[NEWSLETTER] FEBRUARI 2010 HET KINDERRECHTENVERDRAG VIERT ZIJN 20STE VERJAARDAG: HEBBEN KINDEREN IN ONTWIKKELINGSLANDEN EEN REDEN OM TE FEESTEN?
INHOUDSTAFEL EXTRA AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN HET ONTWIKKELINGSBELEID
1
WAAROM EXTRA AANDACHT VOOR KINDEREN?
2
AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN DE AKKOORDEN MET DE BELGISCHE PARTNERLANDEN
4
HET KINDERRECHTENVERDRAG BLAAST 20 KAARSJES UIT.
5
IS BELGIË EEN GOEDE LEERLING?
6
KINDEREN IN GEWAPENDE CONFLICTEN, ÉÉN VAN DE PRIORITEITEN IN HET BELGISCHE BELEID
8
HET PLATFORM KINDERRECHTEN IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
8
EXTRA AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN HET ONTWIKKELINGSBELEID: WIE LIGT DAAR – BUITEN DE KINDERRECHTENORGANISATIES – NU WAKKER VAN? Sinds 2005 zijn kinderrechten opgenomen als vierde transversaal thema in de wet van 1999 inzake de Belgische Internationale Samenwerking. Concreet wil dit zeggen dat vanaf nu in elk beleid en elk programma op het gebied van ontwikkelingssamenwerking extra aandacht nodig is voor kinderen en hun rechten. Na de aandacht voor mensenrechten en vrouwenrechten, nu extra aandacht voor kinderrechten? Heeft dit wel zin voor ngo’s die niet rechtstreeks naar kinderen werken? Moet de Belgische ontwikkelingssamenwerking niet juist verder concentreren, eerder dan extra aandachtspunten en werkdomeinen toevoegen? Deze nieuwsbrief is een initiatief van het Platform kinderrechten in Ontwikkelingssamenwerking en wil trachten aan alle betrokkenen, zowel beleidsmakers als ngo’s, aan te tonen dat aandacht voor kinderrechten wel degelijk zinvol is, geen modegril én van belang voor iedereen, ook ngo’s die op het eerste zicht geen specifieke projecten voor kinderen hebben.
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
WAAROM EXTRA AANDACHT VOOR KINDEREN? De toestand van kinderen in de wereld Enkele onthutsende cijfers • Elk jaar sterven nog altijd bijna 9 miljoen kinderen voor hun 5de verjaardag aan oorzaken die vermeden kunnen worden (zoals ondervoeding en ziekte). • In 2009 werd het aantal kinderen dat niet naar school ging op meer dan 93 miljoen geschat. • 15 miljoen kinderen hebben minstens 1 ouder verloren door AIDS. • 70 miljoen moeders en hun kinderen hebben geen toegang tot de gezondheidszorg waar ze recht op hebben. • Er wordt geschat dat er jaarlijks 1,2 miljoen kinderen verhandeld worden. (Bron: State of the World children 2010-UNICEF) Meer dan de helft van de bevolking in ontwikkelingslanden bestaat uit kinderen onder de 18 jaar. 40 % van hen - meer dan een half miljard kinderen - moet elke dag zien rond te komen met minder dan één euro. Geen rekening houden met hun rechten en noden sluit een effectieve en structurele armoedebestrijding dus bij voorbaat uit. De Wereldbank heeft berekend dat elke euro die geïnvesteerd wordt in kinderen, 7 € oplevert voor de samenleving. Er is dus geen betere investering denkbaar in de strijd tegen armoede!
Kinderrechten centraal in de millenniumdoelstellingen De acht millenniumdoelstellingen vertolken een heel duidelijke belofte om tegen 2015 effectief werk te maken van de strijd tegen armoede en wordt zowel door overheden als door ngo’s aangenomen als een leidraad op het gebied van internationale samenwerking. Zes van de acht millenniumdoelstellingen zijn rechtstreeks verbonden met kinderen. Een duurzame bestrijding tegen armoede is dus onmogelijk zonder een gerichte aanpak van de problemen waar kinderen met geconfronteerd worden. Tegen 2015 moeten de 8 Millenniumdoelstellingen gehaald zijn: 1. De ergste honger en armoede uitbannen 2. Basisonderwijs toegankelijk maken voor iedereen 3. Gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevorderen 4. Kindersterfte terugdringen 5. De gezondheid van moeders verbeteren 6. Strijd leveren tegen HIV/aids, malaria en andere ziekten 7. Actief werken aan een duurzaam milieu 8. Werken aan een mondiaal partnerschap voor ontwikkeling
2
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
3
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
Kinderen als ontvangers van hulp Een bijkomend argument om meer aandacht te hebben voor kinderen binnen de ontwikkelingssamenwerking is dat kinderen vaak ontvangers zijn van hulp. Niemand hoeft nog overtuigd te worden dat bij het uitwerken van projecten de directe belanghebbenden moeten betrokken worden. Maar vaak wordt over het hoofd gezien dat ook kinderen een belangrijke doelgroep zijn. Kinderen hebben bewezen dat wanneer zij bij initiatieven worden betrokken, precies het verschil kunnen maken in de wereld om hen heen. Kinderen zijn belangrijke actoren van verandering, die zelf ook een actieve bijdrage leveren in de strijd tegen armoede. Kinderrechten als transversaal thema Al bovenstaande argumenten hebben er mee voor gezorgd dat kinderrechten in 2005 werden opgenomen als één van de prioritaire thema’s in de wet op de Belgische Internationale samenwerking van 1999. In deze wet staat wat de belangrijkste actiedomeinen zijn van de Belgische ontwikkelingssamenwerking en met welke thema’s in elk project moet rekening worden gehouden. Gender, zorg voor het leefmilieu en promotie van de sociale economie stonden al in de wet als aandachtspunten. Sinds 2005 zijn kinderrechten aan dit rijtje van transversale thema’s toegevoegd. Eerbied voor de rechten van het kind moet dus in elk beleid en elke actie van de Belgische ontwikkelingssamenwerking vorm krijgen. Dit is niet alleen het geval tussen België en de partnerlanden (directe bilaterale samenwerking), maar ook in het kader van samenwerking met internationale organisaties zoals de Verenigde Naties (directe multilaterale samenwerking) en met partners zoals de ngo’s en onderzoeksinstellingen (indirecte samenwerking). Hoe moet een ontwikkelingsbeleid dat aandacht heeft voor kinderrechten vorm krijgen? Op deze vraag wordt een antwoord geboden in de Strategienota over kinderrechten in ontwikkelingssamenwerking die op vraag van de Minister van Ontwikkelingssamenwerking werd opgesteld door DGOS, in samenwerking met BTC, academici en ngo’s. Deze strategienota werd in 2008 voorgesteld aan het parlement en is beschikbaar op www.dgos.be.
“De aanpassing van de wet op de internationale samenwerking gaf de nodige impuls om de aandacht voor kinderrechten te versterken en bij elke beleidsbeslissing of actie inzake ontwikkelingssamenwerking op structurele wijze rekening te houden met de rechten van het kind. De strategische nota over het respect voor kinderrechten in de ontwikkelingssamenwerking die in 2008 aan het Parlement werd voorgesteld, definieert onze prioriteiten terzake. Deze nota moet de Belgische actoren beter wapenen om ons engagement internationaal te handhaven. Het respect voor de rechten van het kind mag geen droombeeld blijven maar moet een dagelijkse realiteit worden.” (Minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel). 4
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN DE AKKOORDEN MET DE BELGISCHE PARTNERLANDEN In de aanbevelingen van de strategienota kinderrechten werd opgenomen om het respect voor kinderrechten te integreren in de beleidsdialoog met de partners. Een van de ogenblikken waarop deze aandacht kan geconcretiseerd worden is tijden het voorbereidend proces van het opstellen van de ISP’s (Indicatieve Samenwerkingsprogramma’s) en het overleg in het kader van de Gemengde Commissies. Het Platform Kinderrechten in Ontwikkelingssamenwerking heeft in dit kader een nota opgesteld. In de nota wil het Platform Kinderrechten in Ontwikkelingssamenwerking een aantal aanbevelingen formuleren voor zij die betrokkenen zijn bij de beleidsdialoog en de Gemengde Commissies om aandacht voor kinderrechten binnen de besprekingen mogelijk te maken: 1. Het Platform vraagt de verschillende betrokkenen de nodige aandacht voor het transversaal thema kinderrechten tijdens de beleidsdialoog mogelijk te maken, en dit in het kader van de bespreking van alle sectoren van samenwerking (educatie, gezondheid, maar ook landbouw en voedselzekerheid, basisinfrastructuur en maatschappijopbouw). De strategienota ‘Eerbied voor kinderrechten in ontwikkelingssamenwerking’ en de checklist die hiervoor ontwikkeld wordt kunnen hierbij als referentiekaders gebruikt worden. 2. Het Platform vraagt de aanbevelingen van het Comité voor de Rechten van het Kind, geformuleerd in de slotbeschouwingen of Concluding Observations (naar aanleiding van de bespreking van de landenrapporten van alle betrokken verdragstaten) en de General Comments van het Comité, te gebruiken als belangrijke referentiedocumenten bij het maken van een kinderrechten situatieanalyse en om de prioriteiten op het vlak van een ontwikkelingssamenwerking met aandacht voor kinderen en hun rechten te bepalen, in het kader van de beleidsdialoog en het uitwerken van de Indicatieve Samenwerkingsprogramma’s.
De nota is op aanvraag te verkrijgen bij het Secretariaat van het Platform:
[email protected].
5
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
HET KINDERRECHTENVERDRAG BLAAST 20 KAARSJES UIT. HEEFT DE EXTRA AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN DE VOORBIJE 20 JAAR AL EEN VERSCHIL KUNNEN MAKEN? Om de rechten van kinderen onder internationaal recht te beschermen, is het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) het belangrijkste juridisch bindend instrument. Het Kinderrechtenverdrag, dat unaniem door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd goedgekeurd op 20 november 1989, werd geratificeerd door 194 staten. Dit betekent dat alle landen ter wereld, met uitzondering van de Verenigde Staten van Amerika en Somalië, kinderrechten juridisch hebben verankerd. Somalië heeft op 20 november 2009 wel de intentie geuit om het ratificatieproces op te starten. Het kinderrechtenverdrag is dus geen morele verbintenis, maar een juridisch bindend verdrag! Geen enkel ander mensenrechtenverdrag komt zo dicht in de buurt van een universele ratificatie. Het Kinderrechtenverdrag is tegelijk ook het mensenrechtenverdrag dat inhoudelijk het grootste aantal domeinen bestrijkt. Het Kinderrechtenverdrag vierde op 20 november 2009 zijn 20ste verjaardag. Maar is er reden tot feesten? • • • •
93 miljoen kinderen – de meeste meisjes – gaan niet naar school. Meer dan 200 miljoen kinderen moeten werken om het gezinsinkomen te ondersteunen. 114 miljoen kinderen hebben geen toegang tot zuiver water, sanitaire voorzieningen en hygiëne. Elke dag nog sterven 24.000 kinderen aan ziekten die voorkomen kunnen worden.
Deze en vele andere voorbeelden van schendingen van de kinderrechten lijken erop te wijzen dat het Kinderrechtenverdrag na 20 jaar weinig of geen impact heeft gehad. Waarom dan blijven pleiten voor extra aandacht voor kinderrechten als we er niet in slagen vooruitgang te boeken? Niets is minder waar. De voorbije jaren is er al heel wat verwezenlijkt. Alleen is 20 jaar een wel erg korte periode, als we bedenken dat de ellende waarin honderden miljoenen kinderen leven, het gevolg is van vele tientallen jaren van structurele verwaarlozing van kinderen en hun rechten. Maar één ding staat vast: dankzij de toenemende aandacht voor kinderrechten is er wel degelijk al heel wat vooruitgang geboekt voor miljoenen kinderen in de wereld:
6
[NEWSLETTER]
•
• • •
FEBRUARI 2010
Kindersterfte is wereldwijd met de helft gedaald sinds 1960. Op dat ogenblik overleden gemiddeld 20 miljoen kinderen per jaar. Vandaag zijn dat er 8,8 miljoen. Steeds meer kinderen krijgen toegang tot betere gezondheidszorg, zuiver water en onderwijs. Steeds meer kinderen krijgen bijzondere bescherming tijdens conflicten of noodtoestanden. Minder kinderen worden gerekruteerd en ingezet als kindsoldaten in de oorlogen van volwassenen.
Deze en andere voorbeelden tonen aan dat de inspanningen wel degelijk resultaat opleveren. Alleen is het absoluut noodzakelijk om de komende jaren resoluut verder te kiezen voor een doorgedreven aandacht voor de problemen van kinderen en hun rechten. Vandaag sterven er per dag 10.000 minder kinderen dan in 1990. Als we hierin slagen als wereldgemeenschap, moeten we er ook in slagen om die andere problemen resoluut aan te pakken.
IS BELGIË EEN GOEDE LEERLING ALS HET GAAT OM AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING? Dat aandacht voor kinderrechten binnen ontwikkelingssamenwerking een noodzaak is, daar is ook het Belgische beleid van overtuigd. Getuige daarvan de opname in 2005 van kinderrechten als transversaal thema in de wet van 1999 inzake internationale samenwerking. In juli 2009 stelde senatrice Sabine de Bethune een parlementaire vraag aan minister van ontwikkelingssamenwerking Charles Michel, waarbij de minister resoluut het engagement van de Belgische overheid om kinderrechten naar voor te schuiven in het ontwikkelingsbeleid aankaartte: “2008 was een sleuteljaar. Het belang van meer aandacht voor de rechten van het kind in het geheel van ons samenwerkingsbeleid en van het lanceren van nieuwe projecten werd opnieuw bevestigd. Drie specifieke doelstellingen lagen aan de basis van onze acties in 2008: de finalisering en bekendmaking van de strategienota “eerbied voor de rechten van het kind in de ontwikkelingssamenwerking”; de strijd tegen het gebruik en de rekrutering van kindsoldaten en de strijd tegen de ergste vormen van kinderarbeid. In 2008 werd vanuit het budget van DGOS
7
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
in totaal voor 54.506.622 euro, of ongeveer 5 % van de totale uitgaven van DGOS, uitgegeven aan acties met kinderrechtenmarker “2”, acties waarvoor kinderrechten dus een hoofdmotief vormde. Hiervan werd 18.807.987 euro uitgegeven via de bilaterale samenwerking, 10.923.078 euro via de niet-gouvernementele samenwerking, 22.489.138 euro via de multilaterale samenwerking en 2.286.418 euro via de bijzondere interventies. Daarnaast werden nog 426.708.505 euro uitgegeven op het DGOS budget aan acties met de marker “1” voor kinderrechten. Deze bestonden voor het grootste deel uit bijdragen aan internationale organisaties die kinderrechten als bijzonder aandachtspunt in hun werking hebben geïntegreerd. Er zijn momenteel projecten lopende binnen de administratie om de kwaliteit van de invulling van de transversale markers in de toekomst nog meer te controleren, om zo de betrouwbaarheid en volledigheid van de statistieken te vergroten.” (Antwoord van minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel op de schriftelijke vraag 4-3643 van Sabine de Bethune van 23 juni 2009). Anderzijds is ook in het parlement de aandacht voor kinderrechten in een internationale context voelbaar. Zo wordt in januari 2010 in de Senaat een resolutie besproken over 20 jaar Kinderrechtenverdrag waarbij in de aanbevelingen specifiek wordt gekeken naar de plaats van kinderrechten binnen de Belgische ontwikkelingssamenwerking (voorstel van resolutie van de heer Philippe Fontaine nr. 4-1514/1). Het Innocenti Reseach Center, het onderzoeksbureau van UNICEF heeft een studie laten uitvoeren door ODI (Overseas Development Institute) om na te gaan hoe aandacht voor kinderrechten binnen ontwikkelingssamenwerking in verschillende donorlanden gerealiseerd wordt. Er wordt nagegaan of kinderrechten de nodige aandacht en ondersteuning krijgen die ze verdienen. Het onderzoek zit momenteel in een laatste fase. Het Belgische beleid werd hiervoor onder de loep genomen, alsook de situatie in Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Canada, de Europese Unie en Duitsland. De studie zal in de loop van 2010 gepubliceerd worden. Maar uit de eerste resultaten blijkt al dat België wel degelijk een inspanning doet om een kinderrechtenbeleid door te voeren in zijn ontwikkelingsbeleid. Er zijn zeker nog aandachtspunten en werkpunten, maar in vergelijking met andere donorlanden speelt België wel degelijk een actieve rol en het Belgische beleid zou hierover gerust wat meer mogen communiceren naar de andere Europese partnerlanden.
8
[NEWSLETTER]
FEBRUARI 2010
KINDEREN IN GEWAPENDE CONFLICTEN, ÉÉN VAN DE PRIORITEITEN IN HET BELGISCHE BELEID Wereldwijd krijgen vele honderdduizenden kinderen en jongeren te maken met de directe of indirecte gevolgen van oorlog en geweld. In het Belgische Ontwikkelingsbeleid wordt de problematiek van kinderen in gewapende conflicten als prioriteit naar voor geschoven. Tijdens een internationale conferentie, “Rehabilitation and Reintegration of War-Affected Children” op 22 en 23 oktober 2009 in het Paleis der Academiën te Brussel werden internationale experts en beleidsmakers, die werken rond herstel van door oorlog getroffen kinderen, samengebracht. Tijdens de conferentie konden wetenschappers, praktijkmensen en beleidsmakers hun kennis en ervaringen uitwisselen. De conferentie kwam tot stand in samenwerking met het Platform Kinderrechten in Ontwikkelingssamenwerking. Twee leden van het Platform Wouter Vandenhole (UNICEF Leerstoel-UA) en Ilse Derluyn (Centre for Children in Vulnerable Situations) waren medeorganisatoren, samen met de KUL en de VUB. De beleidsaanbevelingen die na de conferentie werden geformuleerd als antwoord op de vele vragen vanuit het beleid, zijn te lezen op www.rrwac.be.
HET PLATFORM KINDERRECHTEN IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Dit Platform is een informele groep die op initiatief van Plan België, UNICEF België en ECPAT België, werd opgericht om kennis rond kinderrechten en ontwikkelingssamenwerking samen te brengen. Verschillende ontwikkelingsngo’s en onderzoekscentra zijn actief lid, evenals onafhankelijke experts met terreinervaring en/of een specifieke expertise op het gebied van kinderrechten en ontwikkelingssamenwerking. Het Platform organiseert allerhande activiteiten om een zo breed mogelijk draagvlak te creëren in België voor het belang dat gehecht moet worden aan kinderrechten binnen ontwikkelingssamenwerking. Zo verleent het Platform advies aan het beleid en verzorgt het opleidingen over dit thema, gericht aan overheden en ngo’s. Huidige leden van het Platform: UNICEF België, Plan België, ECPAT België, 11.11.11, SOS Kinderdorpen, Geomoun, Vlaams Internationaal Centrum, Entraide et Fraternité, Croix Rouge Belgique, Dynamo International, Professor Wouter Vandenhole (Universiteit Antwerpen-UNICEF Leerstoel), Professor Eugeen Verhellen (hoogleraar emeritus Universiteit Gent), Professor Isabelle Ravier (Centre Interdisciplinaire des Droits de l’enfant), Aguilar Luisa (onafhankelijk expert), Ilse Derluyn (Centre for Children in Vulnerable Situations).
Op www.dgos.be kan je de volledige strategienota “Eerbied voor de Rechten van het kind in de ontwikkelingssamenwerking raadplegen alsook een folder over kinderrechten in ontwikkelingssamenwerking. Bijkomende informatie kan ook aangevraagd ontwikkelingssamenwerking, of bij één van haar leden.
worden
bij
het
Platform
Platform Kinderrechten in Ontwikkelingssamenwerking – Secretariaat UNICEF België Charlotte Van den Abeele –
[email protected] Lenniksebaan 451 – 1070 Brussel – Tel. : 02/230.59.70
kinderrechten
in
9
