Voortgezet Onderwijs gids voor ouders, verzorgers en leerlingen S T U D E R E N B E L E V E N W E T E N

Voortgezet Onderwijs gids voor ouders, verzorgers en leerlingen

2008-2009

STUDEREN

BELEVEN

WETEN

I N H O U D S O P G A V E

Inleiding

1

2

3

5

Het Nederlandse voortgezet onderwijs: De verschillende schoolsoorten Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Openbare en bijzondere scholen Grote en kleine scholen Informatie over een school De juiste schoolkeuze Het advies van de basisschool Kennismaken met de school Weigeren van een leerling Bezwaarmogelijkheden bij weigering

7 7 7 8 10 10 11 11 12 12 13 13 13

Kosten en regels Wat kost onderwijs eigenlijk? De vrijwillige ouderbijdrage Wie kan in de studiekosten bijdragen? De bijdrage voor culturele activiteiten via school Gratis schoolboeken De leerplicht Kwalificatieplicht Verlofmogelijkheden? Als de leerling ziek is Leerplichtambtenaren Voortijdig van school af? Schorsing of verwijdering

15 15 15 16

De gang van zaken op school en in de les De medewerkers op school Het eerste en tweede leerjaar De brugperiode De vakken in de onderbouw Moet elke leerling alle vakken volgen? Maatschappelijke stage Onderwijstijd Lesuitval en tussenuren Differentiële ruimte Extra begeleiding door de school Het rapport

21 21 22 23 23 23 23 24 25 25 26 26

16 17 17 17 18 18 18 19 19

4 5

6

7

Keuzes en adviezen tijdens de rit De studie- of beroepsrichting kiezen Het advies aan het eind van de tweede klas De invloed van de ouders Zijn ouders en leerlingen aan het schooladvies gebonden? Adviezen na het tweede leerjaar

30 30 30 30 31

Op weg naar het examen Het globale eindexamenprogramma Het examenreglement Het programma van toetsing en de afsluiting Het schoolexamen Het centraal examen Het vmbo-examen Doorstromen Gecommitteerden bij het centraal examen De eindcijfers Wanneer is een leerling geslaagd? Alsnog het diploma behalen Vragen en klachten over het centraal examen

33 33 33 34

De stem van ouders en leerlingen Invloed van ouders en leerlingen op het beleid van de school De medezeggenschapsraad Rechten medezeggenschapsraad De algemene bevoegdheid De bijzondere bevoegdheid De ouderraad De andere vormen van oudervertegenwoordiging De leerlingenraad Het leerlingenstatuut

39 39

De vorderingen op school Een goed contact met school Begeleiding van leerlingen op school Verschillen in begeleiding tussen scholen De vorderingen bijhouden Helpen met het huiswerk Leerproblemen Gedragsproblemen Extra aandacht en speciale hulp De Rugzak/ Gehandicapte leerling Als de school geen oplossing heeft Hulp bij het zoeken naar een school Waar kunnen ouders en leerlingen terecht met klachten?

44 44 44 45 45 45 46 46 46 47 47 47 47

Bijlagen Belangrijke adressen en telefoonnummers Lijst met vragen Schema

49 49 54 56

3

31

34 35 35 35 35 36 36 37 37

39 40 40 40 40 41 41 41

I N L E I D I N G

Deze gids is geschreven voor de ouder(s), verzorger(s) en de leerlingen die een keuze gaan maken voor hun vervolgopleiding in het voortgezet onderwijs 1. Het geeft antwoord op vragen die ouders en leerlingen hebben, bijvoorbeeld over zaken als de schoolvakanties, de verschillende soorten onderwijs, de examens en reglementen, de sfeer op school of over kosten. Met andere woorden: de gids informeert u over rechten, plichten en mogelijkheden in het onderwijs. Achterin vindt u een lijst met handige telefoonnummers en een vragenlijst die u kunnen helpen bij het vinden van een geschikte school. In deze onderwijsgids wordt u geïnformeerd over weten regelgeving. Aan deze onderwijsgids als zodanig kunnen geen rechten worden ontleend.

1

Het gaat hier over het door de overheid bekostigde voortgezet onderwijs.

5

Een groot deel van wat leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs leren, is voor alle leerlingen hetzelfde.

1 In dit hoofdstuk treft u informatie

aan over de verschillende school-

soorten, het verschil tussen open-

bare en bijzondere scholen en

H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N

De verschillende schoolsoorten Aan het einde van de basisschool maken u en uw kind samen een keuze voor een van de soorten voortgezet onderwijs. U kunt hierbij kiezen uit: - praktijkonderwijs - vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs); - havo (hoger algemeen voortgezet onderwijs); - vwo (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs).

tussen grote en kleine scholen.

Ook staan in dit hoofdstuk onder-

werpen als het advies van de basis-

In de eerste leerjaren (de onderbouw) van al deze schoolsoorten leren leerlingen ongeveer hetzelfde. Daarna zijn er grote verschillen. Het vwo duurt bijvoorbeeld veel langer en het eindniveau ligt hoger. De manier waarop de lessen gegeven worden kan ook per schoolsoort verschillen.

school, hoe u kunt kiezen uit de

verschillende scholen in het voort-

gezet onderwijs en de kennismaking

met de school van uw keuze.

Het praktijkonderwijs Het praktijkonderwijs is bedoeld voor leerlingen waarvoor het vmbo te moeilijk is. Het praktijkonderwijs is op de individuele leerling gericht, voor elke leerling wordt er een apart plan gemaakt: een individueel ontwikkelingsplan. In dit plan staat wat er wordt gedaan om leerlingen zo goed mogelijk op het latere leven voor te bereiden (wonen, werken, vrije tijd en burgerschap). Omdat de individuele behoefte van de leerlingen centraal staat, zijn er weinig voorschriften voor het praktijkonderwijs. Op zo’n school krijg je wel les in taal, rekenen/wiskunde, informatiekunde en lichamelijke oefening, maar hiervoor zijn geen programma’s vastgelegd, waardoor de lessen beter kunnen worden aangepast aan de leerling. Naast deze vakken krijg je op het praktijkonderwijs ook vakken die speciaal gericht zijn op beroepen die de leerling later kan beoefenen. Deze vakken verschillen per school. In overleg met de gemeente wordt gekozen voor bijvoorbeeld vakken voor magazijn7

1


medewerker, de horeca, vorkheftruckchauffeur, de bouw en het grootwinkelbedrijf. Met elke leerling wordt gesproken over zijn/haar beroepswensen en de mogelijkheden die hij/zij heeft. Als de leerlingen ouder zijn, doen zij tijdens stages veel praktijkervaring op om zich voor te bereiden op baan. De scholen doen hun best om voor hun leerlingen een geschikte functie te vinden.

De gemengde leerweg ligt qua niveau dicht bij de theoretische leerweg en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 2 of 3) in het middelbaar beroepsonderwijs. Ook hier kun je met een diploma naar de havo. De kaderberoepsgerichte leerweg richt zich op de praktijk en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 2 of 3) in het middelbaar beroepsonderwijs.

Om toegelaten te worden op een school voor praktijkonderwijs moet je ouder zijn dan 12 en een zogenoemde indicatie hebben. Een indicatie is een verwijzing van een regionale verwijzings commissie; de nieuwe school zal dit voor je regelen. De 16 Regionale Verwijzingscommissies beslissen op basis van landelijk vastgestelde criteria over zo’n aanvraag van een VO-school voor leerlingen die extra zorg nodig hebben.

De basisberoepsgerichte leerweg bereidt voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) in het middelbaar beroepsonderwijs. Binnen de basisberoepsgerichte leerweg is een nieuw traject ingevoerd, het leerwerktraject. Dit is een leerwijze met meer ruimte voor stage of werk. Ook het leerwerktraject geeft toegang tot een niveau 2 opleiding in het mbo, mits deze verwant is. Is die niet verwant, dan kunnen eventueel nadere eisen door het mbo worden gesteld.

Het vmbo Het voorbereidend middelbaar beroeps onderwijs (vmbo) bestaat uit zogenaamde leerwegen. Een leerweg is de route die een leerling volgt na de onderbouw. De vier leerwegen zijn: - de theoretische leerweg; - de gemengde leerweg; - de kaderberoepsgerichte leerweg; - de basisberoepsgerichte leerweg.

Elke leerweg kent een keuze uit vier sectoren: Techniek, Zorg en Welzijn, Economie en Landbouw. Leerlingen in het vmbo kiezen op zijn vroegst aan het eind van het tweede leerjaar voor een van die sectoren. Binnen deze sectoren bestaan weer afdelingen:

Alle vier de leerroutes leiden naar het middelbaar beroepsonderwijs (MBO).

Voortgezet Onderwijs 2008 - 2009

De theoretische leerweg is het beste te vergelijken met de oude mavo. Een diploma van de theoretische leerweg geeft toegang tot vakopleidingen (niveau 3) en middenkaderopleidingen (niveau 4) van het mbo. Met een diploma van de theoretische leerweg kan je ook naar de havo.

8

1


Sector Techniek Zorg en welzijn Economie

Afdelingen Bouw-

Metaal-

Elektro-

Voertuigen-

Installatie

Grafische

techniek

techniek

techniek

techniek

techniek

techniek

Verzorging Administratie

Uiterlijke verzorging Handel en

Mode en

verkoop

commercie

Landbouw

Consumptief

Landbouw en natuurlijke omgeving

Niet elke school heeft alle afdelingen in huis. Een leerling kan dus bijvoorbeeld niet overal 'voertuigentechniek' of 'uiterlijke verzorging' volgen. Het is daarom raadzaam om bij de vmbo-scholen bij u in de omgeving na te vragen welke opleidingen zij aanbieden. Daarnaast zijn er nog scholen die een gecombineerd programma aanbieden: het intrasectorale programma. Het intrasectorale programma is opgebouwd uit onderdelen van verschillende afdelingen binnen één sector.

groepen en kunnen daardoor meer hun eigen tempo volgen. In het leerwegondersteunend onderwijs volgen de leerlingen hetzelfde programma als in de reguliere leerwegen. De beslissing of uw kind leerwegondersteunend onderwijs ontvangt is een beslissing van de school. De middelbare school bepaalt zelf of een leerling extra ondersteuning krijgt of niet. Een regionale verwijzingscommissie beslist op basis van de aanmelding door de school, of de school extra geld ontvangt voor de verzorging van uw kind. De 16 Regionale Verwijzingscommissies beslissen op basis van landelijk vastgestelde criteria over de aanvraag van een VOschool voor leerlingen die extra zorg nodig hebben en in aanmerking komen voor Leerweg Ondersteunend Onderwijs.

Ouders en leerlingen doen er goed aan om bij de overgang van het basisonderwijs naar het vmbo de zwaarte van de leerwegen goed in het oog te houden. Zorgstructuur In het vmbo is de zogeheten zorgstructuur ingevoerd. Een van de doelen in het vmbo is dat zoveel mogelijk leerlingen een van de leerwegen met een diploma afsluiten. De meeste leerlingen zullen dat doel op eigen kracht en zonder bijzondere voorzieningen kunnen bereiken. Maar er zijn ook leerlingen die daarbij wat extra hulp nodig hebben. Voor leerlingen die bij het volgen van een van de leerwegen tijdelijke ondersteuning nodig hebben, is er het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo). Leerlingen krijgen dan extra (orthodidactische of orthopedagogische) hulp. Sommige vmbo-scholen hebben een aparte voorziening voor leerlingen die leerwegondersteunend onderwijs krijgen. De leerlingen krijgen daar onder andere les in kleinere

Ook niet-geïndiceerde leerlingen zijn door scholen toelaatbaar tot de verschillende vormen en mogelijkheden van leerwegondersteuning in het vmbo. De school is wel verplicht om voor elke leerling met een beschikking voor leerwegondersteunend onderwijs of praktijkonderwijs een individueel handelingsplan op te stellen. U kunt de school hiernaar vragen. Als leerlingen in het leerwegondersteunend onderwijs de lessen door omstandigheden niet kunnen volgen, mogen ze onder bepaalde voorwaarden naar het praktijkonderwijs.

9

1


Openbare en bijzondere scholen Nederland kent ongeveer 650 scholen voor voortgezet onderwijs. En net als in het basisonderwijs zijn er openbare en bijzondere scholen.

Het havo en vwo Het havo duurt vijf jaar en is vooral bedoeld als voorbereiding op het hbo (hoger beroepsonderwijs). Met een bewijs dat de eerste drie leerjaren havo met gunstig gevolg zijn doorlopen, kan een leerling doorstromen naar een vakopleiding of een middenkaderopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs. Het vwo ten slotte duurt zes jaar en is vooral bedoeld als voorbereiding op het wetenschappelijk onderwijs. Met een bewijs dat de eerste drie leerjaren van het vwo met gunstig gevolg zijn doorlopen, kan een leerling doorstromen naar een vakopleiding of een middenkaderopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs.

Een openbare school staat open voor alle leerlingen, van welke godsdienst of levensovertuiging dan ook. Er zijn ook openbare scholen die volgens bepaalde opvoedingen onderwijsmethoden werken, zoals Montessori, Jenaplan, Freinet en Dalton. Een bijzondere school wordt bestuurd door een vereniging- of stichtingsbestuur. Meestal zitten ouders zelf in het bestuur van zo'n school. Er zijn allerlei bijzondere scholen:

Tot het vwo behoren het atheneum en het gymnasium. Op het gymnasium krijgen alle leerlingen Grieks en Latijn in de onderbouw en Grieks en/of Latijn in de bovenbouw. Op het atheneum wordt soms Latijn gegeven als keuzevak. Op een lyceum kunnen leerlingen zelf kiezen voor het gymnasium of het atheneum.

Confessioneel bijzondere scholen zijn rooms-katholieke, protestantschristelijke, joodse of islamitische scholen. Zij werken vanuit een godsdienst en wereldbeschouwing en combineren dit met een bepaalde opvoedingen onderwijsmethode. Dat kan ook Montessori of Jenaplan zijn.

In het havo en het vwo heeft een leerling de keuze uit vier profielen. Een profiel bestaat uit een onderwijsprogramma dat de leerling in het havo en vwo voorbereidt op een opleiding aan een hogeschool of universiteit. Er zijn vier profielen: - natuur en techniek; - natuur en gezondheid; - economie en maatschappij; - cultuur en maatschappij.


Algemeen bijzondere scholen gaan uit van de gelijkwaardigheid van levensbeschouwingen en combineren dit in de regel met bepaalde opvoedingen onderwijsmethoden zoals Montessori, Jenaplan en Dalton. Vrije scholen combineren een eigen antroposofische mensvisie met een opvoedingsmethode.

Elk profiel heeft een gemeenschappelijk deel, dat voor alle profielen gelijk is. Daarnaast is er een profieldeel dat elk van de profielen kenmerkt. Ten slotte is er een vrij deel. Deze vrije ruimte kan de leerling gebruiken om vakken te volgen uit een ander profieldeel. Dat vergroot de mogelijkheden van leerlingen om door te stromen naar het hoger onderwijs.

Godsdienstonderwijs kan als een verplicht vak op de confessioneel bijzondere scholen worden gegeven. Als ouders dit wensen, kan godsdienstonderwijs als een niet-verplicht vak worden gegeven op de algemeen bijzondere en openbare scholen.

10

1


Kwaliteitskaart: De inspectie van het onderwijs brengt jaarlijks in september kwaliteitskaarten uit met de resultaten van scholen voor voortgezet onderwijs Informatie over een school Als u meer wilt weten over een school, dan kunt u de schoolgids van de school aanvragen. Ook kunt u de kwaliteitskaart van de school of het toezichtrapport van de inspectie raadplegen op de internetpagina van de inspectie (www.onderwijs inspectie.nl). Daarnaast hebben de meeste scholen een eigen internetsite waar u veel informatie vindt. Veel scholen organiseren bovendien speciale informatieavonden of -dagen voor nieuwe leerlingen en ouders.

Wilt u meer weten over openbaar onderwijs, bijzonder onderwijs of over speciale opvoedingen onderwijsmethoden, dan kunt u contact opnemen met een van de organisaties die achter in deze gids vermeld staan. Grote en kleine scholen Scholen voor voortgezet onderwijs zijn er in verschillende maten. De grootste scholen zijn vaak brede scholengemeenschappen. Hier kunnen leerlingen op een school (meestal met meer dan één gebouw) terecht voor alle soorten voortgezet onderwijs. Als ze van het vmbo naar het havo willen, hoeven ze dus niet naar een andere school. Een groot verschil met het basisonderwijs is dat op deze scholen veel meer leerlingen zitten; ook werken er veel meer leraren. Brede scholengemeenschappen zijn vaak georganiseerd in leerlingenstromen, afdelingen of sectoren. Door deze manier van organiseren wordt de band tussen leerlingen en leraren onderling versterkt.

Schoolgids Scholen zijn verplicht een schoolgids uit te brengen voor ouders, verzorgers en leerlingen. In zo'n gids staan veel zaken die bij het kiezen van een school van belang zijn: de uitgangspunten en doelstellingen van een school, de manier van lesgeven, maar ook lestijden en vakantieroosters. De gids vertelt u daarnaast of de school speciale programma's heeft voor leerlingen die extra hulp nodig hebben of voor bijvoorbeeld topsporters, hoogbegaafde leerlingen, tweetalig onderwijs of muziek en dans.

Daarnaast bestaan er scholen die een aantal, maar niet alle schoolsoorten bieden. Dit zijn de zogenaamde smalle scholengemeenschappen voor bijvoorbeeld vmbo, vmbo theoretisch-havo-vwo of voor havo-vwo.

De schoolgids moet jaarlijks gecontroleerd en zonodig vernieuwd worden. De medezeggenschapsraad heeft invloed op de inhoud van deze schoolgids. Daarna wordt hij uitgereikt aan de ouders. Ouders krijgen de gids ook als ze hun kind inschrijven op een school. De schoolgids geeft waardevolle informatie over het reilen en zeilen op de school. Vraag de school gerust naar zo’n schoolgids!

Tot slot kennen we nog categoriale scholen. Deze scholen hebben maar één soort onderwijs, bijvoorbeeld alleen vmbo theoretisch of alleen gymnasium. Het kan zijn dat een leerling op een bepaald moment beter ander onderwijs kan volgen dan de categoriale school biedt. De meeste scholen hebben in een regio afspraken gemaakt om een soepele overgang naar een andere school mogelijk te maken.

Kwaliteitskaart De inspectie van het onderwijs brengt jaarlijks in september kwaliteitskaarten uit met de resultaten van scholen voor voortgezet onderwijs. Deze kaarten zijn speciaal bedoeld voor ouders die voor en met hun kind een school voor voortgezet onderwijs willen kiezen. 11

1


Het advies van de basisschool Als u gaat bepalen welke school voor voortgezet onderwijs het meest geschikt is, heeft u te maken met in ieder geval twee zaken: het advies van de basisschool en de toelatingseisen bij vmbo, havo en vwo. De directeur en de groepsleraar van groep 8 van de basisschool geven, na overleg met het team, in de loop van het laatste basisschooljaar een schooladvies (officieel: het onderwijskundig rapport). Vaak baseert de basisschool het advies op de eindtoetsen die door veel scholen worden afgenomen, zoals de Cito-toets. Maar dat is zeker niet het enige. Ook de andere leerprestaties wegen mee, en natuurlijk de interesses en motivatie van de leerling. Het geheel moet in onderlinge samenhang worden bekeken.

De kaarten worden gepubliceerd op internet (www.onderwijsinspectie.nl). De kwaliteitskaarten bestaan nu uit een overzicht van de oordelen van de inspectie over een school, zoals die door de inspectie na een schoolbezoek zijn vastgesteld. Het gaat om resultaten van leerlingen (examens en zittenblijven), de kwaliteit van leraren, de begeleiding van leerlingen, het klimaat op de school en de wijze hoe de school zelf nagaat of ze nog onderwijs van voldoende kwaliteit leveren. Ouders kunnen met deze kaarten de resultaten van scholen onderling vergelijken en zien hoe een school het doet in vergelijking met het landelijke gemiddelde.


De juiste schoolkeuze U kunt uiteraard zelf beslissen of u uw kind bij een openbare of een bijzondere school voor voortgezet onderwijs wilt aanmelden. In principe heeft u een vrije schoolkeuze. In de praktijk wordt de keuze beperkt door het - mede op de uitslag van de Cito-toets gebaseerde advies van de basisschool, en de toelatingseisen voor de leerwegen in het vmbo en voor havo en vwo. Leerlingen moeten het onderwijs immers wel aankunnen. Het is vaak niet verstandig een leerling aan een hogere of lagere opleiding in het voortgezet onderwijs te laten beginnen dan het advies van de basisschool aangeeft. Daarnaast kunnen de keuzemogelijkheden beperkt zijn omdat een school van een bepaalde richting vanuit de optiek van levensbeschouwing of godsdienst bepaalde voorwaarden stelt.

Op grond van deze gegevens schat de school in welk niveau de leerling waarschijnlijk met succes kan volgen: vmbo, havo of vwo. Als de basisschool vindt dat uw kind leerwegondersteunend onderwijs of praktijkonderwijs nodig heeft, is een indicatiestelling nodig. Zie voor meer informatie de paragrafen over het praktijkonderwijs en het vmbo. Alle basisscholen moeten het schooladvies op papier zetten en aan de ouders geven. De meeste scholen geven een uitgebreide - mondelinge - toelichting op de eindtoets en het advies.

Achter in de gids is een lijst te vinden met vragen die u kunnen helpen als u scholen wilt vergelijken. U kunt de lijst met vragen gebruiken als u zich wilt voorbereiden op een gesprek met een school.

12

1


Voor de leerlingen is er meestal aan het begin van het eerste schooljaar een kennismakingsperiode. Ook geven ze voorlichting over de keuzemogelijkheden in het voortgezet onderwijs bij u in de omgeving. Scholen voor voortgezet onderwijs hechten veel waarde aan het schooladvies van de basisschool. Dit advies is bij wet voorgeschreven. Toelating tot vmbo theoretisch, havo of vwo moet op basis van geschiktheidonderzoek. Het gaat meestal om een onderzoek naar kennis en inzicht in het laatste jaar van de basisschool (de eindtoets). Een schoolbestuur kan voor toelating ook een minimumscore eisen op de eindtoets van de basisschool. Soms laten scholen een psychologisch onderzoek uitvoeren. Maar dat gebeurt alleen als de ouders het daarmee eens zijn.

Bijzondere scholen mogen leerlingen wel weigeren als de godsdienst of levensbeschouwing van de ouders of leerling niet past bij die van de school. Maar ze mogen leerlingen niet weigeren als er binnen redelijke afstand van de woning van de leerling geen openbare school is. Bezwaarmogelijkheden bij weigering De schoolbesturen zijn verplicht om schriftelijk aan ouders uit te leggen waarom hun kind geweigerd wordt. De ouders kunnen dan binnen zes weken, eveneens schriftelijk, bezwaar maken. Het schoolbestuur moet daarna binnen vier weken een nieuwe beslissing nemen, nadat de ouders en de leerling zijn gehoord.

Kennismaken met de school De meeste scholen voor voortgezet onderwijs hebben kennismakingsavonden of -middagen voor ouders, zogenaamde open dagen. Daar worden ouders (en leerlingen) in grote lijnen voorgelicht over de mogelijkheden die de school biedt, de manier waarop men onderwijs geeft en wat de school verder doet aan extra activiteiten. Is de keuze eenmaal gemaakt en wordt de leerling toegelaten, dan volgt vaak nog een informatiebijeenkomst waarin ouders nader worden geïnformeerd over wat de leerling in de eerste klas te wachten staat. Voor de leerlingen is er meestal aan het begin van het eerste schooljaar een kennismakingsperiode. Weigeren van een leerling In principe beslist het bestuur van de school voor voortgezet onderwijs of een leerling wordt toegelaten. Een school mag een leerling dus weigeren. Maar hiervoor moeten wel goede redenen zijn, bijvoorbeeld dat een school vol is. De school mag de leerling niet willekeurig weigeren, bijvoorbeeld door toelating afhankelijk te stellen van de aanvullende ouderbijdrage. 13

Het onderwijs in Nederland is gratis.

2 Dit hoofdstuk gaat over de kosten

van het onderwijs en de regels in

het onderwijs. Het gaat hier om

K O S T E N

E N

R E G E L S

Wat kost onderwijs eigenlijk? Het voortgezet onderwijs in Nederland is vanaf 1 augustus 2005 gratis zolang de kinderen volledig leerplichtig zijn. Maar dat betekent natuurlijk niet dat onderwijs niets kost. Gemiddeld betaalt de Nederlandse overheid c 5.600 per jaar voor elke leerling in het voortgezet onderwijs.

informatie over de ouderbijdrage,

de studiekosten, de leerplicht,

overblijven, buitenschoolse

activiteiten, vakanties enzovoort.

De vrijwillige ouderbijdrage Scholen mogen ouders vragen mee te betalen aan bepaalde activiteiten of voorzieningen: de zogenaamde ouderbijdrage. Die ouderbijdrage is een vrijwillige bijdrage, d.w.z. dat u als ouder kunt kiezen of u wel of niet betaalt voor een bepaalde activiteit of voorziening. Scholen mogen een leerling de toegang tot de school dus niet weigeren als u deze bijdrage niet kunt of wilt betalen. Maar als u niet bijdraagt, mag uw kind misschien niet meedoen aan bepaalde festiviteiten of uitstapjes. Die worden namelijk vaak uit de ouderbijdrage betaald. Wanneer excursies een onderdeel vormen van het schoolplan, kan de school leerlingen de deelname niet weigeren. Het geld van de ouderbijdragen wordt meestal gebruikt voor festiviteiten, culturele activiteiten en extra leermiddelen. Sommige scholen vragen één bedrag per jaar, andere vragen per keer geld voor een speciale activiteit. Weer andere scholen gebruiken beide mogelijkheden. De school moet met de ouders een schriftelijke overeenkomst sluiten over de ouderbijdrage. Eerst moet echter vaststaan dat de leerling wordt toegelaten tot de school. In de overeenkomst moet de school duidelijk maken wat er met het geld van de ouderbijdrage gebeurt. Daarnaast moet in de overeenkomst staan welke regels gelden voor vermindering of kwijtschelding van deze bijdrage. De hoogte van de ouderbijdrage verschilt per school. 15

2

K O S T E N

E N

R E G E L S

Nadat u akkoord bent gegaan met de ouderbijdrage, bent u natuurlijk verplicht deze te betalen. Dat geldt ook voor verhogingen van de ouderbijdrage. U kunt via de medezeggenschapsraad invloed uitoefenen op de hoogte en de besteding van de ouderbijdrage, want die heeft daarop instemmingsrecht.

Brochures over de WTOS kunt u aanvragen bij het Centraal Distributiepunt van de IB-Groep, telefoonnummer: 050 599 77 55 of downloaden via de internetsite van de IB-Groep (www.ib-groep.nl). U kunt de brochure ook bij de school en bij de steunpunten van de IB-Groep krijgen.

Er is een gedragscode Schoolkosten Voortgezet Onderwijs die beschrijft hoe scholen op een zorgvuldige en heldere manier met ouders kunnen communiceren over de schoolkosten. Deze gedragscode is opgesteld door vertegenwoordigers van besturen- en ouderorganisaties en de VO-raad. U kunt de school vragen of zij deze gedragscode toepast. U kunt de gedragscode downloaden op www.voraad.nl. Bijzondere scholen vragen soms ook nog contributie voor het lidmaatschap van de vereniging waar de school van uitgaat. U bent meestal niet verplicht om lid te worden van zo'n vereniging.

Ouders blijven wettelijk verantwoordelijk voor de kosten van levensonderhoud en studie totdat hun zoon of dochter 21 jaar is, ook al ontvangt hij of zij na zijn of haar 18de verjaardag een basistoelage en eventueel een tegemoetkoming in de schoolkosten (volgens de WTOS). Voor leerlingen met een lichamelijke, verstandelijke, of zintuiglijke handicap is het onder bepaalde voorwaarden mogelijk via de gemeente een vergoeding te krijgen voor de kosten van het vervoer van en naar school. De school en de gemeente kunnen u hierover informatie geven. De bijdrage voor culturele activiteiten via school In de bovenbouw van het vmbo, havo en vwo krijgen leerlingen het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV); in het gymnasium krijgen ze Klassieke Culturele vorming (KCV). Deze vakken bestaan uit drie delen, waarvan CKV1 (KCV1) voor alle leerlingen verplicht is.

Wie kan in de studiekosten bijdragen? In sommige gevallen kunnen ouders van leerlingen die jonger zijn dan 18 jaar een tegemoetkoming in de kosten te krijgen. Dat is geregeld in de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten: de WTOS. De WTOS is ook van toepassing op leerlingen van leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs.


Vanaf het schooljaar 2008-2009 ontvangen alle leerlingen in het voortgezet onderwijs een cultuurkaart. Aan de cultuurkaart is een tegoed van 15 euro per leerling gekoppeld waarmee leerlingen, zowel klassikaal als individueel, culturele activiteiten kunnen ondernemen. Ook geeft de cultuurkaart korting op culturele activiteiten (CJPkorting). Leerlingen hoeven dus geen aparte CJP-pas aan te schaffen. De cultuurkaart vervangt de ckv-vouchers die sinds 1999 met veel succes culturele participatie onder jongeren stimuleren.

Een leerling die 18 jaar of ouder is en onderwijs volgt in het voortgezet onderwijs, het voortgezet speciaal onderwijs of het speciaal voortgezet onderwijs, ontvangt een basistoelage en kan soms ook in aanmerking komen voor een aanvullende toelage. Ook een leerling van 18 jaar of ouder die onderwijs volgt in het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs kan voor deze tegemoetkoming studiekosten in aanmerking komen, afhankelijk van het aantal uren dat onderwijs wordt gevolgd. 16

2

K O S T E N

E N

R E G E L S

Vanaf het schooljaar 2008-2009 ontvangen alle leerlingen in het voortgezet onderwijs een cultuurkaart.

vindt u meer informatie. Bijvoorbeeld, wat er nu precies bedoeld wordt met ‘gratis schoolboeken’. Ouders en leerlingen kunnen met hun vragen ook terecht bij Postbus 51 via het gratis telefoonnummer 0800-8051 of via www.postbus51.nl, onder het thema ‘Onderwijs en cultuur’.

De cultuurkaart is op naam van de leerling gesteld, maar wordt wel door de school aangevraagd bij CJP (stichting Cultureel Jongeren Paspoort). De 15 euro die aan de kaart gekoppeld is kan door de leerling zelf en door de docent worden gebruikt. De docent bepaalt in eerste instantie hoe het tegoed wordt ingezet. Dit is afhankelijk van het beleid van de school. Het beschikbare budget is niet alleen gekoppeld aan het vak CKV. Met de Cultuurkaart kunnen leerlingen ook culturele activiteiten ondernemen voor andere vakken. Voor taal- of geschiedenisonderwijs kunnen ze bijvoorbeeld naar een Frans toneelstuk of een historisch museum. Hiermee is het mogelijk om invulling te geven aan een doorlopende leerlijn cultuureducatie.

De leerplicht Tot en met het schooljaar waarin een leerling de leeftijd van 16 jaar bereikt, is het volledig leerplichtig. Die leerplicht is vastgelegd in de Leerplichtwet 1969 waar ouders én leerlingen zich aan moeten houden. De wet gaat er namelijk vanuit dat leerlingen vanaf hun 12de zelf de verantwoordelijkheid hebben om naar school te gaan. Als zij dat niet doen (en langdurig spijbelen), dan kunnen ze een taakstraf of een boete krijgen. Ouders kunnen een boete krijgen en in het ergste geval riskeren zij zelfs een gevangenisstraf.

Gratis schoolboeken De schoolboeken in het bekostigd voortgezet onderwijs worden voor ouders gratis. Hiermee wil het kabinet ouders tegemoetkomen in de schoolkosten die ze voor hun kinderen maken. Eerder werd daarom het lesgeld al afgeschaft.

Onder bepaalde voorwaarden kunnen leerlingen vanaf hun 14de jaar een alternatief leertraject volgen. Ze gaan dan naar school, maar werken daarnaast ook in de praktijk.

In het schooljaar 2008/2009 kopen of huren de ouders of verzorgers nog de schoolboeken. Nieuw is dat zij daarvoor rond december 2008 een ‘éénmalige tegemoetkoming schoolboeken’ van ?316 krijgen. Als de leerling op 1 oktober 2008 nog geen 18 jaar is, betaalt de Sociale Verzekeringsbank (SVB) dat bedrag aan de ouder/verzorger. Als de leerling op 1 oktober 18 jaar of ouder is, betaalt de Informatie Beheer Groep (IBGroep) het bedrag van ?316 rechtstreeks aan de leerling.

Kwalificatieplicht Na de volledige leerplicht start, voor jongeren die nog geen startkwalificatie hebben, de kwalificatieplicht. Dat houdt in dat alle jongeren, tenzij ze al een startkwalificatie hebben, tot hun 18e verjaardag onderwijs moeten volgen, gericht op het halen van een startkwalificatie. Dit is een havo-, vwo- of mbo2-diploma. De kwalificatieplicht hoeft niet meteen te betekenen dat de leerling vijf dagen per week in de schoolbanken zit. Het is ook mogelijk om met combinaties van leren en werken aan de kwalificatieplicht te voldoen, zoals de beroepsbegeleidende leerweg in het mbo. De volledige leerplicht eindigt ook als de leerling twaalf volledige schooljaren één of meer scholen heeft bezocht.

In het schooljaar 2009-2010 hoeven ouders of verzorgers geen schoolboeken meer te huren of te kopen. De school zorgt voor schoolboeken. Op de site www.gratisschoolboeken.nl 17

2

K O S T E N

E N

R E G E L S

Leerlingen tot 16 jaar die door een vroeg huwelijk wettelijk meerderjarig zijn, blijven toch leerplichtig.

hoogte stellen van de ziekte, want de school moet weten waarom de leerling er niet is. Kunt u de school niet direct bellen? Zorg dan dat de school toch zo snel mogelijk weet dat de leerling ziek is. Als een leerling heel lang ziek is of in het ziekenhuis moet blijven, dan worden er veel lessen gemist. De school is dan verplicht om afspraken te maken met de ouders over de lessen van de leerling. Want het is belangrijk dat het onderwijs doorgaat, ook als de leerling ziek is. Anders krijgt de leerling een leerachterstand. Daarnaast is het belangrijk dat de leerling sociale contacten blijft houden.

Sommige jongeren kunnen geen startkwalificatie halen omdat ze hier cognitief niet toe in staat zijn. Jongeren in het praktijkonderwijs, zeer moeilijk lerende kinderen en meervoudig gehandicapte kinderen zijn daarom vrijgesteld van de kwalificatieplicht. Verder kent de Leerplichtwet in artikel 5 een vrijstellingsregeling voor individuele gevallen waarin sprake is van lichamelijke of psychische gronden die een jongere ongeschikt maken om tot een school of instelling te worden toegelaten. Deze bepaling is ook van toepassing op de kwalificatieplicht.

Als de leerling in het ziekenhuis ligt, kan de school hulp vragen aan een ‘consulent onderwijsondersteuning zieke leerlingen’. Deze consulenten werken bij academische ziekenhuizen en bij de onderwijsbegeleidingsdiensten. Meer informatie hierover is beschikbaar bij mentor of op internet. Bijvoorbeeld op de website van het landelijk netwerk Ziek Zijn en Onderwijs (Ziezon), www.ziezon.nl. Op deze website staat informatie van de gezamenlijke onderwijsbegeleidingsdiensten en academische ziekenhuizen.

Verlofmogelijkheden? Leerlingen krijgen vrij voor dagen waarop zij vanwege de geloofs- of levensovertuiging van de ouders niet op school kunnen zijn. Ouders dienen dit uiterlijk twee dagen vantevoren aan de school te melden. Het vrij krijgen geldt ook voor dagen met belangrijke familieverplichtingen, zoals begrafenissen of huwelijken.


De school let erop dat leerlingen niet zonder duidelijke redenen van school wegblijven. Ouders of de leerlingen moeten elk verzuim - om welke reden dan ook - aan de school melden. Als ouders toestemming willen krijgen voor extra vrij, dan moeten ze dat in de regel ten minste twee dagen voordat de gebeurtenis plaatsvindt, vragen aan de school.

De directeur of rector mag buiten de schoolvakanties geen vrij geven voor een wintersportvakantie of bezoek van buitenlandse leerlingen aan het land van herkomst. De directeur of rector van de school mag in heel bijzondere gevallen de leerling voor ten hoogste tien dagen per jaar vrij geven om met zijn ouders of verzorgers op vakantie te gaan. Dat geldt alleen voor ouders die door hun beroep niet in de schoolvakanties weg kunnen gaan. De directeur of rector mag geen toestemming geven voor vakanties in de eerste twee weken na de grote vakantie.

Ouders die hun kinderen moedwillig van school houden en leerlingen die van school wegblijven zonder dat de ouders dat te verwijten valt, kunnen een boete krijgen. In het ergste geval riskeren ouders een gevangenisstraf.

Als de leerling ziek is Een leerling kan vanwege ziekte niet in staat zijn om naar school te gaan. De ouders moeten de school tijdig op de 18

2

K O S T E N

E N

R E G E L S

Schorsing of verwijdering Als leerlingen zich ernstig misdragen, dan kunnen ze van school worden gestuurd. De school kan met opgave van reden een leerling voor maximaal een week schorsen. De school is verplicht om een schorsing van langer dan één dag te melden bij de Onderwijsinspectie. Is de schorsing voorgoed, dan spreken we van verwijdering.

Leerplichtambtenaren De wet verplicht ouders om ervoor te zorgen dat hun kinderen naar school gaan. Maar ook de leerlingen zélf zijn vanaf hun 12de jaar verantwoordelijk voor hun aanwezigheid op school. Bij herhaalde afwezigheid van een leerling of na drie dagen afwezigheid zonder dat daarvoor een redelijke verklaring wordt gegeven, waarschuwt de school de gemeente. De leerplichtambtenaar zal dan een onderzoek instellen en controleren of de school, de ouders en de leerling zich aan de wet houden. De gemeente controleert of ouders en leerlingen zich aan de leerplicht houden. Daarvoor zijn speciale mensen aangesteld: de leerplichtambtenaren. Ouders kunnen bij de leerplichtambtenaar terecht voor vrijstelling van inschrijving op een school. Bijvoorbeeld omdat de leerling niet naar school kan door ernstige lichamelijke of psychische problemen, of omdat de leerling onderwijs volgt op een school in het buitenland, bijvoorbeeld in België.

Verwijdering gebeurt maar hoogst zelden en ook niet van de ene dag op de andere. Voordat een leerling verwijderd wordt, is er meestal al heel wat voorgevallen. De beslissing over verwijdering van een leerling wordt genomen door het schoolbestuur. Voordat zo'n besluit kan worden genomen, moet eerst de leerling worden gehoord. Als deze nog geen 18 jaar is, moeten ook zijn ouders de gelegenheid krijgen te worden gehoord. Als het om een leerplichtige leerling gaat, moet het schoolbestuur er bovendien voor zorgen dat een andere school de leerling toelaat. Een beslissing over verwijdering moet het schoolbestuur meteen melden aan de leerplichtambtenaar. Ook moet er dan worden overlegd met de inspectie. Gedurende deze periode kan de leerling worden geschorst. De schoolbesturen zijn verplicht aan de leerling, en als deze nog geen 21 jaar is ook aan zijn ouders, schriftelijk uit te leggen waarom de leerling wordt verwijderd. Binnen zes weken kan schriftelijk bezwaar worden gemaakt bij het schoolbestuur. Dat moet daarna binnen vier weken opnieuw beslissen nadat de leerling en - als deze nog geen 18 jaar is - ook de ouders zijn gehoord.

Voortijdig van school af? Er kunnen allerlei redenen zijn dat een leerling van school gaat zonder een diploma behaald te hebben. Mét startkwalificatie (havo/vwo of minimaal mbo2 diploma) hebben jongeren veel meer kans op een leuke en goed betaalde baan. Ouders en school kunnen op allerlei manieren actie ondernemen om te voorkomen dat een leerling voortijdig van school gaat. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een website op internet over voortijdig schoolverlaten. Op deze site kunt u regelgeving en wetenswaardigheden vinden over voortijdig schoolverlaten. Het adres is: www.aanvalopschooluitval.nl. Of lees de brochure 'Iedereen naar school'. Deze brochure is op school verkrijgbaar. 19

Veel leraren geven niet alleen les, maar hebben ook nog een andere taak.

3 Hoe het toegaat op school en

tijdens de les, staat allemaal in dit

hoofdstuk. Het gaat dan om zaken

als de vakken die worden gegeven,

hoe de school met tussenuren

omgaat, wat een brugperiode is.

Ook kunt u lezen hoe de school

omgaat met het geven van cijfers

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

Leraren en andere functionarissen op de school Op de school voor voortgezet onderwijs krijgen de leerlingen voor ieder vak meestal een andere leraar. Dat is wel het grootste verschil met het basisonderwijs: niet meer één leraar per groep, maar een leraar per vak. Soms is het een team van leraren die samen een deel van het onderwijs verzorgen. Het is in ieder geval niet meer zo als op de basisschool, waar leerlingen het hele jaar meestal met maar één leraar optrekken. Leerlingen kunnen dus op een dag wel vijf of zes verschillende leraren hebben. Veel leraren geven niet alleen les, maar hebben ook nog een andere taak. Ze zijn bijvoorbeeld mentor of klassenleraar, decaan, leerlingbegeleider of brugklascoördinator. Het komt ook voor dat docenten volledig zijn vrijgesteld van het lesgeven en alleen als decaan of brugklascoördinator werken.

en met de rapporten. De mentor of klassenleraar zorgt voor één klas. Meestal komt de klas één keer per week met de mentor bij elkaar. De mentor houdt in ieder geval de resultaten van de leerlingen in de gaten en bespreekt deze met hen. De leerling kan ook bij de mentor terecht met allerlei vragen, of met een probleem dat vertrouwelijk moet worden besproken. Natuurlijk kan dat ook met een andere leraar. Er is altijd wel een leraar die een luisterend oor heeft voor problemen waar een leerling mee zit. Samen kunnen ze dan bekijken hoe een probleem het beste aangepakt kan worden. Daarmee wordt wellicht voorkomen dat een leerling de school voortijdig verlaat. De decaan helpt de leerlingen een beroep of vervolgstudie te kiezen. De decaan geeft adviezen over de aanpak van de studie en helpt een speciaal studietraject uit te zetten als een leerling dat nodig heeft. 21

O P

S C H O O L

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

S C H O O L

Op school werken niet alleen leraren, maar ook mensen die zich niet direct met lesgeven bezighouden: het nietonderwijzend personeel. Dit zijn bijvoorbeeld de conciërge, de kantinebeheerder, administratieve medewerkers, de amanuensis die onder andere helpt bij proeven in de natuurkunde- of scheikundeles, de systeembeheerder en mediatheekmedewerkers. Al deze mensen werken in dienst van het onderwijs en zijn dus heel belangrijk voor een goede organisatie van de school en de lessen.

Ongeveer tweederde van de eerste twee leerjaren moeten worden besteed aan onderwijs dat is gericht op de kerndoelen. Daarnaast moeten havo’ers en vwo’ers naast het Engels twee andere moderne vreemde talen volgen (in principe Frans of Duits). Vmbo’ers (met uitzondering van de leerlingen die de basisberoepsgerichte leerweg volgen) moeten naast het Engels ten minste één moderne vreemde taal volgen. Klassieke talen zijn verplicht voor leerlingen die het gymnasium doen.

De dagelijkse leiding van een school voor voortgezet onderwijs is in handen van een directeur of een rector. Grote scholen hebben één of meer adjunct-directeuren of conrectoren, die ieder een speciale taak hebben. Er kan ook een centrale directie worden gevormd met maximaal vijf personen.

Het programma in de onderbouw: hoe leren leerlingen? Alle leerlingen leren dus in de onderbouw voor een groot deel dezelfde dingen. De manier waarop zij dit leren verschilt echter. Leerlingen verschillen nu eenmaal in aanleg, interesses en leerstijl. Scholen werken daarom de kerndoelen op verschillende manieren uit in concrete onderwijsprogramma’s. Dat kan praktisch of theoretisch, abstract of concreet, op het niveau van de basisberoepsgerichte leerweg of op dat van het vwo, disciplinair of vakoverstijgend, enzovoorts. Scholen en leraren zullen de onderwijsvormen kiezen die bij verschillende groepen leerlingen en bij de verschillende lesstof passen.

De kerndoelen van de onderbouw: wat leren leerlingen? De eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs worden samen ‘onderbouw voortgezet onderwijs’ genoemd. Ook het derde leerjaar havo en vwo wordt doorgaans gerekend tot de onderbouw.


O P

Een groot deel van wat leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs leren, gaat over dezelfde onderwerpen. De zogenaamde kerndoelen beschrijven wat alle leerlingen in de onderbouw moeten leren. In de onderbouw leren leerlingen wat iedereen moet kennen en kunnen om later in de maatschappij goed te kunnen functioneren, zowel als persoon, als burger en als werknemer. Ook wordt in de onderbouw de basis gelegd voor het vervolgonderwijs, om te beginnen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. De kerndoelen zijn te vinden op www.minocw.nl/ documenten/kerndoelen_onderbouwvo .pdf.

De nieuwe wettelijke kaders voor de onderbouw bieden scholen meer mogelijkheden voor eigen schoolbeleid dan vroeger. Belangrijke doelen van de onderbouw zijn meer aandacht voor verschillen tussen leerlingen en meer aandacht voor samenhang in het curriculum. Om deze doelen te realiseren, kiezen veel scholen ervoor het onderwijs op een andere manier te organiseren dan u gewend bent uit uw eigen schooltijd. In de kerndoelen wordt aandacht besteed aan aspecten van: Nederlands, Engels, geschiedenis en staatsinrichting, aardrijkskunde, economie, wiskunde, natuuren scheikunde, biologie, verzorging, 22

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

O P

S C H O O L

De brugperiode De meeste scholen voor voortgezet onderwijs met meer dan één onderwijssoort kennen een brugperiode van één of twee jaar. Die brugklas of brugperiode is onder andere bedoeld om de keuze vmbo-beroepsgericht of theoretisch, vmbo theoretisch of havo en havo of vwo - nog een tijdje uit te stellen. In die periode gaat de school na wat voor de leerling de meest passende onderwijssoort is.

informatiekunde, techniek, lichamelijke opvoeding en beeldende vorming, muziek, drama en dans. Daarnaast zijn één of twee andere moderne vreemde talen (veelal Frans en /of Duits) verplicht. Het onderbouwprogramma kan, net als in de traditionele situatie, bestaan uit deze vakken, maar ook bijvoorbeeld uit een aantal vakken, aangevuld met projecten of ‘leergebieden’ waarin bijvoorbeeld de lesstof van een aantal vakken in samenhang wordt onderwezen.

Scholen verschillen van elkaar in de manier waarop ze groepen indelen. Veel scholen stellen brugklassen samen waarin leerlingen zitten met ongeveer hetzelfde schooladvies, bijvoorbeeld vmbo beroepsgericht-theoretisch, vmbo theoretisch-havo, havo-vwo. Dat worden wel 'dakpanklassen' genoemd. Andere scholen zetten alle leerlingen door elkaar in de brugperiode.

Scholen laten in de onderbouw zien hoe de verschillende vakken samenhangen. Dat kan op verschillen manieren. Zo kunnen ze bepaalde onderwerpen bij verschillende vakken laten terugkomen. Maar scholen mogen ook vakken bundelen. Ze kunnen dan bijvoorbeeld lesgeven over 'natuur'. Zo'n vak bestaat dan uit een combinatie van natuuren scheikunde en biologie. En in een leergebied 'mens en maatschappij' kunnen bijvoorbeeld geschiedenis en staatsinrichting, aardrijkskunde en economie worden gecombineerd. De school mag ook informatiekunde combineren met andere vakken. Kortom, er is nogal wat mogelijk. Voor ouders en leerlingen is het dan ook van belang om te weten hoe de school met die vakken uit de onderbouw omgaat. Vraag daarnaar bij de school.

Moet elke leerling alle vakken volgen? Eén van de doelen van het aanbieden van een breed vakkenpakket in de onderbouw is leerlingen niet te snel in een bepaalde richting te sturen, maar alle leerlingen een brede basis te bieden voor het vervolgonderwijs. Maar niet in alle gevallen biedt dat de beste kansen op succes. Waar de breedte van het vakkenpakket een belemmering vormt, zijn er mogelijkheden voor vrijstellingen.

In Friesland wordt ook les gegeven in de Friese taal, tenzij de school hiervoor ontheffing heeft gekregen.

Soms vormt een bepaald vak van de onderbouw voor een leerling een te grote hindernis. Scholen kunnen die leerling in overleg met de ouders een vrijstelling voor dat vak geven. De tijd die vrijkomt vanwege de vrijstelling moet aan andere vakken worden besteed.

De overheid schrijft dus alleen het 'wat' (de kerndoelen) voor, niet het 'hoe'. Op basis van professionele inzichten kunnen scholen zelf bij de leerstof, de leerlingen en de school passende werkvormen kiezen. Ouders, leerlingen en personeel kunnen hierover via de Medezeggenschapsraad invloed op uitoefenen. Om precies te weten te komen hoe uw kind in zíjn of háár onderbouw van het voortgezet onderwijs les krijgt, kunt u het beste de schoolgids van uw school raadplegen.

Voor leerlingen in het leerwegondersteunend onderwijs of leerlingen die na 2 jaar waarschijnlijk het leer-werktraject zullen volgen, kunnen scholen groepen vormen die een programma met minder vakken volgen. Daardoor is er meer tijd en aandacht voor de overige vakken. 23

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

De manier waarop dit gebeurt kan per school verschillen. In de schoolgids geeft de school u hierover meer informatie. Als ouders het niet eens zijn met de beslissing van de school om hun kind in een groep met een aangepast programma te plaatsen, kunnen zij daarover een klacht indienen bij de onafhankelijke klachtencommissie van de school (zie ook hoofdstuk 7). Ook voor andere leerlingen kan de school groepen vormen met een programma dat voor één of meer vakken afwijkt van de voorschriften.

S C H O O L

vrienden, de kerk of moskee. Daarmee kunnen ouders een waardevolle bron zijn voor het vinden van leuke en uitdagende stageplekken voor jongeren. - Ouders hebben een voorbeeldrol waar het gaat om sociale betrokkenheid. Thuis kunnen ouders een rol spelen door het reflecteren en verwerken van ervaringen op de stage. - Ouders kunnen jongeren begeleiden op de stageplek zelf. Meer informatie wordt verspreid via brochures. Ook kunnen scholen en ouders ouderavonden ondersteuning krijgen bij het organiseren van ouderavonden. Meer informatie is te vinden op www.samenlevenkunjeleren.nl.

Maatschappelijke stage Goed onderwijs bereidt leerlingen voor op hun rol in en bijdrage aan de samenleving. Met de invoering van een maatschappelijke stage voor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs wil het kabinet leerlingen doen ervaren hoe mooi het is iets voor een ander te doen. Tijdens de stage merkt de leerling dat zijn/haar inzet ertoe doet en dat de samenleving is wat je er met anderen van maakt. Bovendien ervaart de jongere hoe leuk het kan zijn om iets voor een ander te doen. Bijvoorbeeld door het organiseren van een wijkfeest, een website te maken voor een vrijwilligersorganisatie of het coachen van medeleerlingen die het moeilijk hebben op school.


O P

Onderwijstijd Het aantal lesuren Er zijn wettelijke voorschriften voor onderwijstijd. Leerlingen hebben recht op een bepaald aantal uur onderwijs per schooljaar. In de eerste twee leerjaren (en in het derde leerjaar havo /vwo) moet per jaar ten minste 1040 (klok)uur onderwijs worden gegeven, in het examenjaar 700 uur. In de overige leerjaren is de minimale onderwijstijd 1000 uur. Ervan uitgaande dat er maximaal 68 dagen vakantie zijn (dat is inclusief acht feestdagen, zoals Kerst, Oud en Nieuw en nationale feestdagen), zijn er per jaar ongeveer 38,5 weken onderwijs. Gemiddeld is er dus ongeveer 26 à 27 uur onderwijs per week.

Veel scholen bieden in het schooljaar 2008-2009 al een maatschappelijke stage aan. Bovendien gaan er dit schooljaar 20 grote pilots van start waarbij ruim 61.000 leerlingen 30 uur maatschappelijke stage lopen. Vanaf schooljaar 2011-2012 zullen alle leerlingen die instromen in het voortgezet onderwijs een maatschappelijke stage lopen gedurende hun schoolloopbaan.

Onder ‘onderwijstijd’ wordt verstaan: begeleid onderwijs dat deel uitmaakt van het door de school geplande onderwijsprogramma. Deze activiteiten moeten worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van een daartoe bekwame leraar. Het gaat hierbij om activiteiten die voor alle leerlingen verplicht zijn, al kan er binnen de norm van 1040 / 1000 / 700 uur per jaar maximaal 40 uur worden besteed aan activiteiten die niet voor alle leerlingen verplicht zijn.

Ouders kunnen op verschillende manieren invloed hebben op het welslagen van de maatschappelijke stage en spelen daarin verschillende rollen: - Ouders hebben vaak een breed sociaal netwerk, zoals werk, sportverenigingen, 24

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

O P

S C H O O L

Op de meeste scholen voor het voortgezet onderwijs krijgen de leerlingen drie à vier keer per jaar een rapport waarop u de resultaten kunt aflezen. Hoe het lesrooster eruit ziet, kan verschillen. Sommige scholen bieden lessen aan van 50 minuten. In dat geval zijn er (in de onderbouw) per week 32 lessen. Andere scholen gaan uit van kortere of langere lesuren, of gebruiken andere onderwijsvormen, zoals praktische opdrachten of projecten. De totale tijd blijft wel gelijk: 1040, 1000 of 700 uur per jaar. Onder ‘uur’ wordt hier geen lesuur verstaan (de duur van een lesuur kan immers variëren), maar wat in het algemene taalgebruik onder uur wordt verstaan: 60 minuten.

betrekking tot onderwijstijd. Houdt u daarom www.minocw.nl in de gaten voor actuele informatie. Lesuitval en tussenuren Als een leraar ziek wordt of plotseling weg moet, valt er wel eens een les uit. Leraren volgen bijscholingscursussen en vergaderen soms. Dan vallen er ook lessen uit. Leerlingen hebben echter recht op voldoende onderwijstijd, en scholen zullen leerlingen dan ook een alternatief programma moeten aanbieden of lesvervangende activiteiten moeten organiseren. Voor lesuitval die van te voren voorzien kan worden (bijvoorbeeld vanwege periodieke vergaderingen), kan ook van te voren een alternatief worden gepland. Het rooster kan aangepast worden of er kan een les in een ander vak gegeven worden. Iedere school geeft in het schoolplan aan wat gedaan wordt tegen het uitvallen van lessen. Meestal worden tussenuren zoveel mogelijk voorkomen, maar dat is niet altijd mogelijk. Het is belangrijk dat u weet hoe de school omgaat met lesuitval en tussenuren in verband met het toezicht op de leerlingen, de verantwoordelijkheid, de aansprakelijkheid en de veiligheid. De school moet in de schoolgids aangeven hoe de verplichte onderwijstijd wordt benut en wat er gedaan wordt als er onverhoopt lessen uitvallen.

Scholen bepalen zelf aan welke kerndoelen zij in welk leerjaar aandacht besteden, en hoeveel uren ze eraan besteden. Een school kan bijvoorbeeld een bepaald deel van het programma in het eerste leerjaar al helemaal afronden of een bepaald vak pas vanaf het tweede leerjaar geven. Ook hier is het aan te raden om de schoolgids te raadplegen om te weten te komen hoe uw school de verschillende onderwijsonderdelen organiseert. Voor de leerlingen die naar verwachting de basisberoepsgerichte leerweg en het leerwegondersteunend onderwijs zullen gaan volgen, hebben de scholen meer ruimte voor eigen invulling en voor onderwijs op maat voor specifieke leerlingengroepen. In de schoolgids biedt de school informatie hierover.

De differentiële ruimte Ten minste tweederde van de beschikbare onderwijstijd in de onderbouw moet worden besteed aan onderwijs dat is gericht op de kerndoelen. Dat betekent dat een derde van de tijd beschikbaar is voor maatwerk en eigen keuzes. Een deel van die ‘differentiële ruimte’ is al gevuld met aanvullende eisen. Zo moeten de meeste vmbo’ers een tweede moderne vreemde taal volgen en havo’ers en vwo’ers een tweede én een derde moderne vreemde taal. In het gymnasium moeten bovendien de klassieke talen worden verzorgd.

Recent heeft onderwijstijd in het voortgezet onderwijs sterk in de maatschappelijke en politieke belangstelling gestaan. De wettelijke kaders voor onderwijstijd worden sinds schooljaar 2007/2008 strenger gehandhaafd. Hierbij is gebleken dat veel scholen niet aan de wettelijke eisen voldeden. Dit heeft tot discussie geleid over de hoogte van de normen. Er is daarom een Commissie Onderwijstijd ingesteld. De aanbevelingen van deze Commissie kunnen vanaf 2009 van invloed zijn op de regelgeving met 25

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

Daarnaast kunnen in het vmbo meer praktische en beroepsgerichte programma's worden aangeboden. Ook kan er bijvoorbeeld meer aandacht worden besteed aan Nederlands of wiskunde of aan kunstvakken en lichamelijke opvoeding. Of er kunnen uitdagende programma’s worden aangeboden voor hoogbegaafden, dan wel remediërende programma’s voor leerlingen die net even een extra zetje nodig hebben. Een school kan er ook voor kiezen andere talen te geven, zoals Portugees, Italiaans, Nieuwgrieks, Spaans en Hindi. Ook wordt op sommige scholen godsdienstles of levensbeschouwelijke vorming gegeven in de vrije ruimte. Weer andere scholen besteden die tijd aan extra begeleiding van de leerlingen, in de vorm van mentoruren en studiebegeleiding.

S C H O O L

leerlingen te leren hoe ze moeten studeren en hoe ze dat zelf kunnen organiseren. Bovendien maken mentoren leerlingen wegwijs op hun nieuwe school. Huiswerkbegeleiding bestaat meestal uit het maken van huiswerk op school. Daarbij wordt hulp geboden door een leraar. U doet er goed aan na te gaan welke extra begeleiding een school biedt. Het rapport Op de meeste scholen voor voortgezet onderwijs krijgen de leerlingen drie à vier keer per jaar een rapport waarop u de resultaten kunt aflezen. Sommige scholen geven ook nog zogenaamde tussenrapporten, zodat u ongeveer om de zes weken kunt zien wat de vorderingen zijn. De cijfers worden gebaseerd op een groot aantal gegevens over de prestaties van de verschillende leerlingen. Scholen hebben daar allemaal hun eigen systeem voor, maar in grote lijnen gaat het om de gecombineerde resultaten van: - schriftelijke en mondelinge overhoringen van huiswerk; - schriftelijke toetsen of proefwerken; - beoordelingen van werkstukken.

Voor ouders en leerlingen is het belangrijk te weten wat de school met de differentiële ruimte doet. Juist de invulling van deze ruimte laat zien wat de school belangrijk vindt naast het verplichte onderwijs. Vraag ernaar op een informatiebijeenkomst. De school moet aan de inspectie verantwoorden dat ze alle kerndoelen aanbiedt en alle leerlingen goed voorbereidt op de bovenbouw. Zeker zo belangrijk is dat de school - via schoolplan en schoolgids - aan de directe omgeving van de school verantwoording aflegt: aan ouders, leerlingen en personeel. Via de medezeggenschapsraad kunnen ouders invloed uitoefenen op de invulling van de vrije ruimte.


O P

Vraag bij de school naar de manier waarop de resultaten van de leerlingen worden gemeten en hoe cijfers worden bepaald.

Extra begeleiding door de school De meeste scholen zijn zich goed bewust van de problemen die leerlingen kunnen hebben bij de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Daarom bieden ze speciale hulp om die verandering goed te kunnen verwerken. Dit gebeurt onder meer in de vorm van studielessen en huiswerkbegeleiding op school. Studielessen zijn bedoeld om 26

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

Een veilig schoolklimaat Ook op scholen komen leerlingen helaas wel eens in aanraking met klasgenoten die zich misdragen of zelfs gewelddadig zijn. Dat geweld kan allerlei vormen hebben: van schelden, pesten, vernieling, diefstal tot en met (seksuele) intimidatie, discriminatie en vechtpartijen. Ook leraren en ouders maken zich soms schuldig aan vormen van geweld. Het is heel belangrijk dat scholen, leerlingen en ouders samen werken aan het voorkomen en bestrijden van alle vormen van geweld.

O P

S C H O O L

horen dat er misschien sprake is van seksueel misbruik van een minderjarige leerling door een personeelslid van de school. Als in dit overleg blijkt dat er een redelijk vermoeden van seksueel misbruik bestaat, is de school verplicht hiervan meteen aangifte te doen bij de politie. Behandeling van klachten over seksuele intimidatie kan ook een taak van de klachtencommissie ( zie hoofdstuk 7) zijn. Als het echter om (het vermoeden van) een zedenmisdrijf gaat, begaan door een aan de school verbonden volwassene ten opzichte van een leerling, moet het schoolbestuur na overleg met de vertrouwensinspecteur aangifte doen bij de politie.

Het scheppen van een veilig leer- en werkklimaat is niet alleen een zaak van de school. Maar daar begint het vaak wel. Dat kan met duidelijke regels en afspraken over de manier waarop leerlingen en leraren met elkaar omgaan. Die regels staan in het leerlingenstatuut. De school moet ervoor zorgen dat leerlingen op de hoogte zijn van die regels.

Voor ouders en leerlingen is het van groot belang om te weten wat de school doet op het terrein van veiligheid. Vanaf 1 augustus 2006 zijn scholen daarom verplicht om in hun schoolgids een aparte paragraaf aan dit onderwerp te besteden. Ouders en leerlingen kunnen verder via de medezeggenschapsraad, de ouderraad of de leerlingenraad betrokken worden bij de voorlichting over het veiligheidsbeleid. En natuurlijk kunnen ze zo ook meewerken aan de uitvoering ervan.

Scholen moeten een zogenaamd veiligheidsplan en een plan voor - goede arbeidsomstandigheden opstellen. Het gaat niet alleen om technische veiligheid, zoals eisen aan de lokalen, verlichting, de stoelen en dergelijke. Het gaat ook om 'beveiliging' tegen pesten, bedreiging, seksuele intimidatie en geweld. Scholen moeten daarvoor dus een plan maken. Daarin kunnen ze bijvoorbeeld de aanstelling van vertrouwenspersonen regelen, klachtenprocedures opstellen en een klachtencommissie in het leven roepen. Scholen zijn verplicht een klachtenregeling in te stellen. In het voortgezet onderwijs geldt deze regeling voor personeel, ouders en leerlingen. Het schoolbestuur moet een klachtencommissie instellen, waar de klachten kunnen worden ingediend. Zie voor verdere informatie hoofdstuk 7 van deze gids. Scholen zijn verplicht te overleggen met de vertrouwensinspecteur zodra zij 27

3

D E E N

G A N G I N D E

V A N L E S

Z A K E N

S C H O O L

De vraag of de school altijd aansprakelijk is voor eventuele schade die de leerling oploopt of een ander toebrengt, is niet zomaar te beantwoorden. Het gaat bij aansprakelijkheid namelijk om de vraag wat redelijk en billijk is. Met andere woorden: is er een situatie waarin de ouder of de leerling aansprakelijk is of is de school tekortgeschoten in het toezicht of vereiste handelen? In dat geval brengt de eigen verzekering voor wettelijke aansprakelijkheid (WAverzekering) meestal uitkomst. Bovendien kan een schoolongevallenverzekering nuttig zijn. Doorgaans wordt zo'n verzekering via de school aangeboden. Scholen kunnen voor hun leerlingen een collectieve ongevallenverzekering afsluiten. Dat is vooral van belang als er buitenschoolse activiteiten worden ondernomen. Vraag de school hoe dat geregeld is.

Ook de gemeenten dragen hun steentje bij. Bijvoorbeeld in de vorm van afspraken met de wijkpolitie, het buurthuis en het jongerenwerk. Maar ook moet de gemeente zorgen voor voorzieningen in de buurt van de school die de omgeving veiliger maken. U kunt daarbij denken aan meer verlichting, verkeerslichten, surveillance, verkeersdrempels enzovoort. Bent u op zoek naar andere informatie over veiligheid op school, dan kunt u terecht bij het Centrum School en Veiligheid, www.schoolenveiligheid.nl of 030-2856616, dagelijks tussen 10.00 en 14.00 uur. Leerlingen die gepest worden, maar ook ouders en leerlingen die vragen hebben over pesten, kunnen terecht op www.pest web.nl. Pestweb biedt ook een hulplijn aan voor kinderen. Ze luisteren naar je en proberen samen met jou een antwoord of een oplossing te vinden tegen het pesten. Bellen kan elke schooldag tussen 14.00 en 17.00 uur op: 0800-2828280.

De zomervakantie Wanneer de zomervakantie valt, verschilt per regio. Om de vakantiedrukte te spreiden is Nederland in drie regio's verdeeld (noord, midden en zuid). Een van de regio's krijgt als eerste vakantie, een week later volgt een tweede regio en weer een week later is de laatste regio aan de beurt. De zomervakanties duren in alle regio's wel even lang.

Overblijven tussen de middag Alle scholen voor voortgezet onderwijs hebben een aula of een kantine waar de leerlingen kunnen overblijven. Dat overblijven is gratis, maar het eten en drinken niet. De kosten daarvoor komen voor rekening van de ouders en leerlingen.


O P

De verantwoordelijkheid voor de leerling De verantwoordelijkheid van de school begint officieel op het tijdstip dat de leerling op school moet zijn. Dat kan zijn als de lessen beginnen, maar ook eerder als de school zelf heeft bepaald dat leerlingen eerder kunnen komen. De verantwoordelijkheid van de school eindigt als de lessen zijn afgelopen. Scholen organiseren ook zogenaamde buitenschoolse activiteiten. Zoals de naam al aangeeft, gaat het dan om reisjes, excursies en dergelijke buiten het schoolterrein. De school is dan eveneens verantwoordelijk voor uw kind.

Wanneer de andere vakanties beginnen en hoe lang die duren, bepaalt het bestuur van de school. De minister bepaalt alleen de zomervakantie en geeft voor de andere vakanties een advies. De meeste scholen volgen dat advies overigens wel op. De school zal u in het begin van het jaar vertellen wanneer de vakanties zijn en hoe lang ze duren. Leerlingen die vijf dagen per week naar school gaan, krijgen maximaal 60 dagen vrij.

28

Aan het eind van het tweede leerjaar brengen de scholen een advies uit.

4 Na de onderbouw moeten

leerlingen een keuze maken.

Wanneer ze dat moeten doen

en wat er verder bij komt kijken,

leest u in dit hoofdstuk.

K E U Z E S D E R I T

E N

A D V I E Z E N

De studie- of beroepsrichting kiezen In de onderbouw krijgen alle leerlingen in principe nog dezelfde vakken. Daarna moeten ze kiezen voor een studie- of een beroepsrichting. Leerlingen kiezen dus - anders dan vroeger - niet direct bij binnenkomst in het voortgezet onderwijs voor vmbo, havo of vwo. Wel bekijkt de school de mogelijkheden van iedere leerling. Daarnaast krijgen leerlingen een zogenoemde 'oriëntatie op studie of beroep'. Daarin leren ze meer over allerlei beroepen en de opleidingen die daarvoor nodig zijn. Deze oriëntatie vormt een vast onderdeel van de onderbouw. De school kan u hierover meer vertellen. Het advies aan het eind van het tweede leerjaar Aan het eind van het tweede leerjaar brengen de scholen in ieder geval een advies uit. Daarin staat meestal welke algemene richting de leerling het beste kan volgen: vmbo, havo of vwo. Als de school een leerling adviseert om naar het beroepsonderwijs te gaan, dan zal zij meestal ook aangeven welke beroepsrichting het meest voor de hand ligt. Bijvoorbeeld: bouwtechniek, mode en commercie, voertuigentechniek, handel en verkoop, metaaltechniek, elektrotechniek of verzorging.


De invloed van de ouders Zo'n beslissing over de verdere (school)loopbaan na de onderbouw is natuurlijk niet niks. Het is dan ook heel belangrijk dat leerlingen en ouders nauw betrokken zijn bij die keuze. Samen met de school moeten ze bepalen: - waar de leerling aanleg voor heeft; - wat de ambities van de leerling zijn; - welke capaciteiten de leerling heeft; - welke kans de leerling heeft om zijn of haar talenten maximaal te ontwikkelen. Met de antwoorden op deze vier vragen in het achterhoofd kan een verstandige keuze worden gemaakt. Het is daarbij zaak om een goede balans te zoeken 30

T I J D E N S

4

K E U Z E S D E R I T

E N

A D V I E Z E N

tussen 'willen' aan de ene kant en 'kunnen' aan de andere.

T I J D E N S

zich informeren over de eisen die vervolgopleidingen stellen aan het eindexamenpakket. Bij de schooldecaan kunt u hierover alle inlichtingen krijgen.

Zijn ouders en leerlingen aan het schooladvies gebonden? Niemand is verplicht om het advies van de school te volgen. Maar de school beslist wel of leerlingen overgaan naar een volgend leerjaar vmbo, havo of vwo. Als u zich om welke reden dan ook niet in het advies kunt vinden, dan is het zaak daar snel met de school over te praten. Bedenk daarbij dat een school bij de voorbereiding van zo'n advies zorgvuldig te werk gaat. In de meeste gevallen worden school en ouders het snel eens. Lukt dat niet, dan kunt u altijd nog overwegen van school te veranderen. Het is overigens wel zo, dat de ontvangende school rekening moet houden met het advies van de school van herkomst.

Die keuze voor het eindexamenpakket hoeven leerlingen en ouders natuurlijk niet alleen te maken. De school zal u gericht adviseren en u informeren over de voors en tegens van de verschillende mogelijkheden.

Adviezen na het tweede leerjaar De school begeleidt leerlingen van begin tot eind, en geeft ouders en leerlingen dan ook op verschillende momenten informatie en advies. Zo moeten vmboleerlingen aan het einde van het tweede leerjaar weten wat de meest geschikte afdeling voor hen is. Havo- en vwoleerlingen moeten aan het begin van het vierde leerjaar één van de profielen kiezen. Daarnaast kunnen zij ervoor kiezen hun opleiding voort te zetten in een vakopleiding of middenkaderopleiding van het middelbaar beroepsonderwijs. Op dat moment moet dus duidelijk zijn in welke beroeps- of studierichting ze zich verder kunnen en willen ontwikkelen. De samenstelling van het vakkenpakket is daarom belangrijk. Het pakket vakken waarin eindexamen is gedaan, bepaalt namelijk grotendeels welke mogelijkheden er zijn om verder te studeren in vakopleidingen en middenkaderopleidingen van het middelbaar beroepsonderwijs, het hoger beroepsonderwijs of het wetenschappelijk onderwijs. Het is dan ook zaak dat ouders en leerlingen 31

Het eindexamen bestaat in de regel uit twee delen: het schoolexamen en het centraal examen.

5 In dit hoofdstuk leest u wat er

allemaal speelt rond het examen.

Er komen verschillende onder-

werpen aan bod, zoals de globale

inrichting van het eindexamen-

programma, en wanneer leerlingen

geslaagd of gezakt zijn.

O P

W E G

N A A R

H E T

E X A M E N

Het globale eindexamenprogramma In de laatste twee jaar van het voortgezet onderwijs bereiden de leerlingen zich voor op het examen. Leerlingen in het vwo zijn hier de laatste drie jaar mee bezig. Het grootste deel van de lesuren in deze laatste jaren wordt besteed aan de examenvakken. De leerlingen van het vmbo gaan bovendien in het derde of vierde jaar meestal op stage. In welke vakken de leerlingen precies examen doen, hangt af van de schoolsoort (vmbo, havo, vwo) en de gekozen sector of het gekozen profiel. Het eindexamen bestaat in de regel uit twee delen: het schoolexamen en het centraal examen. Het centraal examen is hetzelfde voor alle leerlingen van dezelfde onderwijssoort. Alle leerlingen in Nederland moeten dus aan het einde van hun laatste jaar over hun verplichte en hun keuzevakken dezelfde examenvragen beantwoorden. De scholen stellen zelf het schoolexamen op, maar het ministerie van OCW bepaalt wél welke onderwerpen minimaal aan bod moeten komen. De Inspectie ziet toe op de kwaliteit van de examens. Het ministerie bepaalt de programma's voor het gehele eindexamen. Hierin staat voor ieder vak wat de examenstof is en hoe de examenstof is verdeeld over het schoolexamen en het centraal examen. De Centrale examencommissie vaststelling opgaven (CEVO) stelt het rooster voor de toetsen van het centraal examen vast. Voor het schoolexamen bepaalt de school zelf het aantal en tijdstip van de toetsen. Het examenreglement Iedere school heeft een examenreglement. Hierin staat onder andere hoe de gang van zaken is tijdens het examen: wat mag er wel en wat mag er niet? Ook staat er in het reglement welke maatregelen de directeur van de school kan nemen, als er zich 'onregelmatig33

5

O P

W E G

N A A R

H E T

E X A M E N

heden' voordoen. Bijvoorbeeld: wat mag de directeur doen als een leerling spiekt of te laat komt? Daarnaast vertelt het reglement welke beroepsmogelijkheden ouders en leerlingen hebben en hoe de commissie van beroep is samengesteld. Tegen een beslissing van het bevoegd gezag kan bezwaar worden aangetekend bij een commissie van beroep.

zijn gemeld aan de onderwijsinspectie. In het vmbo, havo en vwo bestaat het schoolexamen voor een deel uit toetsen met open en gesloten vragen, en voor een ander deel uit praktische opdrachten. Toetsen en praktische opdrachten worden beoordeeld met een cijfer. Er zijn ook 'praktische' onderdelen waarvan slechts wordt beoordeeld of die wel of

Het programma van toetsing en afsluiting Naast het examenreglement heeft iedere school een programma van toetsing en afsluiting. Hierin staat onder andere hoe de examenstof is verdeeld over het schoolexamen en welke lesstof wanneer wordt getoetst. Er staat ook in hoe de cijfers voor het schoolexamen tot stand komen: hoe zwaar alles meetelt, het recht op herkansing, enzovoort. De school moet het examenreglement en het programma van toetsing en afsluiting vóór 1 oktober naar de onderwijsinspectie sturen. De eindexamenkandidaten kunnen reglement en programma vanaf die datum op school inzien. Een aantal scholen geeft alle leerlingen zelf een exemplaar.


niet naar behoren zijn uitgevoerd. Dit zijn de zogenaamde 'handelingsdelen'. Naast het diploma en de cijferlijst kan er ook een examendossier worden samengesteld. Zo'n dossier kan een cijferlijst of een examenboekje zijn, maar ook een map met werkstukken. Het schoolexamen in havo en vwo omvat ook een profielwerkstuk. Dit is een uitgebreide praktische opdracht waarbij in ieder geval één vak uit het profieldeel is betrokken. Het profielwerkstuk toetst vaardigheden in combinatie met kennis en inzicht. Hiernaast is het profielwerkstuk bedoeld om de samenhang en integratie van leerstofonderdelen binnen een profiel te bevorderen.

Het schoolexamen De scholen maken zelf de toetsen voor het schoolexamen; ze moeten zich daarbij wel houden aan het officiële examenprogramma. Ook bepalen de scholen zelf wanneer ze welke vakken toetsen. Het schoolexamen bestaat doorgaans uit twee of meer toetsen per vak. Dit kunnen mondelinge, praktische en schriftelijke toetsen zijn. De toetsen worden nagekeken door docenten van de eigen school. Sommige vakken worden afgesloten met alleen een schoolexamen, deze kunnen al eerder dan de centrale examens worden geëxamineerd. Voordat het centraal examen begint, moeten de schoolexamens zijn afgerond en de resultaten

Het schoolexamen in de theoretische en de gemengde leerweg in het vmbo omvat een sectorwerkstuk. Ook dit is een praktische opdracht. Hierbij is minimaal één vak uit het sectordeel betrokken. Als u precies wilt weten hoe uw school 34

5

O P

W E G

N A A R

H E T

E X A M E N

Het vmbo-examen Voor alle leerlingen die de leerwegen in het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs volgen, zijn Nederlands en Engels verplicht. Leerlingen moeten twee vakken kiezen die verband houden met hun sector. Ten slotte kiest de leerling zelf nog twee vakken of een beroepsgericht programma. In de gemengde leerweg heeft een beroepsgericht programma in ieder geval de omvang van één vak, in de beroepsgerichte leerwegen heeft het de omvang van twee vakken. Zo ontstaat voor de meeste leerlingen een pakket van zes examenvakken.

het schoolexamen heeft geregeld, dan kunt u altijd contact opnemen met de school. Op een andere manier examen doen Sommige leerlingen kunnen op een andere manier examen doen. Leerlingen met een belemmering zoals visueel gehandicapten of leerlingen met woordblindheid (dyslexie), kunnen onder bepaalde voorwaarden extra faciliteiten krijgen. Daarvoor is in sommige gevallen een verklaring van een deskundige vereist. Maar ook leerlingen voor wie Nederlands niet hun moedertaal is en die niet langer dan zes jaar onderwijs in Nederland hebben gevolgd, kunnen op een aangepaste manier examen doen.

Doorstromen Vmbo-leerlingen theoretische en gemengde leerweg die hun eindexamen hebben gehaald, kunnen doorstromen naar het havo. Havo-leerlingen die hun eindexamen hebben gehaald kunnen doorstromen naar het vwo. Dat kan zowel binnen de school als op een andere school. De nieuwe school kan wel aanvullende eisen stellen, zoals goede cijfers. Scholen maken vaak onderling afspraken over het doorstromen van leerlingen. Ze weten vaak van elkaar welke eisen ze stellen aan leerlingen die willen doorstromen. U kunt daar uiteraard van tevoren naar informeren.

Leerlingen die in het laatste leerjaar lang ziek zijn geweest, kunnen het eindexamen spreiden over twee schooljaren. Dat geldt ook voor leerlingen die door bijzondere omstandigheden het laatste leerjaar niet naar school konden gaan. In al deze gevallen moet het bestuur van de school of de directeur beslissen of een leerling inderdaad voor zo'n aangepast examen in aanmerking komt. Het centraal examen Het centraal examen wordt in het laatste schooljaar afgenomen en kent drie tijdvakken. Het eerste is in mei, het tweede in juni en het derde in augustus. In mei doen alle leerlingen examen. De andere tijdvakken zijn bestemd voor herkansers en inhalers. Met ingang van schooljaar 2007-2008 is het mogelijk dat leerlingen het centraal examen in een of meer vakken (niet alle vakken) afleggen in het voorlaatste leerjaar. Hoogbegaafden kunnen op deze manier bijvoorbeeld gespreid over twee leerjaren in hun tempo in veel meer vakken uitdaging vinden. Ook kunnen leerlingen de vrijkomende tijd bijvoorbeeld besteden aan een module van het vervolgonderwijs, loopbaanoriëntatie of stage. 35

5

O P

W E G

N A A R

H E T

E X A M E N

Gecommitteerden bij het centraal examen Iedere school wijst zogeheten 'gecommitteerden' aan op basis van een koppeling van scholen door de IB-Groep. Gecommitteerden zijn leraren van andere scholen die zorg dragen voor de tweede correctie van het examenwerk. Eerst kijkt de leraar van de eigen school de examens na en daarna doet de gecommitteerde dat. De gecommitteerde licht zijn correcties toe in een schriftelijke verklaring die ook wordt ondertekend door zijn schoolleiding. Wanneer het cijfer van de leraar van de eigen school en dat van de gecommitteerde verschillen, dan gaan zij overleggen. Wanneer zij er samen niet uit komen, wordt het geschil voorgelegd aan de schoolleiding van de gecommitteerde die kan overleggen met de schoolleiding van de examinator. Als ook dat overleg niet tot overeenstemming over het cijfer leidt wordt de inspectie ingelicht. De inspectie kan een derde onafhankelijke gecommitteerde aanwijzen. De beoordeling van de derde gecommitteerde komt dan in de plaats van de eerdere beoordelingen.

onvoldoenden moeten dus wel goede resultaten staan bij andere vakken. Dat heet 'compensatie'. Sinds kort worden bij die berekening van het gemiddelde de cijfers van een aantal 'kleine' vakken bij elkaar genomen en gemiddeld. Er zijn plannen om bij de bepaling van de vraag of de leerling geslaagd is de vakken Nederlands, Engels en wiskunde wat meer accent te geven. Die vakken zijn voor de doorstroming naar het hoger onderwijs belangrijk. Bij examens in het vmbo mag een leerling één vijf hebben als alle andere eindcijfers 6 of hoger zijn. Hij mag ten hoogste één vier of twee vijven hebben, als alle andere eindcijfers 6 of hoger zijn én ten minste één zeven of hoger. Daarbij geldt dat lichamelijke opvoeding, het kunstvak in het gemeenschappelijk deel en het sectorwerkstuk altijd 'voldoende' moeten zijn of 'goed'. Daarnaast is het zo, dat het eindcijfer van het afdelingsvak of intrasectorale programma in de beroepsgerichte leerwegen twee keer meetelt in de uitslagregeling. Voor de eindexamens is een speciale internetpagina ingericht: www.eindexamen.nl

De eindcijfers De directeur bepaalt voor iedere leerling de eindcijfers. Het eindcijfer is het gemiddelde van het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen. Alle eindcijfers samen bepalen of een leerling is geslaagd voor het eindexamen. Voor vakken met alleen een schoolexamen is het cijfer voor het schoolexamen - na afronding - het eindcijfer.


De leerlingen die het eindexamen volledig hebben afgelegd, mogen na het vaststellen van de uitslag één vak herkansen in juni (tweede tijdvak) en eventueel in augustus (derde tijdvak). Het hoogste cijfer geldt dan als definitief cijfer voor het centraal examen. Iedere eindexamenkandidaat krijgt van de directeur van de school een cijferlijst. Op deze lijst staan de cijfers voor het schoolexamen, de cijfers voor het centraal examen en de eindcijfers. Ook de uitslag van het eindexamen staat hierop vermeld. Wie geslaagd is, krijgt daarnaast een diploma.

Wanneer is een leerling geslaagd? Leerlingen zijn in elk geval geslaagd als zij voor alle examenvakken eindcijfers van 6 of hoger hebben behaald. Bij het vwo en havo kan de leerling onder voorwaarden ook nog slagen bij een beperkt aantal onvoldoenden. Bij één 5 en één 4 is de leerling nog geslaagd als het gemiddelde van alle cijfers 6,0 is. Tegenover de 36

5

O P

W E G

N A A R

H E T

E X A M E N

Alsnog het diploma behalen Als een leerling zakt voor het eindexamen, dan kan hij besluiten het eindexamenjaar nog een keer te doen. Ook kan een leerling ervoor kiezen alsnog een diploma te halen in het vavo, het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs of bij de staatsexamencommissie. Daar kunnen mensen die nog geen diploma hebben, examen doen in de vakken die ze eerder niet hebben gehaald. De vakken die ze wel hebben gehaald hoeven ze niet opnieuw te doen. In het vavo gelden leeftijdsgrenzen. De kandidaten kunnen hun diploma ook verkrijgen door in de nog 'ontbrekende' vakken staatsexamen af te leggen. Voor leerlingen die nog leerplichtig zijn biedt alleen het overdoen van het eindexamenjaar of uitbesteding vanuit de vo-school naar het vavo een oplossing. Meer informatie over de staatsexamens is te verkrijgen bij de Informatie Beheer Groep, telefoonnummer 050 - 599 77 55.

tijdvak opnieuw worden afgelegd. Tijdens de eindexamenperiode is de eindexamenklachtenlijn van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) geopend. Het LAKS verzamelt de klachten en probeert problemen op te lossen. Het telefoonnummer van de klachtenlijn wordt ieder jaar bekendgemaakt via posters op de school en via de eindexamenkrant van het LAKS.

Vragen en klachten over het centraal examen Bij vragen over het centraal examen (over de inhoud of de zwaarte van de vakken, over zakken en slagen, over mogelijke onregelmatigheden, enzovoort) kunt u het beste contact opnemen met de school. Als u een specifieke klacht heeft, bijvoorbeeld over vragen in het examen, en de school is het daarin met u eens, dan kan de school uw klacht doorgeven aan de Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven (CEVO). De CEVO zorgt dan voor de verdere behandeling. Als naar uw mening een examen niet volgens de regels is afgenomen, kunt u daarover contact opnemen met de schoolleiding. Deze gaat in overleg met de inspectie van het onderwijs na of de klacht gegrond is en of eventueel in het belang van de leerling een examen ongeldig moet worden verklaard. In dat geval moet het examen in een volgend examen37

Het leerlingenstatuut is een reglement van de school waarin de rechten en plichten van alle leerlingen staan.

6 Hoe kunnen ouders en leerlingen

invloed hebben op het beleid van de

school? In dit hoofdstuk treft u de

mogelijkheden aan waarmee ouders

D E S T E M V A N L E E R L I N G E N

O U D E R S

Invloed van ouders en leerlingen op het beleid van de school Ouders en leerlingen kunnen op verschillende manieren invloed uitoefenen op de gang van zaken op school. Elke school heeft verplicht een medezeggenschapsraad. De meeste scholen hebben bovendien een ouderraad, een leerlingenraad en een personeelsraad. Via de medezeggenschapsraad hebben ouders en leerlingen de meest directe en formele invloed.

en leerlingen hun stem kunnen

laten horen: de medezeggenschaps-

raad, de ouderraad en de leerlin-

genraad.

Scholen voor bijzonder onderwijs gaan meestal uit van een vereniging waar ouders lid van kunnen zijn, daar hebben zij een stem en kunnen zij het beleid van de school mede bepalen. Ouders kunnen ook gekozen worden in het bestuur van zo'n school en op die manier rechtstreeks invloed uitoefenen. Daarnaast zijn ouders vaak betrokken bij de organisatie van buitenschoolse activiteiten, zoals feesten, excursies, ondersteuning van de leerlingenvereniging, enzovoort. Sommige scholen betrekken de ouders ook direct bij het onderwijs. Daarbij gaat het vaak om projecten die de leerlingen moeten opzetten en waarin ouders meedraaien als informanten en ondersteuners. Ook hier geldt weer dat elke school vaak een eigen traditie heeft op dit punt. Voor ouders en leerlingen die actief willen zijn op de school, is het zaak te weten hoe de school hen bij het reilen en zeilen betrekt. De medezeggenschapsraad De Wet medezeggenschap op scholen (WMS) is het wettelijk kader voor medezeggenschap in het voortgezet onderwijs. Elke school heeft een medezeggenschapsraad (MR). Het schoolbestuur is namelijk wettelijk verplicht deze in te stellen. Als meerdere scholen met elkaar verbonden zijn moet er een gemeenschapelijke medezeggenschapsraad zijn (GMR). 39

E N

6


O U D E R S

In het voortgezet onderwijs bestaat de medezeggenschapsraad uit drie geledingen: - ouders; - leerlingen; - onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel. De medezeggenschapsraad overlegt met de directie en het schoolbestuur over belangrijke schoolzaken. Het is dus van belang dat ouders en leerlingen bereid zijn zich in te zetten in dit vertegenwoordigend orgaan en zich daarvoor verkiesbaar stellen.

Met het adviesrecht kan invloed uit worden geoefend zoals op de hoofdlijnen van het financieel beleid, aspecten van de organisatie en de vakantieregeling.

De medezeggenschapsraad moet ieder jaar schriftelijk verslag doen van zijn activiteiten. Dat verslag is openbaar.

De school kan het advies naast zich neerleggen. Wel kan de zaak ook worden voorgelegd aan de geschillencommissie.

Rechten medezeggenschapsraad De MR heeft twee soorten bevoegdheden: een algemene en een bijzondere.

Elke medezeggenschapsraad heeft een reglement. Hierin staat onder meer hoeveel leden de raad telt, hoe de verkiezingen voor de raad zijn geregeld en welke bevoegdheden aan de eventuele deelraden zijn toegekend. Ook bestaat er een medezeggenschapsstatuut waarin is beschreven hoe de medezeggenschap op die school is geregeld. Daarin kunnen ook onderdelen van een MR zijn genoemd zoals een deelraad, themaraad en een groepsmedezeggenschapsraad.

De algemene bevoegdheid Dit is het recht op overleg met het schoolbestuur, initiatief om zaken bij het bestuur aan te kaarten en informatie over het schoolbeleid. De MR kan hierom vragen bij het schoolbestuur.


E N

De bijzondere bevoegdheid Hier gaat het over advies- en instemmingsrecht bij de in de wet genoemde onderwerpen. De MR heeft instemmingsrecht op besluiten die de school wil gaan nemen. Bijvoorbeeld over de onderwijskundige doelstellingen van de school en het veiligheidsbeleid. Wanneer de MR niet instemt met een voorgenomen besluit van de school, kan de school dit niet zomaar uitvoeren. De wet geeft regels hoe dan te handelen, bijvoorbeeld het voorleggen aan de landelijke geschillencommissie. De ouders die in de MR zitten hebben verder nog een paar eigen instemmingsbevoegdheden zoals rond de vrijwillige ouderbijdrage en ook de leerlingen hebben zelfstandige rechten bijvoorbeeld over het leerlingenstatuut en voorzieningen op school voor de leerlingen.

U kunt meer informatie over de medezeggenschap krijgen bij de landelijke organisaties voor ouders en leerlingen in het onderwijs. Adressen en telefoonnummers van deze organisaties staan achter in deze gids. Ook www.infowms.nl biedt informatie waaronder de tekst van de WMS zelf. De ouderraad De meeste scholen hebben naast een medezeggenschapsraad ook een ouderraad. In de ouderraad zitten vertegenwoordigers van de ouders. De ouderraad kan - gevraagd of ongevraagd - de medezeggenschapsraad adviseren over 40

6


O U D E R S

onderwerpen die vooral voor de ouders belangrijk zijn. De ouderraad kan bovendien eisen dat de medezeggenschapsraad een advies doorgeeft aan het schoolbestuur. Het schoolbestuur moet op zijn beurt binnen drie maanden een schriftelijk antwoord geven. De ouderraad belegt meestal eenmaal per jaar een vergadering voor alle ouders. In die vergadering legt de ouderraad verantwoording af over het gevoerde beleid en overlegt de raad met de ouders over het beleid voor de toekomst. De leden in de raad worden door en uit de ouders gekozen.

E N

voor voortgezet speciaal onderwijs moeten die leerlingen ten minste 13 jaar zijn. Daarnaast biedt de wet de mogelijkheid een leerlingenraad op te richten. Een leerlingenraad vertegenwoordigt de mening van scholieren op een school. Bovendien kan de raad zich bezighouden met verbetering van de sfeer op een school en met de kwaliteit van het onderwijs. Het belangrijkste recht dat de leerlingenraad heeft, is het recht om advies uit te brengen aan de medezeggenschapsraad: gevraagd en ongevraagd. De leerlingenraad kan bovendien eisen dat de medezeggenschapsraad dat advies doorgeeft aan het schoolbestuur. Het schoolbestuur moet op zijn beurt binnen drie maanden een schriftelijk antwoord geven. Leerlingen die een leerlingenraad willen oprichten, kunnen daarover advies krijgen van het LAKS. Het adres staat achterin deze gids.

De ouderraad stimuleert activiteiten die bijdragen aan een goed schoolklimaat zoals culturele manifestaties, feesten en partijen. De raad betrekt andere ouders vaak bij de activiteiten binnen de school. Als er problemen op school zijn waarbij het nodig is dat alle ouders worden geraadpleegd, kan de ouderraad het orgaan zijn dat de ouders bij elkaar roept. Die mogelijkheid heeft overigens ook de oudergeleding van de MR.

Het leerlingenstatuut Het leerlingenstatuut is een reglement van de school waarin de rechten en plichten van alle leerlingen staan. Daarbij valt te denken aan regelingen rondom te laat komen, proefwerkplanning, straffen, in beroep gaan tegen cijfers, vrijheid van uiterlijk, mogelijkheden voor het uitgeven van de schoolkrant enzovoort. In het leerlingenstatuut moeten in ieder geval vier onderwerpen geregeld zijn, namelijk: - wat de schoolregels zijn; - hoe de school met geschillen tussen bijvoorbeeld leerkrachten en leerlingen omgaat; - hoe de school de gegevens van de individuele leerling beschermt ('privacyregeling'); - hoe de school de kwaliteit van het onderwijs bewaakt.

Andere vormen van oudervertegenwoordiging Als een school voor bijzonder onderwijs uitgaat van een vereniging, kunnen ouders daarvan lid worden. Op grond van hun lidmaatschap kunnen ouders invloed uitoefenen op het beleid van de vereniging en dus van de school. Ouders kunnen ook gekozen worden in het bestuur van een bijzondere school. Als een openbare school uitgaat van een bestuurscommissie (artikel 82 van de Gemeentewet), een openbare rechtspersoon of een stichting, kunnen hiervan ook ouders deel uitmaken. De leerlingenraad Ook leerlingen hebben de mogelijkheid zelf invloed uit te oefenen op de gang van zaken in en rond de school. Leerlingen hebben het recht om lid te zijn van de medezeggenschapsraad. Op een school 41

6


O U D E R S

Scholen zijn verplicht om een leerlingenstatuut op te stellen, dat bovendien elke twee jaar opnieuw moet worden vastgesteld door het schoolbestuur. Zowel de leerlingen als de ouders in de medezeggenschapsraad moeten met het statuut instemmen. Het leerlingenstatuut is een openbaar stuk. Het moet dan ook voor leerlingen op school ter inzage liggen. Informatie over medezeggenschap kunt u inwinnen bij de landelijke ouderorganisaties en het Landelijk Aktie Komitee Scholieren. Zie hiervoor de adressenlijst achterin deze gids.


42

E N

Net als de basisschool kennen de meeste scholen voor voortgezet onderwijs rapportavonden.

7 Maakt uw kind vorderingen op

school? Hoe ontstaat een goed con-

tact met school? Wat kunnen u en

uw kind doen bij problemen op

school? Dit zijn enkele voorbeelden

van vragen die dit hoofdstuk

beantwoordt.

D E

V O R D E R I N G E N

O P

Een goed contact met school De praktijk leert dat leerlingen beter presteren als het 'thuisfront' nauw betrokken is bij het wel en wee op school. Het is dus van belang dat ouders weten wat er dagelijks voor hun kind op het programma staat, daar thuis over praten en er rekening mee houden. Wie actief betrokken is bij de schoolervaringen, kan daarmee tal van problemen op school voorkomen. Het contact met een school voor voortgezet onderwijs zal meestal minder regelmatig zijn dan ouders met de basisschool gewend waren. Omdat leerlingen ouder en zelfstandiger worden, onderhouden zij vooral zelf hun relatie met de school en met de docenten. De afstand tussen ouders en voortgezet onderwijs is daarom meestal iets groter en de contacten zijn zakelijker. Toch is het verstandig als ouders regelmatig contact hebben met de school. Ouders kunnen zo de vorderingen van hun kind volgen en meer te weten komen over de gang van zaken op school en in de klas.


Begeleiding van leerlingen op school Scholen voor voortgezet onderwijs doen steeds meer aan individuele begeleiding van leerlingen die om welke reden dan ook extra aandacht nodig hebben. Elke school doet dat weer op zijn eigen manier. De meeste scholen wijzen mentoren aan. Dat zijn docenten die naast hun onderwijstaak leerlingen 'coachen'. Zij hebben veel contact met de andere leraren en weten daardoor in grote lijnen wat de leerlingen presteren in de verschillende vakken. Zij zijn dan ook uw eerste aanspreekpunt bij vragen en problemen. De mentoren hebben vaak een vast moment in de week of de maand (spreekuur) waarop ze beschikbaar zijn. Het is natuurlijk ook mogelijk een aparte afspraak te maken, vooral als u veel te bespreken heeft. 44

S C H O O L

7

D E


O P

Daarnaast zijn er schooldecanen die de leerlingen adviseren over studieaanpak en over studie- en beroepsmogelijkheden. Sommige scholen hebben bovendien leerling- of studiebegeleiders die met leerlingen werken die wat extra aandacht kunnen gebruiken. Verder zijn bij de meeste scholen brugklascoördinatoren aangesteld die de gang van zaken in de eerste jaren in de gaten houden en vakgroepcoördinatoren die samen met de docenten in één vak verantwoordelijk zijn voor de leerstof en lesmethoden.

S C H O O L

wanneer de rapporten worden uitgedeeld en wanneer ouders en leraren met elkaar kunnen spreken over de leerprestaties van leerlingen. Ouders kunnen daartoe natuurlijk ook zelf het initiatief nemen. Ze kunnen bijvoorbeeld na elk (tussen)rapport een afspraak maken met de klassenleraar. En ook leerlingen kunnen hierin actief bemiddelen. Veel scholen voor voortgezet onderwijs brengen aan het einde van het tweede leerjaar een uitgebreid advies uit over de verdere studiemogelijkheden van de leerling. Daarbij gaat het onder meer om de keuze van de onderwijssoort: vmbo, havo of vwo. In hoofdstuk 4 vindt u hier meer over, en als u het precies wilt weten, kan de school u daarover informatie geven.

Verschillen in begeleiding tussen scholen Er zijn overeenkomsten, maar ook verschillen in de manier waarop scholen voor voortgezet onderwijs de begeleiding van leerlingen aanpakken. Op sommige scholen zijn er naast de mentor en leerlingbegeleider ook nog anderen die zich hiermee bezighouden. Bijvoorbeeld speciale huiswerkbegeleiders, een vertrouwenspersoon, schoolcontactpersonen voor allochtone ouders enzovoort. Informeer daarom tijdig hoe uw school met de leerlingbegeleiding omgaat en hoe die taken zijn verdeeld.

Tenslotte doen ouders er bij de schoolkeuze al goed aan zich op de hoogte stellen van de manier waarop de school vorderingen van de leerlingen bekendmaakt: via internet, rapporten of anderszins. Zo komt u niet voor verrassingen te staan als u informatie over uw zoon of dochter gemist hebt.

De vorderingen bijhouden Ouders en leerlingen moeten op gezette tijden weten hoe het gaat op school. In de schoolgids vindt u doorgaans informatie over hoe de prestaties van de leerlingen worden gemeten en gerapporteerd. Scholen volgen hierin in principe een eigen weg. U mag er echter op rekenen dat de school u regelmatig (drie tot vier keer per jaar) op de hoogte houdt van de vorderingen. Net als de basisschool kennen de meeste scholen voor voortgezet onderwijs rapportavonden. Die worden meestal na het eerste en tweede rapport gehouden. Maar er zijn ook scholen die graag zien dat ouders (én leerlingen) de tussen rapporten komen bespreken. Het is dan ook goed om op school na te vragen

Helpen met het huiswerk In het voortgezet onderwijs wordt het natuurlijk lastiger voor ouders om hun kinderen te helpen met huiswerk. Vooral wanneer zij zelf bepaalde vakken niet, of op een andere manier hebben gehad.Het onderwijs verandert immers vaak en snel. Het wiskundeonderwijs van 45

7

D E


O P

nu bijvoorbeeld is niet meer te vergelijken met dat van twintig jaar geleden. Daar komt nog bij dat sommige leerlingen ouderlijke hulp bij huiswerk minder op prijs stellen. Dat alles wil echter nog niet zeggen dat ouders helemaal niets meer kunnen doen om het onderwijs thuis te ondersteunen.

individuele afspraken graag. Het is daarbij belangrijk dat leermoeilijkheden zo vroeg mogelijk gesignaleerd worden. Liever direct na het eerste rapport dan bij het eindrapport. Een schooljaar is snel voorbij. En ook leerlingen zelf doen er verstandig aan om er thuis over te praten als ze het idee hebben dat ze de school (even) niet meer aankunnen. Wie dat moeilijk vindt, kan altijd gaan praten met iemand op school, zoals de klassenleraar of een andere leraar.

Naast die vakken waarin ouders zelf misschien niet zo thuis zijn, zullen leerlingen ook met onderwerpen aan de slag gaan waarbij ouders wel kunnen helpen. In de onderbouw moeten leerlingen zich vaak ook met praktische problemen en onderwerpen bezighouden, bijvoorbeeld op technisch en verzorgend gebied. Ouders kunnen hun kinderen daarbij een flink eind op weg helpen. Datzelfde geldt ook voor het maken van werkstukken, het voorbereiden van een spreekbeurt, opzoeken van documentatie enzovoort.

Gedragsproblemen Iedereen heeft het weleens een periode moeilijk met zichzelf of met mensen in de naaste omgeving. Op zichzelf is dat niet altijd iets om ongerust over te zijn. Maar als leerlingen bijvoorbeeld kampen met ernstige concentratieproblemen, zeer regelmatig spijbelen, agressief zijn tegen medeleerlingen of docenten, of geïsoleerd raken, dan is het verstandig na te denken over oplossingen. Ouders kunnen hiervoor contact opnemen met de school.

Leerproblemen Aan het eind van de basisschool weten ouders meestal wel of hun kind specifieke leermoeilijkheden heeft. Meestal komen die ook ter sprake in het schooladvies en in de toelichting daarop van de directeur van de basisschool. U kunt dit dan vroegtijdig met de school voor voortgezet onderwijs bespreken, direct bij de aanmelding of in uw kennismakingsgesprek met de mentor. Alle partijen (ouders, leerlingen en school) weten dan waar ze aan toe zijn. Dan kunnen concrete afspraken worden gemaakt over eventuele extra hulp of begeleiding.


S C H O O L

Extra aandacht en speciale hulp In het voortgezet onderwijs wordt van alles ondernomen om leerlingen goed te begeleiden. Sommige leerlingen hebben echter extra of speciale aandacht of hulp nodig. Scholen krijgen daar extra geld voor van de overheid. De bedoeling is altijd leerlingen zo lang mogelijk op de 'gewone' school te houden. Daarom zijn veel scholen voor voortgezet onderwijs gaan samenwerken met scholen voor speciaal onderwijs. Op deze manier kan de deskundigheid van het speciaal onderwijs ook in het gewone voortgezet onderwijs worden ingezet. Bovendien stelt de overheid extra geld beschikbaar voor leerlingen uit groepen met een achterstand, zoals leerlingen die van huis uit een andere taal spreken.

Leerlingen die merken dat ze het niet aankunnen, geven dikwijls duidelijke signalen af, thuis en op school. Ze slapen slecht, zijn snel geïrriteerd, kunnen zich slecht concentreren in de les, spijbelen enzovoort. Ouders die merken dat het een beetje tegenzit op school, doen er goed aan contact op te nemen met de mentor of mentrix, als die dit zelf al niet heeft gedaan. Docenten maken zulke 46

7

D E


O P

S C H O O L

Waar kunnen ouders en leerlingen terecht met klachten? Als u een klacht hebt over de gang van zaken op school, dan kunt u die het best eerst melden aan de groepsleerkracht of de directeur. Als dat niet helpt, kunt u met het schoolbestuur praten. Bij veel besturen is er een vertrouwenspersoon die u hierbij kan ondersteunen. Veelal zal een klacht toch nog in onderling overleg kunnen worden opgelost. Lukt dit niet, dan kunt u zich richten tot de klachtencommissie. (zie ook hoofdstuk 6, een veilig schoolklimaat)

De Rugzak/ Gehandicapte leerling Gehandicapte leerlingen die op een reguliere VO-school zitten, worden geïndiceerd door de Commissie voor de Indicatiestelling (CvI). Deze is te vinden via het Regionaal Expertisecentrum (REC) bij u in de regio. Een geïndiceerde leerling komt in aanmerking voor leerling gebonden financiering, de zogenoemde rugzak. De 'rugzak' wordt aangevraagd en verstrekt aan de reguliere VO-school waar de leerling staat ingeschreven. In principe is het de ouder die zijn of haar kind aanmeldt bij een regionaal expertisecentrum (REC) in de buurt. Nederland telt er ruim dertig. De Commissie voor de Indicatiestelling die verbonden is aan het REC geeft vervolgens een positieve of negatieve indicatie af aan de ouders. Wanneer de ouders de positieve indicatie aan de school overhandigen, kan de school extra geld ontvangen voor de begeleiding van de leerling.

Elk schoolbestuur moet ervoor zorgen dat ouders/ verzorgers (maar ook de personeelsleden) een klacht kunnen indienen bij een klachtencommissie. Een klachtencommissie bestaat uit ten minste drie leden, onder wie de voorzitter die geen deel mag uitmaken van het schoolbestuur en ook niet bij dat bestuur werkzaam mag zijn. Een lid van het schoolbestuur of een personeelslid waarover wordt geklaagd, mag nooit deel uitmaken van de klachtencommissie die de klacht behandelt. Meestal is er sprake van een regionale of landelijke klachtencommissie, maar het kan ook een commissie zijn die alleen voor dat schoolbestuur is ingesteld.

Als de school geen oplossing heeft In een enkel geval kunnen de leer- of gedragsproblemen zodanig zijn dat de school zelf geen goede oplossing meer voorhanden heeft. De school kan dan via het samenwerkingsverband waarbij zij is aangesloten, zoeken naar een passende oplossing. In zo'n situatie kan de school adviseren om een leerling over te plaatsen.

Scholen moeten in hun schoolgids aangeven bij welke commissie (met naam en adresgegevens) u een klacht kunt indienen en hoe de verdere procedure loopt. U hebt het recht de klacht zelf bij de commissie in te dienen zonder tussenkomst van de schoolleiding of het schoolbestuur. Het is niet verboden om direct naar de klachtencommissie te stappen, zonder dat de klacht eerst op school aan de orde is geweest. Als u dat doet, is het wel de bedoeling dat u het schoolbestuur daarover inlicht. Dat is niet alleen netjes, maar ook verstandig omdat u het schoolbestuur zo in staat stelt om uw klacht op te lossen.

Hulp bij het zoeken naar een school Soms is het moeilijk om een school te vinden waar een leerling met zijn of haar handicap, ziekte of stoornis terecht kan. Vraag dan de hulp van een onderwijsconsulent. Deze hulp is gratis. Onderwijsconsulenten werken voor de Adviescommissie Toelating en Begeleiding (ACTB). Als een school een leerling weigert, kan een ouder schriftelijk bezwaar maken. De school moet dan advies vragen aan (of opvragen bij) de ACTB. 47

D E


O P

Bij de behandeling van een klacht kunt u zich door een persoon naar eigen keuze laten bijstaan. Zo kan de vertrouwenspersoon u bijstaan door voorlichting over de procedure of door u te helpen met het formuleren van uw klacht. Voor informatie over hoe u een klacht kunt indienen en over de gang van zaken daarna kunt u tevens bij (het secretariaat van) de klachtencommissie terecht of bij een van de landelijke ouderorganisaties. Bij het bericht van ontvangst van uw klacht door de klachtencommissie krijgt u deze informatie meestal al in de vorm van een reglement van deze commissie en een toelichting daarop. De meeste klachtencommissies hebben een website op het internet.


S C H O O L

is dat het om een eenmalige uitspraak gaat en dat deze niet wettelijk kan worden afgedwongen. Wilt u wel een bindende uitspraak, dan bent u op de rechter aangewezen.

Uw klacht wordt altijd vertrouwelijk behandeld. U krijgt de gelegenheid om uw klacht voor de commissie toe te lichten. U wordt dan ‘gehoord’. Dat is voor ouders soms een (in)spannende zaak. U kunt zich daarbij echter ook laten bijstaan, bijvoorbeeld door de vertrouwenspersoon. De commissie zal na een bepaalde tijd aangeven of uw klacht (on)gegrond is. Binnen welke termijn dat moet gebeuren, staat in het reglement van de commissie. Als de klacht gegrond is, gaat de uitspraak meestal vergezeld van een advies aan het schoolbestuur hoe uw klacht opgelost kan worden en/of een herhaling in de toekomst kan worden voorkomen. Binnen vier weken na de datum van ontvangst van het advies moet het bestuur u melden of het zich kan vinden in de uitspraak en welke maatregelen het gaat nemen. Een uitspraak van een klachtencommissie is een advies aan het schoolbestuur. Dat heeft zijn voordelen en zijn nadelen. De adviesprocedure heeft het voordeel dat u als klager op een betrekkelijk snelle, gemakkelijke en goedkope wijze een uitspraak krijgt waarmee u en de school weer samen verder kunnen. Een nadeel 48

B I J L A G E N

Als u vragen heeft, kunt u gebruik

B E L A N G R I J K E A D R E S S E N T E L E F O O N N U M M E R S

I

E N

Bijzonder onderwijs op algemene grondslag Landelijke Oudervereniging voor Bijzonder Onderwijs op algemene grondslag (LOBO) adres Laan van N.O. Indië 277b 2593 BS Den Haag telefoon 070 - 385 08 66 email [email protected] internet www.lobo.nl

Landelijke organisaties van en voor ouders

maken van deze adressenlijst. U kunt

natuurlijk ook contact opnemen met

de school. Daarnaast kunt u voor

Katholiek onderwijs Nederlandse Katholieke Oudervereniging (NKO) adres Postbus 97805 2509 GE Den Haag telefoon 070 - 328 28 82 email [email protected] internet www.nko.nl

vragen terecht bij het landelijk

informatie centrum voor ouders via

het gratis telefoonnummer

Openbaar onderwijs Vereniging voor Openbaar Onderwijs (VOO) adres Postbus 60182 1320 AE Almere telefoon 036 - 533 15 00 email [email protected] internet www.voo.nl

0800-5010. Ook kunt u via de

website: www.50tien.nl per e-mail

vragen stellen. Voor algemene vragen

Protestants-christelijk onderwijs OUDERS & COO adres Postbus 125 3970 AC Driebergen telefoon 0343 - 51 34 34 email [email protected] internet www.ouders.net

over de rijksoverheid kunt u terecht

bij postbus 51.

49

B I J L A G E N

II Landelijke organisaties voor leerlingen in het voortgezet onderwijs

III Adressen en telefoonnummers voor ouders en leerlingen die meer willen weten over:


Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) adres Postbus 17061 1001 JB Amsterdam telefoon 020 - 638 17 92 email [email protected] internet www.laks.nl

IVO-scholen Secretariaat vereniging ivo (op het individu gericht voortgezet onderwijs op mavo-niveau) adres Stationsweg 49 6861 EE Oosterbeek telefoon 026 - 339 64 64 email [email protected] internet www.geldersmozaiek.nl Jenaplan-scholen NJPV, Nederlandse Jenaplan Vereniging adres Fie Carelsenstraat 5 7207 GN Zutphen telefoon 0575 - 57 02 59 email [email protected] internet www.jenaplan.nl

Daltonscholen Nederlandse Dalton Vereniging adres Bezuidenhoutseweg 251-253 telefoon 2594 AM Den Haag 070-331 52 81 email [email protected] internet www.dalton.nl

Montessori-scholen Nederlandse Montessori Vereniging adres Bezuidenhoutseweg 251-253 7594 AM Den Haag telefoon 070-3315282 email [email protected] internet www.montessori.nl

Gereformeerde scholen Landelijk Verband van Gereformeerde Schoolverenigingen adres Postbus 166 8000 AD Zwolle telefoon 038 - 423 10 40 email [email protected] internet www.concent.nl


E N

Vrijescholen Ouderinformatiepunt van de Vereniging van Vrije Scholen adres Hoofdstraat 14b 3972 LA Driebergen telefoon 0343 - 536060 email [email protected] internet www.vrijescholen.nl

Reformatorische scholen Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs adres Postbus 5 2980 AA Ridderkerk telefoon 0180 - 442 26 75 email [email protected] internet www.vgs.nl

Onderwijsvernieuwing algemeen Stichting Netwerk Samenwerkingsverband van organisaties van onderwijsvernieuwing (SOVO) adres Vlintweg 77872 RE Valthe telefoon 0591 - 51 43 82 email [email protected] internet www.vernieuwingsonderwijs.nl

Gymnasia Landelijke Ouderraad Zelfstandige Gymnasia adres Postbus 22808 1100 DH Amsterdam telefoon 020 - 690 08 72 email [email protected] 50

B I J L A G E N


Hoogbegaafde kinderen en informatiepunt hoogbegaafden Pharos, Landelijke vereniging van Ouders van hoogbegaafde kinderen adres Postbus 1340 8001 BH Zwolle telefoon 0900 - 899 60 15 (20 eurocent per minuut) ma t/m vrijdag: 09.00-11.30 en 13.00-15.00 ma t/m donderdag: 19.00-21.00 internet www.pharosnl.nl

Stichting Kennisnet Stichting Kennisnet is een internetorganisatie van en voor het Nederlandse onderwijs dat er naar streeft het online leren te stimuleren. Via de website: www.kennisnet.nl vindt u informatie voor o.a. leerlingen, docenten en ouders.

IV Adressen en telefoonnummers voor ouders en leerlingen die meer willen weten over onderwijs aan:

E N

Kinderen met ontwikkelings-, gedragsen leerstoornissen Balans, Landelijke vereniging voor kinderenmet ontwikkelings-, gedragsen leerproblemen waaronder A.D.H.D. en dyslexie adres De Kwinkelier 39 3722 AR Bilthoven telefoon 030 - 225 50 50 email [email protected] internet www.balansdigitaal.nl Hulp en informatienummer: 0900 -202 00 65 (elke werkdag van 09.30-13.00 uur; 25 eurocent per minuut)

Informatiepunt Hoogbegaafden (CPS) adres Postbus 1592 3800 BN Amersfoort telefoon 033 - 453 43 43 033-4534353 email [email protected] internet www.cps.nl/hoogbegaafdheid Stichting Plato Landelijk informatiecentrum hoogbegaafdheid adres Postbus 177 2290 AD Wateringen telefoon 0174-294710 0174-290914 email [email protected] internet www.lich.nl

Steunpunt Dyslexie telefoon 030-2255052 email [email protected] Verstandelijk gehandicapte kinderen Federatie van Ouderverenigingen (FVO) adres Postbus 85276 3508 AG Utrecht telefoon 030 – 236 37 67 email [email protected] internet www.fvo.nl

Motorisch gehandicapte kinderen BOSK, Vereniging van motorisch gehandicapten en hun ouders adres Churchilllaan 11 Postbus 3359 3502 GJ Utrecht telefoon 030 - 2459090 030-2313872 email [email protected] internet www.bosk.nl Deze organisatie staat ook open voor ouders van kinderen met spraak- of taalmoeilijkheden.

Koepel Hoogbegaafdheid (de samenwerkende verenigingen Gochem, Hint Nederland, Mensa Nederland, Pharos) adres Postbus 32015 2303 DA Leiden email [email protected] internet www.koepelhb.nl

51

B I J L A G E N


Epilepsie Vereniging Nederland Landelijk Bureau adres Postbus 8105 6710 AC Ede telefoon 0318 - 67 27 72 0318 - 67 27 70 email [email protected] internet www.epilepsievereniging.nl

Kinderen met Downsyndroom VIM, Vereniging voor een geïntegreerde opvoeding van kinderen met het syndroom van Down adres Oudwijkerlaan 26 3581 TD Utrecht telefoon 06-53449195 (maandag, donderdag en vrijdag 10.00 - 13.00 uur) email [email protected] internet www.vim-online.nl

Dove kinderen FODOK, Nederlandse Federatie van Organisaties van Ouders en Dove Kinderen adres Postbus 754 3500 AT Utrecht telefoon 030 - 290 03 60 (ook teksttelefoon) 030-2900380 email [email protected] internet www.fodok.nl

SDS, Stichting Down Syndroom adres Hoogeveenseweg 38 Gebouw U 7943 KA Meppel telefoon 0522 - 28 13 37 email [email protected] internet www.downsyndroom.nl Nederlandse vereniging voor Autisme (NVA) adres Professor Bronkhorstlaan 10 3723 MB Bilthoven telefoon 030 - 229 98 00 030 - 266 23 00 (25 eurocent per minuut) (Informatieadvieslijn: maandag, woensdag, donderdag: 10.00-13.00) email [email protected] internet www.autisme-nva.nl

Slechthorende kinderen en kinderen met spraak-taalmoeilijkheden FOSS, Nederlandse Federatie van Ouders van Slechthorende Kinderen en van kinderen met Spraak-taalmoeilijkheden adres Postbus 14 3990 DA Houten telefoon 030 - 234 06 63 (maandag t/m donderdag 10.00 - 14.00 uur) 030 - 6360689 email [email protected] internet www.nvvs.nl


E N

Langdurig zieke kinderen/kinderen in ziekenhuizen Chronisch Zieken- en Gehandicaptenraad adres Postbus 169 3500 AD Utrecht telefoon 030 - 291 66 00 (ma t/m do: 08.30-17.00, vrijdag:08.30-12.30) email [email protected] internet www.cg-raad.nl

Visueel gehandicapte kinderen FOVIG, Federatie van Organisaties van Ouders van Visueel Gehandicapten adres Postbus 110 5120 AC Rijen telefoon 01610 45 44 22 email [email protected] internet www.fovig.nl

52

B I J L A G E N


Ziezon, landelijk netwerk Ziek zijn en onderwijs secretariaat: Mevrouw H. van Krevel p/a. Marant educatieve diensten adres Postbus 10356501 BA Nijmegen telefoon 024 - 329 76 46 email [email protected] internet www.ziezon.nl

E N

VII Instellingen die leraren opleiden en begeleiden die godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk onderwijs geven op een openbare school of daarover advies geven.

Unie voor Christelijk Onderwijs adres Postbus 1492 3800 BL Amersfoort telefoon 033 - 460 60 25 033-4606020 email [email protected] internet www.uco.nl

Adviescommissie voor toelating en begeleiding (ACTB) en de onderwijsconsulenten adres Koninginnegracht 25 2514 AB Den Haag telefoon 070 - 312 28 87 internet www.onderwijsconsulenten.nl

Dienst Kerkopbouw, Theologie en Opleiding Landelijke Diensten Centrum adres Postbus 8504 3503 RM Utrecht telefoon 030 - 880 18 80 030-8801300 email [email protected] internet www.pkn.nl

V

Adressen van de Rijksinspecteurs voor het voortgezet onderwijs. De inspecteurs bezoeken gemiddeld eenmaal per jaar alle scholen en hebben als taak om de kwaliteit van het onderwijs te beoordelen en te bevorderen. Ook stellen deze inspecteurs rapporten op en brengen aan de minister en de Tweede Kamer verslag uit over de staat van onderwijs. Bereikbaarheid Inspectie van het Onderwijs: Voor meer vragen over de inspectie zie: www.onderwijsinspectie.nl Vragen over het onderwijs via postbus 51: 0800-8051 of via: [email protected]

Pedagogisch Studiecentrum adres Postbus 85475 3508 AL Utrecht telefoon 030 - 285 68 56 030-2856891 email [email protected] internet www.hvo.nl Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR) adres Postbus 3031 3003 AA Rotterdam telefoon 010 - 466 69 89 010-4666279 email [email protected] internet www.spior.nl

VI Vertrouwensinspecteurs voor het voortgezet onderwijs De vertrouwensinspecteur adviseert en ondersteunt leerlingen, docenten, ouders en andere betrokkenen bij klachten rond seksueel misbruik, seksuele intimidatie en ernstig fysiek of geestelijk geweld. Algemeen nummer: 0900-1113111 (10 eurocent per minuut) (bereikbaar tijdens kantooruren)

VIII Informatie Beheer Groep telefoon 050 - 599 77 55 internet www.ib-groep.nl

53

B I J L A G E N

Hier volgen vragen die u bij de keuze van een school kunnen helpen. De vragen zijn per onderwerp bij elkaar gezet. Telkens is ruimte vrijgelaten voor uw eigen vragen of aantekeningen. U kunt de lijst gebruiken om na te denken en te praten over de meest geschikte school voor uw kind. Als u vóór het gebruik enkele kopieën maakt van de lijst, kunt u de

L I J S T

M E T

V R A G E N

overstap van de basisschool naar de nieuwe school? • Hoe laat men de leerlingen wennen aan het nieuwe onderwijs?

SCHOOLTYPE • Welke school zoekt u voor uw kind? • Vmbo, havo, vwo? • Om welke vmbo-afdeling gaat het? • Een openbare school of een bijzondere school? • Een kleine of grote school, scholenge meenschap of categoriale school? • Welke kwaliteit biedt de school in ver gelijking met andere scholen? • Om welke school gaat het hier?

DE VORDERINGEN EN RESULTATEN • Krijgen de leerlingen vaak repetities en toetsen? • Worden er cijfers gegeven of omschrijvingen? • Hoe moet ik die cijfers of omschrijvingen lezen? • Heeft de school een eigen leerlingvolgsysteem? • Hoe werkt zo'n leerlingvolgsysteem? • Hoe vaak krijgen de leerlingen een rapport? • Kunnen leerlingen blijven zitten? • Maakt de school vooraf de regels bekend die ze hanteert bij overgaan of zittenblijven? • Wanneer krijgt de leerling een advies voor de verdere studierichting? • Naar welke schoolsoorten gaan de meeste leerlingen vanuit deze school? • Wat zijn de examenresultaten van de school?

Naam van de school: DE SCHOOLOMGEVING • Is er één schoolgebouw of zijn er meerdere gebouwen? • In wat voor omgeving liggen de lokalen en velden? • Is de school schoon? • Is het een 'veilige' school? • Is er een (bewaakte) fietsenstalling?

lijst steeds opnieuw gebruiken. Dan krijgt u een goed zicht op uw persoonlijke indrukken van de verschillende scholen.


DE SCHOOLORGANISATIE • Hebt u al een schoolgids? • Hoe hoog is de vrijwillige ouderbijdrage? • Heeft de school een internetsite? • Hoe wordt de onderbouw ingericht? • Welke vakken geeft de school naast de wettelijk verplichte vakken? • Wat wil de school bereiken bij de leerlingen? • Welke mogelijkheden kent de school voor extra (eindexamen)vakken? • Hoe groot zijn de groepen/klassen? • Hoe wordt er lesgegeven? • Is er onderwijs in de eigen taal en cultuur? • Hoe gaat de school om met culturele verschillen (bijvoorbeeld met religieuze feestdagen)? DE LEERLINGEN IN HET EERSTE JAAR • Hoe worden de leerlingen in het eerste jaar begeleid? • Hoe worden de groepen samengesteld? • Kent de school een brugperiode en hoe lang duurt die, één of twee jaar? • Is er op de school aandacht voor de

DE BEGELEIDING VAN LEERLINGEN • Is er extra begeleiding voor achterblijvers? • Zijn er extra mogelijkheden voor zeer goede leerlingen? • Is er huiswerkbegeleiding en hoe gaat dat in zijn werk? • Zijn er klassenleraren en wat doen die?

54

B I J L A G E N

L I J S T

M E T

V R A G E N

EXTRA ACTIVITEITEN VOOR DE LEERLINGEN • Zijn er vaak excursies, workshops en werkweken? • Waar gaan de leerlingen met uitstapjes naartoe? • Wat zijn de kosten daarvan? • Wie betaalt die excursies, werkweken en uitstapjes? • Zijn er bijzondere feesten en hoe vaak is dat? • Wat doet de school extra aan sport, culturele en andere activiteiten? • Is er een leerlingenraad? • Hoe staat het met die leerlingenraad? • Is er een schoolkrant? WAT ER GEBEURT VOOR, TIJDENS EN NA DE LESSEN • Hoe zitten de lesroosters in elkaar? • Hoe vroeg en tot hoe laat is er toezicht of opvang? • Hoe is de begeleiding van de leerlingen geregeld bij lesuitval of tussenuren? • Hoe is het overblijven geregeld? • Hoe is de school verzekerd tegen schade die door de kinderen wordt veroorzaakt?

HET SCHOOLKLIMAAT • Wat zijn de schoolregels, is er een schoolreglement? • Hoe gaat de school om met straffen en belonen? • Houdt de school rekening met andere culturele gebruiken (bijv. religieuze feestdagen)? • Wat wordt er gedaan tegen pesten op school? • Hoe zit het met het spijbelen? • Wat doet de school als een leerling niet op school is gekomen? • Hoe staat het met het vandalisme en crimineel gedrag op school? • Is er een vertrouwensman of -vrouw? • Is er een klachtenregeling of klachten commissie? • Zijn de leerkrachten vaak ziek? • Is er leerling-opvang bij lesuitval? • Wat wordt er op school gedaan aan de geloofs- of levensovertuiging?

HET CONTACT MET DE OUDERS • Gebruikt de school hulp van ouders? • Is er een actieve ouderraad en wat doet die? • Wie zitten er in de medezeggenschapsraad en wat doet die? • Hoe vaak zijn er activiteiten voor ouders en wat houden die in? • Hoe onderhoudt de school het contact met de ouders over de leerling? • Hoe worden ouders over problemen geraadpleegd? • Wanneer neemt de school contact op? • Wordt er rekening gehouden met ouders van niet-Nederlandse afkomst en hoe dan?

55

S C H E M A N E D E R L A N D S

O N D E R W I J S S Y S T E E M

In dit schema kunt u zien hoe het Nederlandse onderwijssysteem er uitziet:

1. De schoolsoorten vwo, havo, vmbo en

Post-initieel hoger Onderwijs

praktijkonderwijs behoren tot het voortgezet onderwijs. 2. Assistentopleiding, basisberoepsopleiding, vakopleiding, middenkaderopleiding en specialistenopleiding behoren tot het

4. Volwassenonderwijs kent vier soorten opleidingen: voortgezet algemeen als tweede taal (NT2), breed maatschappelijk functioneren en sociale redzaamheid. Deze opleidingen worden niet op alle niveaus aangeboden.

2 Ass.Opl 0,5-1 jaar

2 Basisberoepsopleiding 2-3 jaar

volwassenonderwijs (vavo), Nederlands 2 Vakopleiding 2-4 jaar

2 Middelkaderopleiding 3-4 jaar

2 Specialisten Opleiding 1-2 jaar

tot het hoger onderwijs. 3 Hoger Beroepsonderwijs (hbo) 4 jaar

3 Wetenschappelijk Onderwijs (wo) 4 jaar

Open Universiteit (ou)

3

middelbaar beroepsonderwijs. 3. Hbo, wo en de Open Universiteit behoren

Niveau 4

1 Praktijk Onderwijs 6 jaar

Basisberoepsgerichte leerweg

Gemengde leerweg

Kader beroepsgerichte leerweg

Niveau 5

Theoretische leerweg

1 Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs (havo) 5 jaar

1 Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs (VWO) 6 jaar

Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs

Niveau 6

Niveau 3

1 Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) 4 jaar Onderbouw

Niveau 2

Onderbouw

Niveau 1

Volwassen4 Onderwijs

BASISONDERWIJS 8 JAAR

56

Publicatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Productie: directie Communicatie, Ankie Bosman / Ruud Nanlohy Ontwerp: TMG Advertising OCW38.086

Uitgave: November 2008 Deze uitgave staat op internet onder: www.minocw.nl/onderwijs/vogids

Voortgezet Onderwijs gids voor ouders, verzorgers en leerlingen S T U D E R E N B E L E V E N W E T E N

Recommend Documents