Mavo en Farel Business School Raymond de Kreek, examensecretaris

VAS-toetsen geven veel inzicht in leerlingen Vier keer in hun schoolcarrière op het Farel, maken leerlingen een zogenaamde VAS-toets. VAS staat voor Volg- en Advies Systeem. Het is een objectief meetmiddel van het Cito om inzicht te krijgen in leerlingen. Jeroen Barto is VAS-coördinator voor het Farel Lyceum en beantwoordt een aantal vragen over deze terugkerende toets. leerling zit met een bepaald vak, in vergelijking tot een landelijk gemiddelde.” Wanneer maken leerlingen deze toets? “Ze krijgen de toets aan het begin van de brugklas, dat is de zogenaamde ‘0-meting’, om te zien wat hun beginniveau is. Daarna krijgen ze toets 1 aan het einde van de brugklas, toets 2 aan het einde van het tweede jaar en toets 3 aan het einde van het derde jaar.” Wat is het doel van de VAS-toets? “Het voornaamste doel is om leerlingen te kunnen helpen en te kunnen adviseren. We hebben bijvoorbeeld allerlei aanbod van bijles en plusklassen, dat we gericht in kunnen zetten. Of dat een leerling zelf extra moet oefenen. Verder is het een goede ondersteuning om beslissingen te nemen en uit te leggen. We

Wat is de VAS precies? “De VAS is een toets op een aantal basisvakken: rekenen/wiskunde, Nederlands en Engels. We kunnen ermee ontdekken op welk niveau een

8

kunnen beter zien of een leerling op het goede niveau zit bijvoorbeeld. Voor ons als school is het goed om ook te kunnen zien of we goede resultaten halen. Als we bij een bepaald vak of onderdeel onder het landelijk gemiddelde zitten, kunnen we daar extra aandacht aan besteden. Met woordenschat bijvoorbeeld scoren de leerlingen wat minder goed in de 0meting. Daar hebben we ons leesbeleid op gericht en projecten als schooltaalwoorden. Zo spijkeren we de leerlingen bij. We zien ook dat de aandacht die we besteden aan Engels, met TTO en Cambridge bijvoorbeeld, leidt tot bovengemiddelde resultaten.”

Kun je leren voor de VAS-toets? “Nee. Leerlingen hoeven er ook niet zenuwachtig voor te zijn. Het is een serie van toetsen die meten wat je kennis en vaardigheid is in een bepaald vak. De toetsen zijn best leuk om te maken. Omdat de naam ‘Cito’ eraan verbonden is, maken brugklassers zich er soms zenuwachtig over. Leerlingen en ouders krijgen ook altijd een geruststellende brief mee. Door de VAS zul je niet blijven zitten of afstromen, maar biedt ons waardevolle informatie om een leerling te begeleiden.” Krijgen ouders de rapportage te zien? “Ja. Cito geeft een uitgebreide individuele rapportage. Die geven we bijvoorbeeld mee met het rapport. Als daar vragen over zijn, kunnen ouders altijd bij de mentor terecht.”

Bepaalt de VAS of je overgaat? “Nee, daarvoor tellen je rapportcijfers. De VAS kan wel een hulpmiddel zijn om te beslissen of je het niveau aankan en dus doubleert, of dat je eigenlijk boven je niveau zit en beter kunt overgaan, maar op een lager niveau.”

Meer informatie ook op: www.cito.nl/onderwijs/voortgezet%20onderwij s/cito_volgsysteem_vo

Blended learning FTW*! Dit jaar werkten de lyceum-en mavo-brugklassen met de iPad. Dat heeft een schat aan ervaring opgeleverd. Die komt goed van pas als volgend jaar alle brugklassen met de iPad gaan werken. Thijs Bok is samen met Peter-Bas Maaskant coördinator van de digitalisering en legt uit welke visie achter de ICT op school zit. “Toen wij begonnen met de iPad, was er nog weinig ‘officieel’ aanbod van methodes of apps”, vertelt Thijs Bok. “Het stond allemaal nog in de kinderschoenen. Als voorloper moet je zelf zoeken hoe je het gaat doen. Wij hebben gekozen voor ‘blended learning’. Dat betekent, dat je verschillende middelen naast elkaar gebruikt. De iPad is een onderdeel daarvan, naast bijvoorbeeld boeken en de docent. Elk middel heeft zijn eigen kracht. De iPad kan heel goed activeren, je kunt ermee oefenen en

9

het is een fijn middel om leerlingen met hun verschillende leerstijlen en niveaus tegemoet te komen. Boeken zijn voor 1 op de 4 leerlingen weer fijner om uit te leren dan een beeldscherm. De docent blijft nodig: die moet uitleggen, motiveren en inspireren, mooie verhalen vertellen.”

eeuwse vaardigheden) staan centraal in het onderwijs met ICT. Die vaardigheden gaan verder dan ‘werken met ICT’. Ze gaan ook over samenwerken, problemen oplossen en creativiteit. “Want het is natuurlijk niet zo, dat we een leerling als een soort ‘product’ klaarstomen voor een bepaalde baan die hij dan 50 jaar heeft”, zegt Bok. “Probleemoplossend vermogen en creativiteit zijn enorm belangrijk.” Voor volgend schooljaar staat het nieuwe vak 21th century skills op de planning. Het is een vak waarbij leerlingen goed en veilig leren werken met ICT. “Een apart vak hiervoor voorkomt dat je als docent naast je vakinhoud veel tijd kwijt bent aan het leren werken met de iPad of bepaalde apps. Ze leren hoe ze dingen moeten opslaan, maar ook hoe ze een nette email versturen. Daarnaast ook mediawijsheid, zoeken op internet en je online veiligheid: hoe ga je om met privacy op social media bijvoorbeeld? Want al lijken leerlingen heel mediawijs en zijn ze opgegroeid met internet en smartphones: er is toch nog heel veel dat ze niet weten. Ze zijn echt een beetje stuurloos en ouders weten ook niet altijd wat ze ermee aan moeten.”

Het is voortdurend zoeken, experimenteren en verbeteren. Het netwerk van Farel is ingericht op drie apparaten per persoon, want de leerlingen hebben niet alleen een iPad, ze hebben natuurlijk ook bijna allemaal een smartphone, en wie weet wat daar in de komende jaren nog bijkomt. Dat ‘hardware gedeelte’ loopt dus goed. Maar de technologie staat nooit stil. “Apple heeft onlangs een nieuw model voor licenties bedacht, waardoor we het verspreiden van apps opnieuw moesten uitdenken. Zo blijf je steeds bezig. We moeten zorgen, dat het allemaal zo makkelijk mogelijk gaat. Als in de les dingen niet blijken te werken, is dat voor de docent en de leerlingen heel vervelend.” 21th century skills Thijs Bok geeft uit zijn eigen lessen biologie een voorbeeld van wat er leuk en leerzaam is aan werken met de iPad. “Ik heb de leerlingen een iMovie laten maken over de werking van de microscoop. Hun filmpjes moesten ze uploaden naar YouTube. De leerlingen waren hartstikke enthousiast en de resultaten waren leuk. En ze snappen het dan echt. Ze zijn op die manier bezig met vakinhoud, maar ook met samenwerken, presenteren, taakverdeling. En met ICT-vaardigheid, ze moesten leren werken met iMovie en uitvinden hoe ze iets moesten uploaden naar YouTube. Omdat dat bij de helft niet lukte, heb ik ze hints gegeven maar hen ook vooral elkaar laten helpen. Voor mij als docent is dat ook weer een andere rol. Het bedenken en ontwikkelen van dit soort opdrachten is ook weer een nieuwe uitdaging. We moeten onze leerdoelen scherp hebben, en de juiste middelen combineren om die te bereiken.” De zogenaamde ‘21th century skills’ (letterlijk: 21e

*FTW = digi-taal voor ‘For The Win’, wordt gebruikt als iets geweldig is.

Enquête Onlangs vulden 268 leerlingen een online enquête in over de iPad in het onderwijs. De leerlingen reageren vooral erg positief op de vragen ‘Helpt de iPad bij je huiswerk?’, ‘Gebruik je de iPad veel voor opdrachten?’ en ‘Is de iPad een belangrijke aanvulling in het onderwijs?’. Ze gebruiken de iPad voor het maken van aantekeningen. Over het leren van het scherm zijn de meningen verdeeld. Ook vinden veel leerlingen dat ze de stof beter begrijpen door de iPad. Ze geven aan dat ze weinig worden afgeleid door het apparaat.

10

Stages Farel Business School Leerlingen van de Business School liepen korte stages om meer ervaring op te doen met verschillende beroepen. Ze hebben veel geleerd en kregen veel positieve reacties van hun ‘werkgevers’!

Fadime Mert, bij Xenos

Ouahiba el Ayati bij Taart & Decoratie

Aaron Minnema en Amber Nugteren bij het Kruidvat

Lareno van Ooijen, bij basisschool de Bosweide

11

Ouderraadbericht Toen ik van de week over het schoolplein liep, zag ik dat de eerste werkzaamheden aan het nieuwe schoolplein gestart waren. In de zomervakantie zal het gehele plein vernieuwd worden, zodat de leerlingen er de minste last van zullen hebben. Het leuke is dat een aantal leerlingen mochten meedenken tijdens de ontwerpfase. Belangrijk, want zij zijn degenen, die er gebruik van gaan maken! Zo zijn er bijvoorbeeld veel zitplaatsen in de vorm van tribunes terug te vinden. Om maar meteen bij de pauzes te blijven, de laatste 10 minuten pauze gaat weer verdwijnen. Dit schooljaar is gebleken, dat het verstandiger is de leraar zelf de keuze te laten maken om 10 minuten pauze te houden tussen het achtste en negende lesuur. Waar wij als Ouderraad erg blij mee zijn, is dat het jaarthema voor het schooljaar 2015-2016 het Mentoraat zal worden. Achter de schermen wordt er onder meer al druk gewerkt door docenten en schoolleiding aan een nieuwe functieomschrijving van de mentor. Voor ons als ouders, zullen er gedurende het nieuwe schooljaar sprekers uitgenodigd worden die een voordracht zullen houden, over het motiveren van kinderen voor hun schoolwerk bijvoorbeeld. Nog een positief bericht, wat u ook op de website al heeft kunnen lezen, is dat de opbrengstenkaart 2015 van de inspectie zeer positief is. De cijfers zijn prima, en de Ouderraad was dan ook van mening, dat de school deze cijfers veel toegankelijker moest maken voor ouders. Iets heel anders wat ons bezig heeft gehouden, is het iPad-gebruik. Een aantal weken geleden is er een enquête geweest. Er is uitgekomen, dat er doorgegaan moet worden met het gebruik van de iPad als hulpmiddel bij de lesstof. Wel is duidelijk, dat het in sommige gevallen nodig is docenten bij te scholen. En binnen 1 sectie zullen er afspraken gemaakt moeten worden over dezelfde aanpak van een vak tussen de parallelklassen. Het antwoord op de vraag, of de lesboeken op den duur vervangen zullen gaan worden door de iPad, is negatief. Er is wel heel veel digitaal materiaal beschikbaar en er moet kritisch door docenten gekozen worden welke stof goed is. Docenten moeten aangemoedigd worden om de lessen te ondersteunen met digitaal materiaal. De combinatie van schoolboeken met digitale stof blijft op dit moment het beste. Op het moment dat ik dit schrijf, loopt er ook een pilot met vier à vijf leerlingen met dyslexie, en vier à vijf docenten, die het programma Kurzweil gebruiken. De ontwikkelingen zijn hoopvol, en als het een succes blijkt, zal het programma breder ingezet gaan worden. Het programma kan op maat gebruikt worden, wisselend van de wens per toets, de keus voor meer tijd, vergrootte tekst of gesproken tekst. De pilot loopt tot de zomervakantie, bij gebleken succes zal het volgend schooljaar integraal doorgevoerd worden. Er is dit jaar duidelijk weer hard gewerkt aan verbetering van het Farelcollege op diverse vlakken. Maar misschien nog wel belangrijker, er is ook gewaakt over de continuïteit van reeds succesvolle ontwikkelingen. Neem bijvoorbeeld de bijspijkercursussen in de meivakantie, en de verplichte huiswerkklas na de lessen. Die hebben dit jaar weer plaatsgevonden, vanwege het succes van vorig schooljaar. Deze lessen moeten extra hulp bieden aan de leerlingen die dan alsnog over kunnen gaan. Rond de 85 leerlingen hebben dit jaar deelgenomen en de reacties zijn tot nu toe weer positief. Hopelijk is uw kind na dit schooljaar ook weer overgegaan naar de volgende klas, en ik wens u dan ook namens de Ouderraad een fijne ontspannen zomervakantie toe! Namens de Ouderraad Bianca Huizer, secretaris

12

Farel Mavo gebouw 1 jaar! Het eerste jaar in het nieuwe gebouw zit er bijna op. Hoe bevalt het nu? Sophie en Sanne uit mavo 3 gaven het Ouderinfo een rondleiding en vertelden over hun ervaringen in het nieuwe gebouw.

“De receptie, hier zit de conciërge. Dit gebouw bevalt ons wel goed. Het is leuk dat het kleiner is, dat je meer met je eigen kluppie bent.”

“In deze ruimte op de tweede verdieping kun je zitten als je bijvoorbeeld even rustig wilt studeren of een toets moet inhalen.”

“In de kantine van het hoofdgebouw halen we eten en dat gaan we hier dan altijd opeten.”

“Dat is niet verplicht hoor, maar het is hier gewoon lekker rustig, omdat het veel kleiner is.”

“Soms zitten we op de trap, als het niet te druk is. Op de trap zitten mag, maar je mag hier niet eten en drinken.”

“Het enige nadeel aan dit gebouw zijn de kluisjes, daar is het vaak wel dringen. En er is wel heel veel groen, maar daar wennen we al aan, haha.”

13

MBO2 boekt weer mooie resultaten Het afgelopen jaar volgden twee klassen de MBO2-opleiding ‘Helpende zorg en welzijn’. Het overgrote deel heeft in een jaar het diploma gehaald. Kleinschalig en in de vertrouwde Farelomgeving. Na de zomer start er weer een nieuwe lichting. hebben het afgelopen jaar allemaal op hun eigen manier ervaren. Degenen die écht voor de zorg gaan, vinden het bijvoorbeeld echt fijn dat ze mensen blij kunnen maken met een gesprekje, een kopje koffie.” Samenwerking Albeda De opleiding is een samenwerking tussen Albeda en het Farelcollege. Er is een klein docententeam, 3 à 4 van beide scholen, dat intensief samenwerkt. De leerlingen krijgen beroepsgerichte vakken - zoals huishouden, verzorging, activiteiten begeleiden en sociale vaardigheden - en algemene vakken zoals rekenen, burgerschap en Nederlands. De opleiding wordt afgesloten met praktijkexamens op de stageplek en theorieexamens op het Farelcollege. “Beroepstaak A, huishouden, is de grootste uitdaging”, aldus Van den Berge. “Leerlingen moeten op dit gebied echt van nul beginnen en ramen zemen is niet echt hun ambitie. Koken daarentegen vinden ze meestal wel heel leuk. Vooral leerlingen uit andere culturen zijn daar vaak al heel bedreven in.”

MBO2 is een samenwerkingsverband tussen het Farelcollege en ROC Albeda. Het biedt leerlingen de kans meteen na het behalen van hun vmbo-diploma, door te stomen naar een MBO-opleiding in de zorg, op niveau 2. Die kunnen ze, als ze stevig doorwerken, in een jaar voltooien. “Van de ongeveer 40 leerlingen gaan veruit de meeste de opleiding in een jaar afronden”, zegt Marloes van den Berge, coördinator van MBO2. “Er zijn een paar leerlingen die iets gaan verlengen, maar ik verwacht dat zij ook in september of uiterlijk februari hun examens halen. Ik vind het van al die leerlingen hartstikke knap, als je kijkt naar wat er van hen verwacht wordt.” Dat is inderdaad niet mis: na een maand les op het Farelcollege, in september, starten ze met hun stage in de zorg. De rest van het jaar lopen ze twee dagen in de week stage en gaan ze drie dagen naar school. Op de stage wordt een volwassen inzet en beroepshouding van hen verwacht. “Bij de meesten gaat dit ook heel goed. Je ziet dat ook aan het feit dat veel van onze leerlingen vakantiewerk blijven doen bij hun stage-instelling of zelfs een baan of opleidingsplaats krijgen aangeboden. Dat is op dit moment in de zorg helemaal niet zo makkelijk, dus dit is echt een goede kans om jezelf te bewijzen.” De leerlingen gaan bijna allemaal verder studeren, in de zorg - een niveau 3 opleiding - of in andere richtingen. “Er zijn bijvoorbeeld leerlingen die naar een sportopleiding gaan, maatschappelijke zorg gaan doen of luchtvaart en dienstverlening. Ze

De leerlingen van MBO2 komen van binnen en van buiten het Farelcollege. In het komende jaar gaat dat iets veranderen, dan worden de leerlingen uitsluitend geworven binnen Farel en Scholengemeenschap De Lage Waard (Papendrecht), waar een intensieve samenwerking mee is. “Omdat je in principe maar een jaar werkt met deze groep, is het handig als je hen al kent. Je hoeft dan niet meer te zoeken naar de juiste aanpak. Op Farel en De Lage Waard geven we voorlichting en proeflessen. De leerlingen die daaraan meedoen, kunnen ervaren of de opleiding iets voor hen is. Dit jaar hebben vrijwel alle leerlingen die aan de proeflessen hebben meegedaan, zich ook ingeschreven.” Het komende jaar is er weer net als andere jaren één klas, van ongeveer 20 leerlingen. “Een prima omvang om iedereen nog individuele aandacht te geven”, aldus Van den Berge.

14

Vertrouwenspersonen: voor kleine en grote kwesties Zoals elke school heeft ook het Farelcollege twee vertrouwenspersonen voor leerlingen. Dat zijn wij: Leo Molenaar en Ria van der Burg. Wij oefenen deze taak uit naast onze gewone lestaak, docent Nederlands op de Business School en docent tekenen/handvaardigheid/CKV op het Lyceum.  bedreigingen, discriminatie,  seksuele intimidatie. Als vertrouwenspersoon zorgen we voor de eerste opvang, we luisteren goed naar de leerling en zorgen ervoor dat hij/zij zich veilig voelt. Daarna kijken we samen of er nog iemand bij betrokken kan worden om het probleem mogelijk op te lossen. Sommigen kinderen zoeken echt even iemand om mee te praten, anderen komen met zeer ernstige problematiek. We schrikken niet snel van iets. We weten hoe belangrijk het is voor kinderen, dat ze praten over wat ze dwars zit. We helpen graag.

Graag willen we dat elke leerling zich veilig voelt op school. Daarom vinden we het belangrijk, dat de leerlingen een aanspreekpunt hebben voor hun klachten en zorgen. Natuurlijk is er in elke klas een mentor, maar voor de wat zwaardere zaken kunnen ze terecht bij de vertrouwenspersoon. De school heeft bewust gekozen voor een man en een vrouw, zodat een leerling kan kiezen of hij/zij liever praat met een man of een vrouw. We werken allebei voor de hele school, het maakt dus niet uit bij welke afdeling je ‘hoort’, je kunt bij één van ons terecht. Voor het personeel zijn er twee andere, externe vertrouwenspersonen.

In het volgende nummer van het Ouderinfo uitgebreidere informatie over ons en ons werk. Voor nu: weet ons te vinden, als er iets speelt, hoe ‘klein’ of ‘groot’ het ook is. Tijdens schooluren kan een afspraak worden gemaakt via de e-mail [email protected] Leerlingen kunnen ons ook opzoeken in het rooster en dan direct een afspraak maken voor later. Onze afkortingen zijn: Leo Molenaar = MLR en Ria van der Burg = BUR.

Wij zijn het centrale aanspreekpunt voor een leerling of ouder die een klacht heeft over ongewenst gedrag in de schoolsituatie, zoals:  ernstige vormen van pesten,  agressie en geweld,

Leo Molenaar Ria van der Burg

Cambridge Advanced English (CAE) en First Certificate English (FCE) Pre-testing Als officieel Cambridge pre-testing centre boden wij onze bovenbouw atheneum- en havoleerlingen afgelopen maart voor de eerste keer de mogelijkheid om aan het CAE examen te proeven door middel van een CAE pre-testing. De pre-testing bestond uit vier delen: Writing, Listening, Reading en Use of English. Het lokaal was vol met 43 enthousiaste deelnemers.

15

Door het maken van de pre-testing ervaarden de leerlingen hoe het examen in zijn werk gaat. Verder kregen ze resultaten en feedback van de het Cambridge English Language Assessment Centre in Engeland. De resultaten geven een inzichtelijk beeld van de prestaties van onze leerlingen en een indicatie van hun slagingskans. “De CAE Pre-testing was een mooie gelegenheid om erachter te komen op welk niveau Engels ik zat. Helaas is het CAE nog net wat te hoog gegrepen en zal ik dit jaar het FCE doen. Hopelijk kan ik het CAE volgend jaar of in het vijfde jaar

nog doen.”, aldus Pim Hondebrink (at3a), één van onze pre-testing deelnemers. In dezelfde week werd ook de FCE pre-testing afgelegd door onze huidige derdejaars Cambridge en Tweetalig leerlingen. Deze leerlingen gaan in mei en juni 2015 het echte FCE examen afleggen. Volgend jaar zullen CAE en FCE pre-testing opnieuw georganiseerd worden. Het is ons doel om de leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de Cambridge examens en het maken van de pre-testing is, onmiskenbaar, een effectieve manier.

Chonticha Amkham Cambridge coördinator

Dhr. Van der Vaart, één van onze pre-testing surveillanten, legt de instructie uit.

Op naar Kaapverdië! Maandag 29 juni aanstaande zal ik met 13 andere leerlingen en 2 leraren, mevrouw Sikking en meneer Van Hout, in samenwerking met de organisatie Intercamios naar Kaapverdië gaan. Kaapverdië is een erg arm land, met een stuk minder goed ontwikkeld onderwijs dan in Nederland. Veel kinderen kunnen niet eens naar school, omdat hun ouders er simpelweg geen geld voor hebben. Wij willen hier graag verandering in brengen! Om deze reden zijn we bezig geweest met allerlei geldinzamelingsacties; van pannenkoeken verkopen op de Open Dag, tot het verkopen van Van Noppen paaseitjes. Natuurlijk willen we goed voorbereid op reis gaan. Een paar weken geleden hebben we een lesje gehad over de culturele achtergrond van Kaapverdië, en we hebben een paar woordjes Kaapverdiaans geleerd. Donderdag 28 mei is de burgemeester van Sao Nicolaou, het eiland waar we de meeste tijd van onze reis zullen doorbrengen, zelf naar het Farelcollege gekomen om ons te ontmoeten. Hij heeft ons verteld hoe het programma in Kaapverdië er ongeveer uit zal gaan zien, en al onze vragen over de reis beantwoord. Een van onze vragen was: ‘Wat kunnen we het beste kopen met al ons opgehaalde geld, waar hebben jullie in Kaapverdië het meest aan?’. Zijn antwoord was: ‘Dat maakt niet uit, alles is welkom!’ Na wat doorvragen, vertelde hij dat er erg veel behoefte is aan schriftjes, pennetjes en

16

potloodjes. Maar ook aan gewoon geld opzich, om school mee te kunnen financieren. Voor omgerekend 30 euro kan een kind een jaar lang naar school. Hier schrokken we erg van! Deze 30 euro is voor veel Kaapverdianen dus al niet te betalen, terwijl wij hier schoenen kopen van het drievoudige! We zullen de komende tijd nog zoveel mogelijk reclame maken voor ons project en zoveel mogelijk geld proberen in te zamelen om de kinderen in Kaapverdië zo goed mogelijk te kunnen helpen. Wilt u van al onze bezigheden op de hoogte blijven? Word dan lid van onze Kaapverdië Facebookpagina! Britt van Barneveld, klas a5b

Musical Swart Van 10 tot 13 maart is alweer de veertiende Farelmusical opgevoerd in theater Het Plein in Ridderkerk. We hebben met ruim 60 leerlingen, oud-leerlingen en docenten enorm genoten van de voorstellingen van de musical Swart. Het verhaal begon met de dood van dhr. Swart. Het was duidelijk geen natuurlijke dood, dus onder leiding van rechercheur Sherlock werd de zoektocht naar de dader ingezet. Er waren zeker vijf mensen met een motief. Het publiek kon ook meedenken met de rechercheur door in de pauze een papiertje in te leveren met de mogelijke dader. Na veel hilarische maar ook serieuze scènes werd uiteindelijk de dader bekend gemaakt. De reacties vanuit het publiek waren heel enthousiast, zowel op het verhaal als op de prijsvraag. Binnenkort gaan we met de hele club tijdens een bbq nog even nagenieten van de film en de foto's. En daarna.... op naar nummer 15! Annet de Kluijver

17

Werkweek klas 3 (TTO): Stratford upon Avon Op zondag 19 april vertrokken de leerlingen uit klas AT3a op werkweek naar Engeland. Na de reis per ferry en minibus, kwamen we aan in het centrum van Stratford upon Avon. Daar hebben we Holy Trinity Church bezocht, de plek waar Sir William Shakespeare begraven is. Ook bezochten we zijn geboortehuis, waar op het aangrenzende grasveld toneelstukken van Shakespeare te zien waren. De leerlingen mochten bepalen welk toneelstuk werd gespeeld door de acteurs en actrices van de RSC. In Tudorworld konden we daarna ervaren hoe het was om in de tijd van Shakespeare te leven. En later, in de avonduren, kregen we spookverhalen te horen over “haunted Stratford” tijdens de Ghosttour. De verteltechnieken die de gids tijdens zijn verhalen gebruikte, kwamen terug in de diverse workshops in het hostel. Later in de week vervolgden wij onze tocht naar Warwick Castle en de Falconry, waar we een roofvogelshow konden bijwonen. En als afsluiting gingen we natuurlijk op de foto met een adelaar, arend, uil of buizerd! Tenslotte brachten we een bezoek aan het M.A.D. - museum, waar allerlei mechanische creaties uit de hele wereld tentoongesteld staan en die door de leerlingen door een druk op de knop geactiveerd konden worden. En toen was het tijd voor de terugreis met de nachtboot van vrijdag 24 april. We kijken terug op een geslaagde werkweek met uitstekend weer! Renée van den Berg Cor Versteeg Stephan van Wissen

18

Bezoek Binnenhof B4 en K4 Donderdag 9 april zijn wij met de klassen B4 en K4 maatschappijleer 2 naar het Binnenhof in Den Haag geweest. We zijn begonnen met een quiz op locatie. Met de goede antwoorden konden de leerlingen punten verdienen. Aan het einde van de dag zijn deze punten bij elkaar opgeteld en is hier een winnaar uit gekomen namelijk: Bente de Borst. Na de quiz hebben we met elkaar de Tweede Kamer bezocht en hierbij ook een stukje meegekregen van het debat dat ging over de ABN-AMRO top en hun salaris. Erg leuk om te zien hoe het er daadwerkelijk aan toe gaat en om er eens in het echt bij te zijn. Bijzonder was de beveiliging; we mochten helemaal niets meenemen aan spullen en zelfs onze schoenen, ringen, oorbellen, etc. moesten af en uit voordat we naar binnen mochten. Na de rondleiding binnen gingen we naar buiten voor een speurtocht. Toen we net goed en wel op het Binnenhof stonden, kwam met veel heisa en hoge snelheid Geert Wilders en zijn beveiliging aangereden en een paar minuten daarna kwam Mark Rutte langs lopen en groette ons vriendelijk. Aan het einde van de excursie hebben we nog een stemrondje gedaan. Dit kwam goed overeen met wat we nu ook als coalitie hebben. Het was een zeer gezellige dag waarin we veel beleefd en geleerd hebben. Marjolijn Uringa docent maatschappijleer

19

Rubriek: docent in de praktijk

Tanja Brkovic: “Als ze zeggen ‘bedankt mevrouw’ kan mijn dag niet meer stuk”

Tanja Brkovic groeide op in Servië en doorliep daar het gymnasium. Haar eigen docenten waren streng en afstandelijk, het ging om prestaties en niet om personen. Ze wist toen al, dat ze zelf een heel ander soort docent zou willen zijn. Spannende tijden, voor Tanja Brkovic, op het moment dat we haar spreken. De examens gaan bijna beginnen en voor docenten is dat bijna net zo spannend als voor de leerlingen. Tanja Brkovic geeft wiskunde, voor veel leerlingen een pittig vak. “Morgen is het eerste examen, ik ben natuurlijk benieuwd hoe het zal gaan. Ik ben er dit jaar een paar maanden tussenuit geweest met zwangerschapsverlof, daarom is het nog wat spannender dan anders.” Ze werkt sinds 1999 als wiskundedocent. Zoals haar naam al doet vermoeden, komt ze niet oorspronkelijk uit Nederland. Haar wieg stond in Servië, maar door de onrust daar kwam ze begin jaren ’90 met haar ouders naar Nederland. Hier begon ze meteen aan haar studie, nadat ze in Servië het gymnasium had

gedaan. “In eerste instantie farmacie, maar daarvoor beheerste ik de Nederlandse taal op dat moment nog niet voldoende”, vertelt ze. “Daarom ben ik overgestapt naar wiskunde, een meer universele taal. Ik wist ook meteen al dat ik docent wilde worden. Mijn moeder is ook docent. Ik kom uit een echte onderwijsfamilie.” Haar eerste ervaring voor de klas deed ze op tijdens haar stage op het Insulacollege. “Ik werd meteen in het diepe gegooid met de allermoeilijkste klas. Er gebeurden de gekste dingen. Ik wilde er bijna mee stoppen, was dit het nou? Zo’n moeilijke klas heb ik daarna nooit meer gehad.” In 2000 begon ze op het Melanchton College. Daarna volgde een korte periode in Servië. “Ik had best heimwee en wilde het daar toch geprobeerd hebben. Maar

20

het was daar echt lastig om een baan te vinden. Terug in Nederland vond ik deze baan bij het Farel. Ook een CVO-school, dus een beetje dezelfde aanpak en dezelfde cultuur. En dezelfde identiteit. Voor mij is dat wel heel belangrijk. Op het Farel is het dat ook, feesten als Pasen bijvoorbeeld worden hier ook echt gevierd. Ook verder vind ik Farel een fijne school. Leuke en lieve leerlingen, ik heb nog nooit echt nare dingen meegemaakt. En de contacten met de collega’s zijn prima.” Haar eigen schooltijd heeft een belangrijke impact gehad op hoe ze nu als docent is. “Wat ik zelf meemaakte is dat het alleen maar om prestaties ging en dat docenten verder eigenlijk geen aandacht voor je hadden. Ik durfde niets te vragen want de reacties konden heel kleinerend zijn. En met persoonlijke dingen ging je al helemaal niet naar een docent toe. Ik bedacht toen al dat ik een heel ander soort docent zou willen zijn. Ik vind juist het contact met de leerlingen heel leuk. Ik zie hen als persoon het gaat er niet alleen om dat ze goed wiskunde leren. Ik wil voor ze klaarstaan als ze ergens mee vastlopen, wiskunde is en blijft soms moeilijk. Ik heb een leuke dag als ik zie dat ze

iets begrepen hebben en mijn dag kan niet meer stuk als ze aan het einde langslopen en zeggen ‘bedankt mevrouw’. Of als een leerling iets meegemaakt heeft en naar me toe komt met zijn of haar verhaal. Soms in tranen zelfs. Heel fijn als je die leerling dan toch weer met een lach de deur uit ziet gaan.” Ze leert nog elke dag, “dat gaat vanzelf”, hoe leg je dingen uit, hoe ga je om met verschillende niveaus binnen de klas. Binnenkort komt er een nieuw examenprogramma waarop de hele sectie het onderwijs moet afstemmen. “Het is ook leuk om dat soort nieuwe dingen aan te pakken. Ik ben nu 15 jaar docent en het is leuk om ook andere dingen te doen naast het lesgeven. Ook zwaar soms, de taken die je ernaast hebt. Mentorschap bijvoorbeeld: heel leuk maar ook een flinke belasting. Dit jaar ben ik vanwege mijn verlof geen mentor, dus doe ik veel andere kleine taakjes. Een collega kwam laatst met het voorstel wiskunde ook in het vak N&T te betrekken. Ik vind het interessant om over dat soort plannen mee te denken. Wiskunde komt overal in voor!

Namens de Ouderraad willen wij alle leerlingen die geslaagd zijn, van harte feliciteren met hun diploma! Wij wensen jullie allemaal heel veel succes toe met jullie vervolgopleiding.

21

De mayonaise-pot en twee koppen koffie Als de dingen in je leven je even allemaal te veel worden, als 24 uur in een dag niet meer genoeg is, denk dan aan de mayonaise-pot en de twee koppen koffie. Een leraar stond voor de klas om een les filosofie te geven. Hij had een aantal voorwerpen voor zich liggen. Toen de les begon, nam hij zonder iets te zeggen een hele grote, lege mayonaisepot en vulde deze met golfballen. De leraar vroeg vervolgens aan zijn leerlingen of de pot nu helemaal vol was. Zij antwoordden van wel. Toen nam de leraar een doos met kiezelsteentjes en kiepte deze in de pot. Hij schudde lichtjes met de pot en de kiezelsteentjes rolden in de open ruimtes tussen de golfballen. Weer vroeg de leraar aan zijn leerlingen of de pot nu vol was. Ze antwoordden van wel. De leraar nam nu een doos met zand en goot deze leeg in de pot. Natuurlijk vulde het zand alle ruimte op tussen de golfballen en de kiezelsteentjes. Opnieuw vroeg hij of de pot nu vol was. De leerlingen antwoorden met een unaniem “ja”. Van onder het bureau nam de leraar nu twee koppen koffie en goot ze leeg in de pot. De hele inhoud verdween in de pot en de koffie vulde de lege ruimte tussen het zand. De leerlingen begonnen te lachen. “Nu”, zei de leraar, “ik wil dat jullie deze pot zien als jullie eigen leven. - De golfballen zijn de belangrijke dingen in het leven: je familie, je vrienden, je geloof, je gezondheid en je passies. Dingen die ervoor zorgen dat als er niets meer op de wereld was dan deze dingen, je leven toch gevuld zou zijn. - De kiezelstenen zijn de andere dingen die ertoe doen: school, huiswerk, je pc, smartphone. - Het zand is al het andere, de kleine dingen!” “Als je het zand als eerste in de pot doet, is er geen plek meer voor de kiezelsteentjes of voor de golfballen. Datzelfde geldt ook voor je eigen leven. Als je al je tijd en energie aan de kleine dingen besteedt, dan heb je geen ruimte meer voor de dingen die belangrijk voor je zijn.” “Besteed daarom aandacht aan de dingen die essentieel zijn voor je geluk. Bouw een relatie op met God. Neem tijd voor een onderzoek voor je gezondheid. Maak lol met je familie en vrienden. Daarnaast is er altijd nog wel tijd voor school, huiswerk en social media.” “Zorg eerst voor de golfballen, de dingen die echt het allerbelangrijkste voor je zijn. Stel je prioriteiten. De rest is maar zand.” Eén van de leerlingen stak een vinger op en vroeg waar de twee koppen koffie voor stonden. De leraar lachte: “Ik ben blij dat je het vraagt. Ik wil daarmee alleen maar weer eens aangeven dat, hoe vol je leven ook mag zijn, er altijd wel een plekje is om samen met een vriend een kop koffie of thee te drinken.” - ingezonden -

RVVH is op zoek naar meiden!

Bij RVVH missen we nog een paar meisjes om in het nieuwe seizoen met twee complete meidenteams de competitie in te gaan. We zijn daarom op zoek naar nieuwe teamgenoten! Voetbal is onder vrouwen en meisjes de snelst groeiende sport. Bij RVVH spelen twee damesteams op hoog niveau. Wil je voetballen in een leuk, gezellig en sportief team en ben je geboren tussen 1998 en 2001? Neem dan contact op met Adrie van Rijs: [email protected] of 06 24923188 (na 16.00).

22

Geboortenieuws!

Grote zus Yara met haar kleine zusje Yinthe! Yinte is geboren op 28 maart en is de dochter van Wessel Sleeking (docent maatschappijleer) en Suzanne de Roo (docent geschiedenis).

Op 17 februari 2015 is Fenna Nadine Versteeg geboren. Ze is de dochter van Cor (docent natuuren scheikunde) en Jeanine Versteeg. “Inmiddels zijn we drie maanden verder en groeit onze dochter op tot een vrolijk lachende, lekker doorslapende meid”, aldus de trotse vader.

De Ouderraad wenst iedereen een fantastische en ontspannen zomervakantie!!

23

SO Sjoerd Mol

Naam: Functie Leeftijd Ik heb dit vak gekozen, omdat Ik woon in Mijn gezinssamenstelling is Ik groeide op in Ik heb op deze scholen gezeten Voordat ik op Farel kwam Mijn beste eigenschap Mijn slechtste eigenschap Mijn droom is

Mijn nachtmerrie Ik word vrolijk van Als ik vrij ben Ik word chagrijnig van Lievelingsfilm Lievelingsboek Muziek Als ik mag kiezen eet ik En drink ik Favoriete sport Dit vind ik leuk aan het Farelcollege De vraag van Thijs Bok: Nu we toch bezig zijn met het onderwijs van de toekomst. Hoe ziet jouw vak eruit over 15 jaar? Ik geef de SO door aan… En stel hem de volgende vraag

Sjoerd Mol Docent LO 27 Lekker cliché, maar heb van mijn hobby mijn beroep gemaakt en omdat ik werken met leerlingen erg leuk vind. Geen dag is hetzelfde! Barendrecht Ik heb een vriendin. Dordrecht De Regenboogschool, Titus Brandsma College, Stedelijk Dalton Lyceum (Dordrecht) en de HALO (Den Haag) werkte ik op het Develstein College in Zwijndrecht. Hard werken en ben nogal een Pietje Precies. Dat Pietje Precies zijn, kan je soms ook flink tegenwerken! snorkelen op Curaçao, safari in Afrika, een wereldreis maken, nieuwe auto en motor kopen, loterij winnen, een cruise maken… Allemaal erg leuk, maar gezond zijn en blijven is toch wel het allerbelangrijkste! Dat er iets zou gebeuren met mijn gezin/familie. Gezelligheid, lekker weer en motorrijden ga ik meestal sporten of motorrijden. Welke sport dat is, ligt aan mijn bui en het weer. En anders gewoon lekker niks doen. Mensen die alleen maar kunnen zeuren. The Hunger Games Lees niet zo erg veel boeken, kijk liever Discovery Channel / National Geographic. Kan alles wel waarderen, behalve heavy metal! Spaghetti / Pizza! een desperados of een colaatje Voetbal De collega’s. De meeste zijn erg gezellig. Juist de afwisseling van lachen/geinen en serieus zijn met je collega’s, kan soms wel mijn dag maken. Ik denk dat ons vak altijd belangrijk blijft binnen het onderwijs. We kunnen sport alleen wel op verschillende uitdagende en nieuwe manieren brengen. Er zijn al volop vernieuwingen binnen het vak LO, die we langzaamaan ook introduceren binnen onze lessen. Sport blijft altijd belangrijk zolang de mens leeft! Niet alleen het fysieke gedeelte, maar ook zeker de sociale aspecten en teambuilding zijn hierin van belang! Arthur Ruinard . Waar word jij nou gelukkig van?

24