Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuur

Voortgezet onderwijs scholen kiezen er steeds vaker voor om het accent te leggen op cultuureducatie. In september 2006 schreven JSO, Kunstgebouw en Erfgoedhuis Zuid-Holland in opdracht van de provincie Zuid-Holland de notitie Cultuureducatie en de Brede school in het vmbo met daarin een theoretisch kader voor de inzet van cultuureducatie in het brede school onderwijs. In Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuur gaan wij een stap verder, door u praktische handvatten geven. U vindt hier zeven succesvolle voorbeelden van cultuureducatieprojecten in een brede school opzet in het Zuid-Hollandse voortgezet onderwijs. Er is gekozen voor praktijkvoorbeelden ‘vanaf de vloer’ die kunnen dienen als inspiratie of voorbeeld voor scholen die zich willen gaan richten op- of verdiepen in activiteiten in een binnen- of buitenschoolse structuur. De publicatie haalt kunst-, erfgoed-, creatieve industrie- en nieuwe mediavoorbeelden aan die laten zien dat cultuureducatie in de brede school kan bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van de leerling. Leren stopt niet om 15.00 uur als de bel gaat! Het volgen van binnen- en buitenschoolse workshops of projecten vergroot de betrokkenheid van leerlingen bij de school en de buurt, leerlingen maken kennis met de culturele instellingen en activiteiten in de directe omgeving, er is ruimte voor talentontwikkeling die het niveau van kennismaking overstijgt en leerlingen werken aan sociale vaardigheden. Scholen kunnen met deze uitgave direct aan de slag!

ISBN 978-90-76340-18-0

Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuur

Zeven Zuid-Hollandse

praktijkvoorbeelden

Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuur Zeven Zuid-Hollandse praktijkvoorbeelden

V o o r t g e z e t o n d e r w i j s z e t b r e e d i n o p c u lt u u r

Inhoudsopgave Inleiding

4

Zeven praktijkvoorbeelden: 1. Artscape – culturele talentontwikkeling 2. Talent Track – leerlingen organiseren regionaal open podium 3. Circus en variété als jaarafsluiting 4. Kunstenaar in het technieklokaal 5. Codex KIT – nieuwe media 6. Maatschappelijke stage in de erfgoedsector 7. Crosstown Den Haag – talentontwikkeling dans

6 12 18 24 28 34 38

Beschouwend: brede schoolstructuren Tips Meer informatie

42 45 50

Colofon Met dank aan Kaartje regio’s PCE’s

51 52 53

© November 2008 Kunstgebouw, JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding en provincie Zuid-Holland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, opgeslagen of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de hierboven genoemde personen en organisaties. ISBN 978-90-76340-18-0

3


Inleiding Voor u ligt de publicatie Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuureducatie bestemd voor voortgezet onderwijs scholen en gemeenten in Zuid-Holland. Kunstgebouw en JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding, ontwikkelden deze publicatie in samen werking met Erfgoedhuis Zuid-Holland in opdracht van de provincie Zuid-Holland. In deze publicatie staat de brede school structuur rond cultuureducatie centraal.

Het volgen van binnen- en buitenschoolse workshops of andere vormen van cultuureducatieprojecten vergroot de betrokkenheid van leerlingen bij de school en de buurt. Daarnaast maken de leerlingen kennis met de culturele instellingen en activiteiten in de directe omgeving, en kan er talentontwikkeling plaatsvinden die het niveau van kennismaking met kunst overstijgt. Tot slot leren de leerlingen sociale vaardigheden die ze de rest van hun schooltijd en later kunnen gebruiken.

De brede school in het voortgezet onderwijs staat voor het verbreden van het onderwijsprogramma en is gericht op het vergroten van ontwikkelingskansen voor jongeren. Dit gebeurt vaak in samenwerking met uiteenlopende instellingen buiten de school. Diverse vormen van onderwijsvernieuwing zijn op dit uitgangspunt gebaseerd.

In september 2006 schreven JSO, Kunstgebouw en Erfgoedhuis Zuid-Holland de notitie Cultuureducatie en de Brede school in het vmbo met daarin een theoretisch kader voor de inzet van cultuur in de brede school. In deze uitgave gaan we een stap verder door u praktische handvatten geven. U vindt hier zeven Zuid-Hollandse voorbeelden van cultuureducatieprojecten in een brede school concept. Er is gekozen voor praktijkvoorbeelden ‘vanaf de vloer’ die kunnen dienen als inspiratie of voorbeeld voor voortgezet onderwijsscholen die zich willen gaan richten op- of verdiepen in activiteiten in een binnen-/buitenschoolse structuur. De voorbeelden zijn zowel gericht op de inzet van cultuur ‘als doel’, als ook op het inzetten van cultuur ‘als middel’. Vaak hebben ze beide componenten in zich.

In het voortgezet onderwijs noemen nog niet veel scholen zich brede school. Wel ontwikkelen steeds meer scholen een visie op cultuureducatie en zijn ze op zoek naar manieren om dit in te zetten in een brede school opzet. Hierbij is de uitdaging aan te sluiten bij de passie en belevingswereld van de jongeren. Samenwerkingsverbanden tussen voortgezet onderwijs scholen en centra voor de kunsten, kunstenaars uit de regio, bibliotheken, musea, muziekscholen kunnen hieraan bijdragen. We definiëren cultuureducatie als verzameling van kunsteducatie, literatuureducatie, erfgoededucatie en media-educatie. Cultuureducatie is gericht op het verwerven van kennis en inzicht in de functie en de werking van cultuur en de beoefening van de kunstdisciplines. Ook beoogt cultuureducatie inzicht te bieden in een vorm van reflectie die kenmerkend is voor cultuur, namelijk reflectie door verbeelding.1 Eén van de kunstcoördinatoren die wij spraken beschrijft kunsten cultuureducatie als een verrijking van het leven omdat het de leerlingen een andere blik op de werkelijkheid biedt waarmee het een impuls is voor hun individuele ontplooiing.

In de eerste zeven hoofdstukken staat telkens een ander project centraal waarbij er aandacht is voor de aanleiding, de opzet van het project en de wijze waarop dat project binnen een brede school opzet is geplaatst. Hierbij worden kunst-, erfgoed-, creatieve industrie- en nieuwe mediavoorbeelden aangehaald die op dit moment in ZuidHolland worden ingezet. Het hoofdstuk Beschouwend: brede schoolstructuren gaat over de verschillende wijzen waarop scholen met cultuureducatie in een binnen- en buitenschoolse structuur kunnen omgaan. Tot slot in het laatste hoofdstuk goede tips waar u aan zou kunnen denken als u in uw school of gemeente met een dergelijk project wil starten. Voor meer informatie kunt u terecht bij één van de instellingen: Kunstgebouw, JSO, Erfgoedhuis Zuid-Holland.

1

4

Onderwijs in cultuur, onderwijsraad april 2006

5


Kunstenaar/instelling - Lokale en regionale culturele instellingen - Hoge scholen voor kunstonderwijs Partners - Kunstgebouw - Regionale Platforms Cultuureducatie (PCE’s) - Scholen voortgezet onderwijs in de regio’s School - Schooloverstijgend: leerlingen van verschillende scholen in PCE-regio’s Zuid-Holland Les/vak - Externe workshops in vrije tijd, overdracht aan medeleerlingen via ckv- en andere lessen en buitencurriculaire evenementen Het is vier uur in Oud Beijerland, De meeste leerlingen van de RSG en CSG Willem van Oranje zijn al naar huis maar in het tekenlokaal legt een groep leerlingen onder leiding van een jonge kunstenaar gespannen de laatste hand aan hun maquettes. Zo dadelijk komt de beoordelingscommissie van de Culturele Kring naar hun ontwerpen voor een kunstpicknickplek kijken. Het beste ontwerp wordt daadwerkelijk uitgevoerd in de Hoeksche Waard. De ideeën van de leerlingen voor deze toekomstige picknickplek zijn verrassend; een grappige gekleurde bank met TV als contrast met het landelijke landschap, een andere werkgroep zocht dat contrast juist in de natuur met een vergroting van grassprieten en een narcis om relaxed tegen aan te leunen. De picknickkunst maakt deel uit van het project Artscape waarbij getalenteerde en gepassioneerde scholieren een verdiepingstraject volgen in één kunstdiscipline onder leiding van een peer educator 2. In de Hoeksche Waard bestaat dit project uit twee groepen: vocaal en beeldende kunst.

1 Artscape Culturele talentontwikkeling voor jongeren door jongeren

Jonge kunstenaars leren aan jongeren Artscape is een buiten- en binnenschools kunstproject dat in alle Platforms Cultuureducatie (hierna te noemen PCE’s)3 is opgezet en door Kunstgebouw wordt ondersteund. Scholen in ZuidHolland kunnen in hun eigen regio hieraan deelnemen. Artscape stelt leerlingen met een bijzondere passie voor dans,

2 3

muziek, theater, fotografie, film of beeldende kunst in staat een speciaal traject te volgen. Deze leerlingen met een passie zijn afkomstig van verschillende scholen in de regio en vormen samen de Artscape-groep. Het traject bestaat uit twee delen waarbij de inzet van peereducation centraal staat: jonge mensen leren aan jonge mensen die het vervolgens weer doorgeven.

Peer educator = jonge professionals leren aan jonge mensen die het vervolgens weer doorgeven. De provincie Zuid-Holland stimuleerde de oprichting van PCE’s om scholen voor voortgezet onderwijs en culturele instellingen met elkaar in contact te brengen en vraag en aanbod op regionaal niveau beter op elkaar af te stemmen. Zie laatste bladzijde voor kaart met de PCE-regio's.

7

artscape

Artscape heeft reeds in vier PCE’s plaatsgevonden en is in het najaar van 2008 gestart in de overige vijf PCE-regio’s. De deelnemende scholen werken onder andere in de kunstdisciplines: dans, vocaal, pop-muziek, beeldende kunst, graffiti, film en theater. Hierbij ligt de focus op de ontwikkelen kennismakingsfase.

Culturele talentontwikkeling Artscape ontstond vanuit de behoefte van het voortgezet onderwijs om meer aandacht te besteden aan culturele talentontwikkeling. Culturele talentontwikkeling is hot en staat bij overheden en fondsen hoog op de beleidsagenda om diversiteit, brede maatschappelijke participatie en creatieve bedrijvigheid te stimuleren. Hoewel er uiteenlopende opvattingen bestaan over de term culturele talentontwikkeling kan elke vorm


van opleiding of scholing op het gebied van kunst als talentontwikkeling worden beschouwd. Hierbij is een ontwikkeling in drie fasen te onderscheiden: kennismaken, ontwikkelen en bekwamen. Voortgezet onderwijs scholen zetten veelvuldig in op de kennismakingsfase door middel van kennismakingsworkshops. De fasen ontwikkelen en bekwamen komen minder aan bod. Dit komt veelal door tijdgebrek. De behoefte bij jongeren om zich te bekwamen in een kunstdiscipline is echter wel aanwezig, ook met het oog op eventuele vervolgopleidingen. In dat kader heeft Kunstgebouw in samenwerking met de PCE's Artscape opgezet. Culturele talentontwikkeling wordt in de Artscape-opzet vormgegeven als scholing in een kunstdiscipline waarbij er naast een kennismaking ook ruimte is voor ontwikkeling in de kunstdisciplines.

Doelen Artscape • Talenten van leerlingen ontwikkelen en hen in staat stellen zich langere tijd te verdiepen in een kunstdiscipline. • Door middel van een binnen- en buitenschoolse structuur de kansen voor leerlingen vergroten om in aanraking te komen met uitvoerende kunst en een verdieping daarop. • Leerlingen en scholen koppelen aan jonge kunstenaars die door middel van peer education een rolmodel zijn voor deze leerlingen. • Peer education zorgt voor een speciale band tussen leerlingen en leraar, waarbij blijkt dat de drempel voor leerlingen om vragen te stellen over vervolgopleidingen en oriëntatie op de arbeidsmarkt laag is. • Leerlingen door middel van hun enthousiasme een kunstdiscipline laten introduceren bij hun medeleerlingen. Zo geven de leerlingen van de Artscape-groep weer iets door aan hun peers.

8

Opzet van het project Deel 1 In het eerste deel werkt de Artscapegroep samen met een jonge docent van een kunstvakopleiding tien weken lang aan verdieping van een kunstvak. Dit gebeurt op school na de reguliere lessen van de leerlingen. In sommige gevallen vinden de bijeenkomsten plaats bij een lokale culturele instelling. De ontwikkeling van de deelnemers staat centraal en afhankelijk van de wensen van de groep komen nieuwe technieken, ontwikkeling van creativiteit en eigen stijl aan bod. De groep sluit dit deel af met een optreden, tentoonstelling of presentatie voor de verschillende scholen die deelnemen. In de PCE Rijnstreek is hier bijvoorbeeld een fototentoonstelling uit voortgekomen die reist tussen de verschillende deelnemende scholen.

Deel 2 Het tweede deel van het Artscape-traject bestaat uit het overdragen van de opgedane kennis en ervaring aan medeleerlingen. Dit gebeurt tijdens de reguliere lessen ckv of onder schooltijd voor meerdere klassen. De Artscape-groep bedenkt onder leiding van de docent een project of evenement voor medeleerlingen op de

deelnemende scholen in de regio om kennis te maken met het werk van de groep en de kunstdiscipline. Door hun ambassadeursschap proberen de Artscapeleerlingen nog meer leerlingen enthousiast te maken voor hun kunstdiscipline. Ook laten ze hen kennis maken met de lokale en/of regionale culturele instelling of kunstenaar waarmee ze hebben gewerkt. Hierdoor weten steeds meer leerlingen dat ze zich vlakbij huis verder kunnen ontwikkelen in een kunstdiscipline.

De brede schoolstructuur, van buiten naar binnen Het werken met een enthousiaste groep leerlingen in een brede schoolstructuur blijkt zinvol. De Artscape-groep bestaat uit ckv-leerlingen (VMBO/HAVO/VWO) van verschillende scholen uit de regio. De leerlingen kunnen zich zelf aanmelden om deel te nemen aan het Artscapetraject. Er zijn geen toelatingseisen, wel is een bijzondere passie voor een kunstdiscipline en de drang om je hierin te verdiepen van belang. Door te werken met een enthousiaste groep leerlingen is de opzet vanuit een brede schoolstructuur nuttig. Het reguliere curriculum wordt niet teveel ‘belast’ en toch is er ruimte voor leerlingen met bijzondere interesse voor kunst zich verder te ontwikkelen. In de ckv-lessen of anderszins maken de overige leerlingen ook kennis met deze kunst. In deze fase staat tevens de rol van lokale culturele instellingen centraal. De betrokkenheid van de lokale culturele instel-

9

t i t e l va n h e t h o o f d s t u k


Resultaten Er zijn door de Artscape-groepen uiteenlopende resultaten geboekt. In de Hoeksche Waard wordt er een kunstpicknickplek gebouwd conform het ontwerp van een van de Artscape-subgroepen. Verschillende Artscape-groepen in de discipline muziek hebben nummers opgenomen in een professionele studio. Peer educators van het hoger kunstvakonderwijs hebben Artscape-leerlingen een rondleiding gegeven op hun eigen opleiding. Daarnaast zijn leerlingen op een laagdrempelige wijze in contact

Interview Aan het woord lingen zorgt ervoor dat leerlingen na het traject kunnen doorstromen naar lokale of regionale culturele instellingen in de omgeving voor verdere verdieping.

10

Lesmateriaal

Dirkjan van Oord en Stephan Beuvink. Stephan

In overleg met Kunstgebouw schrijft de kunstenaar in samenspraak met de school een lesplan dat past bij de kwaliteiten en wensen van de betreffende Artscapegroep. Het lesplan bestaat uit een brede invalshoek op de kunstdiscipline met gebruik van verschillende technieken. Het eerste deel wordt na tien weken afgesloten met een eindproduct in de vorm van een presentatie, tentoonstelling of voorstelling. Hierbij wordt opgemerkt dat het proces van de individuele leerling centraal staat en niet de eindproductie. De input voor fase twee komt voor een groot deel uit de Artscape-groep onder leiding van de peer educator en in samenspraak met de ckv-docenten van de verschillende deelnemende scholen.

en Dirkjan peer-educators van de Artscape-groep Popmuziek. Dirkjan en Stephan zijn verbonden aan de Nederlandse Popacademie in Utrecht. Hoe zijn jullie aan de slag gegaan met de Artscape-groep? We hebben met de Artscape-groep tien lessen aan een muziekstuk gewerkt. Het wordt nu opgenomen. We willen ook een website met ze gaan bouwen. Hier zal dit muziekstuk dan te horen zijn. We geven ze daarnaast ook uitleg over het zakelijke gedeelte van een band. Je komt valkuilen tegen zoals een manager die

gekomen met verschillende disciplines. Een deel van deze leerlingen is op het spoor gezet van cultuuractiviteiten in de regio waarbij ze verder kunnen met het ontwikkelen van hun talenten. Tot slot biedt het project jonge kunstenaars tevens de mogelijkheid om zich te oriënteren op het onderwijs. Op verschillende scholen zijn na het Artscape-project mooie samenwerkingen ontstaan tussen de peer educator en de school.

Meer informatie Voor meer informatie over Artscape kunt u terecht bij Kunstgebouw.

je oplicht. Dit is mij ook gebeurd. We kunnen dus heel breed vertellen over verschillende aspecten. Wat is de meerwaarde van Artscape voor leerlingen? Leerlingen zijn creatief bezig en kunnen hun fantasie de vrije loop laten. We willen jongeren prikkelen om over muziek na te denken. De creativiteit en smaak van jongeren worden veelal beïnvloed door populaire zenders zoals TMF en MTV. Alles wordt klakkeloos overgenomen van deze zenders. In mijn optiek is ‘goede’ muziek vergeten. Sommige jongeren weten niet eens wat een ballad is. Wij stimuleren graag de ‘eigen smaak’ van de leerlingen.

11


Kunstenaar/instelling - Lokale culturele instellingen Partners - Kunstgebouw - PCE’s School - ISW, VMBO, locatie Poeldijk Les/vak - Ckv, maatschappelijke stage en extern evenement Een gezonde dosis spanning is voelbaar bij de leerlingen: de organisatiegroep én de artiestengroep. Is de kaartverkoop present? De persontvangst staat klaar? Groepen danseressen staan zenuwachtig in de rij tot ze op mogen, bandleden zijn bang dat hun muziekinstrumenten niet op tijd op het podium staan en improviserende rappers draaien alvast warm. Nog een half uur te gaan en dan gaan de deuren open voor het publiek. Weet iedereen zijn taak? Staat iedereen op zijn plaats? Een persoon niet op de plaats betekent een vertraging voor de organisatie, er moet samengewerkt worden. De spanning stijgt... buiten staan rijen mensen, ze zijn benieuwd of jongeren wel zelf zo'n talentenjacht kunnen organiseren. Maar natuurlijk kunnen ze dat! Bij het project Talent Track 2008 nemen leerlingen uit het derde leerjaar van het ISW in Poeldijk het heft in eigen handen. Ze gaan zelf op zoek naar talent in hun regio en bieden dat talent een podium aan onder de noemer Talent Track.

Opzet van het project

2 Talent Track Leerlingen organiseren zelf een podium voor lokaal en regionaal talent

Met Talent Track ontwikkelen leerlingen met ondersteuning van Kunstgebouw en lokale/regionale culturele instellingen zelf een open podium met wedstrijdelement voor alle jongeren tussen de 13-18 jaar uit de regio op plaatsen waar dit nog niet bestaat. Alle facetten van een ‘open podium opzetten’ komen aan de orde, zowel de artistieke en creatieve kant, als ook de praktische, financiële en organisatorische aspecten. De talenten die zo boven komen drijven in de disciplines taal, muziek, theater, dans, expo en alles mag, worden daarna begeleid en ondersteund om ook deel te nemen aan provinciale en landelijke podia. De jongeren nemen zelf de verantwoordelijkheid voor de opzet en organisatie van het open podium. Jongeren weten

jongeren te bereiken en door jongeren de leiding te geven voelen en nemen ze de verantwoording om het geheel tot een goed einde te brengen. Natuurlijk is de coaching/facilitering van een culturele instelling, school, gemeente of jongerengroep noodzakelijk. De derde klas van het VMBO van ISW, locatie Poeldijk heeft in het kader van de maatschappelijke stage een Talent Track ontwikkeld voor het Westland.

Waarom Talentontwikkeling is een belangrijk begrip in de jongerencultuur. Jezelf laten zien, de spanning voelen en de drang om jezelf te presenteren en te verbeteren, is een geliefde bezigheid van jongeren. Helaas is het zo dat de podia waar jonge-

13

ta l e n t t r a c k

ren terecht kunnen vaak in de grote/middelgrote steden te vinden zijn, en niet in de omliggende regio terwijl daar net zo goed jongeren met talent te vinden zijn. Uit evaluaties van open podia in de grote steden in Zuid-Holland blijkt dat er maar weinig jongeren uit andere delen van de provincie deelnemen. Deze grote open podia hebben vaak een goed vooren natraject waardoor de jongeren hun talent verder kunnen ontwikkelen en tot een hoger niveau kunnen brengen. Het is zonde als deze mogelijkheden alleen beschikbaar zijn voor jongeren in grote steden. Een aantal van de jongeren van buiten de steden zal uit zichzelf contact zoeken met podia in de stad maar het is evident dat er talenten onontdekt blijven.


Talent Track 2008: de pilot Talent Track 2008 was een pilot waarin Kunstgebouw samenwerkte met ISW, locatie Poeldijk. De pilot werd financieel mogelijk gemaakt door de Provincie ZuidHolland. In 2008 ging één klas (28 leerlingen) met ckv-docenten en begeleiding vanuit Kunstgebouw in de projectweek aan de slag met het organiseren van een open podium met wedstrijdelement voor alle kunstdisciplines voor jongeren uit het hele Westland. De leerlingen doorliepen hierbij het hele proces dat komt kijken bij de organisatie van zo’n evenement: van PR en begroting, het maken en uitvoeren van een draaiboek tot het tot een

Talent Track heeft twee hoofddoelstellingen 1. Een open podium creëren op een plek waar dat nog niet plaatsvindt en zo talenten uit die regio een kans geven om in ‘the picture’ te komen en hun talent verder te ontwikkelen. 2. Jongeren de kans geven in een korte periode veel te leren over organisatie, planning, budgettering en marketing aan de hand van een project dat hen aanspreekt.

Subdoelen: • Ruimte geven aan jong lokaal en regionaal talent. Deze jongeren begeleiden naar andere podia en ontwikkeltrajecten. • Jongeren op een positieve wijze bij laten dragen aan hun directe omgeving en hierdoor hun maatschappelijke betrokkenheid vergroten. (in het kader van de maatschappelijke stage) • Jongeren stimuleren in de ontwikkeling van hun eigen kracht en creativiteit om evenementen en activiteiten te organiseren waar zij waarde aan hechten. • Het peer education effect stimuleren, waarbij jongeren andere jongeren weten te bereiken en stimuleren om zich bezig te houden met kunst en cultuur.

14

goed einde brengen van de Talent Trackavond zelf.

Ckv-lessen Voorafgaand aan het project zijn de leerlingen onder leiding van een workshopdocent aan de slag gegaan. In twee ckvlessen werd het project geïntroduceerd en is een poster ontworpen ten behoeve van de werving.

Projectweek maatschappelijke stage In de projectweek behandelden de leerlingen alle onderdelen van het opzetten van een open podium. Ze stelden een projectplan op, maakten de begroting, het draaiboek en het communicatieplan. Ze verspreidden de posters en flyers. Ze ondernamen wervingsacties om deelnemers aan te trekken. Ze gingen op zoek naar een geschikte locatie en overlegden met de eigenaar. Ze stelden een jury en het prijzenpakket samen. Ze zochten contact met de pers, deden research door middel van interviews met de organisator van een groot open podium in grote steden en stelden de uitnodigingslijst op.

De Talent Track-avond zelf Op de avond zelf, 24 april 2008, hadden de leerlingen duidelijke taken en waren zij officieel gastheer/gastvrouw van de locatie. De docenten van de school en de begeleiders van Kunstgebouw waren

alleen op de achtergrond aanwezig als vangnet. Daarnaast nam Kunstgebouw een aantal faciliterende taken op zich.

Allianties met lokale en regionale organisaties Uit Talent Track 2008 is gebleken dat het aangaan van allianties met lokale of regionale organisaties van belang is. Iedere organisatie levert met haar eigen kwaliteiten een positieve bijdrage aan het project waardoor de kwaliteit van het geheel stijgt. De school is het huis van de leerlingen waardoor de werving via korte lijnen kan verlopen. Zij heeft ook de infrastructuur om het mogelijk te maken met een groep leerlingen aan het open podium te werken. De culturele instelling heeft korte

15

ta l e n t t r a c k

lijnen met workshopdocenten die jongeren kunnen begeleiden in de aanloop naar het podium en in het natraject waarbij de leerlingen naast scholing om hun talent verder te ontwikkelen ook begeleid worden naar andere podia in de provincie of landelijk. Buurthuizen, jongerenraad en vereni gingen staan ook dicht bij de jongeren, ze weten ze te bereiken en te enthousias meren. Het inzetten en samenwerken van deze verschillende instellingen maakt Talent Track een sterk concept.

Het prachtige van Talent Track is dat het twee kanten op werkt: 1. leerlingen leren veel over de verschillende facetten van het opzetten van een evenement terwijl ze werken aan een project dat zij leuk vinden (het opzetten van een open podium). 2. door Talent Track krijgen jongeren in regio’s waar geen open podium is een kans hun talenten te showen in de veiligheid van hun directe omgeving. Projectleider Kunstgebouw

De brede schoolstructuur, van binnen naar buiten Talent Track is opgezet in een brede schoolstructuur waarbij er van binnenuit de school naar buiten wordt getreden. De leerlingen die zich bezig hielden met de organisatie kregen tijdens twee ckvlessen een introductie op het project. Deze bestond uit informatie, maar de

16


leerlingen gingen ook actief aan de slag. Na de ckv-lessen gaf de school invulling aan het project in de week van de maatschappelijk stage. Op initiatief van de school werd de organisatie ingebed in de reguliere onderwijsdoelen. Het derde leerjaar moet een maatschappelijke stage volgen. Tijdens de week van de maatschappelijke stage organiseren de derdeklassers een sportdag voor basisscholen uit de omgeving. De invulling van de week met Talent Track kwam voort uit de wens van de school om zich ook te richten op kunsten cultuureducatie en talentontwikkeling. De intensieve stageweek bleek een succesvolle aanpak omdat het traject van de voorbereiding van het podium arbeidsintensief is. Bij voorkeur zijn de jongeren minimaal vier schooldagen betrokken bij de voorbereiding. Het inzetten van een gehele klas bleek ook van belang. Zo konden er makkelijk verschillende taken over groepjes worden verdeeld. Na de voorbereidingen is er buiten het reguliere curriculum gewerkt aan de werving en voorbereidingen. De werving en PR in de regio en gemeenschap buiten de school zorgt voor een bijzonder resultaat waarbij jongeren in het kader van de maatschappelijke stage iets teruggeven aan de gemeenschap en hun leeftijdsgenoten. De grenzen tussen de verschillende scholen en dorpen vervagen hierdoor. Scholen doen nieuwe contacten op zodat jongeren die hun talenten verder willen ontwikkelen in hun vrije tijd terecht kunnen bij de lokale en regionale instellingen en de grotere open podia.

Toekomst ISW, locatie Poeldijk, onderzoekt de mogelijkheid om Talent Track 2009 voor het Westland te organiseren in dezelfde vorm, als maatschappelijke stage. Er is contact gezocht met een lokale culturele instelling (Dario Fo) als mogelijke partner. Daarnaast zijn er verschillende andere scholen die interesse hebben getoond in Talent Track.

Lesmateriaal Voor dit traject is lesmateriaal en een reader samengesteld waarmee scholen, culturele instellingen en jongerencentra aan de slag kunnen.

Meer informatie Het lesmateriaal is aan te vragen bij Kunstgebouw.

Impressie dag 1 en dag 2 van de projectweek Door middel van een Brown Paper Sessie stelden de leerlingen onder leiding van een docent een projectplan op. Vervolgens werkte de groep in tweetallen een begroting uit met een zo reëel mogelijke inschatting van de kosten van de items die op het bord stonden. De haalbaarheid van de verschillende begrotingen werd klassikaal besproken. Als laatste onderdeel maakte de groep een overzicht van wat er nodig is om de communicatie goed te laten verlopen (zoals communicatiemateriaal voor de werving, mogelijke wervingsacties, communicatie met andere scholen, communicatie met de pers). • Twee leerlingen benaderden lokale culturele instellingen of verenigingen om een waardige jury samen te stellen bestaande uit artiesten, mensen uit culturele organisaties en scouts van andere open podia. • Twee leerlingen stelden officiële uitnodigingen op en lieten deze, na check van de ckv-docent en de projectleider, tekenen door de directeur van hun schoollocatie. • Twee leerlingen stelden een lijst met contactgegevens op en lieten ook deze checken alvorens de uitnodigingen te versturen. • Vier leerlingen stelden per discipline een prijzenpakket samen bestaande uit een 1e, 2e en 3e prijs. Het prijzenpakket moest bestaan uit onderdelen die de deelnemer(s) zouden kunnen inspireren en de deelnemers zouden kunnen helpen bij de verdere ontwikkeling van het talent. • Vijf leerlingen brainstormden over het verloop van de dag zelf. Ze stelden tot in detail een draaiboek op. • Vijf leerlingen filterden de taken uit het draaiboek en maakten een voorstel voor de koppeling van taken en personen. • Aan het eind van de middag namen de leerlingen posters mee om te verspreiden in hun dorp/stad. Ze verspreidden de posters bij bibliotheken, scholen, culturele instellingen, buurthuizen, winkels etc.

17


Kunstenaar/instelling - Circus Rotjeknor, Rotterdam - Stichting Jeugdtheaterhuis Zuid-Holland, Gouda - Sport.Gouda - Muziekschool Partners - Cultuurbemiddelaar PCE Midden Holland - JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding School - CSG De Goudse Waarden, VMBO, Gouda Les/vak - Jaarafsluiting onderbouw (6 weken binnen- en buitencurriculair) en aansluitend extern workshopaanbod in vrije tijd De sector VMBO van CSG De Goudse Waarden in Gouda werkt sinds 2007 aan de brede school. Het brede schoolprogramma sluit naadloos aan op het reguliere schoolprogramma, het profiel en de onderwijsdoelen van de school. Zo werkt de school binnen- en buitenschools aan waardeontwikkeling, eigen initiatief, creativiteit, zelfwerkzaamheid en verantwoordelijkheid van de leerlingen. Kunst en cultuur spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast heeft de brede school het aandachtsgebied maatschappelijke participatie.

Natuurlijk leren

3 Circus en variété als jaarafsluiting De integrale aanpak

Binnen De Goudse Waarden staat het Natuurlijk leren centraal. De school biedt de leerlingen zoveel mogelijk boeiende en uit het leven gegrepen opdrachten om zich de leerstof eigen te maken. In de onderbouw maken thema’s met daaraan gekoppelde leeractiviteiten het leren levensecht en betekenisvol. In de leeractiviteiten lopen binnenschoolse- en buitenschoolse activiteiten in elkaar over. De leerervaring overstijgt de lesuren.

Brede schoolthema als jaarafsluiting: Circus en Variété De laatste zes weken van de onderbouw (klas 1 en 2 LWOO en PRO samen) sluit de school af met een brede schoolthema. Naast de inhoudelijke leermogelijkheden die deze kapstok biedt is het natuurlijk

18

ook een gezellige afsluiting van het schooljaar, met een presentatie voor ouders/familieleden. Het thema was in 2007 Circus en in 2008 Variété. De lokale cultuurbemiddelaar van de PCE Midden Holland ondersteunde de school in het vinden van de juiste samenwerkingspartners: Circus Rotjeknor en het Jeugdtheaterhuis. De school koos voor deze thema’s vanwege: • Draagvlak in het team, goede ervaringen in het verleden met deze disciplines. • Voldoende variatiemogelijkheden om eigen keuzen te maken waardoor de betrokkenheid van de leerlingen groot is. • Mogelijkheid om meer in te zoomen op podiumkunsten/jezelf presenteren.

19

c i r c u s e n va r i e t e a l s j a a r a f s l u i t i n g


Kunstdoelen brede school De Goudse Waarden

Doelen brede schoolprojecten Circus en Variété

1. Kunsteducatie kan bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling: beeldend weergeven van emoties en gevoelens, non-verbaal beeldtaal leren beheersen, situaties uitspelen, aandacht voor lichaamstaal, samenwerken en opdrachten vervullen buiten de school (op tijd komen – representatief zijn – afspraken nakomen etc.). Vaardigheden die de leerlingen tijdens hun schooltijd (en later) kunnen gebruiken. Vaardigheden waardoor het begrijpen – inleven toenemen. 2. Betekenisvol leren stopt niet om 15.00 uur als de bel gaat. Leren in eigen omgeving/cultuur. Onderzoeken van projecten en samenwerkingsmogelijkheden in vrije tijd en school – woonomgeving van leerlingen gericht op kunsteducatie. Naast de jaarlijks terugkerende dansvoorstelling, het Moordspel en de filmactiviteit meer activiteiten aanbieden (op school) in samenwerking met Goudse kunstinstellingen. Deelname aan deze activiteiten kan zijn weerslag krijgen in het portfolio van de leerling en zo een onderdeel uitmaken van de doorlopende leerlijnen op school. 3. Kansen om samen te werken met andere organisaties – instellingen op het gebied van kunst versterken. Mogelijkheden zoeken om prestaties in kunstinstellingen te verrichten. 4. Onderzoeken – meer aanbieden van integrale kunsteducatie binnen met name de onderbouw. Waarbij in relatie met andere (zaak)vakken een betekenisvolle inhoud aan kunst gegeven kan worden. Ervaringen/vaardigheden in het leergebied kunst en cultuur (onderbouw) hebben een brede invloed op het ontwikkelen van leerlingen. Deze aandacht voor kunst in brede zin versterken – vergroten.

1. Leerlingen boeiend onderwijs bieden met voldoende mogelijkheden om eigen keuzes te maken. 2. Leerlingen prikkelen en interesseren in creatieve – kunstzinnige activiteiten als vrije tijdsbesteding. 3. Stimuleren van samenwerken met elkaar en versterken van sociale competenties. 4. Leerlingen aan het einde van hun onderbouw al laten kennismaken met de soort opdrachten (prestaties) in hun vakrichting die in de bovenbouw uitgewerkt worden. 5. Leren en versterken (ervaren) van presentatievaardigheden van de leerlingen d.m.v. acts. Podiumervaring opdoen en elkaar daarbij helpen (zelfbeeld, vertrouwen, sociale competentie en groepsbinding). 6. Een gezellige – feestelijke afsluiting van het schooljaar met een presentatie voor ouders en overige familie.

Bron: projectplan Brede school periode 2007-2009/oktober 2006

Opzet van het project Sinds we met Natuurlijk Leren werken en afsluitende presentaties hebben, zie je dat de ouderbetrokkenheid is gestegen van 40% naar 95%. Ouders zijn er gewoon als hun kind iets doet. Sectordirecteur

20

Eerst was het de beurt aan de docenten om met het thema aan de slag te gaan tijdens een studiemiddag met opdrachten en presentaties. Doel was de docenten enthousiast te maken en verbindingen te leggen naar de lessen, zaakvakken en de schoolaanpak.

Daarna waren de leerlingen aan de beurt. Met de hulp van experts van Circus Rotjeknor en Het Jeugdtheaterhuis startte het brede schoolthema met workshops van circusacts, zang, theater en dans. De leerlingen werkten in de weken daarna in kleine groepen aan één act/ presentatievorm. Ze kregen hierbij begeleiding van een docent die zich hierin had verdiept. Tussentijds kregen de groepen feedback van de artiesten van Rotjeknor en het Jeugdtheaterhuis (één dagdeel, elke groep een half uur). Ter afsluiting gaven de leerlingen een voorstelling voor familie en bekenden. De generale repetitie werd gedaan voor basisschoolleerlingen die komend schooljaar in de brugklas komen. De leerlingen deden ook alle ondersteunende en voorbereidende werkzaamheden, zoals garderobe, koffie en koekjes voor ouders,

grimeren, uitnodigingen en PR. Deze zijn uitgewerkt in prestaties.

Ik was erg verrast dat de leerlingen met drie keer begeleiding van Rotjeknor allemaal een flitsende circusact wisten neer te zetten en dat de leerlingen alle “circusondersteunende activiteiten” zelf hebben gedaan. Het was echt mooi om te zien dat ze zo samenwerkten en elkaar hielpen. Het team van de onderbouw is laaiend enthousiast. En daardoor kan dit, echt heel veel lof voor de docenten! Procesbegeleider JSO

21

c i r c u s e n va r i e t e a l s j a a r a f s l u i t i n g


Het is verbazingwekkend hoe kinderen zich ontwikkelen en presenteren met de acts. Een jongetje heeft een nacht niet geslapen nadat hij hoorde dat hij ook iets moest zeggen op het toneel. Uiteindelijk zat hij er wel/hij deed mee: verborgen achter een krant nam hij deel aan het toneelstukje dat speelde in de treincoupe. Een ander kind dat echt niet op het toneel wilde, heeft veel gesjouwd en alle acts klaargezet. Ook hij heeft dus op het toneel gestaan en een drempel overwonnen.

De school biedt vijf workshops aan: popzang met de Muziekschool, djembé, sport “panna voetbal” in samenwerking met Sport.Gouda, theaterles door het Jeugdtheaterhuis en taarten bakken. De eerste workshops zijn op school, vanaf de derde workshop werken de leerlingen zoveel mogelijk op locatie in verband met overgang naar vrije tijd (eigen keuze – lid worden van). De resultaten van de workshops krijgen een plek in het onderwijs: te weten op de Verwendag op de Madd dag/Make a difference day, waarin leerlingen uit de onderbouw gaan helpen in enkele verzorgingstehuizen. Ook zullen de presentaties vertoond worden op de open dag in januari 2009.

uur doorloop in de vrije tijd van de leerlingen.

Toekomst

Meer informatie

Onderbouwcoördinator/unitleider

Verdieping in de vrije tijd Aansluitend aan het circusthema (2007) op school bood de school de leerlingen een buitenschools pakket van workshops en cursussen djembé, jongleren, acrogym en dans aan. Hiermee wil de school de leerlingen prikkelen om de geleerde circusvaardigheden in hun vrije tijd verder uit te bouwen. Dit gebeurt zoveel mogelijk in samenwerking met Goudse aanbieders. Om zo min mogelijk drempels te creëren geven zij de workshops en cursussen op school.

Planning 2007 Het voornemen was om meteen bij afronding van de jaarafsluiting het naschoolse aanbod bekend te maken. Inschrijvingen zouden dan na de zomervakantie beves-

22

tigd worden. Vanwege tijdgebrek lukte dit helaas niet. De school kon daarom pas na de zomervakantie afspraken maken met de aanbieders. De organisatie van het buitenschoolse aanbod vroeg hierdoor in verhouding veel tijd (opnieuw werven en reclame maken, leerlingen enthousiasmeren etc.).

De ervaringen toegepast in 2008 Een jaar later na het thema Variété ontwikkelde de school eveneens een vervolg voor verdieping in de vrije tijd van de leerlingen. Dankzij de ervaringen uit 2007 werden de afspraken met de aanbieders dit keer voor de zomervakantie gemaakt. Verder zijn de activiteiten opgenomen in de jaarplanning van de school en vinden ze allemaal op dezelfde middag plaats (één uur binnen school – één uur vrije tijd).

Zoals al vermeld heeft het werven van leerlingen voor het naschoolse aanbod in het eerste jaar veel meer tijd gekost dan voorzien was. Ook was de respons minder dan gedacht. Veel leerlingen hebben na schooltijd hun eigen afspraken of willen niet een uur “wachten” tot de start van een na schoolse activiteit. Ouders maakten bezwaar tegen het late tijdstip in het najaar. Hierdoor zouden leerlingen in het donker naar huis moeten fietsen.

Ook voor de toekomst geldt dat de school met deze aanpak zal werken: • Zo lukt het om leerlingen kennis te laten maken met iets extra’s – verdiepende workshops. • Er is een nauwe verbinding tussen binnen- en buitenschoolse aanpak. • Omdat de leerlingen zelf kiezen aan welke verdiepende workshop ze deelnemen, worden klassen gemixt en treffen leerlingen “andere” leerlingen. Het werken in een nieuw gemengde groepssamenstelling draagt bij aan het versterken van de sociale vaardigheden.

Voor meer informatie kunt u terecht bij JSO.

Uiteindelijk is de aanpak bijgesteld: de tijd van de workshops is vervroegd (een uur eerder) waarbij het laatste lesuur voor onderbouwklassen vervalt en leerlingen op basis van interesse inschrijven voor één van de verdiepende workshops. Het laatste lesuur werd omgezet in extra kunstactiviteiten, met een (half)

23


Kunstenaar/instelling - Frits Garenfeld - Museum Gouda Partners - Cultuurbemiddelaar PCE Midden Holland - JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding School - CSG De Goudse Waarden, Gouda Les/vak - Brede schoolthema: vijf schooldagen in vijf weken roosterdoorbrekende en vakoverstijgende workshops en zelfstandig werken (technieken ckv-lessen) op school, bezoek aan tentoonstelling in museum en extern aanbod workshops in vrije tijd. Techniekjongens interesseren voor kunst en cultuur is geen gemakkelijke opgave. Werken in de bouw, met metaal en met auto’s is nou eenmaal veel leuker dan bezig zijn met kunst. De insteek van de ckv- en brede schoolcoördinator van CSG De Goudse Waarden4 is dan ook: Wil je deze leerlingen boeien voor cultuur, dan moet het aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen. Grof werk, lassen, groots aanpakken en een kunstenaar als rolmodel die “iets” heeft met techniek.

Cultuurbemiddelaar PCE ingeschakeld

4 Kunstenaar in het technieklokaal Aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen

De school vroeg de cultuurbemiddelaar van PCE Midden Holland5 hen te begeleiden in het opzetten van een brede schoolthema waarin kunsten cultuureducatie gecombineerd wordt met de technieklessen. De cultuurbemiddelaar raadpleegde haar netwerk en bracht de school in contact met kunstenaar Frits Garenfeld. Hij heeft op verschillende plaatsen beelden in de openbare ruimte gerealiseerd en heeft veel andere kunstprojecten op zijn naam staan. Frits Garenfeld is een kunstenaar die zich, vanuit de traditionele beeldhouwkunst, zeer veelzijdig heeft ontwikkeld. Staal,

hout, glas, kunststof, brons, koper of combinaties hiervan; er zijn weinig materialen die hij niet gebruikt. Hij kan een belangrijke rol vervullen bij het wekken van de interesse van leerlingen in kunst gekoppeld aan hun vakrichting.

Het is belangrijk dat de kunstenaar die je inzet van buiten op de school “iets” heeft met de leerlingen. Dat hij de taal van de jongeren kent en spreekt. Dat verhoogt de betrokkenheid en slagingskans. Lokale cultuurbemiddelaar

Voor de doelstellingen van de school met betrekking tot de brede school en kunst en cultuureducatie zie het vorige hoofdstuk. 5 Het Platform Cultuureducatie Midden Holland (PCE) is onderdeel van negen regionale platforms in de provincie Zuid-Holland die voortgezet onderwijsscholen koppelen aan regionale en lokale culturele instellingen. 4

24

25

kunstenaar in het technieklokaal

Brede schoolthema: Bruggen en overbruggen Als thema werd gekozen: Bruggen en overbruggen. In het thema kunnen vakgerichte - en kunstcompetenties (techniekbreed) aan bod komen. Het gaat om het opzoeken van de grenzen in zowel het materiaal als in gedachten. Bruggen en overbruggen gaat over: samenwerken, reflectie, plannen, integratie van verschillende vakrichtingen. Deze sociale component komt eveneens aan bod in het thema: Door het slaan van een brug ontstaat verbinding.

Opzet van het project De start met docenten is belangrijk. Zij volgden een workshop om kennis te maken met de aanpak – werkwijze. Zo werd er een brug geslagen naar het thema voor de leerlingen en het werd verder vormgegeven. Met een eigen meegebracht voorwerp gingen de docenten aan de slag om andere constructies te creëren en buiten het eigen vakgebied te denken.


Met deze input zijn de docenten vakoverstijgende prestaties gaan ontwikkelen en schrijven. Voor de leerlingen was de opzet als volgt: • Het is een thema van vijf weken (periode na herfstvakantie tot begin december 2007). • Elke woensdag werkten zij roosterdoorbrekend aan het thema. Van 8.30 tot 15.00 uur. • Het thema startte met een oriënterende opdracht over bruggen. Leerlingen gingen in groepjes de stad in. De dag erna kregen de leerlingen tijd voor verwerking en reflectie. • Aansluitend volgden alle leerlingen een workshop van Frits Garenfeld. Ook in techniekbrede groepen/roosterdoorbrekend met andere leerlingen. • Per themadag (woensdagen) werden via een carrouselmodel vakoverstijgende workshops aangeboden. De leerlingengroepen namen deel aan die workshops die aansloten bij de vragen waar ze op dat moment tegenaan liepen. • De eerste twee themadagen waren meer omlijnd, dan de latere. Daarna werden de workshops en inhoud van de lessen verder ontwikkeld.

Doelen van het brede schoolproject Bruggen en overbruggen 1. Leerlingen boeiend onderwijs aanbieden met voldoende mogelijkheden om eigen keuzes te maken. 2. Leerlingen prikkelen en interesseren in creatieve – kunstzinnige activiteiten, ook binnen het eigen vakgebied als vrije tijdsbesteding. 3. Samenwerken (vakoverstijgend), stimuleren en sociale competenties versterken.

26

• Starters en afsluitingen van de projectdagen werden centraal ontwikkeld. Hierdoor kwam het “overbruggen” aan de orde. • Het thema werd uitgevoerd hout- en metaalwerkplaats. • Op de derde projectdag was de kunstenaar gedurende een bepaalde tijd te consulteren door de werkgroepen. Daarbij gaf hij advies aan leerlingen en docenten. • Het thema werd afgesloten met een tentoonstelling op de open dag van de school en twee dagen in Museum Gouda.

• De leerlingen is gevraagd naar hun interesse voor workshops. Door de keuze van de leerlingen te honoreren, is de betrokkenheid groot.

Meer informatie Voor meer informatie kunt u terecht bij JSO.

Verdieping in de vrije tijd Na het maken van de bruggen zijn er buitenschoolse sportworkshops aangeboden aan de leerlingen. Er is om twee redenen voor sport gekozen: • Sport past bij overbruggen: samen werken – elkaar vertrouwen en dus ook in de context van het thema.

27


Kunstenaar/instelling - - - - Partners - School - Les/vak -

Hootchie Cootchie Mediacollectief Ranj Serious Games HP Labs Lokale en regionale cultuurinstellingen Kunstgebouw Alle scholen in Zuid-Holland (Vakoverstijgend) lessen ckv, geschiedenis, aardrijkskunde, media/ict en maatschappijleer eventueel in combinatie met buitencurriculair cultuurproject

Hoe je je omgeving beleeft is altijd afhankelijk van de omstandigheden van waaruit je kijkt. Maar het schoolplein, de straat waarin je woont, het winkelcentrum: gewone plekken worden nooit meer hetzelfde nadat je er met Codex KIT bent langsgelopen. Stop verhalen, straatgeluiden en foto’s in de PDA6 en geef alles een andere lading. Feit en fictie lopen door elkaar en vermengen zich tot een spannend nieuw verhaal. Alsof je in een game zit…

De opzet van het project

5 Codex KIT Een nieuwe ‘mediawijze’ manier van leren

In het project Codex KIT maken leerlingen met hun fantasie en vanuit research een nieuw verhaal bij een plek in de buurt van de school: location based stories. Een location based story is een verhaal, of beter een belevenis, waarbij op verschillende locaties een stukje verhaal of informatie te vinden is. Elke denkbare locatie bevat verschillende lagen ‘informatie’: geografisch, demografisch, historisch, statistisch, architectonisch, etcetera. Zo bevat elke plek eigenlijk al verschillende ‘verhalen’. In het project Codex KIT maken leerlingen met deze ‘informatie’, en met hun fantasie, een nieuw verhaal. Elk stuk van het verhaal is gekoppeld aan iets wat echt te zien of te beleven is op de verhaallocatie. Aan het verhaal voegen

6

28

de leerlingen beeld en geluid toe dat door middel van GPS (waarmee ook de TomTom werkt) alleen op die plek te horen en te zien is. De andere leerlingen, de docenten en familie zijn het publiek en lopen met een PDA (een klein draagbaar computertje) ‘door’ het verhaal. Zij beleven het verhaal door de geluiden, beelden en stemmen uit de PDA en het ‘echte’ geluid en beeld van de straat. Zo maken ze een nieuw verhaal mee over een bekende plek.

De techniek Een GPS ontvanger bepaalt met behulp van satellieten doorlopend de locatie van de speler, tot op 10 meter nauwkeurig. Deze informatie wordt doorgegeven aan de PDA. Op basis van de locatiegegevens

PDA = handzame computer/palmtop. Betekent letterlijk Personal Digital Assistant

29

codex kit


Codex KIT en de brede school Codex KIT is in samenwerking met docenten en scholen ontwikkeld zodat het geschikt is voor alle leerjaren en niveaus van het voortgezet onderwijs: van VMBO tot HAVO/VWO en voor de onderbouw en de bovenbouw. Codex KIT is zeer geschikt als brede schoolproject: • Het project sluit nauw aan bij de belevingswereld van jongeren. • Het is in te zetten als kunsteducatief project, maar ook vakoverstijgend te gebruiken. Bijvoorbeeld gecombineerd met vakken als Nederlands, geschiedenis/ aardrijkskunde of media/ict. • De leerlingen kunnen de verhalen voorbereiden in de betreffende lessen, maar dit kan ook gedaan worden in lesoverstijgend verband. • Codex KIT is makkelijk uit te breiden. Een buitenschools traject kan het project aanvullen of verdieping geven. • Codex KIT kan ingezet worden als zelfstandig buitenschools traject. • Codex KIT kan eenvoudig worden gekoppeld aan een thema of projectweek. • Een samenwerking met kunst- of erfgoedinstellingen of kunstenaars kan een verdieping geven aan het project

bepaalt de Codex KIT software waar welk geluiden beeldbestand (vanzelf) afgespeeld en getoond wordt. De PDA is in staat om meerdere lagen geluid af te spelen. Het is dus mogelijk om een audiomix te maken met bijvoorbeeld de stem van de verteller en achtergrondmuziek en -geluiden.

Wat biedt Codex KIT de leerling? • Het biedt de leerlingen een boeiend kunsteducatief project, dat aansluit bij de eigen leefomgeving en leefwereld. Ze gebruiken de eigen omgeving bij het leren en werken met nieuwe media en ‘state of the art’ apparatuur.

30

• Het leert de leerlingen op een andere manier naar hun omgeving kijken. Het ontdekken en verwerken van informatie tot een verhaal op locatie biedt een nieuw perspectief op een bekende omgeving. • Leerlingen leren samenwerken en gebruik maken van elkaars vaardigheden. Eén leerling kan de geluiden maken, een ander het beeld, weer een ander kan onderzoek doen naar gegevens over de plek. Samen maken ze het verhaal. • Codex KIT stimuleert het mediabewustzijn en de mediavaardigheden van de leerlingen doordat ze zelfstandig en in teamverband een mediaproductie maken. Ze worden zich zo bewust van de werking van media en van de wijze waarop je een publiek kunt beïnvloeden.

Verhaal verzinnen; welke locatie beelden en geluid ga ik gebruiken?

De benodigde apparatuur

Beelden en geluiden neem ik buiten op

In de klas laad ik de beelden en geluiden in de computer

Via een speciaal software programma worden de beelden en geluiden aan elke locatie gekoppeld die ik wil

Nu kan iedereen de route lopen. Bij elke locatie zal de PDA de bijbehorende beelden en geluiden tonen

Afbeeldingen: Codex KIT introductiefilm

31

t i t e l va n h e t h o o f d s t u k


Interview Aan het woord

Eén van de makers van Codex KIT: Michaël Bas

Interview Aan het woord

Marleen Damen, docent Hofstad Mavo, De Haag Wat is het unieke element van Codex KIT waardoor leerlingen uitgedaagd worden of iets nieuws leren? Wat leren ze dan? De apparatuur is het unieke element van Codex KIT. GPS biedt veel mogelijkheden. Leerlingen hebben er allemaal wel van gehoord en misschien gezien bij paps en mams in de auto (TomTom), maar zelf ervaren hebben ze het nog niet. Ze vinden het meteen indrukwekkend. En wanneer ze het programma door hebben merken ze dat het eigenlijk heel gemakkelijk is.

Het idee: Codex KIT In 2003 kwamen we met het idee voor Codex KIT, maar de techniek was nog erg gebrekkig. Niet iets waar je jongeren mee wilde opzadelen. Inmiddels is het mogelijk om voor de PDA’s een simpele tutorial7 te maken die de leerlingen van A tot Z vertelt wat ze moeten doen. De leerlingen kunnen nu in een korte tijd verhalen maken, plaatsen en hun eigen route lopen.

Wat heeft Codex KIT voor jou betekend als docent? Ik ben zelf wiskundedocent en ben bekend met GPS-systemen. Voor sommige collega’s is dat wel anders en is Codex KIT meer een eyeopener. Die techniek hebben de leerlingen zo onder de knie, nog eerder dan ik. Als docent hoef je daar dus niet echt op in te gaan, dat gaat vanzelf. Zou je Codex KIT aan collega’s willen aanbevelen? waarom? Ja, zou ik zeker doen. Het is vernieuwend en toch ontzettend leuk voor leerlingen, omdat het dichtbij hun belevingswereld ligt. Het biedt veel mogelijkheden om te gebruiken in diverse binnen- en buitenschoolse projecten.

Van VMBO tot VWO Voor ons was de Codex KIT een hele uitdaging want elke leerling, van VMBO tot VWO, moet hiermee aan de slag kunnen en tegelijk worden geprikkeld om een boeiend verhaal van hun eigen omgeving te maken.

Geen gewone les Codex KIT is geen gewone les. Leerlingen leren informatie op verschillende manieren te verwerken en toe te passen op vakken als ckv, geschiedenis, media/ict en Nederlands. In een gewone les kun je ze vertellen over het schrijven van verhalen, maar dat blijft vaak niet hangen. Nu worden de leerlingen getriggerd om een verhaal te schrijven door de magie van GPS en PDA. Ze willen dit, dus leren ze de apparatuur te bedienen, verhalen te schrijven en zoeken ze zelf informatie op.

Meer informatie Het Codex KIT lespakket kan vanaf november 2008 worden gereserveerd door scholen voor voortgezet onderwijs in de provincie Zuid-Holland. www.codexkit.nl 7

32

We hebben al een proef gedraaid op een aantal scholen met Codex KIT en de reacties waren zeer positief. Leerlingen vinden het spannend om een professioneel apparaat in handen te hebben, dat ziet er indrukwekkend uit. Vervolgens merken ze ook dat het helemaal niet moeilijk is om hem te gebruiken. Daar hoopten we natuurlijk op.

Tutorial = tekst/beeld waarin iets stap voor stap wordt uitgelegd met de bedoeling iemand iets te leren

33


Instelling/kunstenaar - Monument in de omgeving van de school - Archeologische dienst - En andere erfgoedinstellingen Partner(s) - Erfgoedhuis Zuid-Holland - Cultuurbemiddelaar van de betreffende regio Les/vak - Geschiedenis, aardrijkskunde, maatschappijleer Jacobina zit in de bovenbouw van het vmbo. Deze zaterdag heeft zij de taak om de bezoekers van kasteelruïne Borghersteijn te ontvangen en te begeleiden. Doorgaans is de ruïne niet te bezoeken maar voor de Open Monumentendag zijn er met planken en koorden routes uitgezet. De bezoekers krijgen een beschrijving van de belangrijkste wetenswaardigheden maar mogen niet zelfstandig over het terrein lopen. Zij worden in kleine groepjes over de opgraving geleid door een vrijwilliger, bijvoorbeeld door Jacobina. Ze doet deze opdracht als onderdeel van haar maatschappelijke stage. Twee dagen is ze op het kasteelterrein. Ze volgde een instructiebijeenkomst, las de documentatie en kreeg zelf een uitgebreide rondleiding van de voorzitter van de stichting Vrienden van Borghersteijn. Ze mag de stage meetellen als een opdracht van 24 uur.

Zoektocht naar nieuwe leermethoden en -omgevingen

6 Maatschappelijke stage in de erfgoedsector Aan de slag op de monumentendag

Het ontstaan van de brede school in het voortgezet onderwijs en – meer recent – de Wet Voortgezet Onderwijs (WVO) dagen scholen uit om op zoek te gaan naar nieuwe leermethoden en leeromgevingen. Met de toekomstige wettelijke opdracht voor de scholen om hun leerlingen 72 uur maatschappelijke stage te laten verrichten is er behoefte aan concrete ondersteuning bij de invulling van de stages. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland onderzoekt de mogelijkheden voor stages in de erfgoedsector.

Erfgoed als externe leeromgeving Eén van de grote vragen van onze tijd is

34

de vraag hoe jonge mensen zich sterker te laten verbinden met hun omgeving. De ervaringen met de beleving van erfgoed in het onderwijs zijn daarbij positief. Erfgoedhuizen en erfgoedinstellingen hebben de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met erfgoed als externe leeromgeving in het (voortgezet) onderwijs. Erfgoedhuis Zuid-Holland ontwikkelde een aantal succesvolle programma’s voor het basis- en voortgezet onderwijs zoals Museum Makkers, een project waarbij vmbo-ers in musea áchter de schermen konden meehelpen, of Erfgoedspoor, een doorgaande leerlijn van projecten over de geschiedenis van de eigen omgeving. De inzet van erfgoed als externe leeromgeving richt zich op de cognitieve ontwikkeling en biedt de leerlingen de mogelijkheid om als onderzoeker naar het bestudeerde te kijken. Bij gebruik van de

35

m a at s c h a p p e l i j k e s ta g e i n d e e r f g o e d s e c t o r


De Wet Voortgezet Onderwijs (WVO), artikel 17, schrijft voor dat het onderwijs zich richt op een pluriforme samenleving, actief burgerschap en sociale integratie.

De komende vier jaar wordt in fasen toegewerkt naar een situatie waarbij alle leerlingen tijdens hun middelbare schooltijd verplicht een maatschappelijke stage volgen van minimaal 72 uur. (…) In het schooljaar 2011/2012 is de maatschappelijke stage wettelijk verplicht, integraal onderdeel van het onderwijsprogramma en opgenomen in de lumpsumfinanciering van de school. Bron: Samen leven kun je leren, Ministerie van OCW, november 2007

cultuurhistorische omgeving voor de brede school of voor de maatschappelijke stage participeert de leerling zélf veel meer, waardoor er dan ook meer (individuele) affectieve doelstellingen bereikt worden.

Binnen het curriculum De erfgoedprojecten die de afgelopen jaren ontwikkeld zijn bieden docenten de gelegenheid om leerlingen binnen het curriculum en binnen het school-

programma kennis te laten maken met de cultuurhistorische omgeving als deel van hun leefomgeving. Deze projecten dragen direct bij aan het bereiken van de kerndoelen basisvorming voortgezet onderwijs of de eindtermen van de verschillende examenvakken. In de kerndoelen wordt het gebruik van authentiek erfgoed dan ook expliciet genoemd. Door het gebruik in de onderwijscontext krijgt de woon- en leefomgeving van de leerlingen een expliciete plek in de vorming van hun historisch besef. De leerlin-

Sin-Wei gaat elke donderdagmiddag samen met een klasgenoot naar het depot van de archeologische dienst. Zij worden om 15.30 uur verwacht door mevrouw Verbiest. Zij is 67 en al jaren als vrijwilliger bezig de vondsten van de diverse stadsopgravingen te wassen, te sorteren en te registreren. Ze kan best een paar handen gebruiken. De twee jongens willen ook graag mee naar de opgraving om daar te assisteren. Daarover zijn afspraken gemaakt. In de meivakantie zullen zij bij de opgraving in de Hoogstraat (hoek Damstraat) assisteren. Deze opdracht kan in het kader van de brede school uitgevoerd worden maar ook in het kader van de maatschappelijke stage.

36

gen leren dat zij deel uitmaken van een cultuurhistorisch proces dat hun omgeving creëerde en waarvoor zij medeverantwoordelijkheid dragen.

Buiten het curriculum De Open Monumentendag of de archeologische dienst zijn voorbeelden van de cultuurhistorische omgeving als leeromgeving. De brede school in het voortgezet onderwijs en de maatschappelijke stage zijn gebaseerd op een pedagogische visie die verder reikt dan de traditionele school. In de ontwikkeling van de brede school en de maatschappelijke stage kijken scholen sterk naar activiteiten op het gebied van welzijn en cultuur. Zij bouwen een netwerk op van culturele instellingen en organisaties in en rond de school die kunnen functioneren als externe leerom-

geving voor de leerlingen. De instellingen krijgen de kans om jongeren kennis te laten maken met hun werk. De leerlingen ontdekken wellicht nieuwe interesses en talenten. Zo bieden culturele brede schoolprojecten en maatschappelijke stages culturele instellingen en organisaties de kans om jongeren aan zich te binden. En dat vergroot weer de mogelijkheid om in de toekomst nieuwe vrijwilligers te werven.

Toekomst Erfgoedhuis Zuid-Holland werkt mede dankzij een projectsubsidie van de provincie Zuid-Holland aan de ontwikkeling van voorbeelden voor erfgoededucatieve activiteiten die buiten het curriculum vallen. Deze voorbeelden spelen in op de vraag vanuit scholen voor voortgezet onderwijs en kunnen als opdracht voor de brede school uitgevoerd worden, maar ook als opdracht bij de maatschappelijke stage.

Meer informatie Erfgoedhuis Zuid-Holland ontwikkelt in het schooljaar 2008-2009 samen met scholen voor voortgezet onderwijs en erfgoedinstellingen minimaal twaalf praktische voorbeelden en stageopdrachten van circa acht uur. De voorbeelden leveren een handreiking voor de scholen en instellingen die willen leren verbinden. Medio 2009 levert het Erfgoedhuis ZuidHolland de handreiking Leren verbinden, verbindend leren op. Voor meer informatie: Erfgoedhuis Zuid-Holland.

37


Instelling/kunstenaar - Crosstown Den Haag School - Johan de Witt Scholengroep, Den Haag Les/vak - Ckv en vrije tijd Vanaf de oprichting van de Johan de Witt Scholengroep te Den Haag in 1991 is cultuureducatie een belangrijk onderdeel van het onderwijsaanbod. De scholengroep werkt hierbij intensief samen met een groot aantal culturele instellingen in Den Haag en omgeving, zoals onder meer theater Korzo, het Filmhuis Den Haag, het Museum voor Communicatie, Digital Playground en het Koorenhuis. De kunstcoördinator Maarten Hamel van het City+ College, onderdeel van de scholengroep, is erg actief in het Haagse culturele leven en zo gebeurde het dat er met Crosstown Den Haag een samenwerking ontstond. Uiteindelijk leidde deze samenwerking in 2007 tot een project waar 25 leerlingen aan mee deden. In 2008 doen waarschijnlijk veertig leerlingen mee met Crosstown op het Johan de Witt.

Crosstown Den Haag: talentontwikkeling dans

7 Broedplaats voor jong danstheatertalent komt naar school Crosstown Den Haag op school

Crosstown Den Haag biedt jongeren van 14 t/m 21 jaar de kans hun creatieve ambities en kwaliteiten op het gebied van dans onder professionele begeleiding te ontwikkelen. Ze maken daarbij crossovers tussen urban dansstijlen, moderne dans, andere dansvormen en theater en laten de jonge dansers hun eigen persoonlijke stijl ontdekken en ontwikkelen. Het seizoen start met een selectiedag; jongeren krijgen workshops in verschillende dansstijlen en kijken zo of Crosstown iets voor ze is. Na deze dag geven de docenten een advies voor de dansgroep Crosstown I, II of III. Hoe hoger het niveau, hoe intensiever de trainingen zijn en hoe meer verschillende technieken aangeleerd worden. Bij Crosstown I leer je de basistechnieken van hiphop en moderne dans. Bij Crosstown II ga je twee keer per week dieper in op de

verschillende dansstijlen, leer je je eigen persoonlijke stijl ontdekken en treed je op bij scholen, wijkpodia en festivals. Bij Crosstown III krijg je drie keer keer per week les in hiphop, moderne dans en theater én werk je naar een productie toe met een professionele choreograaf. Crosstown Den Haag werkt samen met drie locaties in Den Haag waar de groepen trainen en optreden.

Crosstown Den Haag is een geslaagd project dat maatwerk kan bieden aan scholen. Nu ik met ze gewerkt heb ben ik nóg positiever: ze hebben een enorme diversiteit aan jongeren aan zich weten te binden. Van praktijkschoolleerlingen tot studenten van hbo-opleidingen. Kunstcoördinator City+ College

39

B r o e d p l a at s v o o r j o n g d a n s t h e at e r ta l e n t k o m t n a a r s c h o o l

Cultuureducatie op de Johan de Witt Scholengroep Binnen het domein Kunst en Cultuur is aandacht voor beeldende en audiovisuele vormgeving, muziek, dans, theater en poëzie. Naast actieve beoefening maken de leerlingen door voorstelling- en expositiebezoek in de Haagse culturele instellingen, kennis met culturele uitingen van professionals. De Johan de Witt Scholengroep onderscheidt vier vormen van cultuureducatie: 1. Curriculumgebonden kunsten cultuureducatie: de beeldende vakken, muziek, dans en theater. 2. Leergebiedoverstijgende kunsten cultuureducatie: Cultuur Gebaseerd Onderwijs. 3. Verlengde schooldagactiviteiten: workshops in de verschillende kunstdisciplines. 4. Amateurkunstbeoefening. De school heeft hier een stimulerende en bemiddelende rol.

De brede school maakt het mogelijk om ook de naschoolse tijd te benutten om onvermoede talenten te ontdekken en die talenten een kans op ontplooiing te bieden. Kunstcoördinator City+ College.

Opzet van het project De pilot van Crosstown Johan de Witt begon in 2007 na de herfstvakantie met een kennismakingsbijeenkomst op school. Deze bestond uit een presentatie en een workshop door Crosstown. De leerlingen die geïnteresseerd waren konden zich aanmelden voor de Crosstown I -niveau workshops die elke week op school plaatsvonden. Ze hoefden geen selectie te doen, maar hen wachtte wel een intensief traject buiten schooltijd met trainingen en workshops

40

op elke woensdag van 16.30 tot 18.30. Leerlingen die een hoger niveau hadden stroomden via een selectiedag door naar Crosstown II of III buiten de school. De afsluiting van het project bestond uit een kleinschalige presentatie voor vrienden, klasgenoten en familie in het workshoplokaal. Voor Crosstown Johan de Witt 2008-2009 hebben zich al veertig leerlingen aangemeld.

Elk jaar bezoeken de leerlingen een voorstelling in het kader van ckv. Voor het komende CaDance-festival hebben veel leerlingen ervoor gekozen de voorstelling van Crosstown Den Haag (door de Crosstown III groep) te bezoeken. Crosstown III heeft een zeer hoog niveau en weet goed aan te sluiten bij de belevingswereld van de leerlingen! Kunstcoördinator City+ College

Brede school structuur: van binnen naar buiten Het ckv-onderwijs op de Johan de Witt Scholengroep bestaat voor een deel uit praktische activiteiten die buiten de lesuren plaatsvinden. De school koos ervoor om de workshops van Crosstown Den Haag weliswaar buiten de lesuren, maar binnen de school aan te bieden. Zo maakte de school de drempel zo laag mogelijk voor leerlingen die niet vanzelfsprekend de weg zoeken naar kunst en cultuur. Door hen eerst in de school te laten kennismaken met de dansdisciplines kunnen de leerlingen waarbij de interesse is gewekt doorstromen naar Crosstown Den Haag.

De duur en intensiteit van de Crosstownworkshops waren veel groter dan de studiepunten die de leerlingen ervoor kregen. En een deel van de leerlingen deed helemaal niet mee voor de punten.

individuele ontplooiing, het kan de geest ruimte geven en voeden. Het houdt je alert en wakker én het biedt andere middelen en manieren om te communiceren. De brede school kan talenten naar boven halen, in de kunsten, maar ook in bijvoorbeeld sport en bètavakken.“ Dit schooljaar starten ook scholen in de regio Rijswijk, Leidschendam-Voorburg een brede schoolproject met Crosstown Den Haag.

Kunstcoördinator City+ College

Meer informatie

Talenten ontdekken en ontwikkelen

Crosstown Den Haag, www.crosstowndh.nl

Op de Johan de Witt Scholengroep vormt kunsten cultuureducatie inmiddels een serieus algemeen vormend onderdeel van het onderwijs. Zowel in de lessen als in het buitenschoolse aanbod. Waarom is kunsten cultuureducatie zo belangrijk? Maarten Hamel: “Kunst verrijkt je leven en kan een andere blik op de werkelijkheid bieden. Het is een impuls voor de

41

Beschouwend: brede schoolstructuren


Beschouwend: brede schoolstructuren Hoe leg je verbindingen tussen binnen- en buitenschools leren? De praktijk is divers, veelvormig en specifiek. Welke elementen kunt u gebruiken voor uw school? In dit hoofdstuk analyseren we drie veelvoorkomende structuren in de brede school in het voortgezet onderwijs: van binnen naar buiten, van buiten naar binnen en van binnen naar de maatschappij. In het hoofdstuk hierna vindt u tips van ervaringsdeskundigen.

Als je graag op school komt is de kans op uitval kleiner. School moet een plek zijn waar veel te doen is en waar je graag komt. (…) Het idee van de brede school draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de leeromgeving. Bron: Aanval op uitval, 2007

Integrale - of ketenaanpak Verkennen, verbinden en ontwikkelen De verschillende praktijkvoorbeelden in dit boekje laten zien dat de brede school kan bijdragen aan de betrokkenheid bij de school. Het volgen van buitenschoolse workshops of projecten kan de betrokkenheid van leerlingen bij de school en de buurt vergroten, wat een positieve bijdrage kan leveren aan het verminderen en voorkomen van voortijdig schoolverlaten en de motivatie voor school kan verhogen. De brede school biedt daarnaast bij uitstek de gelegenheid om leerlingen met nieuwe/minder bekende culturele activiteiten kennis te laten maken, hen te stimuleren om meer te doen dan het bekende (onbekend maakt onbemind), samen te werken met andere leerlingen (sociale vaardigheden, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid) en de buitenwereld (andere organisaties) meer bij het onderwijs te betrekken. Tot slot biedt de brede school mogelijkheden voor talentontwikkeling van de leerlingen waarbij de school verder kan gaan dan het niveau van kennismaken, maar ook een traject van ontwikkelen en zelfs van bekwamen kan aanbieden. Daarbij biedt de brede school ook meer mogelijkheden om kunstenaars de school in te krijgen. Leerlingen kunnen hierdoor werken met gepassioneerde mensen uit de praktijk in de kunst en zich tevens oriënteren op een beroepsgroep. De brede school kan het lokale en regionale culturele veld voor leerlingen beter in kaart brengen, waardoor doorstroom naar deze culturele organisaties wordt bevorderd.

42

Een integrale - of ketenaanpak vormt de kern van een succesvolle brede school op het voortgezet onderwijs. Met een duidelijke verbinding tussen binnen- en buitenschools, tussen het curriculum en aanvullende ervaringen. In tegenstelling tot de brede school in het basisonderwijs, wordt er binnen het voortgezet onderwijs direct gewerkt aan “verbindende leerlijnen”. Zo kunnen er verschillende doorlopende lijnen ontstaan: 1) van binnen- naar buitenschools aanbod (Circus, Variété, Bruggen en overbruggen, Crosstown, Codex KIT) a. Kennismaking met kunst en cultuur tijdens de lessen b. Vakoverstijgende aanpak c. Workshops – dicht in de buurt – laagdrempelig/eerste verdieping d. Talentontwikkeling in de vrije tijd

Binnenschools alle leerlingen

Verdieping – zo dicht mogelijk bij – laagdrempelig – vrije keuze binnen onderwijsstructuur

Talent – hobby – vrije tijd

2) van buiten- naar binnenschoolse aanpak (Artscape) a. Buitenschools aan de slag met een enthousiaste groep leerlingen en werken aan ontwikkeling van talent b. Deze leerlingen inzetten als peer educators om andere leerlingen te stimuleren in de kennismaking met kunst c. Workshops voor de eerste kennismaking en vervolgtraject voor talentontwikkeling in de vrije tijd

43

Beschouwend: brede schoolstructuren


Tips Buitenschools Ontwikkeling leerlingen met passie voor kunst

Binnenschools inzet van leerlingen Voor kennismaking met kunst en cultuur voor alle leerlingen

Vrije tijd Talent Ontwikkelen en bekwamen

Vrije tijd Hobby Kennismaken en ontwikkelen

Tot slot: aan de slag! Op diverse plekken in Zuid-Holland zijn brede schoolinitiatieven ontwikkeld op het gebied van kunst en cultuur die als pilot lopen of reeds een aantal jaar draaien. Vaak zijn kunst en cultuur voor deze voortgezet onderwijs scholen reeds speerpunt en spelen in de brede school ook een belangrijke rol. Andere scholen staan nog aan het begin van de ontwikkeling van brede schoolinitiatieven en willen kunst en cultuur een duidelijke plaats geven. Om andere scholen te inspireren om aan de slag te gaan met de brede schoolontwikkeling sluiten we af met een aantal tips; direct toepasbaar en praktijkgericht.

Integrale benadering 3) Van binnenschools naar de maatschappij buiten (Talent Track, maatschappelijke stage erfgoed) In het kader van de maatschappelijke stage krijgen leerlingen binnen de school een voorbereidende activerende instructie voor een project of activiteit buiten de school. a. Organiseren van een cultureel project of evenement voor de lokale of regionale omgeving. b. In de vrije tijd vervolgtrajecten voor kennismaking en talentontwikkeling door bezoek van organisatoren en deelnemers aan andere podia.

Binnenschools Een of meerdere klassen in het kader van maatschappelijke stage

Belangrijk is om helder te formuleren wat de doelen zijn en de aanpak van de brede school en om dit te integreren in het onderwijsprogramma. De brede school staat immers voor de integrale school.

Intern draagvlak Zorg voor draagvlak en enthousiaste dragers van de brede schoolprojecten waarbij er betrokkenheid van het team wordt bewerkstelligd. Richt een werkgroep op die lijnen uitzet, kaders bewaakt en projecten vormgeeft. Gaande de rit ervaren scholen meestal dat ze per project of thema meer teamleden bij de organisatie moeten betrekken. Een deelwerkgroep met een duidelijk opdacht die daarna ook weer ophoudt te bestaan, zorgt voor verdeling van taken en brede betrokkenheid.

De rol van de docent: werken vanuit eigen betrokkenheid Buitenschools Cultureel project of evenement voor de lokale of regionale omgeving

Vrije tijd Doorstroom naar podia

44

Vrije tijd Doorstroom naar vervolgtraject

Vrije tijd Doorstroom naar kennismakingtraject

De rol van de docent is cruciaal in het slagen van de brede schoolprojecten. Om leerlingen goed te ondersteunen, zullen zij zelf het plezier en hun kunde met de activiteiten moeten ervaren. Een start voor de docenten waarbij “zelf ervaren” centraal staat, zorgt bijvoorbeeld voor een intensieve betrokkenheid van de docent. De rol van de docent is steeds meer die van een begeleider en ondersteuner. En er moet dan ook aandacht en gelegenheid zijn voor de docent om zich deze rol eigen te maken en deze te verdiepen. Als begeleider probeert hij erachter te komen wat leerlingen leuk en interessant vinden en waar hun kracht ligt. Hij geeft leerlingen de ruimte na

45

tips


te denken over kunst en zelf keuzes te maken. Uiteraard haakt hij in op die keuzes en geeft hij zonodig grenzen aan. Tussentijdse evaluatie speelt hierbij een belangrijke rol. De vakdocent is tijdens de kunsten cultuururen altijd in het lokaal aanwezig voor advies en input. Van de leerlingen verwacht de school vooral aanwezigheid en actieve deelname.8

En binnen de school moet je een stel enthousiaste idioten hebben: de leraren zijn de spil van een succesvol brede schoolproject! Leraren die zo’n intensief project niet als verhoging van de werkdruk zien, maar er passie voor hebben. Kunstcoördinator Johan de Witt Scholengroep

Inzet van kunstenaars en culturele instellingen Naast de reguliere schooldocent is de inzet van kunstenaars en culturele instellingen van buiten de school van groot belang jongeren te prikkelen voor kunst en cultuur. Kunstenaars en professionals (zoals een museum of culturele organisatie) geven een nieuwe aanpak en weten jongeren op een andere manier te stimuleren dan de voor hen bekende docenten. Met hun kennis en ervaring kunnen zij het project naar een hoger plan trekken. Daarbij is het inzetten van (jonge) kunstenaars, als peer educators, een spannende en goed werkende formule. Het kunstvakonderwijs beschikt over speciale docentenopleidingen of educatietrajecten. De coördinatoren van deze opleiding ondersteunen graag jonge kunstenaars richting het voortgezet onderwijs.

Coördinatie is cruciaal Cruciale schakel in het welslagen van de brede school is coördinatie. Coördinatie van het activiteitenaanbod is daar onderdeel van, maar het zorg dragen voor een geslaagde samenwerking tussen de verschillende bij de brede school betrokken partijen is veel belangrijker. De coördinator is de spin in het web, die zorgt voor een gezamenlijke focus op de inhoud en doelen van de brede school.

Activiteitengeld Leuke en interessante dingen doen kost geld. Het budget is in de meeste situaties een beperkende factor. Het is belangrijk om haalbare en te betalen plannen te maken. Voeg verschillende budgetten samen en streef ernaar om aanbieders zoveel mogelijk met ckv-bonnen te betalen. Maak als school beleid over het omgaan met het geld op de leerlingenpasjes nu het ckvbudget op naam uitgegeven worden. Werk zoveel mogelijk samen met plaatselijke aanbieders die er belang bij hebben om mee te werken in het kader van nieuwe ledenaanwas etc. Vraag aanvullende subsidie voor activiteiten aan bij de gemeente. Maar kijk ook naar mogelijkheden in de eigen school, aanvullende middelen vanuit fondsen, provinciale instellingen, het ministerie van OCW etc. Kijk tevens naar aanbieders die subsidie krijgen en zo kosteloos iets op school kunnen doen.

Onze stelling is: kwaliteit kost geld. Kwalitatief goede plannen dragen bij aan de kwaliteit van de school en betrokkenheid – enthousiasme van leerlingen. Is een docententeam enthousiast, dan zoeken we naar de middelen om de activiteiten te bieden! Sectordirecteur De Goudse Waarden

Als ik een tip zou moeten geven dan is dat dat je contact moet opnemen met een professionele club. Kunstcoördinator Johan de Witt Scholengroep

8

46

Kunst en cultuur in het VMBO, SLO reeks 12, november 2006

47

tips


Betrek lokale cultuurbemiddelaar Maak gebruik van het culturele netwerk in en rond de school. Werk hiervoor samen met de lokale cultuurbemiddelaars vanuit de PCE’s die goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden van culturele instellingen. Zij leggen de verbinding tussen voortgezet onderwijs en kunst.

Voor mij is het belangrijk dat ik goed op de hoogte ben van de plannen en koers van de school. Hierdoor kan ik veel beter inschatten welke aanbieder iets kan betekenen voor de school. Zowel in de vorm van buitenschoolse workshops, als het uitvoeren van ckv op school, als projecten zoals Bruggen en overbruggen met de afdeling Techniek. Tegelijk geldt dat de school terug moet melden aan mij hoe iets gegaan is. Welke docent was goed in staat met de leerlingen te werken? Welke activiteit sloeg meer of minder aan? Die informatie helpt mij steeds meer de “gebruiksaanwijzingen” van de school, leerlingen en aanpak te leren kennen. Belangrijke informatie om een goede match te kunnen maken tussen kunst en onderwijs. Cultuurbemiddelaar Midden Holland

Vraag advies Vraag advies en inhoudelijke ondersteuning bij lokale, regionale of provinciale instellingen die over expertise beschikken op het gebied van cultuureducatie en/of de brede schoolontwikkeling. Zij kunnen samen met de school een haalbaar en artistiek verantwoord project ontwikkelen en ondersteunen.

Vooral doen! Aan de slag, met mensen die willen Ga gewoon aan het werk! Het moet gaan om aansprekende projecten/ activiteiten: niet te hoog gegrepen en dicht bij de realiteit van de leerlingen. Maak gebruik van de kracht, kennis en ervaring binnen het docententeam en zorg voor een rijk cultureel netwerk buiten school9. 9

48

Niet te veel verzanden in planontwikkeling maar leuke ideeën en enthousiasme koesteren en benutten. De ideeën vanuit een team realiseren om draagvlak te winnen. Tegelijk klein beginnen om succes op te bouwen, aanpak bijstellen en leren. Lege ruimte behouden in het jaarplan om leuke dingen – spontane dingen te kunnen doen. Dat waar een team zelf mee komt oppakken, zo heb je al draagvlak. Brede school coördinator De Goudse Waarden

In het kort 1. Zorg voor een overzichtelijke planning: neem de brede schoolactiviteiten op in de jaarplanning van de school en laat het tijdstip van buitenschoolse activiteiten zo goed mogelijk aansluiten bij de schoolsituatie. 2. Zorg ervoor dat de brede school in het taakbeleid prioriteit heeft, laat dit vaststellen door de directie. 3. Kies een thema dat aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen/ jongeren (specifieke leerjaren of richtingen). 4. Werk samen met een betrokken en meedenkende cultuurbemiddelaar. 5. Genereer extra budget door bijvoorbeeld een subsidie van de gemeente. 6. Enthousiasme, betrokkenheid en draagvlak in het team en bij de directie is een succesfactor. 7. Streef een integrale aanpak na. Zorg voor een relatie tussen binnenschool en buitenschoolse aanpak (en andersom). Verwerk buitenschoolse ervaringen in de voortgangsgesprekken en het portfolio of geeft deze een plek in het curriculum. Leren doe je overal en niet alleen in de verplichte schoolvakken.

Kunst en cultuur in het VMBO, SLO reeks 12, november 2006

49

m e e r i n f o r m at i e

Meer informatie

Colofon

Kunstgebouw, stichting kunst en cultuur Zuid-Holland Broekmolenweg 16 2289 BE Rijswijk T 015 215 45 15 Daphna Plaschkes: [email protected] [email protected] www.kunstgebouw.nl

Redactiecommissie Eindredactie Ontwerp Fotografie Afbeeldingen Druk Uitgave Oplage

JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Nieuwe Gouwe Westzijde 1 2802 AN Gouda Postbus 540 2800 AM Gouda T 0182 54 78 88 Jeanne van Berkel: [email protected] www.jso.nl Erfgoedhuis Zuid-Holland Postbus 3092 2601 DB Delft T 015 215 43 50 Thea de Langen: [email protected] www.erfgoedhuis-zh.nl

50


Daphna Plaschkes (Kunstgebouw) en Jeanne van Berkel (JSO) Marjolijn Lampe (Kunstgebouw) Haagsblauw, Den Haag Cover: Artscape, Hans Tak Hoofdstuk 1: Graffiti - Kunstgebouw; Maquettes picknickplek - RSG en CSG Willem van Oranje, Oud Beijerland; Popmuziek - Karen Kommer Hoofdstuk 2: Kunstgebouw Hoofdstuk 3: CSG De Goudse Waarden, Gouda Hoofdstuk 4: CSG De Goudse Waarden, Gouda Hoofdstuk 5: Hans Tak Hoofdstuk 6: Erfgoedhuis Zuid-Holland Hoofdstuk 7: Crosstown Den Haag - Natascha Helmer; Workshop - City+ College Den Haag Hoofdstuk 1: Joanne van Beusekom Hoofdstuk 2: ISW, locatie Poeldijk Hoofdstuk 5: Hootchie Cootchie Mediacollectief Koninklijke De Swart, Den Haag Kunstgebouw, JSO en provincie Zuid-Holland 1.500 exemplaren

51

met dank aan

Met dank aan - - - - - - - - - -

Thea de Langen van Erfgoedhuis Zuid-Holland Arianne Verhoeff van CSG De Goudse Waarden, Gouda ISW, locatie Poeldijk RSG en CSG Willem van Oranje, Oud Beijerland Carolien Lamaker en Nathalie Décory van Crosstown Den Haag Maarten Hamel van de Johan de Witt Scholengroep, Den Haag Michaël Bas van Hootchie Cootchie Mediacollectief Marleen Damen van de Hofstadmavo, Den Haag Dirkjan van Oord en Stephan Beuvink van de Popacademie, Utrecht Cultuurbemiddelaars van de Platforms Cultuureducatie Zuid-Holland (PCE’s)

Kunstgebouw, stichting kunst en cultuur Zuid-Holland Broekmolenweg 16 2289 BE Rijswijk T 015 215 45 15 Daphna Plaschkes: Daphna. [email protected] Of: voortgezetonderwijs@ kunstgebouw.nl www.kunstgebouw.nl

52

JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Nieuwe Gouwe Westzijde 1 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda T 0182 54 78 88 Jeanne van Berkel: [email protected] www.jso.nl

Provincie Zuid-Holland Afdeling Samenleving, Bureau Cultuur Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070 441 68 20 www.zuid-holland.nl

Op deze kaart kunt u zien onder welke PCE-regio uw school valt. Kijk op www.culted.nl voor uw regionale cultuurbemiddelaar.

rm fo r e at uu ti pl ult uca c d e et i t ,m u o or van egi o v n er e d

Voortgezet onderwijs zet breed in op cultuur

Recommend Documents