Voorstel aan de raad. Onderwerp: Aanbevelingen rekenkamer rapport Sturen of schaven

Voorstel aan de raad Nummer: 131003458 Steller: Afd: Telefoon: E-mail:

C. Rijksen Griffie 0320-278544 [email protected]

Punt 7b van de agenda van de vergadering van 12 februari 2013.

Onderwerp: Aanbevelingen rekenkamer rapport “ Sturen of schaven”. Voorgesteld besluit: 1. Het subsidiebeleid centraal te verankeren in de beleidscyclus en in de planning- en control cyclus door in het jaarverslag en in de begroting een vaste paragraaf subsidies op te nemen waarin van alle subsidies een overzicht is opgenomen van de subsidies van het afgelopen jaar en het huidige jaar en bij de begroting ook van het begrotingsjaar. 2. Een beleidsnota over het subsidiebeleid aan de raad ter vaststelling voor te leggen, hierin toetsingscriteria voor het beoordelen van de evaluatie van subsidies op te nemen en het aantal subsidievormen te beperken. 3. De belangrijkste beleidsdoelen en de gewenste maatschappelijke effecten SMART te formuleren en deze te koppelen aan elke verstrekte subsidie. 4. De evaluatie (op doelmatigheid en doeltreffendheid) van subsidieverstrekking een vast onderdeel te maken van de subsidiecyclus door in elk tweede jaar van een raadsperiode een evaluatierapport aan de raad voor te leggen over de doelmatigheid en doeltreffendheid van de verstrekte subsidies aan de grotere instellingen. 5. Een openbaar subsidieregister aan te leggen. 6. Bij besluitvorming over verstrekken van of bezuinigen op subsidies expliciet de doelmatigheid en doeltreffendheid te betrekken. Aanleiding en context: Op 24 oktober 2012 heeft de rekenkamer haar rapport “sturen of schaven” aan de raad aangeboden. In de BOB bijeenkomst van 4 december 2012 heeft de rekenkamer het rapport en haar aanbevelingen nader toegelicht. De voorzitter heeft hierbij geconcludeerd dat; o het onderwerp (nadat de commissie van de rekening een raadsvoorstel heeft ingediend) kan worden geagendeerd voor een oordeelvormende sessie. o Gezien het belang voor volgende processen dit onderwerp in eerste kwartaal 2013 afronden.

Behandelprocedure: De rekenkamer heeft het rapport op 4 december jl. toegelicht, de commissie van de rekening heeft op zich genomen de aanbevelingen van de rekenkamer als voorgesteld besluit in te brengen als initiatief raadsvoorstel ter oordeelvorming in de raad van 29 januari 2013. Beoogd effect: Zowel in de samenleving als in de politiek is er veel aandacht voor subsidies. Dit is ook één van de belangrijkste financiële instrumenten die de overheid heeft. De afgelopen jaren is al vrij veel bezuinigd, dit is vooral gebeurd volgens de zogenaamde “kaasschaafmethode”. Om in de toekomst een (beter) kader te hebben voor het verstrekken van of het bezuinigen op subsidies is een aantal concrete verbeter voorstellen geformuleerd. Argumenten: De rekenkamer heeft in haar rapport “sturen of schaven” als hoofdconclusie geformuleerd; “De gemeente Lelystad (raad, college en organisatie) heeft onvoldoende inzicht in de doeltreffendheid en doelmatigheid van de afzonderlijke subsidies. Daarmee ontbreekt ook het inzicht in de resultaten van het beleid. De gemeente stuurt niet voldoende actief op doelmatigheid en doeltreffendheid. Het ontbreekt aan gemeentebrede, centrale sturing op de inzet van het instrument subsidie”. Tevens heeft zij een zestal aanbevelingen gedaan, deze aanbevelingen zijn geredigeerd door de commissie van de rekening als voorgesteld besluit opgenomen. Lelystad, 15 januari 2013. De voorzitter van de commissie van de rekening van de gemeente Lelystad. J. van de Beek

RAADSBESLUIT

Nummer: 131003458 De raad van de gemeente Lelstad, Op voorstel van de commissie van de rekening dd. 15 januari 2013 BESLUIT; 1. Het subsidiebeleid centraal te verankeren in de beleidscyclus en in de planning- en control cyclus door in het jaarverslag en in de begroting een vaste paragraaf subsidies op te nemen waarin van alle subsidies een overzicht is opgenomen van de subsidies van het afgelopen jaar en het huidige jaar en bij de begroting ook van het begrotingsjaar. 2. Een beleidsnota over het subsidiebeleid aan de raad ter vaststelling voor te leggen, hierin toetsingscriteria voor het beoordelen van de evaluatie van subsidies op te nemen en het aantal subsidievormen te beperken. 3. De belangrijkste beleidsdoelen en de gewenste maatschappelijke effecten SMART te formuleren en deze te koppelen aan elke verstrekte subsidie. 4. De evaluatie (op doelmatigheid en doeltreffendheid) van subsidieverstrekking een vast onderdeel te maken van de subsidiecyclus door in elk tweede jaar van een raadsperiode een evaluatierapport aan de raad voor te leggen over de doelmatigheid en doeltreffendheid van de verstrekte subsidies aan de grotere instellingen. 5. Een openbaar subsidieregister aan te leggen. 6. Bij besluitvorming over verstrekken van of bezuinigen op subsidies expliciet de doelmatigheid en doeltreffendheid te betrekken.

Lelystad, 29 januari 2013 De raad van de gemeente lelystad, De griffier,

de voorzitter

Onderwerp:                            FW: Aanbieding rekenkamerrapport 'Sturen of schaven' t.a.v. de raad Bijlagen:                                   Scan aanbiedingsbrief raad.pdf; Subsidiebeleid definitief hoofdnota.pdf; Subsidiebeleid definitief nota van bevindingen.pdf     Geachte raad,

 

  De rekenkamer Lelystad heeft het genoegen u hierbij haar rapport ‘Sturen of schaven’ aan te bieden. Dit rapport is gebaseerd op het rekenkameronderzoek naar het subsidiebeleid van de gemeente Lelystad, zoals in 2011 / 2012 uitgevoerd door Berenschot. Het rapport bestaat uit twee delen: deel 1 is het (hoofd)rapport van de rekenkamer en deel 2 is de nota van bevindingen van de onderzoekers.   ‘De overkoepelende conclusie van de rekenkamer is, dat de gemeente Lelystad geen totaal overzicht heeft van de verstrekte subsidies en onvoldoende zicht op de resultaten en effecten van afzonderlijke subsidies. De beslissingen van de gemeente over het verstrekken, wijzigen of stoppen van subsidies worden in onvoldoende mate genomen op basis van de effectiviteit en de resultaten. Het evalueren van subsidie is des te meer van belang bij bezuinigingen. Als de gemeente niet goed weet wat wel of niet werkt is het risico groot, dat maatschappelijk zinvolle activiteiten worden wegbezuinigd en minder zinvolle activiteiten ongemoeid blijven.’   Indien u naar aanleiding van dit rekenkamerrapport vragen en / of opmerkingen heeft, kunt u contact opnemen met de secretaris van de rekenkamer Lelystad.    Wij vertrouwen erop dat wij u hiermee voldoende hebben ingelicht.   Hoogachtend, de rekenkamer van de gemeente Lelystad,   de secretaris,                                              de voorzitter, P.B. Nieuwenhuis.                                       R.J.E. Douma   Bericht is verzonden door: Jacqueline Loosman Secretaresse

Stadhuisplein 2, Lelystad Postbus 91, 8200 AB Lelystad Telefoon: 0320-278397 www.lelystad.nl/rekenkamer [email protected] Wij werken duurzaam en digitaal en ontvangen uw correspondentie daarom bij voorkeur elektronisch, bijvoorbeeld via e-mail of e-formulier!

file:////S-File01/.../jmhee/Desktop/FW%20Aanbieding%20rekenkamerrapport%20'Sturen%20of%20schaven'%20t.a.v.%20de%20raad.htm[24-10-2012 16:54:28]

Colofon Rekenkamer Lelystad Leden Robert Douma, voorzitter Ing Yoe Tan, lid Iris Koopmans, lid Dit onderzoek is uitgevoerd door Berenschot Jeroen Gelevert, projectleider / onderzoeker Dorrit de Jong, onderzoekster Ronald van der Mark, begeleider Jan Willem Giessen, begeleider Het hoofdrapport (gebaseerd op het onderzoek) is geschreven door Patricia Nieuwenhuis, secretaris rekenkamer Lelystad Contactgegevens Rekenkamer Lelystad Postbus 91 8200 AB LELYSTAD Telefoon 0320-278397 www.lelystad.nl/rekenkamer Bezoekadres Stadhuis Lelystad Stadhuisplein 2 8232 ZX LELYSTAD Datum 16 oktober 2012

Inhoudsopgave Deel 1: Hoofdrapport

1

Inleiding

1

2

Samenvatting

5

3

Leeswijzer

9

4

Conclusies

11

4.1 4.2 4.3

11 11 11

Algemene indruk Hoofdconclusie Subconclusies

5

Aanbevelingen

15

6

Bestuurlijke reactie

19

7

Nawoord van de Rekenkamer

23

8

Bijlagen

27

Bijlage : Verklarende woordenlijst. Bijlage : Sociogrammen. Bijlage : motie 10 van 30 november 2010. Bijlage : motie 20 van 3 juli 2012.

29 37 41 43

1 Inleiding Waarom heeft de rekenkamer Lelystad subsidies onderzocht? Zowel in de samenleving als in de politiek is veel aandacht voor subsidies. Er wordt ook vrij veel (belasting)geld aan besteed. Nederlandse gemeenten besteden jaarlijks gemiddeld meer dan 10% hun totale uitgaven aan subsidies. In de gemeente Lelystad gaat het elk jaar om enkele tientallen miljoenen euro’s. Het verlenen van een subsidie aan een instelling is geen doel op zich. Subsidies moeten bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Subsidies kunnen ook bijdragen aan andere behoeften uit de samenleving. Het algemeen belang staat hierbij voorop. Het viel de rekenkamer Lelystad op, dat raadsleden steeds weer vragen stellen over subsidies. Zij hebben onder meer behoefte aan een totaaloverzicht1. Ook willen ze weten of de subsidies wel doeltreffend en doelmatig worden besteed. Het is enkele raadsleden opgevallen, dat er over steeds minder indicatoren in het jaarverslag wordt gerapporteerd. De afgelopen jaren is in Lelystad al vrij veel bezuinigd. Dat geldt ook voor de uitgaven voor subsidies. Het college van Lelystad gaat hierbij uit van behoud van effectief sociaal beleid en van acceptabele lasten voor de inwoner. De gemeente bezuinigde tot nu toe meestal met behulp van de zogenaamde ‘kaasschaafmethode2’. Dit alles was aanleiding voor de rekenkamer om een onderzoek te starten naar subsidies. Wat heeft de rekenkamer onderzocht? De rekenkamer wil weten hoe doelmatig en doeltrefend het gemeentelijk subsidiebeleid is. Ook wil de rekenkamer inzicht in de verschillende subsidiestromen en het netwerk van instellingen die subsidie krijgen. Subsidiebeleid is een breed onderwerp om te onderzoeken. Daarom heeft de rekenkamer met name gekeken naar de grotere subsidiestromen op het gebied van kunst en cultuur, welzijn en sport. Drie instellingen zijn uitgekozen voor nader onderzoek. Dit zijn het Sportbedrijf, de Kubus en Stichting Welzijn Lelystad. We hebben de regels en procedures voor verstrekking van subsidies onderzocht. Ook hebben we gekeken of er voldoende informatie is voor sturing en controle. Daarnaast zijn we nagegaan in hoeverre klanten tevreden zijn. Het onderzoek richtte zich op de periode van na 29 mei 20083 tot begin 2012. Wat is subsidie? Subsidie is één van de belangrijkste financiële beleidsinstrumenten die de overheid heeft. Het is een uitkering in geld van de overheid aan particuliere instellingen. Subsidie is bedoeld om bepaalde activiteiten te stimuleren, die de overheid in het algemeen belang vindt. Dit zijn activiteiten die de overheid om verschillende redenen niet zelf uitvoert. De overheid probeert met subsidie voor verandering in de samenleving te zorgen door middel van financiële prikkels. De wettelijke regels voor subsidies staan o.a. in de Algemene Wet Bestuursrecht4. Hierin staat dat subsidie een aanspraak op geld is. Subsidie wordt verstrekt door de overheid5. Het is geen betaling voor goederen of diensten (inkoop). Subsidie wordt verleend voor bepaalde activiteiten. Meestal gaat het om acti1

Zie ook de bijlagen motie 10 en motie 20. Dat is een manier van bezuinigen door op veel posten een beetje in te houden. 3 De vaststelling van de nieuwe Algemene Subsidieverordening Lelystad. 4 Artikel 4:21 lid 1. 5 In de wet staat: een bestuursorgaan. 2

1

viteiten die van belang zijn voor de samenleving, maar die moeilijk ‘door de markt’ kunnen worden uitgevoerd. Er zijn verschillende vormen van subsidie zoals budgetsubsidie, projectsubsie, waarderingssubsidie, etc. Hoe zijn subsidierelaties in Nederland de afgelopen jaren veranderd? De afgelopen vijftien jaar is de subsidierelatie tussen gemeenten en maatschappelijke instellingen behoorlijk veranderd. Deze relatie is zakelijker en afstandelijker geworden. Vroeger subsidieerde de overheid met name de maatschappelijke instellingen zelf. Vandaag de dag subsidieert de overheid de activiteiten die de instellingen uitvoeren. Deze activiteten moeten bijdragen aan een maatschappelijk doel. Bijvoorbeeld het oplossen van een probleem in de samenleving. Het is in Nederland een algemeen verschijnsel, dat budgetsubsidies automatisch worden voortgezet ongeacht de resultaten. Projectsubsidies worden in principe gewoon stopgezet ongeacht de resultaten. Hoe worden subsidies verstrekt en verantwoord? In het gunstigste geval ziet de subsidiecyclus er in grote lijnen als volgt uit: De gemeente bepaalt van tevoren welke maatschappelijke doelen zij voor ogen heeft. Dat staat in de beleidskaders die de gemeente opstelt. Daarin staat ook welke gevolgen (effecten) het beleid in de samenleving moet hebben. De gemeente beschrijft hoe de gesubsidieerde activiteiten aan de doelen moeten bijdragen. De gemeente geeft ook van tevoren aan hoe zij gaat meten in hoeverre haar doelen zijn bereikt. Dat doet de gemeente o.a. met indicatoren of kengetallen. De gemeente kan daarvoor bijvoorbeeld de toe- of afname van bepaalde verschijnselen in de samenleving, de klanttevredenheid of de kwaliteit van de geleverde dienst meten. Voor de uitvoering moet de gemeente concrete afspraken met instellingen maken. Dit zijn prestatieafspraken. Zo’n afspraak kan bijvoorbeeld gemaakt worden over aantal ingezette uren, aantal activiteiten, openingstijden, etc. De ambtelijke organisatie kan de uitvoering goed in de gaten houden o.a. aan de hand van de indicatoren en de prestatieafspraken. Daarover rapporteert de organisatie aan college en raad. De instellingen verantwoorden in hoeverre zij de afgesproken prestaties hebben uitgevoerd en in hoeverre de doelen zijn bereikt. Aan de hand van de verantwoording door de instellingen evalueert de gemeente. Raad en college besluiten over het voortzetten, wijzigen 2

of stopzetten van subsidies. Dit is een politieke keuze. De uitkomsten van evaluaties bieden ondersteuning bij deze keuze. De manier waarop kaderstelling en gewenste maatschappelijke effecten leiden tot activiteiten van instellingen hebben we hieronder in schema weergegeven.

Het is heel belangrijk dat al alle kaders en afspraken van tevoren zorgvuldig worden vastgelegd. Als vooraf (kaderstelling & beleid) doelen niet SMART6 worden geformuleerd, kan achteraf (verantwoording) onmogelijk gemeten worden welke bijdrage de uitgevoerde activiteiten hebben geleverd aan het gemeentelijke doelen. Ook kan dan niet gemeten worden welke effecten zijn bereikt. Hoe goed doen andere Nederlandse gemeenten het? Gemeenten weten niet altijd of subsidies doeltreffend zijn. Berenschot heeft in 2009 vergelijkend onderzoek gedaan onder 43 Nederlandse gemeenten7. Hieruit bleek, dat 75% geen inzicht in het effect van subsidies voor welzijnswerk heeft. Van deze gemeenten vertaalt 28% haar maatschappelijke doelen niet door in de concrete prestatieafspraken met instellingen. Necker en Van Naem analyseerde in 2010 conclusies van 40 onderzoeken naar subsidiebeleid. Hieruit bleek, dat 95% van de onderzochte gemeenten niet kon aantonen dat hun subsidiebeleid doeltreffend is. In september 2011 deed Necker en Van Naem opvolgingsonderzoek. Hieruit bleek dat er nog niet veel in de uitvoering van het subsidiebeleid was verbeterd. In meer dan de helft van de onderzochte gemeenten werden de volgende constateringen gedaan: • De doelen van het gemeentelijke beleid zijn niet SMART. • Er is geen koppeling tussen gemeentelijk beleid en subsidieafspraken. • De afspraken met de gesubsidieerde instellingen zijn niet specifiek en meetbaar. • De gesubsidieerde instellingen verantwoorden niet over de realisatie van doelen. • De gemeente gebruikt de verantwoording van de instellingen niet om actief bij te sturen.

6 7

Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Subsidierelaties in de welzijnssector, Berenschot, juni 2009.

3

Gemeenten worden wel steeds duidelijker in het schetsen van de doelen waaraan de subsdies moeten bijdragen. Steeds meer gemeenten maken prestatieafspraken of uitvoeringsovereenkomsten met gesubsidieerde instellingen. De ontwikkelingen in Lelystad zijn vergeleken met deze uitkomsten. Hoe goed doen andere Nederlandse overheden het? Niet alleen gemeenten hebben moeite met een effectief subsidiebeleid. Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer8 bleek, dat ook het Rijk de effectiviteit van subsidies meestal niet meet. Als dat wel gebeurt, gebeurt dat vaak niet goed genoeg. Hierdoor blijft onbekend of subsidies doeltreffend en doelmatig worden besteed. Dat betekent ook meteen dat de Tweede Kamer niet goed wordt geïnformeerd. Als de kamer wordt geïnformeerd, gebeurt dat vaak op basis van onjuiste, onvolledige of gekleurde informatie. Dat is ook vastgesteld bij onder meer de Provincie Flevoland. Zo blijkt uit recent onderzoek door de Randstedelijke Rekenkamer9. De Randstedelijke Rekenkamer heeft geconstateerd, dat de provincie Flevoland weinig inzicht heeft in de doeltreffendheid van haar subsidies. Tijdens het onderzoek bleek dat de provincie Flevoland geen actueel en volledig overzicht beschikbaar had van de huidige subsidies. Zonder overzicht is het voor de provincie lastig om beslissingen te nemen over subsidies. Inzicht in de looptijd van subsidies is ook belangrijk, omdat het voor veel subsidies wettelijk verplicht is om deze ten minste één maal per vijf jaar te evalueren. Dit heeft de provincie maar deels gedaan. Evalueren is nodig om te bepalen of een subsidie doeltreffend is geweest en om af te kunnen wegen of een subsidie moet worden bijgesteld. Bij de provincie Flevoland is maar een deel van de subsidies geëvalueerd en de kwaliteit van deze evaluaties is matig. Hoewel wordt aangegeven waaraan de subsidie is besteed, blijft onduidelijk of beleidsdoelen met behulp van de subsidies zijn bereikt.

8 9

Leren van subsidie-evaluaties, Algemene Rekenkamer, 13 oktober 2011. Inzicht in doeltreffendheid van subsidies, Randstedelijke Rekenkamer, 6 maart 2012.

4

2 Samenvatting Wat zijn de ontwikkelingen in Lelystad? De gemeente Lelystad werkt steeds minder met projectsubsidies10. In plaats daarvan gebruikt de gemeente de afgelopen jaren meer jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies11. De gemeente Lelystad keert ook (kleine) subsidies uit. Dit kunnen waarderingsof exploitatiesubsidies zijn. De gemeente legt meer nadruk op het subsidiëren van activiteiten. Het behouden van voorzieningen op zich wordt minder gesubsidieerd. De gemeente verstrekt steeds meer grote subsidies. In Lelystad gaat circa 90% van de subsidies naar ongeveer tien grote instellingen. Een veel kleiner deel gaat naar een groot aantal andere verenigingen en organisaties. Met kleine subsidies loopt de gemeente risico op inefficiënties. Het verstrekken van veel kleine subsidies kan naar verhouding hoge kosten voor uitvoering met zich meebrengen. Toch kan het zijn, dat aan die kleine subsidies een groot politiek belang wordt gehecht. De laatste tijd werkt de gemeente Lelystad steeds meer met accounthouders voor de gesubsidieerde instellingen. De accounthouder is op de hoogte van alle contacten en afspraken met zijn (of haar) instellingen. De portefeuillehouder, de accounthouders en de instellingen zijn tevreden over deze manier van werken. Nu de gemeente minder projectsubsidies verstrekt en accountmanagement voor grote instellingen heeft ingevoerd, heeft de gemeente aantoonbaar minder uitvoerings- en transactiekosten. Hoe ziet het subsidieproces eruit? De regels voor subsidieverstrekking in Lelystad zijn vastgelegd in de Algemene Subsidieverordening Lelystad. Hierin staan in hoofdlijnen de procedureregels voor het verstrekken, controleren en verantwoorden van subsidies. De verordening maakt voldoende helder wat van alle betrokken partijen12 wordt verwacht. In de verordening en de aanvullende beleidsregels zijn de procedureregels helder en ondubbelzinnig beschreven. Maar deze procedureregels zijn in de praktijk niet echt een beleidsinstrument voor voor de inzet van subsidies. Er is geen overkoepelende visie voor de inzet van het instrument subsidie aangetroffen. Subsidies worden inhoudelijk getoetst aan de verschillende beleidsnota’s. Het subsidieproces in de gemeente Lelystad verloopt volgens een vaste jaarcyclus. Zowel de gemeente als de instellingen houden zich netjes aan de planning van de jaarcyclus. De stappen in het subsidieproces worden meestal in de juiste volgorde en op tijd doorlopen. In de Lelystadse praktijk beschrijven instellingen hun activiteiten in hun aanvraag en / of hun begroting. Aan de hand hiervan leggen gemeente en instelllingen afspraken vast in een uitvoeringsovereenkomst. De instellingen verantwoorden achteraf of de afgesproken activiteiten ook zijn uitgevoerd. Er is aandacht voor de bedrijfsvoering. De verstrekte subsidies worden bijgehouden in een managementinformatiesysteem. Sinds eind 2010 is de gemeente Lelystad bezig met het invoeren van een subsidievolgsysteem. Er is echter nog geen overzicht over het totaal. In de jaarverslagen van 2010 en 2011 van de gemeente Lelystad was bijvoorbeeld geen paragraaf subsidiebeleid opgenomen. 10

Dit zijn subsidies die bijdragen aan een bepaald project. Deze subsidies zijn meestal beperkt in tijd en ruimte. Ze hebben duidelijke doelstellingen en een openbaar karakter. 11 Dit zijn een subsidies voor één of meer jaren. Het subsidiebedrag hangt samen met de afgesproken prestaties (activiteiten/producten). 12 Raad, college, ambtelijke organisatie en gesubsidieerde instelling.

5

Heeft de gemeente Lelystad voldoende informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid van subsidies? Met de huidige subsidie- en beleidscyclus kan de gemeente niet goed vaststellen of de subsidies doelmatig en doeltreffend worden besteed. Subsidies worden niet regelmatig geëvalueerd om te bepalen of ze moeten worden voortgezet, gewijzigd of stopgezet. Zo’n evaluatie zou een vast onderdeel van de subsidiecyclus moeten zijn, maar dat is het in de praktijk nu niet. De gemeente doet regelmatig op verschillende beleidsterreinen onderzoek. Bijvoorbeeld beleidsevaluaties, zoals de evaluatie van het cultuurbeleid of de evaluatie van het sportbeleid. Er is ook veel onderzoek naar de mening van de Lelystadse inwoner / gebruiker beschikbaar. Zowel de instellingen als de gemeente doen onderzoek naar dienstverlening, behoeften bij klanten en klanttevredenheid. Maar de evaluaties en onderzoeken worden nog onvoldoende betrokken bij de vorming of wijziging van beleid. Ze worden zeker niet betrokken bij de besluitvorming over het aangaan, (gewijzigd) voortzetten of stopzetten van subsidies. Wanneer besluiten over subsidies niet op basis van evaluaties worden genomen, is er een risico op vernietiging van maatschappelijk kapitaal. Effectieve subsidies kunnen dan ondanks goed resultaat worden stopgezet. Niet-effectieve subsidies kunnen ondanks slecht resultaat worden voortgezet. Ook wanneer de gemeente bezuinigt volgens de ‘kaasschaafmethode’, is er risico op kapitaalvernietiging. De verantwoordingsdocumenten van gesubidieerde instellingen geven onvoldoende informatie voor een goede controle. Instellingen zijn niet altijd duidelijk over het verband tussen het beleid van de gemeente en hun activiteiten. Instellingen rapporteren ook onvoldoende in hoeverre doelen worden bereikt. Meestal is ook niet met instellingen afgesproken dat ze dat moeten doen. De gemeente controleert met name op prestaties. De gemeente controleert niet hoe deze prestaties bijdragen aan de doelen van de gemeente. Ook controleert de gemeente niet wat de kwaliteit van deze prestaties is. De raad kan daarom de uitvoering niet goed controleren. Verschillende manieren hetzelfde te bereiken? Meestal zet de gemeente subsidie in als middel om maatschappelijke doelen te bereiken. Dit middel wordt bij elke instelling weer op een andere manier ingezet. Er zijn verschillende vormen en varianten, die soms tegelijkertijd bij een instelling worden toegepast. Op die manier wordt maatwerk per instelling geboden. Deze praktijk is minder overzichtelijk. Er is op deze manier ook risico op inefficiënties. Soms maakt de gemeente gebruik van andere vormen dan subsidie. Voorbeelden hiervan zijn Sportbedrijf Lelystad en City Marketing Lelystad. Daar wordt gebruik gemaakt van een dienstverleningsovereenkomst. Dit is in feite het inkopen van activiteiten, in plaats van het subsidiëren van activiteiten. Uit dit onderzoek blijkt niet, dat deze werkwijze effectiever of efficiënter is dan een subsidierelatie. Ook hier is een risico op inefficiënties. De verschillende regelingen zijn de afgelopen jaren niet geëvalueerd13.

13 Wegen de voordelen van een afwijkende constructie (nog steeds) op tegen de nadelen? Wordt de raad op eenzelfde wijze (afdoende) geïnformeerd als bij een subsidierelatie? Is een dergelijke constructie op meer beleidsvelden een optie of zelfs voordelig?

6

Hoe goed stuurt de raad op subsidies (kaderstellende rol)? De raad vult zijn kaderstellende rol niet optimaal in. In de voor dit onderzoek bestudeerde beleidskaders14 is de beschrijving van doelen, effecten en prestaties in kaderstelling en beleid vaak onvoldoende concreet (SMART) en overzichtelijk. De raad doet wel pogingen beleid SMART-er te formuleren en indicatoren te benoemen. Op papier zijn de taken en verantwoordelijkheden tussen raad en college duidelijk verdeeld. De raad stelt de kaders vast, waarbinnen het college moet uitvoeren. De raad stelt elke vier jaar de beleidskaders (voor onder andere welzijn, sport en cultuur) vast. De raad stelt jaarlijks de financiële kaders vast, door het vaststellen van de programmabegroting. De uitvoeringsovereenkomsten met de instellingen zijn gebaseerd op deze beleidskaders en financiële kaders. De raad is in algemene zin op de hoogte van zijn mogelijkheden om het subsidiebeleid bij te sturen. De raad gebruikt deze mogelijkheden ook. Dit kan overigens nog wel beter. Zo zijn bijvoorbeeld niet alle raadsleden op de hoogte van het door henzelf vastgestelde beleid. Het is vaak niet makkelijk een directe relatie te leggen tussen de prestaties van een instelling en de mate waarin maatschappelijk effect wordt bereikt. Vaak kan de instelling het behalen van het beleidsdoel ook niet helemaal zelfstandig beïnvloeden. Ook andere instanties, gebeurtenissen en omstandigheden kunnen invloed hebben op een het maatschappelijk effect. Dat maakt het meten van maatschappelijke effecten, het bereiken van doelen en de invloed van prestaties hierop, meteen ook lastig. Daarom moet het oorzakelijk verband hiertussen aannemelijk worden gemaakt. Het verband moet dus worden ‘geconstrueerd’, bijvoorbeeld met behulp van een doelenboom. Met indicatoren kan vervolgens de doeltreffendheid worden gemeten. De organisatie van de gemeente Lelystad werkt actief aan verbeteringen op het gebied van SMART formuleren. De gemeente maakt echter onvoldoende gebruik van klanttevredenheidsonderzoeken (en dergelijke) van de instellingen zelf. Ook de eigen evaluatieonderzoeken kunnen beter worden benut bij de beslissing over het aangaan, voortzetten, wijzigen of stoppen van subsidies. Hoe goed controleert de raad (controlerende rol)? Op dit moment vult de raad zijn kaderstellende en controlerende taak nog niet optimaal in. Dit heeft een aantal oorzaken: • Doordat kaderstelling en beleid onvoldoende SMART is geformuleerd, is er ook onvoldoende informatie over de doeltreffendheid van subsidies. Daarmee wordt het lastig te beoordelen of de gemeente met de subsidies heeft bereikt wat haar voor ogen stond. Raad en college kunnen daarom ook niet goed overzien of het geld juist is besteed. • De raad heeft geen totaalinzicht in verleende subsidies en in subsidiestromen. Dat gebrek aan overzicht bij de raadsleden is ook niet zo vreemd. Er is veel inhoudelijk beleid. Uit dit beleid komen veel subsidierelaties met instellingen voort. De Lelystadse raad zou daarom vaker kunnen vragen om uitleg bij de verantwoordingsinformatie. De gemeente mist beleid voor de inzet van het instrument subsides. Subsidieverstrekking gebeurt op basis van inhoudelijk beleid op een bepaald terrein, waarbij subsidie een goed middel lijkt. • Beschikbare informatie van instellingen komt niet altijd bij de raad terecht. Het is de vraag of het college en de ambtelijke organisatie op de hoogte zijn van alle informatie die beschikbaar is. De hele organisatie zou veel voordeel kunnen hebben van een overkoepelend overzicht van deze informatie.

14

Het Beleidsplan Wmo 2010 – 2013, de Cultuurnota 2009 – 2012, de Actualistienota voor het Cultuurbeleid en de kadernota Sport 2009 – 2012.

7

Hoe gaat de raad om met het ontbreken van informatie? De raad weet dat hij informatie mist. Door middel van moties probeert de raad zijn informatiepositie te verbeteren. In 2009 heeft de raad motie 10 aangenomen. Daarin verzoekt de raad het college meer duidelijkheid over de verstrekte subsidies te geven. In juli 2012 heeft de raad motie 20 aangenomen. Hierin draagt de raad het college op vóór de behandeling van de programmabegroting 2013 – 2016 een overzicht te geven van de instellingen, waarmee de gemeente een subsidierelatie heeft. Ook wil de raad de subsidiebedragen per instelling, de beoogde maatschappelijke effecten van de subsidieverlening en de daarvoor geldende prestatieafspraken weten. Bij aanvang van dit onderzoek vroeg de rekenkamer de ambtelijke organisatie ook om een dergelijk overzicht15. De organisatie kon dit overzicht toen niet leveren. Het is de vraag of zo’n overzicht inmiddels wel geleverd kan worden aan raad en college. Hoe tevreden is de klant? Over het algemeen zijn de inwoners van Lelystad tevreden over het aanbod op het gebied van kunst en cultuur, welzijn en sport. Zij vinden dat het aanbod de afgelopen jaren is verbeterd. De gebruikers zijn ook positief over de samenwerking met de instellingen. De instellingen moeten wel beter communiceren over hun aanbod. Klanttevredenheid is één van de indicatoren voor effectief beleid. Andere mogelijke indicatoren zijn bijvoorbeeld kwaliteit van dienstverlening of bereik bij de doelgroep. Hoe werken instellingen in Lelystad samen? Het is tijdens dit onderzoek niet gebleken, dat instellingen de ontvangen subsidies ongeoorloofd doorsluizen. De onderzoekers hebben ook geen opvallende, onwenselijke dubbelfuncties (bestuur/toezicht) aangetroffen16. Er is ook geen (controle)mechanisme aangetroffen, om op eventuele onwenselijke dubbelfuncties toe te zien.Wel is het netwerk van gesubsidieerde instellingen in Lelystad hecht. Tussen gesubsidieerde instellingen in Lelystad is veel samenwerking en overleg. Bijna alle instellingen werken samen met minimaal één andere instelling. Instellingen weten van elkaars bestaan. Ze weten ook van elkaar wat de belangrijke ontwikkelingen zijn. Zo’n hecht netwerk is gunstig en zelfs verstandig. Het is belangrijk dat de samenwerking tussen instellingen goed verloopt. Juist omdat meerdere instellingen betrokken zijn bij het bereiken van dezelfde doelen uit de programmabegroting. Samenwerking draagt dus bij aan een maatschappelijk middenveld dat effectief te werk gaat. Raadsleden hebben een beperkt beeld van het totale netwerk van instellingen. Om hieraan tegemoet te komen hebben we overzichten gemaakt in de vorm van sociogrammen. Deze staan in de bijlagen bij deze hoofdnota.

15

We vroegen om een overzicht per gesubsideerde instelling van de producten, activiteiten en diensten, de (omvang) van de beschikbaar gestelde subsidies, de onderlinge relaties, de rol per instelling in het bereiken van gemeentelijke doelen, etc. 16 Dus toezichthouders of bestuurders van de grotere gesubsidieerde instellingen in Lelystad, die ook als toezichthouder of bestuurder bij andere instellingen actief zijn en daar een oneigenlijk voordeel mee krijgen.

8

3 Leeswijzer Rapporten van de rekenkamer Lelystad bestaan uit twee delen: 1. het hoofdrapport van de rekenkamer, en 2. de nota van bevindingen (het onderzoeksrapport van de externe onderzoekers). In deel 1 kunt u de hoofdlijnen van het onderzoek, de conclusies en de aanbevelingen lezen. Deze nota is in principe voldoende om een goede indruk van het onderzoek te krijgen. In deel 2 staat de uitgebreide beschrijving van alle bevindingen uit het onderzoek. Daar kunt u alle details uit het onderzoekvinden. Deel 2 kunt u downloaden van de website van de rekenkamer Lelystad (www.lelystad.nl/rekenkamer). In dit hoofdrapport geven we eerst een inleiding op het onderwerp (hoofdstuk 1). Hierin staan de belangrijkste punten uit het theoretisch kader. Daarna is een samenvatting weergegeven van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 4 beschrijven wij onze algemene indruk (de hoofdboodschap) in relatie tot de hoofdvraag van het onderzoek. Daar beschrijven we ook de (sub)conclusies. In hoofdstuk 5 komen de aanbevelingen van de rekenkamer aan de orde. In hoofdstuk 6 is de bestuurlijke reactie van het college helemaal weergegeven en hoofdstuk 7 is het nawoord van de rekenkamer.

9

4 Conclusies 4.1

Algemene indruk

Het subsidiebeleid in Nederland is volop in ontwikkeling. Ook in Lelystad staan maatschappelijke instellingen steeds meer op afstand. De subsidierelatie is zakelijker dan voorheen. De gemeente stuurt steeds meer op concrete prestaties en activiteiten. Zij verstrekt steeds meer budgetsubsidies en minder projectsubsidies. De meeste subsidie gaat naar grote instellingen. Uit landelijk onderzoek blijkt, dat veel gemeenten moeite hebben met een effectieve invulling van hun subsidiebeleid. Dat zien we ook in Lelystad. Het ontbreekt aan gemeentebrede, centrale sturing op de inzet van het instrument subsidies. Het is hierbij de vraag of de huidige subsidiepraktijk een bewuste beleidskeuze is. Het ontbreekt de raad en het college in ieder geval aan een actueel en gemeentebreed overzicht van de lopende subsidies. Daar zijn sommige andere gemeenten in Nederland wel wat verder mee. Het hebben van dit overzicht betekent nog niet, dat de organisatie voldoende ‘in control’ is. Deze basis moet ook op orde zijn, voordat de gemeente kan sturen op doelmatigheid en doeltreffendheid van subsidies. Lelystad wijkt hierin niet erg af van andere Nederlandse gemeenten. En zelfs de Provincie en het Rijk hebben het blijkbaar vaak nog niet goed genoeg geregeld. We hebben voldoende aanwijzigen gevonden, dat de gemeentelijke organisatie in Lelystad hard werkt om het subsidiebeleid en de uitvoering daarvan te verbeteren. De gemeente is ook best goed op weg. De subsidieverstrekking verloopt procedureel netjes. De organisatie is efficiënter gaan werken. Er zijn geen onbehoorlijke zaken geconstateerd. De instellingen werken goed samen. De klanten zijn grotendeels tevreden. Maar of al dat harde werken tijdig het gewenste resultaat oplevert, is nog niet zeker. De gemeente moet bezuinigen. Er staat dus veel druk op de verbeteractiviteiten.

4.2

Hoofdconclusie

De gemeente Lelystad (raad, college en organisatie) heeft onvoldoende inzicht in de doeltreffendheid en doelmatigheid van de afzonderlijke subsidies. Daarmee ontbreekt ook het inzicht in de resultaten van het beleid. De gemeente stuurt niet voldoende actief op doelmatigheid en doeltreffendheid. Het ontbreekt aan gemeentebrede, centrale sturing op de inzet van het instrument subsidie.

4.3

Subconclusies

De volgende subconclusies onderbouwen de hoofdconclusie: 1. Er is geen centraal, gemeentebreed overzicht van subsidieregelingen en subsidieverstrekkingen. De raad heeft geen centraal, gemeentebreed overzicht van het aantal subsidies. Ook weet de raad niet hoe deze zijn verdeeld over de beleidsvelden en instellingen. De raad mist belangrijke sturingsinformatie. Het is niet duidelijk wat het bereiken van een bepaald doel via een concrete subsidierelatie precies kost. Dat maakt financiële kaderstelling erg lastig. Zolang het inzicht ontbreekt, kan de raad nauwelijks budgetten bijstellen op basis van objectieve argumenten. De raad kan 11

zijn kaderstellende en controlerende rol zo niet optimaal invullen. De subsidieregistratie in de gemeente Lelystad is de afgelopen drie jaar wel verbeterd. 2. De doelen en gewenste effecten van het beleid zijn nog onvoldoende specifiek en meetbaar geformuleerd. Subsidie is een middel om voor veranderingen in de samenleving te zorgen. Het is geen doel op zich. In de onderzochte beleidskaders zijn beleidsdoelen en gewenste maatschappelijke effecten beschreven. Alleen zijn deze meestal niet specifiek en meetbaar (SMART). Ze zijn met name in woorden weergegeven. Doelen en effecten moeten aan de voorkant (kaderstelling en beleid) SMART worden beschreven. Alleen dan kan aan de achterkant (verantwoording) gemeten worden welke bijdragen de gesubsidieerde activiteiten hebben geleverd aan het realiseren van die doelen. De afgelopen drie jaar zijn de doelen wel meer SMART gemaakt. Verdere verbetering is noodzakelijk. 3. De koppeling tussen gemeentelijk beleid en concrete subsidieafspraken is nog niet voldoende. De maatschappelijke doelen van de gemeente en de concrete (prestatie)afspraken met de instellingen moeten duidelijk aan elkaar gekoppeld zijn. Dat is een belangrijk kenmerk van effectief subsidiebeleid. In Lelystad zijn de prestatieafspraken met de instellingen nog niet duidelijk gekoppeld aan de gewenste doelen en effecten uit de programmabegroting. De gemeente weet daardoor onvoldoende hoe de activiteiten en resultaten hebben bijgedragen aan het bereiken van gemeentelijke doelen. 4. De verantwoordingsinformatie geeft te beperkt inzicht in de mate waarin gemeentelijke beleidsdoelen (en maatschappelijke effecten) worden bereikt. De beleidsdoelen en gewenste effecten zijn onvoldoende aan elkaar gekoppeld. De instellingen leggen elk jaar keurig volgens afspraak verantwoording af over de ontvangen subsidies. Instellingen verantwoorden meestal op het niveau van prestaties. Dat betekent dat bepaalde sturingsinformatie er vaak nog niet in staat. De gemeente heeft deze informatie wel nodig. Instellingen verantwoorden onder andere niet over de bijdrage van hun prestaties aan de gemeentelijke doelen en effecten. Vaak is ook niet afgesproken met de instellingen, dat ze daarover moeten rapporteren. De raad heeft voor een goede invulling van haar kaderstellende en controlerende rol onder andere overkoepelende informatie nodig uit de jaarverslagen van de instellingen17. De subsidieverantwoording verloopt procedureel netjes. 5. Beschikbare verantwoordings- en onderzoeksinformatie wordt onvoldoende gebruikt om beleid bij te sturen. Verantwoordingsinformatie van de instellingen wordt nog te weinig gebruikt om beleid bij te sturen. Ook resultaten uit klanttevredenheid- en ander onderzoek worden te weinig betrokken bij vorming of wijziging van gemeentelijk beleid. Dat deze informatie niet wordt gebruik om te sturen, komt deels door de manier waarop de raad geïnformeerd wordt. De raad is nu vaak niet voldoende op de hoogte van beschikbare informatie.

17

Met de bijbehorende duiding: wat leveren de activiteiten en prestaties nu wel en niet op, hoe verhouden de meerjarige prestaties zich tot de gemeentelijke koers, etc.

12

6. Subsidieverstrekking wordt niet geëvalueerd ter ondersteuning van de besluitvorming over aangaan, wijzigen, voortzetten of stopzetten hiervan. De gemeente evalueert de subsidieverstrekking niet regelmatig op doelmatigheid en doeltreffendheid18. In de praktijk controleert de gemeente meestal wel of de subsidie volgens afspraak is besteed en of de afgesproken prestaties zijn geleverd. Het beleid waarvoor de betreffende subsidie wordt ingezet, wordt ook meestal wel geëvalueerd. De resultaten uit beleidsevaluatie worden meestal niet gebruikt ter ondersteuning van besluitvorming over het inzetten of voortzetten van het beleidsinstrument subsidie. 7. De organisatie is efficiënter gaan werken, maar er is nog wel een risico op inefficiënties. De gemeente Lelystad werkt efficiënter door meer budgetsubsidies in te zetten in plaats van projectsubsidies. Door accountmanagement werkt de gemeente ook aantoonbaar efficiënter. Er zijn enkele risico’s op inefficiënties. • De gemeente verstrekt nog relatief veel kleine subsidies (10% van het totaal). Deze kunnen naar verhouding veel kosten voor uitvoering met zich meebrengen. Mogelijk vindt de raad deze kleine subsidies wel politiek relevant. • De gemeente zet het instrument subsidie bij verschillende instellingen op verschillende manieren in. De vormen, procedures en administraties zijn per instelling vaak net even anders. De dagelijkse praktijk is dus niet eenduidig. • De gemeente zet verschillende constructies19 in, die zo te zien hetzelfde doel dienen. De inzet hiervan is nog niet geëvalueerd. 8. Klanten zijn tevreden. Klanten vinden dat het aanbod op het gebied van kunst en cultuur, sport en welzijn is verbeterd. In het algemeen zijn de klanten tevreden. Dit kan erop wijzen dat het beleid effectief is. Let op: klanttevredenheid is niet de enige indicator voor effectiviteit. 9. Netwerk van gesubsidieerde instellingen is hecht. Uit dit onderzoek blijkt niet, dat er in Lelystad sprake is van ongeoorloofd doorsluizen van subsidies. Er zijn ook geen aanwijzingen voor ongewenste gevolgen van dubbelfuncties in bestuur en toezicht. Er zijn ook geen (controle)mechanismen om toe te zien op de eventuele onwenselijkheid van dubbelfuncties aangetroffen. Het netwerk van gesubsidieerde instellingen is hecht. Instellingen werken goed samen. Deze goede samenwerking is gunstig en zelfs erg belangrijk. De samenwerking draagt bij aan een doelmatige en doeltreffende uitvoering van sociaal beleid door het maatschappelijk middenveld.

18 De bijdrage van de prestaties aan het bereiken van de gemeentelijke doelen blijft buiten beschouwing. Ook de effecten van de prestaties en kwaliteit van de dienstverlening worden niet geëvalueerd. 19 Subsidies en dienstverleningsovereenkomsten.

13

5 Aanbevelingen In aansluiting op de conclusies beveelt de rekenkamer de raad aan te besluiten tot het navolgende:

Aanbeveling 1 Het subsidiebeleid meer centraal te verankeren in de beleidscyclus en de planning- en control cyclus.

Toelichting: de raad doet er goed aan meer gemeentebreed te sturen op de Lelystadse subsidiepraktijk. Mocht de raad hiertoe besluiten, moet het college deze praktijk verankeren in de gemeentelijke beleidscyclus. Dat geldt uiteraard ook voor de planning- en controlcyclus. Er zijn verschillende hulpmiddellen om meer overzicht en sturingsmogelijkheden te krijgen. Dat kan bijvoorbeeld via een nota Subsidiebeleid. Hierin staat een visie op de inzet van het instrument. Vaak staat hierin ook een aantal (aanvullende) beleidsregels, waarmee via het instrument subsidies nadrukkelijker gestuurd wordt op beleidsthema’s. Een minder zware optie is het opnemen van een vaste paragraaf ‘subsidies’ in programmabegroting en jaarverslag.

Aanbeveling 2 De belangrijkste beleidsdoelen en gewenste maatschappelijke effecten SMARTer te formuleren en deze te koppelen aan elke verstrekte subsidie.

Toelichting: Het maatschappelijk effect van beleid moet meer centraal staan in de Lelystadse subsidiepraktijk. Het is vaak niet makkelijk een directe relatie te leggen tussen de prestaties van een instelling en de mate waarin maatschappelijk effect wordt bereikt. Daarom moet dit verband op een logische manier aannemelijk worden gemaakt. De gemeente kan daarvoor bijvoorbeeld de toe- of afname van bepaalde verschijnselen in de samenleving, de klanttevredenheid of de kwaliteit van de geleverde dienst meten. Zo kan de gemeente achteraf vaststellen of het sociaal beleid effectief is geweest. Subsidies moeten daarom direct gekoppeld zijn aan beleidsdoelen en maatschappelijke effecten, die de gemeente wil bereiken. De raad doet er goed aan er strenger op toe te zien, dat voor elke subsidierelatie in ieder geval specifiek en meetbaar wordt aangegeven: − welke maatschappelijke effecten de gemeente wil bereiken, − aan welke gemeentelijke doelen de subsidie moet bijdragen en − hoe wordt gemeten of deze doelen ook zijn behaald. Deze gegevens moeten expliciet gekoppeld worden aan de prestatieafspraken met de instellingen. Zo kunnen de instellingen hierover achteraf verantwoording afleggen.

15

De rekenkamer erkent het mogelijk risico, dat de gemeente te ver doorschiet met het meetbaar maken. Meetbaar maken is geen doel op zich. Het is slechts een middel waarmee doelbereiking en maatschappelijk effect van beleid gemeten kan worden. Maar daarom alleen de belangrijkste beleidsdoelen SMART. Zo wordt meer evenwicht aangebracht tussen ‘harde, meetbare doelen’ en ‘zachte, minder concrete doelen’. De rekenkamer erkent hierbij, dat het concreet benoemen van doelen en effecten soms lastig is.

Aanbeveling 3 De evaluatie van de subsidieverstrekking op doelmatigheid en doeltreffendheid een vast onderdeel te maken van de subsidie- en beleidscyclus.

Toelichting: de gemeente moet de subsidies die ze elk jaar verleent regelmatig evalueren op doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid. Betrek hierbij ook de houdbaarheid en wenselijkheid van de gekozen constructie20. Voor deze evaluaties zijn inhoudelijke kwaliteitscriteria voor effectevaluaties nodig. Zodoende zijn ze gekoppeld aan de vooraf vastgestelde doelen, effecten en prestaties. Bijvoorbeeld: hanteer als vuistregel, dat dit eens in de vier jaar gebeurt bij de subsidierelaties met de grotere instellingen in Lelystad. Het college moet de bevindingen uit deze evaluaties bespreken met de raad. In bijzondere situaties kunnen als maatwerk speciale afspraken over evaluatie worden gemaakt. Op deze manier kan de raad een onderbouwde afweging maken over het aangaan, voortzetten, wijzigen of stopzetten van subsidies. Let op: de uitkomst van deze evaluatie hoeft niet allesbepalend te zijn voor de toekenning. Waak ook hier voor automatismen21. Het blijft een politieke beslissing. Verleen een herhaalde subsidieaanvraag (of verleng een bestaande subsidieverstrekking) pas nadat gecontroleerd is of deze geëvalueerd is of had moeten worden. Gebruik de informatie uit de evaluatie voor de afweging over de aanvraag en vervolgens ook voor de invulling van de prestatieafspraken met de instellingen. Evalueer ook regelmatig het subsidieverleningproces (en eventueel het subsidiebeleid). Betrek hier bij voorkeur een aantal instellingen bij. In veel organisaties zijn werkmethoden ingesleten uit gewoonte. Als dit wordt opgemerkt, worden ze soms toch ongemoeid gelaten22. Bestaande evaluaties en onderzoeken moeten - meer dan nu het geval is - doorwerken in kaderstelling en beleid. Gebruik de lessen uit evaluaties en onderzoeken ook voor nieuwe subsidietrajecten.

20

Vorm van de subsidierelatie, dienstverleningovereenkomst, etc. Het is mogelijk dat een subsidie die niet doeltreffend is wordt voortgezet, omdat het doel politiek belangrijk is en er nog geen ander middel beschikbaar is. Aan de andere kant kan een effectieve subsidie worden stopgezet, als de politiek wil inzetten op andere beleidsdoelen. 22 De zogenaamde ‘bloempjes van Catharina’. 21

16

Aanbeveling 4 Subsidieprocedures eenvoudiger en eenduidiger te maken door een beperkt aantal subsidievormen en constructies te hanteren.

Toelichting: hoewel de procedures in Lelystad netjes worden gevolgd, kunnen ze wel eenvoudiger. De gemeente Lelystad past nu voornamelijk de middelen budgetsubsidie, projectsubsidie en waarderingssubsidie (kleine subsidies) toe23. Deze vormen verschillen onderling in de mate van sturing, controle en administratieve verplichtingen. Het wegnemen van inefficiënties kan vrij makkelijk besparingen opleveren, waar de inwoner meestal weinig ‘last’ van heeft. Een manier hiervoor is het aanbieden van minder maatwerk. Het aantal procedures en regels wordt beperkt. Regels en procedures worden zelf ook eenvoudiger. De gemeente hanteert altijd dezelfde begrippen. Dit stroomlijnt de uitvoering en controle. Op die manier kan gewerkt worden aan een goede balans tussen kosten en baten. Dit is gunstig voor de gemeente en voor de instellingen. Bijvoorbeeld, subsidies worden verdeeld in drie vormen 24: Subsidievorm

Grote subsidies Middelgrote subsidies Kleine subsidies

Kenmerken Veel invloed, regelmatige voortgangscontroles en jaarlijkse effectevaluatie. Tussentijdse controle, jaarljiks een globale toets op prestaties en tweejaarlijks (of steekproef) een evaluatie van de effectiviteit. Verlening en vaststelling in één, steekproef op effectiviteit.

Deze regelingen sluiten elkaar uit. Ze zijn gekoppeld aan: • soorten (beleids)doelen, • subsidiebedragen, • prestatieafspraken en • de gewenste sturing, controle en evaluatie. De organisatie past deze vormen toe of legt uit waarom in specifieke gevallen maatwerk nodig is. Hoe Lelystad de regelingen precies vorm kan geven, hangt af van de manier waarop Lelystad het instrument subsidie wil inzetten. De uitwerking hangt ook af van de manier waarop Lelystad beleidsdoelen wil bereiken.

Aanbeveling 5. Een openbaar subsidieregister van het college tegemoet te zien.

Toelichting: bij een goede invulling van de kaderstellende en controlerende rol door de raad, hoort een bepaalde informatiebehoefte. De raad moet daarom met het college afspreken welke informatie hij nodig heeft en hoe hij deze wil ontvangen (vorm en tijd23 Daarnaast gebruikt de gemeente dienstverleningsovereenkomsten als instrument. Deze laten we voor nu buiten beschouwing. 24 Vrij naar de praktijk in Geldrop-Mierlo.

17

stip). Met de juiste informatie heeft de raad meer mogelijkheden om zijn politieke keuzen te koppelen aan de verstrekking van individuele subsidies. Op die manier stimuleert de raad ook, dat er meer aandacht komt voor maatschappelijke doelen en effecten. De raad kan vragen om een (openbaar) subsidieregister25. In ieder geval kan de raad vragen om een gemeentebreed overzicht van alle gesubsidieerde instellingen26. Bij voorkeur is een dergelijk overzicht op ieder moment te raadplegen. In het overzicht kunnen kenmerken worden opgenomen als: • Naam instelling, subsidiebedrag en subsidievorm. • Beleidsdoel/ maatschappelijke effect vanuit de programmabegroting. • Prestatieafspraken. • Manier waarop subsidieverlening bijdraagt aan dat doel en/ of effect. • Gevolgen voor doel/ effect indien subsidie niet wordt verstrekt. • Dekking subsidie (bijvoorbeeld krediet, flexibel budget, Rijksbijdrage et cetera). • Toetsingscriteria (kwantitatief, maar bij voorkeur ook kwalitatief). • Risico’s (zowel beleidsmatig als financieel). • Controlemoment(en). • Einddatum.

Aanbeveling 6: De doelmatigheid en doeltreffendheid van afzonderlijke subsidies te betrekken bij de besluitvorming over nieuwe bezuinigingen op subsidies.

Toelichting: de rekenkamer adviseert de raad bij toekomstige bezuinigingen op subsidies, de doelmatigheid en doeltreffendheid van afzonderlijke subsidies mee te wegen. De gemeente Lelystad bezuinigde te vaak ‘met de kaasschaaf’. De gemeente loopt hierbij het risico, dat maatschappelijk kapitaal wordt vernietigd. Het is de vraag of dit een bewuste beleidsbeslissing was of noodgedwongen. Het gebrek aan een centraal, gemeentebreed overzicht is een mogelijke achterliggende reden. Het gebrek aan goede evaluaties van specifieke subsidies maakt een inhoudelijke afweging over een subsidiebelissing ook erg lastig.

25 Zie bijvoorbeeld de subsidieoverzichten van de gemeente Breda. http://www.breda.nl/digitalebalie/subsidieloket/subsidieregister-2012. 26 Voorwaarden: juist, volledig, actueel en consistent.

18

6 Bestuurlijke reactie

19

20

21

22

7 Nawoord van de Rekenkamer Uit de actualiteit Zaterdag 22 september 2012 deed de Telegraaf verslag: ‘Nederland subsidie-grabbelton’. ‘Gemeenten kwistig met geld voor vage doelen, ondanks ‘openheid’. Ook de gemeente Lelystad werd voor dit artikel benaderd. De gemeente kon desgevraagd geen afzonderlijke subsidiebedragen noemen. Ook wist de persvoorlichter het totaalbedrag van Lelystadse subsidies niet. Volgens de persvoorlichter is het verkrijgen van dit inzicht een ‘enorme inventarisatie’. De Telegraaf wees er vervolgens op, dat meer dan honderd andere gemeenten dat inmiddels wel keurig uitgesplitst online hebben staan in een subsidieregister. In januari 2012 diende de Stichting Roots bij de gemeente Lelystad een verzoek in het kader van de Wet Openbaarheid Bestuur. De stichting vroeg onder andere om inzicht in de Lelystadse subsidiestromen. De gemeente Lelystad reageert in maart 2012, dat ze bereid is deze informatie te geven. De gemeente schat in drie, maximaal vier weken nodig te hebben voor het verzamelen van de informatie. Hiervoor wil de gemeente de stichting in totaal tussen de € 14.500,-- en € 18.500,-- in rekening brengen. Niet alleen de media en enkele inwoners hebben gevraagd om inzicht in de Lelystadse subsidies. Ook de raad vraagt hier al lange tijd om. Daarom heeft de raad zowel in november 2010 als in juli 2012 een motie hiervoor ingediend. Bij weten van de rekenkamer, is op het moment dat dit nawoord wordt geschreven nog geen overzicht aan de raad verstrekt. Deze recente ontwikkelingen illustreren de noodzaak nu snel inzicht in de subsidieuitgaven te krijgen. Voor publieke verantwoording. Maar ook voor de sturing op de inzet van subsidies. De raad heeft tot heden voornamelijk met ‘de kaasschaaf’ bezuinigd op subsidies. Waarschijnlijk is ook dit mede veroorzaakt door onvoldoende inzicht. ‘Kaasschaven’ is niet zonder risico. De raad kan met meer inzicht in de bestedingen en resultaten effectiever sturen op het instrument subsidies. Wat zegt het college over dit rapport? Het college heeft op 11 oktober 2012 een bestuurlijke reactie gegeven op de conclusies en aanbevelingen uit dit rapport. Het college spreekt waardering uit. We leiden uit de reactie van het college af, dat het college in grote lijnen de conclusies en aanbevelingen overneemt. Maar het college verbindt aan de aanbevelingen helaas geen concrete acties. Het college doet enkele concrete suggesties voor de uitvoering van een aantal aanbevelingen en schetst mogelijke consequenties van weer andere aanbevelingen. Het college maakt ook enkele kritische opmerkingen. In de beleidsfilosofie van de gemeente Lelystad, verantwoorden instellingen zich niet over behaalde (maatschappelijke) effecten en het bereiken van doelen. Dit doet het college.

23

Aangezien deze opmerking ook gaat over de nota van bevindingen, is de rekenkamer van mening dat deze opmerking tijdens de technische reactie27 aan de orde had moeten komen. Tot onze verbazing zijn we deze opmerking niet eerder in dit onderzoek tegengekomen. We sluiten niet uit, dat met voortschrijdend inzicht - al dan niet mede naar aanleiding van onze rapportage – deze opvatting de meest actuele stand van zaken is, van de meningsvorming binnen het college. De eindconclusie - dat over het bereiken van doelen en maatschappelijke effecten onvoldoende (transparant) wordt gerapporteerd - blijft onzes inziens overeind. Ook meldt het college enkele nieuwe, concrete feitelijke onjuistheden. Hoewel de eerdere procedure voor technische reactie bedoeld is voor het verbeteren van feitelijke onjuistheden, heeft de rekenkamer ook nu de tekst van het rapport - daar waar relevant – aangepast aan de opmerkingen van het college. Deze geringe aanpassingen tasten de inhoud van het rapport niet aan. Ze hebben daarom verder geen gevolgen voor de conclusies. Het college verwijst naar pagina 50 van de nota van bevindingen en geeft aan dat hier onjuistheden staan over de dienstverleningsovereenkomst. Op pagina 50 staat, dat de constructie van de dienstverleningsovereenkomst Sportbedrijf de afgelopen jaren niet is geëvalueerd. Tijdens het onderzoek is niet naar voren gekomen, dat dit wel het geval is. Ook in de technische reactie is hier niet op gewezen. Verder staan op pagina 50 vragen geformuleerd, die de raad zou kunnen stellen bij een dergelijke evaluatie. Hier staan onzes inziens geen feitelijke onjuistheden in. De rekenkamer herkent zich niet in de stelling van het college, dat de conclusies maar beperkt gebaseerd zouden zijn op de bevindingen. Het college onderbouwt deze bewering ook niet verder. De rekenkamer heeft geen belangrijke (dispuut)punten aangetroffen in de technische en in de bestuurlijke reacties, die deze bewering kunnen rechtvaardigen. De rekenkamer constateert daarom met voldoening de grotendeels welwillende reactie van het college op de conclusies en aanbevelingen. Het college sluit de bestuurlijke reactie af met de volgende stelling: ‘Het onderzoek laat volgens ons echter ook zien dat politieke besluitvorming uiteindelijk geen afweging van feiten is, maar een afweging van waarden. ‘Fact checking’ is slechts een hulpmiddel en het meetbaar maken van beleid moet geen doel op zich gaan worden.’ Er is een onderscheid tussen de objectieve feiten en de politieke besluitvorming daarover. In de politieke besluitvorming moet het verschil tussen tussen objectieve feiten, politieke keuzes en de waarden die daaraan ten grondslag liggen helder worden aangegeven. De overheid is verplicht transparant om te gaan met objectieve gegevens, zowel naar de raad als naar de bevolking. In een volgend onderzoek zal de rekenkamer dit onderwerp nader uitwerken. Wat betekenen de aanbevelingen voor de praktijk van de gemeente? De overheid moet verstandig omgaan met het geld van de belastingbetaler. Daarom moet de overheid weten, wat zij bereikt met de uitgaven die zij doet. De overheid moet zich hierover ook (publiek) verantwoorden. Dit onderzoek wijst uit, dat daar in Lelystad voor wat betreft subsidies verbetering te behalen is. De rekenkamer doet daarom zes aanbevelingen. 27 De technische reactie van de ambtelijke organisatie dateert van 14 augustus 2012. Het overgrote deel van de ambtelijke opmerkingen is in de nota van bevindingen verwerkt. Echter, niet alle ambtelijke opmerkingen zijn één op één overgenomen.

24

Het college reageert in zijn bestuurlijke reactie inhoudelijk op een paar van deze aanbevelingen. Drie van de zes aanbevelingen zijn volgens het college vrij eenvoudig te realiseren. De raad zal voor zichzelf moeten bepalen of hij zich kan vinden in de (detail)suggesties van het college. Over het koppelen van de belangrijkste beleidsdoelen en gewenste maatschappelijke effecten aan elke verstrekte subsidie, is het college vrij kritisch. Het college is van mening dat dit ‘ondoenlijk’ is. Deze koppeling is echter van buitengewoon groot belang voor het kunnen meten van de resultaten en de effecten van subsidies. De rekenkamer erkent, dat dit geen eenvoudige opgave is. Maar het is zeker niet onmogelijk. De Algemene Rekenkamer geeft bijvoorbeeld in haar ‘Handreiking effectevaluaties voor subsidies28’ concrete suggesties hoe dit kan worden aangepakt. Deze handreiking is in eerste instantie bedoeld voor het rijk. Maar deze kan met wat aanpassingen ook worden toegepast op gemeentelijk niveau. De rekenkamer verwacht, dat de organisatie met deze handreiking en met de beschikbare gemeentelijke en overige onderzoeksinformatie (zoals de klanttevredenheidsonderzoeken van de instellingen) een heel eind moet kunnen komen. Een ding is wel duidelijk: een goede uitvoering van de aanbevelingen vereist een omslag in beredening en werkwijze bij aanvragers, ambtenaren, college en raad. Specifiek de raad wordt in de gelegenheid gesteld zijn controlerende taak scherper uit te voeren. Immers, als de gemeente een concrete doelstelling vast legt, zal ze ook moeten evalueren of het beoogde doel is bereikt. En vervolgens moet er dan een besluit worden genomen door raad en college, of ze doorgaan met een specifieke subsidie of niet. Nogmaals: de rekenkamer is verheugd met de welwillende passages in de bestuurlijke reactie van het college. We moeten helaas toch constateren, dat niet helder is wat het college nou concreet wil gaan doen met de aanbevelingen. De rekenkamer beveelt de raad daarom aan, in de discussie met het college tot duidelijke afspraken te komen over de aanbevelingen. Tot slot De rekenkamer Lelystad dankt iedereen die heeft meegewerkt aan en heeft meegedacht met dit rekenkameronderzoek naar subsidies. De rekenkamer hoopt met dit rapport te kunnen bijdragen aan een doelmatiger en doeltreffender subsidiebeleid in de gemeente Lelystad. Uiteraard is de rekenkamer Lelystad altijd bereid tot toelichting van dit rapport. De rekenkamer Lelystad,

Robert Douma Voorzitter

28

http://www.rekenkamer.nl/Publicaties/Handreikingen/Handreiking_effectevaluaties_subsidies.

25

8 Bijlagen

27

Bijlage : Verklarende woordenlijst.

Woord

Verklaring

Accounthouder

De accounthouder is een tussenpersoon tussen gemeente en instelling. Hij/zij is het eerste en vaste aanspreekpunt voor de gesubsidieerde instelling. De accounthouder monitort de uitvoering door de instelling. De accounthouder is op de hoogte van alle contacten en afspraken met de betreffende instellingen.

Accountmanagement

Accountmanagement is een manier om relaties te onderhouden. Het doel van accountmanagement is het aangaan en in stand houden van langdurige relaties met belangrijke instellingen en het daarbij leveren van complete service.

Activiteiten

Activiteiten zijn producten of diensten van maatschappelijke instellingen. Voorbeeld van een activiteit: het aanbieden van bloemschikcursussen. Het exploiteren van een jongerenlokaal.

Algemeen belang

Het algemeen belang (of algemeen nut) is dat wat voor het welzijn van het volk in het algemeen nuttig, gewenst of nodig is. Het is het belang van de gemeenschap / de samenleving. De overheid moet het algemeen belang bevorderen.

De ambtelijke organisatie ondersteunt raad en college bij het ontwikkelen en uitvoeren van het beleid van de gemeente en bij het dagelijks Ambtelijke organibestuur van de gemeente. Aan het hoofd van de ambtelijke organisatie satie staat de gemeentesecretaris. De gemeenteraad wordt ondersteund door de griffie. Aan het hoofd van de griffie staat de griffier.

Bedrijfsvoering

Met de term bedrijfsvoering wordt bedoeld de sturing en beheersing van alle primaire en ondersteunende processen in een organisatie. Van dit begrip zijn veel definities in omloop. De kern ervan is dat het de aansturing van de organisatie betreft. Zoals de feitelijke uitvoering (het daadwerkelijk maken van producten en het verlenen van diensten) en van het bepalen van beleid (keuzes maken over wat wel en wat niet te doen).

Beleidsproces

Het proces van maken en uitvoeren van beleid: plannen, opvolgen, evalueren, bijsturen en verankeren (plan, do, check, act).

Benchmark- onderzoek

Een benchmark is eigenlijk een referentiepunt of een ijkpunt. Het is een onderzoek om de prestaties van organisaties met elkaar te kunnen vergelijken. Het is een manier voor organisaties om van elkaar te leren, verantwoording af te leggen en toezicht te vergemakkelijken.

29

Bloempjes van Catharina

Budgetsubsidie

Een symbool voor ingesleten manieren van werken, die worden verklaard met de opmerking 'dat we dat altijd zo doen'. De bloempjes van Catharina zijn vernoemd naar de vrouw van de Tsaar. Zij probeerde haar sneeuwklokjes te beschermen tegen vertrapping door haar soldaten. Ze geeft een soldaat opdracht naast het bloempje te staan. Hij moet vermijden, dat iemand erop zal trappen. De soldaat blijft jaren op het plein staan, terwijl de bloempjes allang weg zijn. Catharina is inmiddels ook al vergeten dat de soldaat er staat. Bij navraag waarom hij daar staat weet eigenlijk niemand het. Maar ze laten hem daar staan, want er zal toch wel een reden voor zijn? Een budgetsubsidie is een subsidie die wordt verstrekt op basis van afspraken met de subsidieaanvrager over de levering van bepaalde prestaties tegen een van te voren vastgesteld bedrag. Kenmerkend zijn de langere duur en het leveren van prestaties. De subsidiegever zal garanties eisen dat het overeengekomen productie- of activiteitenvolume wordt gehaald.

De raad controleert of het college het dagelijks bestuur en het door de raad vastgestelde beleid goed uitvoert. Daarbij worden vragen gesteld als: Worden afspraken nagekomen? Worden afspraken op de overeengekomen manier nagekomen? Controleren(de rol) Zijn de afgesproken beleidsdoelen gehaald? Is het beschikbaar gestelde geld goed besteed? Is er niet meer geld uitgegeven dan we hadden afgesproken? Als dit niet goed gebeurt kan de raad het college daarop aanspreken en zo nodig het beleid bijstellen.

Doelmatig (ook wel: efficiëntie)

Doeltreffend (ook wel effectiviteit / effectief)

Doelmatigheid is het bereiken van gewenste prestaties en de beoogde maatschappelijke effecten met zo min mogelijk middelen (tijd, geld, personeel, etc.). Er is een verschil tussen de doelmatigheid van de gemeentelijke organisatie en maatschappelijke doelmatigheid. In geval van subsidies heeft de doelmatigheid van de organisatie te maken met het proces van subsidieverlening bij de gemeente (verloopt dat proces tegen minimale kosten?). De maatschappelijke doelmatigheid is de vraag of dankzij het instrument subsidie met minimale middelen een bepaald doel wordt bereikt. Bij het beoordelen van maatschappelijke doelmatigheid is ook de vraag aan de orde of er andere instrumenten mogelijk zijn, waardoor met minder inzet van middelen dezelfde doelen kunnen worden gerealiseerd. Alternatieven voor het instrument subsidie zijn bijvoorbeeld regels of voorlichting. Doeltreffendheid is de mate waarin doelen, maatschappelijke effecten en prestaties van het beleid ook echt worden bereikt. Hierbij gaat het om de vraag of er een oorzakelijk verband bestaat tussen wat de gemeente doet of presteert en wat de gemeente daarmee wil bereiken. Anders gezegd betreft het de vraag of datgene wat bedoeld wordt met het beleid, ook daadwerkelijk wordt bereikt. Het college hoort in de programmabegroting zichtbaar te maken wat de doelen zijn en wat het college met die doelen wil bereiken. Daarmee wordt in de programmabegroting de basis gelegd voor een verantwoording over doeltreffendheid in de jaarstukken. De raad kan zich daarover bij de bespreking van de jaarstukken uitspreken. 30

Effectief (effectiviteit)

Zie doeltreffendheid.

Efficiënt (efficiëntie)

Zie doelmatigheid.

Evalueren

Evaluatie is het verzamelen, verklaren en presenteren van informatie om zo de waarde van een resultaat of proces te bepalen. Het kan gaan om het waarderen van de resultaten van een organisatie, maar ook om het waarderen van alternatieve oplossingen. Het kan ook het inschatten van het belang en de betekenis van een onderwerp.

Exploitatiesubsidie

Een exploitatiesubsidie wordt gegeven aan instellingen die voor hun financiering (deels) van overheidsgeld afhankelijk zijn.

Horizonbepaling

Als tevoren duidelijk is dat de subsidie na een bepaalde periode of om een andere reden stopt, wordt een horizonbepaling in de beschikking opgenomen.

Indicator(en)

Kengetal (getallen, percentages, etc.). Een concrete aanwijzing waarmee iets gemeten kan worden. Een indicator is een meetbaar verschijnsel dat een signalerende functie heeft. Het kan bijvoorbeeld een aanwijzing zijn voor de mate van kwaliteit. Als een indicator afwijkt van een afgesproken norm is bijsturing mogelijk.

Inefficiënties

Ondoelmatig: iets dat te veel middelen (tijd, geld, moeite, inspanning, personeel) kost om het doel te bereiken.

Jaarcyclus

Het vaste proces dat in een jaar altijd wordt gevolgd. Voorbeelden: beleidscyclus, subsidiecyclus of planning- en controlcyclus.

Jaarrekening

De jaarrekening bestaat uit de programmarekening en de balans (inclusief toelichting). In de programmarekening worden per programma de cijfers van de dynamische begroting en die van de jaarrekening gepresenteerd. Eventuele verschillen worden geanalyseerd (voor de lasten en baten gescheiden). De balans geeft de stand van zaken van de omvang en de samenstelling van het vermogen van de gemeente.

Jaarstukken

De jaarstukken zijn het jaarverslag en de jaarrekening. Met het jaarverslag (inhoudelijk) en de jaarrekening (financieel) legt het college volledige verantwoording af aan de raad over de uitvoering van de begroting.

31

Jaarverslag (ook wel: programmaverslag)

Het jaarverslag maakt deel uit van de jaarstukken. Het is de beleidsinhoudelijke verantwoording over de programma’s en de verplichte paragrafen uit de programmabegroting. In het jaarverslag beantwoordt het college de drie w-vragen: 1. Wat is bereikt? Uitleg in hoeverre de beoogde doelen uit de begroting (onder de vraag ‘wat willen we bereiken’) feitelijk zijn bereikt. De mate waarin doelen bereikt zijn wordt afgezet tegen voornemens uit de begroting. 2. Wat hebben we daarvoor gedaan? Uitleg in hoeverre beoogde activiteiten feitelijk hebben plaatsgevonden. De mate waarin activiteiten uitgevoerd zijn wordt afgezet tegen de voornemens uit de begroting. 3. Wat heeft het gekost? Het antwoord op deze derde w-vraag wordt in het verslag in hoofdlijnen gegeven. Een meer gedetailleerde, financiële uitleg is opgenomen in de jaarrekening.

Kaasschaafmethode

Een manier van bezuinigen waarbij iedereen een beetje inlevert, ongeacht de behaalde resultaten en uitgevoerde werkzaamheden. Ook: op veel posten een beetje inhouden. Het kan een manier zijn om (echte) politieke keuzes te vermijden.

Kaderstellend(e rol)

De raad gaat over de hoofdlijnen van het beleid: - Wat willen we bereiken? - Wat gaan we daarvoor doen? - Wat mag het kosten? De raad heeft budgetrecht. Dat betekent dat de raad de verdeling van het geld over de verschillende beleidsterreinen bepaalt. Daarnaast maakt de raad afspraken met het college over het proces van grote beleidstrajecten. Ook stelt de raad verordeningen vast.

Kapitaalvernietiging

Iets van waarde kapot maken of niet gebruiken. Het woord wordt meestal gebruikt om aan te geven dat het onverantwoord is om iets buiten gebruik te stellen, met als argument dat het in het verleden veel gekost heeft.

Maatschappelijk doel

De gemeente wil een doel bereiken in de samenleving. Voorbeeld van een maatschappelijk doel: de veiligheid in de gemeente is toegenomen.

Maatschappelijk effect

Dat wat de inwoner merkt. Waarneembare / meetbare gevolgen en/of resultaten van (gemeentelijk) handelen in de samenleving. Voorbeeld van een maatschappelijk effect: In 2012 is het percentage bewoners dat zich (zeer) veilig voelt in hun wijk toegenomen met 15%.

Maatschappelijk middenveld

Maatschappelijk middenveld is het geheel aan particuliere (maatschappelijke) instellingen in de samenleving. Zij vertegenwoordigen verschillende groepen, meningen en belangen. Ze kunnen publieke taken uitvoeren, maar dit hoeft niet. Ze hebben geen winstoogmerk.

Maatschappelijke instelling

Instellingen die een voor iedereen zichtbare maatschappelijke meerwaarde bieden. Maatschappelijke instellingen zijn onder andere organisaties in onderwijs, zorg, welzijn, sport en kunst en cultuur. Het kan ook gaan om belangengroeperingen en andere initiatieven.

32

Monitoren

Het waarnemen en verzamelen van informatie over iets, gedurende langere tijd of afstand met een bepaalde bedoeling. Tijdens een proces controle uitoefenen en het proces bewaken.

Ongeoorloofd

Iets dat niet mag. Niet toegestaan. Ontoelaatbaar.

Operationaliseren

Het in meetbare kenmerken omzetten van iets dat niet concreet is.

Planning- en controlcyclus

De planning en controlcyclus is een sturingsmodel voor het zo goed mogelijk beheersen van de bedrijfsvoering. De "planning" heeft betrekking op het vaststellen van doelen en deze concreet maken in actieplannen (tijdpad, verantwoordelijkheden, methoden en technieken, waaronder de meetpunten en de normen om de resultaten te meten). De "control" heeft betrekking op het organiseren en beheersen van de uitvoering, het periodiek toetsen van de uitvoering aan de meetbare doelen en de normen en het zonodig bijsturen van de uitvoering of de doelen. Daardoor ontstaat een wisselwerking met de planning. Een heldere planning & control biedt houvast om op een goede manier (bij)sturing te kunnen geven aan de (financiële) processen binnen een organisatie.

Politieke keuze

Dit is het kiezen tussen tegengestelde belangen. Het gaat om een afweging van belangen, een onderwerp of keuze waarover in de samenleving verschillend wordt gedacht. Dit kan leiden tot een disucssie in de raad, omdat verschillende politieke partijen hier ook verschillende ideeën over hebben.

Politiek relevant

Een onderwerp is politiek relevant als voldaan is aan de volgende voorwaarden: - Er is een keuzevraagstuk (belangenafweging en / of dillema’s in de samenleving). - Het onderwerp leeft in de samenleving. - De raad gaat erover (of wil erover gaan) door zelf te beslissen, te adviseren of te beïnvloeden. - Inhoudelijke politieke profilering is mogelijk.

Portefeuillehouder

Een wethouder / bestuurder die voor bepaalde onderwerpen verantwoordelijk is.

Concrete afspraken tussen gemeente en maatschappelijke instelling Prestatieafspraken over de te leveren prestaties in een bepaald jaar. Zie ook: prestaties.

Prestaties

Een verzameling activiteiten van instellingen. Een afrekenbare eenheid (verzameling activiteiten) die een bijdrage levert aan het gewenste maatschappelijke resultaat, waarvoor één instelling verantwoordelijk kan worden gesteld. Voorbeeld van een prestatie: het buurthuis biedt in 2012 25 keer per jaar een bloemschikcursus aan. Of: Het jongerenlokaal in de wijk is in 2012 400 uur geopend.

33

Programmabegroting

Deze vorm van begroten is sinds 2004 verplicht volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De begroting van gemeenten wordt ingedeeld naar programma’s. Een programma is een samenhangend geheel van werkzaamheden van de gemeente. De gemeente moet per programma nadrukkelijk ingaan op de maatschappelijke effecten en de manier waarop zij die effecten wil bereiken. Daarvoor staan drie vragen centraal: (drie w-vragen) Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wat gaat dat kosten? Het is de bedoeling, dat de raad door het beantwoorden van deze vragen zijn kaderstellende rol goed kan invullen.

Programmaverslag Zie jaarverslag.

Projectsubsidie Indien de subsidie niet van structurele aard is, maar voor een eenmalige (incidentele subsiprestatie of activiteit, wordt er gesproken van een incidentele subsidie. die)

Rapporteren

Schriftelijk verantwoording afleggen.

Rechtmatig

Juridische rechtmatigheid is het voldoen aan de wetten en regels. Zowel geschreven als ongeschreven recht. Financiële rechtmatigheid is dat verantwoorde baten, lasten en balansmutaties passen binnen de begroting en de geldende wettelijke regelingen(waaronder gemeentelijke verordeningen). De accountant toetst de financiële rechtmatigheid.

Resultaat

Het bereiken van een beleidsdoel of de mate waarin een beleidsdoel van de gemeente wordt bereikt. Voorbeeld van een resultaat: In 2012 is het aantal meldingen van overlast door groepen jongeren met 50% gedaald.

SMART

SMART staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Dit is een algemeen gehanteerde norm. Het uitgangspunt is dat aan hoe meer onderdelen wordt voldaan, hoe helderder de informatie is. Specifiek = Voor maar één uitleg vatbaar. Meetbaar = Er is sprake van een nulmeting én een streven of prognose. Acceptabel = De uitvoerder heeft uitvoering geaccepteerd. Realistisch = De haalbaarheid is onderbouwd én de gemeente heeft invloed op de realisatie. Tijdgebonden = Er is een te volgen tijdpad

34

Subsidie is één van de belangrijkste financiële beleidsinstrumenten die de overheid tot zijn beschikking heeft. De overheid probeert in de saSubsidie (Subsidimenleving voor verandering te zorgen door middel van financiële prikëren) kels. Het is geldelijke steun van de overheid en bestemd voor bepaalde activiteiten.

Subsidiebeschikking

Een beschikking is een besluit over subsidie dat door de overheid is genomen. Dit besluit is van toepassing op een bepaald persoon of een bepaalde instelling. De beschikking is altijd schriftelijk.

De beschikking waarmee de subsidie wordt verstrekt, bevat de subsiSubsidiegrondslag diegrondslag. Deze grondslag kan zijn het exploitatietekort, een normbedrag per prestatie of een andere kwantitatieve maatstaf.

Subsidieproces (subsidiecyclus)

De stappen in het proces van toepassing van het subsidie-instrument. De belangrijkste processtappen zijn: aanvraag, beoordelen aanvraag, opstellen (subsidie- of uitvoerings)overeenkomst, subsidieverlening, controle van de subsidievoorwaarden, tussentijdse evaluatie, vaststelling subsidie.

Subsidieregeling

De voorwaarden voor het verlenen van subsidie zijn doorgaans in een subsidieregeling opgenomen. Deze regeling behelst de procedure van de subsidieverlening. In de regeling worden ook geregelgd, de wijze waarop de benodigde gegevens moeten worden verstrekt, of er een voorschot wordt gegeven en de wijze waarop de subsidie wordt vastgesteld en uitgekeerd. In de subsidieregeling kunnen ook voorwaarden worden opgenomen waaraan de gesubsidieerde instelling moet voldoen en voorwaarden die aan de subsidie gekoppeld kunnen worden. Deze voorwaarden kunnen betrekking hebben op de rechtsvorm en controle. Teneinde de gesubsidieerde instelling rechtszekerheid te verschaffen over de continuiteit van de financieringsbron, kan een opzegtermijn worden opgenomen. Als van tevoren duidelijk is wanneer een subsidie stopt, wordt een horizonbepaling opgenomen.

Transactiekosten

Transactiekosten zijn administratieve kosten die moeten worden gemaakt voor het verstrekken van een subsidie. Bijvoorbeeld het zoeken naar informatie over een instelling en de activiteiten, het behandelen van een aanvraag, het opstellen van overeenkomsten, enzovoort. Transactiekosten treden op in de administratieve processen van de keten.

Uitvoeringskosten

Uitvoeringskosten zijn kosten van materieel en/of arbeid die nodig zijn voor de uitvoering van het subsidiebeleid.

35

Uitvoeringsovereenkomst

Een uitvoeringsovereenkomst hoort bij de subsidiebeschikking waarmee een subsidie verleend wordt. De grote lijnen van de verlening staan in de beschikking (zoals beschrijving activiteiten en subsidiebedrag). In de uitvoeringsovereenkomst staat de uitwerking daarvan. Meestal gaat het dan om een gedetailleerde beschrijving van de afgesproken prestaties en activeiten en eventueel de meetbare gegevens aan de hand waarvan wordt bepaald of afspraken zijn nagekomen. Soms staan er nog regels in over uitvoering, bijvoorbeeld gebouwenbeheer, rechtspositie personeel, etc).

Verantwoordingsdocumenten

De stukken waarmee instellingen aan de gemeente rapporteren over de besteding van subsidiegeld, het bereiken van doelen en het uitvoeren van de prestatieafspraken.

Verordening

Hierin worden de regels in de gemeente vastgelegd.

Visie

Een visie is een algemene voorstelling of een haalbaar ideaalbeeld van de toekomst (van een organisatie). Een doordachte mening over een kwestie en hoe zich die zou moeten ontwikkelen.

Waarderingssubsidie

Bij een waarderingssubsidie is het voorbestaan van de instelling niet van de subsidie afhankelijk. De subsidie is uitsluitend bedoeld als blijk van waardering.

36

Bijlage : Sociogrammen.

37

38

Legenda bij de sociogrammen.

39

Bijlage : motie 10 van 30 november 2010.

41

Bijlage : motie 20 van 3 juli 2012.

MOTIE Naar aanleiding van agendapunt: 8 Onderwerp: Raadsvoorstel Kadernota 2013 - 2016

De raad van de gemeente Lelystad, in vergadering bijeen d.d. 3 juli 2012 overwegende dat: de uitvoering van het gemeentelijk beleid voor een deel plaats vindt door het verlenen van subsidies aan de diverse in Lelystad werkzame maatschappelijke instellingen; de raad daarom voor de uitvoering van zijn kaderstellende en controlerende rol inzicht dient te hebben in de daarmee beoogde maatschappelijke doelstellingen en de mate waarin deze via deze subsidierelaties worden gerealiseerd;

Verzoekt het college; Vóór de behandeling van de programmabegroting 2013 – 2016 de raad een overzicht te verstrekken van de instellingen waarmee een subsidierelatie bestaat, de subsidiebedragen per instelling , de beoogde maatschappelijke effecten van de subsidieverlening en de daarvoor geldende prestatieafspraken.

en gaat over tot de orde van de dag.

Ondertekening:

CDA,

Lijst Simon Polman,

Lelystads Belang,

43

Colofon Rekenkamer Lelystad Leden Robert Douma, voorzitter Ing Yoe Tan, lid Iris Koopmans, lid Dit onderzoek is uitgevoerd door Berenschot Jeroen Gelevert, projectleider / onderzoeker Dorrit de Jong, onderzoekster Ronald van der Mark, begeleider Jan Willem Giessen, begeleider Contactgegevens Rekenkamer Lelystad Postbus 91 8200 AB LELYSTAD Telefoon 0320-278397 www.lelystad.nl/rekenkamer Bezoekadres Stadhuis Lelystad Stadhuisplein 2 8232 ZX LELYSTAD Datum 16 oktober 2012

Subsidiebeleid gemeente Lelystad Deel 2: Nota van Bevindingen

16 oktober 2012

Subsidiebeleid gemeente Lelystad Deel 2: Nota van bevindingen

INHOUD

PAGINA

Managementsamenvatting

1

1.

Inleiding Nota van Bevindingen

4

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

Inleiding Aanleiding Doelstelling Afbakening Aanpak Stappenplan Leeswijzer

4 4 5 6 6 9 9

2.

Analysekader

11

2.1 2.2 2.3 2.4

Inleiding Theoretische en wettelijk kader Algemeen landelijk referentiekader Normenkader

11 11 12 15

3.

Het subsidiebeleid in Lelystad

18

3.1 3.2 3.3

Inleiding Het formele subsidiebeleid in Lelystad Het subsidiebeleid in de praktijk

18 18 19

4.

Het subsidieproces in Lelystad

21

4.1 4.2 4.3

Inleiding Het formele subsidieproces in Lelystad Het subsidieproces in de praktijk

21 21 21

5.

De aansturing binnen de subsidiecyclus in Lelystad

23

5.1 5.2 5.3 5.4

Inleiding Subsidiecyclus Kaderstellende en controlerende rol van de raad Overzicht, monitoring en registratie

23 23 29 30

6.

Mening gebruiker

35

6.1 6.2 6.3

Inleiding Gebruikersonderzoek Mening van de gebruiker

35 35 36

7.

Het netwerk van gesubsidieerde instellingen

39

7.1 7.2 7.3

Inleiding Sociogrammen Netwerken

39 39 43

8.

Integrale analyse van bevindingen per onderzoeksvraag 45

8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7

Vormgeving van bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid Waarborgen voor doelmatige en doeltreffende besteding van middelen Beschrijving van beoogde prestaties en wijze van verantwoording Evaluatie en mogelijkheden tot bijsturing Kaderstellende en controlerende taak van de raad Oordeel van de Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer Het netwerk van gesubsidieerde instellingen

BIJLAGEN Begrippenlijst 2. Geraadpleegde bronnen 3. ‘Motie 10’ 4. Overzicht grootste instellingen die bijdragen van de gemeente ontvangen 5. Casus Stichting Welzijn Lelystad 6. Casus De Kubus 7. Casus Sportbedrijf Lelystad 8. Geïnterviewde personen 9. Aanwezigen groepsbijeenkomsten 10. Resultaten Cultuuronderzoek 1.

45 46 48 49 51 53 54

57

Managementsamenvatting

De gemeente Lelystad verstrekt jaarlijks enkele tientallen miljoenen euro aan subsidies. Onder meer voor activiteiten op het terrein van cultuur, sportactiviteiten en welzijnswerk. Deze subsidieverstrekking is geen doel op zich. Subsidies dienen bij te dragen aan het bereiken van gewenste maatschappelijke effecten en doelen, zoals die door het gemeentebestuur zijn geformuleerd. Kernvraag bij alle vormen van subsidieverstrekking is altijd: wat is de bijdrage van de toegekende subsidie aan het behalen van het geformuleerde doel? De rekenkamer Lelystad heeft gesignaleerd, dat het onderwerp subsidies steeds weer ter sprake kwam in de raad en dat er onder raadsleden behoefte was aan een onderzoek naar subsidiestromen en de effectiviteit van het subsidiebeleid. Deze ontwikkelingen en de politieke, maatschappelijke en financiële risico’s die bij subsidiebeleid komen kijken, gaven de rekenkamer aanleiding om een onderzoek hiernaar te starten. De focus van dit onderzoek ligt op de periode van na de vaststelling van de nieuwe Algemene Subsidieverordening Lelystad (29 mei 2008) tot het eerste kwartaal 2012 en bovendien op de grotere subsidiestromen. Bij aanvang van het onderzoek bleek uit gesprekken met de ambtelijke organisatie, dat 90% van de subsidiegelden naar een tiental grote instellingen gaat. Een veel kleiner gedeelte gaat naar een groot aantal andere verenigingen en organisaties. Situatie landelijk Gemeenten in Nederland verdelen jaarlijks aanzienlijke subsidiebedragen onder professionele instellingen en vrijwilligersorganisaties. Deze subsidies, vaak meer dan 10% van de totale gemeentelijke uitgaven, worden verstrekt om gemeentelijke doelen te verwezenlijken. Toch hebben gemeenten nog niet altijd scherp of verstrekte subsidies effect hebben, zo valt geregeld in onderzoek naar gemeentelijk subsidiebeleid te constateren. Uit een in 2010 door Berenschot uitgevoerde benchmark onder 43 gemeenten blijkt dat 75% aangeeft geen inzicht te hebben in het effect van subsidiegelden in het welzijnswerk. Een kleine meerderheid van deze gemeenten (53%) zegt dat instellingen slechts ten dele op de hoogte zijn van de door de gemeente geformuleerde doelen op welzijnsgebied. Ook niet zo gek want 28% van de gemeenten vertaalt de door haar benoemde doelen niet door in de afspraken met instellingen. Voorgaande constateringen zijn in lijn met door onderzoeksbureau Necker van Naem uitgevoerd onderzoek.1 Daaruit komt naar voren dat twee derde van de gemeenten nog steeds moeite heeft met het maken van concrete en meetbare afspraken. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat bijna negen op de tien gemeenten niet actief bijsturen, nadat ze van de muziekschool of welzijnsorganisatie verantwoordingsinformatie hebben gekregen. Een gemiste kans. Recent onderzoek door de Randstedelijke Rekenkamer leidde tot vergelijkbare bevindingen op provincieniveau.2 Dit onderzoek maakte bovendien duidelijk dat een meerderheid van de verstrekte subsidies in de onderzochte vier provincies niet geëvalueerd werd. Wederom een gemiste kans. 1 2

Onderzoek naar subsidiebeleid – augustus 2011. Randstedelijke Rekenkamer (6 maart 2012), Inzicht in doeltreffendheid van subsidies.

1

Het subsidiebeleid in Lelystad Het algemene juridische kader voor subsidieverstrekking in Lelystad is vastgelegd in de Algemene Subsidieverordening Lelystad. Het inhoudelijk toetsingskader voor subsidieverstrekking door de gemeenten wordt gevormd door de diverse beleidsnota’s. De afgelopen jaren is de gemeente Lelystad steeds meer gaan werken met jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies en steeds minder met projectsubsidies. Daarnaast is er nu een beperkt aantal grote subsidiebeschikkingen in plaats van vele kleine subsidiebeschikkingen. Subsidieproces Het subsidieproces in de gemeente Lelystad kent een min of meer vaste jaarcyclus. De stappen in het subsidieproces worden in het algemeen volgtijdelijk en bijtijds doorlopen. Beschikkingen worden tijdig afgegeven, verantwoordingsinformatie wordt tijdig aangeleverd. De gemeente Lelystad is steeds meer met accounthouders per gesubsidieerde instelling gaan werken. De accounthouder is op de hoogte van alle contacten en afspraken met de betreffende instellingen. Voor de drie relaties waarnaar we verdiepend onderzoek hebben uitgevoerd (De Kubus, Sportbedrijf Lelystad en Stichting Welzijn), werkt het accounthouderschap naar tevredenheid van zowel de portefeuillehouder en de accounthouder als ook de instelling zelf. De verstrekte subsidies worden bijgehouden in een managementinformatiesysteem en sinds eind 2010 is de gemeente Lelystad bezig met de invoering van een subsidievolgsysteem.

Bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid De bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiebeleid in Lelystad zijn in formele zin duidelijk vormgegeven. De gemeenteraad van Lelystad stelt de beleidskaders vast. De beoogde prestaties, inhoudelijke beleidskaders, doelen en effecten worden vaak niet concreet genoeg beschreven. Instellingen dienen in hun begroting specifiek in te gaan op producten. Dit leidt tot een uitvoeringsovereenkomst waarover verantwoording wordt afgelegd. Hierin wordt voldoende inzichtelijk gemaakt of afgesproken activiteiten ook zijn uitgevoerd, maar in hoeverre deze activiteiten aansluiten bij de gedefinieerde maatschappelijke effecten is vaak onvoldoende inzichtelijk. De koppeling tussen de verantwoording over de geleverde producten en diensten en het beleid is niet altijd mogelijk, doordat in de beleidskaders de beoogde doelen en effecten niet concreet zijn beschreven. De subsidiecyclus in Lelystad kent dan ook onvoldoende heldere waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van middelen richting instellingen. Er vindt geen periodieke evaluatie plaats van het subsidiebeleid in het algemeen. Voor zover er wel evaluaties beschikbaar zijn op inhoudelijk gebied, worden deze onvoldoende betrokken bij de beleidsvorming.

2

Rol van de raad De raad stelt elke vier jaar de beleidskaders vast. Daarnaast bepaalt de gemeenteraad via het budgetrecht jaarlijks de financiële kaders voor het beleid. Deze vormt de grondslag voor de subsidieverordeningen. De raad is in algemene zin op de hoogte van zijn mogelijkheden om het subsidiebeleid bij te sturen, maar zou deze mogelijkheden nog beter kunnen benutten. Tijdens groepsbijeenkomsten bleek ook, dat niet alle raadsleden op de hoogte waren van het door henzelf vastgestelde beleid. De kaderstelling door de raad is in procedureel opzicht op orde, maar er is inhoudelijk en financieel nog verbetering nodig. De controlerende rol van de raad is suboptimaal, omdat wel beschikbare informatie bij instellingen en de ambtelijke organisatie de raad niet altijd bereikt. Beschikbare informatie kan richting raad beter worden geduid. Bovendien ontbreekt vooralsnog een basaal overzicht van verleende subsidies.

Mening van de gebruiker Zowel gemeente als instellingen doen zelf regelmatig onderzoek naar de mening van de gebruiker en/of inwoner van Lelystad. We constateren dat deze informatie echter niet altijd wordt gedeeld, dan wel wordt gebruikt bij de vorming van nieuw beleid. Over het algemeen zijn inwoners van Lelystad tevreden over het aanbod op het gebied van kunst en cultuur, welzijn en sport. Ook zijn ze tevreden over de meer specifiek onderzochte instellingen. Uit eerder gebruikersonderzoek, kleine peilingen in het kader van dit onderzoek en groepsbijeenkomsten blijkt dat men vindt dat het aanbod, zowel in Lelystad als dat van de individuele instellingen, de afgelopen jaren is verbeterd. Over samenwerking met de instellingen zijn gebruikers ronduit positief. Enige kanttekeningen worden geplaatst op het terrein van de communicatie door de instellingen over het wel aanwezige aanbod.

Netwerk Tussen gesubsidieerde instellingen in Lelystad zijn veel samenwerkingsverbanden en overlegstructuren. Bij bijna alle organisaties werd een samenwerkingsverband met minimaal één andere instelling gevonden. Er is niet alleen kennis over het bestaan van andere instellingen, maar men weet ook van elkaar wat binnen de instellingen de belangrijkste ontwikkelingen zijn. In dit onderzoek is er geen opvallend en / of ongeoorloofd doorsluizen van subsidies geconstateerd en er zijn geen opvallende onwenselijke dubbelfuncties (bestuur/toezicht) aangetroffen. Er is ook geen (controle)mechanisme aangetroffen, om op eventuele onwenselijke dubbelfuncties toe te zien.

3

1. Inleiding Nota van Bevindingen

1.1 Inleiding

Deze nota van bevindingen bevat de uitkomsten van het rekenkameronderzoek naar het subsidiebeleid in Lelystad. Dit eerste hoofdstuk dient als algemene inleiding op de nota. Achtereenvolgens gaan we in op de aanleiding van het onderzoek, de doelstelling, de vraagstelling, de afbakening en de aanpak. Tot slot bevat dit hoofdstuk een leeswijzer. 1.2 Aanleiding

De gemeente Lelystad verstrekt jaarlijks miljoenen euro’s aan subsidies. Onder meer voor activiteiten op het terrein van cultuur, sportactiviteiten en welzijnswerk. Deze subsidieverstrekking is geen doel op zich. Subsidies dienen bij te dragen aan het bereiken van gewenste maatschappelijke effecten en doelen zoals die door het gemeentebestuur zijn geformuleerd. Kernvraag bij alle vormen van subsidieverstrekking is altijd: wat is de bijdrage van de toegekende subsidie aan het behalen van het geformuleerde doel? De gemeente Lelystad heeft eerder een onderzoek laten uitvoeren genaamd ‘Anders kijken, anders kiezen’3 waarin onder meer aandacht is besteed aan subsidiëring in Lelystad. Dit onderzoek heeft onder meer geresulteerd in het maken van meer specifiekere prestatieafspraken met instellingen. Ook heeft de gemeenteraad in 2010 een motie aangenomen waarin werd geconstateerd, dat de huidige dwarsverbanden tussen de Lelystadse organisaties bij het verstrekken van subsidies niet meer transparant en daarmee onduidelijk zijn.4 De raad gaf aan beter inzicht te willen in de maatschappelijke effecten van activiteiten die via subsidierelaties ten behoeve van de gemeente worden uitgevoerd. Tevens wilde de raad informatie over de mate waarin aan de prestatieafspraken wordt voldaan door gesubsidieerde instellingen. De rekenkamer Lelystad heeft gesignaleerd, dat het onderwerp subsidies steeds weer ter sprake kwam en dat er onder raadsleden behoefte was aan een onderzoek naar subsidiestromen en de effectiviteit van het subsidiebeleid. Deze ontwikkelingen en de politieke, maatschappelijke en financiële risico’s die bij subsidiebeleid komen kijken, gaven de rekenkamer aanleiding om een onderzoek te starten. De rekenkamer heeft organisatieadviesbureau Berenschot gevraagd hierbij te ondersteunen.

3 4

BMC, 2009. Inwonerspartij, Motie 10. Zie bijlage 3.

4

1.3 Doelstelling

Doelstelling De doelstellingen van het onderzoek naar subsidiebeleid zijn: 1. Inzicht verkrijgen in – en een oordeel vormen over – de mate waarin maatschappelijke effecten en/of beleidsdoelen via subsidierelaties worden bereikt. 2. Inzicht verkrijgen in – en een oordeel vormen over – de mate waarin aan de gemaakte

prestatieafspraken wordt voldaan door gesubsidieerde instellingen en hoe deze prestaties zich verhouden tot de beleidsdoelen en gewenste maatschappelijke effecten. 3. Inzicht verkrijgen in – en een oordeel vormen over – het netwerk van gesubsidieerde

instellingen en de subsidiestromen. 4. Inzicht verkrijgen in het oordeel van de Lelystadse inwoner/afnemer van

gesubsidieerde diensten over de geleverde prestaties. Centrale onderzoeksvraag en deelvragen De rekenkamer Lelystad heeft de volgende centrale onderzoeksvraag geformuleerd: In hoeverre worden met de door de gemeente Lelystad verstrekte subsidies de daarbij beoogde maatschappelijke effecten en/of doelen bereikt? Om deze centrale onderzoeksvraag te beantwoorden heeft de rekenkamer acht deelvragen geformuleerd. Deze deelvragen zijn weergegeven in bijgaand: 1. Op welke wijze is de bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiering in Lelystad vormgegeven? 2. In hoeverre bevat de inrichting van de subsidiecyclus waarborgen voor een doelmatige

en doeltreffende besteding van publieke middelen? 3. Worden bij de verstrekking van subsidies de beoogde prestaties, inhoudelijke

(beleids)kaders, -doelen en -effecten concreet beschreven en in hoeverre wordt verantwoord of deze zijn bereikt? 4. In welke mate vindt periodieke evaluatie plaats van de doelmatigheid en

doeltreffendheid van verstrekte subsidies en hoe worden deze resultaten betrokken bij de beslissing over toekennen, continueren of beëindigen van de subsidie? Welke mogelijkheden heeft specifiek de raad om onderbouwde keuzes te maken in de kaderstelling en om (bij) te sturen op subsidies? 5. Hoe is het netwerk van gesubsidieerde instellingen samengesteld, welke

dwarsverbanden functioneren in de praktijk en is dit voldoende inzichtelijk voor de gemeenteraad? 6. Hoe oordeelt de Lelystadse inwoner/cliënt/afnemer van het aanbod gesubsidieerde

diensten over nut en noodzaak?

5

7. Kan de raad op basis van de verkregen informatie zijn controlerende en kaderstellende

taak goed uitvoeren? 8. Welke verbeteringen zijn mogelijk in het subsidiebeleid? 1.4 Afbakening

In een gesprek op 12 oktober 2011 heeft de rekenkamer aangegeven dat – afgezien van de reguliere beantwoording van alle onderzoeksvragen - een verscherpte focus op specifiek twee vragen ligt. Ten eerste moet het onderzoek duidelijk maken hoe het netwerk van gesubsidieerde instellingen is samengesteld (onderzoeksvraag 5). Ten tweede moet het onderzoek inzicht geven in de mening van de Lelystadse afnemer over het aanbod (onderzoeksvraag 6). De focus van dit onderzoek ligt verder op de periode van na de vaststelling van de nieuwe Algemene Subsidieverordening Lelystad (29 mei 2008) tot heden. Aangezien deze geldig was voor de subsidies verstrekt vanaf 2009, en bij de start van het onderzoek eind 2011 de resultaten van 2011 nog niet geëvalueerd konden worden, zijn in dit onderzoek primair subsidieverstrekkingen in 2009 en 2010 onderzocht. In eerste instantie zou het onderzoek worden beperkt tot de programma’s Iedereen doet mee, De leefbare stad en De sterke stad. Vanwege wijzigingen in de programma’s tijdens de onderzoeksperiode en omdat de programma’s soms meerdere beleidsvelden beslaan, bleek dit niet de ideale afbakening. Vandaar dat in overleg met de rekenkamer is besloten de gekozen programma’s niet meer als uitgangspunt te nemen. Bij aanvang van het onderzoek bleek uit gesprekken met de ambtelijke organisatie, dat 90% van de subsidiegelden naar een tiental grote instellingen gaat. Een veel kleiner gedeelte gaat naar een groot aantal andere verenigingen en organisaties. Dit onderzoek concentreert zich op relaties met de grote instellingen in Lelystad. Al vroeg in het onderzoek bleek ook, dat de gemeente een relatief groot bedrag betaalt aan Sportbedrijf Lelystad. Het gaat hier sinds 2000 strikt genomen niet over subsidieverstrekking, maar over betaling voor diensten op basis van een dienstverleningsovereenkomst (DVO). Voor de volledigheid merken we hierbij op, dat het Sportbedrijf bij de verzelfstandiging eigenaar is geworden van veel sportgebouwen en sportvelden. Daarmee draag het de aan deze bezittingen verbonden kapitaallasten. De rekenkamer heeft besloten deze instelling wel bij dit onderzoek te betrekken. Ook bij de constructie met Sportbedrijf Lelystad gaat het om een betaling vanuit het algemeen budget van de gemeente met als doel om bij te dragen aan een bepaald maatschappelijk doel. In het onderzoek is de relatie tussen deze instelling en de gemeente vergeleken met de meer gangbare subsidierelaties. 1.5 Aanpak

De rekenkamer heeft gekozen voor een zogenoemde ‘bottom up-aanpak’: een manier van onderzoeken, waarbij de meningen en ervaringen van gebruikers van de dienstverlening nadrukkelijk een plaats krijgen, vanuit de gedachte dat klantensatisfactie één van de indicatoren is voor effectiviteit. Er is dus niet alleen ‘van bovenaf’ gekeken naar structuren en formele beleidskaders, maar juist de beleefde praktijk van gebruikers en betrokkenen zijn meegenomen in de analyse.

6

Het onderzoek is uitgevoerd in twee fasen. In fase 1 is de subsidiepraktijk in Lelystad bestudeerd. In aanvulling op de documentenstudie en interviews bij de gemeente is onderzoek gedaan naar subsidiebedragen, beleid en verantwoording, besturen en samenwerkingsverbanden van de grootste instellingen. Vervolgens is door middel van een sociogram in kaart gebracht hoe het netwerk van gesubsidieerde instellingen er in Lelystad uitziet. Uit het sociogram kunnen de volgende zaken worden afgelezen:
Ontvangen (subsidie)bedragen van de gemeente


Relaties tussen instellingen




Aard van de relaties




Overige subsidies in de domeinen cultuur, welzijn en sport

Na het in kaart brengen van het subsidiebeleid (fase 1), hebben de onderzoekers in overleg met de rekenkamer een drietal instellingen geselecteerd voor het doen van verdiepend casusonderzoek (fase 2). Casusonderzoek is een manier van onderzoeken waarbij één of enkele gevallen van een fenomeen worden onderzocht, gebaseerd op vele bronnen. Casusonderzoek kan een beeld geven van eerste richtingen waarin antwoorden gezocht kunnen worden en kan algemene bevindingen verdiepen. Casusonderzoek is kwalitatief onderzoek; onderzoek dat een beeld geeft van de wensen, ervaringen, meningen of behoeften van de doelgroep, zonder algemene uitspraken te doen over de gehele situatie. Door te kiezen voor casusonderzoek is het mogelijk om voor de onderzochte casuïstiek goed antwoord te geven op de door de rekenkamer Lelystad gestelde deelvragen 5 en 6 (netwerk en mening afnemer). Naast het onderzoek naar de mening van de gebruikers, hebben de casussen gediend als input voor de hoofdstukken 4 en 5 (subsidieproces en subsidiecyclus). De binnen dit onderzoek uitgevoerde onderzoeksanalyse voor alle deelvragen, de daaruit getrokken conclusies en de aanbevelingen zijn voor een aanzienlijk deel gebaseerd op bevindingen uit het verdiepende caseonderzoek. De gekozen methodiek betekent ook dat de algemene geldigheid van de antwoorden – lees toepasbaar op het brede subsidiebeleid en alle instellingen in Lelystad – niet altijd aan de orde is. Wel zijn aan de hand van het totale rekenkameronderzoek rode draden af te leiden, waarbij aannemelijk kan worden gemaakt dat deze ook breed in Lelystad van toepassing zijn.

Het verdiepende casusonderzoek bestond per casus uit twee onderdelen:

7

9. Breed onderzoek naar de subsidierelatie, waaronder bureauonderzoek en het voeren

van gesprekken met direct betrokkenen van de instelling, behandelend ambtenaren (accounthouders), raadsleden en portefeuillehouders. 10. Diepteonderzoek naar de percepties van afnemers van de producten en diensten

geleverd door de instelling. Hierbij werden per instelling drie methoden gehanteerd: (a) bestudering van eerder onderzoek naar de mening van gebruikers, (b) een kleine peiling onder een tiental afnemers en (c) een groepsbijeenkomst waarin de mening van de afnemers over de geleverde diensten en producten centraal stond. De casussen zijn geselecteerd aan de hand van het eerdergenoemde sociogram. Daarbij is gekeken naar de volgende criteria:
Bedrag van de ontvangen subsidie/het van de gemeente verkregen bedrag (moet substantieel zijn).






Duur van de ontvangen subsidie (wij richten ons op meer structurele budgetsubsidies). Politieke relevantie (over welke instellingen wordt veel gesproken en wil de raad meer weten?). Verdeling over verschillende beleidsdomeinen.

Voor het casusonderzoek zijn uiteindelijk twee gesubsidieerde instellingen (De Kubus en Stichting Welzijn) en Sportbedrijf Lelystad geselecteerd. In dit onderzoek is de mening van gebruikers over drie instellingen uit drie beleidsvelden onderzocht op drie verschillende manieren: 11. Tevredenheidsonderzoeken die in het verleden door de instellingen zelf of door de gemeente zijn uitgevoerd. 12. Peilingen die door de rekenkamer en Berenschot zijn uitgevoerd in het kader van dit

onderzoek. Het aantal respondenten varieerde tussen zes en veertien. 13. Groepsbijeenkomsten die zijn gehouden in het kader van dit onderzoek. Voor elke

instelling is een bijeenkomst gehouden waarbij een groep afnemers werd uitgenodigd. Tevens waren daarbij de directeur van de instelling, accounthouder vanuit de gemeente en raadsleden aanwezig.5 Op basis van gesprekken van betrokken directeuren, ambtenaren en wethouders hebben rekenkamer en onderzoekers gekozen om de mening van de volgende afnemers te onderzoeken:

5

‫־‬

De Kubus: scholen uit het primair en voortgezet onderwijs en amateurkunstverenigingen

‫־‬

Stichting Welzijn: welzijns- en vrijwilligersorganisaties

‫־‬

Sportbedrijf Lelystad: sportverenigingen

Een complete lijst met deelnemers per bijeenkomst is bijgevoegd in de bijlagen.

8

Het voorlopig conceptrapport van dit onderzoek is door de ambtelijke organisatie beoordeeld op feitelijke onjuistheden, de ontvangen opmerkingen zijn, waar mogelijk en relevant, verwerkt. 1.6 Stappenplan

In tijd is het onderzoek uitgevoerd volgens bijgaand stappenplan:

Parallel: Opstellen separaat memo met conclusies en aanbevelingen

1.7 Leeswijzer

In deze nota van bevindingen beschrijven wij allereerst in het volgende hoofdstuk het analysekader: het landelijk, theoretisch en wettelijk referentiekader en het door ons gehanteerde normenkader. Vervolgens komt in hoofdstuk 3 het subsidiebeleid in de gemeente Lelystad aan de orden. In hoofdstuk 4 gaan wij in op het subsidieproces en in hoofdstuk 5 op de (bestuurlijke) aansturing en de subsidiecyclus. In hoofdstuk 6 komt de mening van

9

de gebruiker over de drie nader onderzochte instellingen aan bod. In hoofdstuk 7 geven wij het resultaat weer van het onderzoek naar het netwerk van gesubsidieerde instellingen in Lelystad. Hoofdstuk 8 bevat de analyse van onze bevindingen per onderzoeksvraag, hoofdstuk 9 de daaruit te trekken conclusies. Hoofdstuk 10 bevat een aantal aanbevelingen.

10

2. Analysekader

2.1 Inleiding

Voor het toetsen van de doeltreffendheid van het subsidiebeleid in Lelystad is een theoretisch en wettelijke kader noodzakelijk. Verder is zicht op de landelijke ontwikkelingen rond subsidiebeleid van belang. Zo kan de situatie in Lelystad in het juiste perspectief worden geplaatst. De beschikbare kennis en expertise rond subsidiebeleid hebben we voor dit onderzoek verwerkt in een normenkader, dat aansluit bij de hoofdvraag en de deelvragen die door de rekenkamer Lelystad zijn geformuleerd. Tot slot is voor een goede analyse van bevindingen een helder en gedeeld beeld van definities van belang. Een overzicht van de in dit onderzoek gehanteerde begrippen is opgenomen in bijlage 1 van deze nota. 2.2 Theoretische en wettelijk kader

Voor gemeenten is subsidieverstrekking een belangrijk instrument bij het verwezenlijken van beleidsdoelen. Een subsidie is volgens de Algemene wet bestuursrecht ‘’een aanspraak op financiële middelen, anders dan als betaling voor geleverde goederen of diensten, die door een bestuursorgaan wordt verstrekt aan burgers, bedrijven en instellingen met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager’’ (artikel 4:21 Awb). Het spreekt voor zich, dat gemeenten streven naar een doelmatige besteding van subsidies. Een verstrekte subsidie dient (mede) bij te dragen aan het vooraf gedefinieerde beleidsdoel. Voor een goed inzicht in een effectieve besteding, is het van belang om subsidies regelmatig te evalueren op doeltreffendheid. Een gemeenteraad is verantwoordelijk voor het vaststellen van de gewenste (maatschappelijke) effecten en de doelstellingen van het beleid. Gesubsidieerde instellingen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van activiteiten en het bereiken van resultaten, die bijdragen aan het behalen van de door de gemeente geformuleerde doelstellingen en effecten. De gemeente gaat over het ‘Wat’ en een instelling gaat over het ‘Hoe’. In onderstaand schema is deze relatie schematisch weergegeven:

11

Bij het beoordelen van de doeltreffendheid van subsidiebeleid staat de volgende vraag centraal: ‘hebben de gesubsidieerde activiteiten van de instelling en de resultaten die zijn bereikt, bijgedragen aan de door de gemeente gewenste effecten?’ Betrokken partijen hebben hun rol optimaal ingevuld, wanneer een directe relatie bestaat tussen de vooraf geformuleerde maatschappelijke effecten, doelstellingen en gewenste resultaten en de uitgevoerde activiteiten en gerealiseerde resultaten. In dat geval spreken we dus over doeltreffend subsidiebeleid. 2.3 Algemeen landelijk referentiekader

Onderzoek naar subsidiebeleid Gemeenten in Nederland verdelen jaarlijks aanzienlijke subsidiebedragen onder professionele instellingen en vrijwilligersorganisaties. Deze subsidies, vaak meer dan 10% van de totale gemeentelijke uitgaven, worden verstrekt om gemeentelijke doelen te verwezenlijken. Toch hebben gemeenten nog niet altijd scherp of verstrekte subsidies effect hebben, zo valt geregeld in onderzoek naar gemeentelijk subsidiebeleid te constateren. Uit een in 2010 door Berenschot uitgevoerde benchmark onder 43 gemeenten blijkt dat 75% aangeeft geen inzicht te hebben in het effect van subsidiegelden in het welzijnswerk. Een kleine meerderheid van deze gemeenten (53%) zegt dat instellingen slechts ten dele op de hoogte zijn van de door de gemeente geformuleerde doelen op welzijnsgebied. Ook niet zo gek want 28% van de gemeenten vertaalt de door haar benoemde doelen niet door in de afspraken met instellingen. Voorgaande constateringen zijn in lijn met door onderzoeksbureau Necker van Naem uitgevoerd onderzoek.6 Daaruit komt naar voren dat twee derde van de gemeenten nog steeds moeite heeft met het maken van concrete en meetbare afspraken. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat bijna 9 op de 10 gemeenten niet actief bijsturen, nadat ze van de muziekschool of welzijnsorganisatie verantwoordingsinformatie hebben gekregen. Een gemiste kans. Recent onderzoek door de Randstedelijke Rekenkamer leidde tot vergelijkbare bevindingen op provincieniveau.7 Dit onderzoek maakte bovendien duidelijk dat een meerderheid van de verstrekte subsidies in de onderzochte vier provincies niet geëvalueerd werd. Wederom een gemiste kans. Genoemde vergelijkende onderzoeken naar de doeltreffendheid van gemeentelijk subsidiebeleid hebben geleid tot een aantal relevante vragen die bij onderzoek in specifieke gemeenten van nut kunnen zijn bij de beantwoording van de effectiviteitsvraag: 1. Zijn de doelen van het gemeentelijke beleid expliciet, specifiek en meetbaar? 2. Wordt er een koppeling gemaakt tussen gemeentelijk beleid en subsidieafspraken? 3. Zijn deze afspraken met de gesubsidieerde instellingen specifiek en meetbaar? 4. Verantwoorden de gesubsidieerde instellingen zich over de realisatie van doelen?

6 7

Onderzoek naar subsidiebeleid – augustus 2011 Randstedelijke Rekenkamer (6 maart 2012), Inzicht in doeltreffendheid van subsidies.

12

5. Gebruikt de gemeente de verantwoordingsinformatie van de instellingen/de informatie

vanuit de instelling om beleid bij te sturen?

Landelijke ontwikkelingen in de afgelopen jaren Door de jaren heen is in de subsidierelatie tussen gemeenten en instellingen een aantal ontwikkelingen waar te nemen. Niet de instelling maar de activiteit en het resultaat worden gesubsidieerd: instellingen worden steeds minder als zodanig gesubsidieerd. Subsidies zijn steeds meer gericht op het uitvoeren van activiteiten, die een bepaald maatschappelijk doel moeten dienen. Resultaten worden gedefinieerd als output en deze output moet bijdragen aan de outcome /de (maatschappelijke) effecten (voor de doelgroep). De uitdaging wordt steeds meer om een relatie te leggen tussen de output in kwalitatieve zin en de effecten die deze output heeft op de maatschappelijke doelen die men wil bereiken met de subsidie. Verschuiving naar budgetfinanciering: budgetsubsidiëring is een vorm van subsidiëring, waarbij vooraf door de subsidieverstrekker aan de subsidieontvanger voor een bepaalde periode een maximum bedrag wordt toegekend. Dit geld moet worden besteed aan bepaalde omschreven activiteiten en het behalen van bepaalde omschreven resultaten. Met andere woorden: budgetsubsidiëring draagt met name bij aan sturing op ‘output’. De gemeente bemoeit zich bij budgetsubsidiëring in principe niet meer met de wijze van uitvoering van de activiteiten en aansturing van de subsidie-ontvangende instelling. Deze wijze van sturing moet leiden tot een duidelijke, meer zakelijke verhouding tussen de gemeente en de subsidieontvanger. Naast budgetsubsidiëring kunnen instellingen subsidie krijgen voor projecten. Projectsubsidies – ook wel éénmalige budgetsubsidies genoemd – worden incidenteel toegekend op basis van een begroting en een bijbehorend projectplan. Binnen gemeenten is een afname van het aantal projectsubsidies waarneembaar. Dit als direct gevolg van minder ‘door gemeenten door te zetten’ rijksgeld en door toenemende taakstellingen in het algemeen. Verder zien we dat het toekennen van projectsubsidies steeds meer wordt gezien als een wijze van financiering, die relatief veel tijd kost en daarmee dus relatief veel transactiekosten met zich meebrengt. Verzakelijking: zeker op het sociale en culturele vlak (welzijn, educatie en culturele vorming) is het concreet benoemen van doelen en effecten altijd lastig geweest. Wel zien we dat gemeenten hier de laatste jaren steeds meer stapjes in de goede richting nemen. Het gaat om de opgave hoe outcome gemeten kan worden (SMART formuleren). Om de mate waarin je als gemeente en instelling in staat bent om met elkaar helder gedefinieerde en controleerbare afspraken te maken, deze te monitoren en elkaar hier vervolgens ook op aan te spreken. Verschillende constructies voor het bereiken van maatschappelijke effecten: in het inleidende hoofdstuk is al aangegeven dat – ook in Lelystad – niet alle relaties met instellingen gericht op het bereiken van maatschappelijke effecten te typeren zijn als een subsidierelatie. Voor extern verzelfstandigde functies zijn meerdere vormen beschikbaar. Zo heeft de

13

gemeente voor de relatie met Sportbedrijf Lelystad, maar bijvoorbeeld onder andere ook met City Marketing Lelystad en Perspectief gekozen voor een andere constructie. In algemene zin is interessant op welke gronden wordt gekozen voor het verstrekken van een subsidie aan een stichting en wanneer voor bijvoorbeeld het verstrekken van een opdracht aan een (overheids-)NV. Hoe werken die constructies in de praktijk uit? Wat zijn de voor en nadelen vergeleken met subsidierelaties? Wordt wel periodiek gekeken of de argumenten die in het verleden zijn gebruikt bij het inrichten van een specifieke relatie (anders dan een subsidierelatie), nog steeds aan de orde zijn? Hoe zit het met de verantwoording richting college en raad? In dit hoofdstuk benoemen wij in algemene zin enkele meest genoemde overwegingen om te kiezen voor één van beide constructies en beschrijven we het meest voorname verschil tussen subsidie- en opdrachtverlening: Overwegingen keuze (overheids)NV Het oprichten van een (overheids)NV biedt de mogelijkheid dat het college sturing en controle houdt en de condities bepaalt waarbinnen activiteiten worden uitgevoerd, terwijl tevens een sterk bedrijfsmatige, ondernemende omgeving kan worden gecreëerd. Gemeenten kiezen vaak voor een (overheids)NV bij het uitvoeren van taken met een bedrijfsmatig en operationeel karakter (ingenieursbureau, sociale werkvoorziening) De gemeente heeft als aandeelhouder rechtstreeks zeggenschap over het vermogen Mogelijkheid bestaat om nieuwe aandeelhouders (eigenaren) aan te trekken, dan wel andere exploitatiemaatschappijen onder te brengen zonder dat dit direct risico’s vormt voor de in opdracht van de gemeente uitgevoerde activiteiten. Positie van de directeur is wettelijk verankerd Bij de afweging van het wel of niet onderbrengen van activiteiten en ook (on)roerende zaken door de gemeente bij een (overheids)NV spelen analyses op het gebied van fiscaliteit (omzet- en vennootschapsbelasting) en het aanbestedingsrecht (wel of niet de mogelijkheid tot inbesteding, aanbestedende dienst of niet, etc.) een belangrijke rol. Of een (overheids)NV vanuit deze perspectieven nastrevenswaardig is, hangt af van meer-

Overwegingen keuze stichting Is in Nederland verreweg het meest gangbaar wanneer het gaat om uitvoering van extern verzelfstandigde overheidsfuncties.

Gemeenten kiezen vaak voor subsidieverstrekking via een stichting om bij te dragen aan het ontplooien van bepaalde activiteiten met een breed maatschappelijk doel De democratische controle bij een stichting is vaak makkelijker te waarborgen. Besturing en besluitvorming minder complex door ontbreken aandeelhouders

Biedt meer kansen op vrienden, vrijwilligers en sponsoren

14

dere voorwaarden (bijvoorbeeld de mate van zeggenschap en eigenaarschap van de gemeente bij de NV). De betaling door de overheid voor concreet aan haar geleverde goederen of diensten aan een (overheids-)NV kan niet worden beschouwd als een subsidie. Onder betaling moet in dit verband worden verstaan het leveren van een tegenprestatie, die is afgestemd op de waarde van de verkregen goederen of diensten in het economisch verkeer. Bij subsidie gaat het dus om het leveren van een bijdrage aan een instelling of onderneming met tot doel bij te dragen aan het ontplooien van bepaalde activiteiten. Dit is het kenmerkende verschil met het verstrekken van een opdracht aan een (overheids-)NV. 2.4 Normenkader

In afstemming met de rekenkamer hebben we de acht geformuleerde deelvragen van normen voorzien. De bevindingen uit dit onderzoek zijn gedurende de analysefase gewaardeerd aan de hand van onderstaand normenkader. Deelvragen rekenkamer Lelystad 1. Op welke wijze is de bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiering in Lelystad vormgegeven?

Te hanteren normen • De bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheden zijn duidelijk.

2. In hoeverre bevat de inrichting van de

•

Het subsidieproces bevat heldere waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen.

•

Activiteiten, beoogde resultaten, doelen en maatschappelijke effecten worden concreet beschreven.

•

Activiteiten zijn uitgevoerd.

•

De gesubsidieerde activiteiten sluiten aan bij de maatschappelijke effecten zoals gewenst.

•

Er vindt periodieke evaluatie plaats.

subsidiecyclus waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen? 3. Worden de bij de verstrekking van sub-

sidies de beoogde prestaties, inhoudelijke (beleids)kaders, -doelen en effecten concreet beschreven en in hoeverre wordt verantwoord of deze zijn bereikt

4. In welke mate vindt periodieke evaluatie

plaats van de doelmatigheid en doeltref- • fendheid van verstrekte subsidies en hoe worden deze resultaten betrokken bij de beslissing over toekennen, conti• nueren of beëindigen van de subsidie? Welke mogelijkheden heeft specifiek de raad om onderbouwde keuzes te maken

Evaluaties worden gebruikt in daaropvolgende beslissingen over toekennen, continueren of beëindigen. De raad kent haar mogelijkheden om bij te sturen en gebruikt die wanneer aan de orde.

15

Deelvragen rekenkamer Lelystad in de kaderstelling en om (bij) te sturen op subsidies?

Te hanteren normen

5. Hoe is het netwerk van gesubsidieerde

•

Kennis bij instellingen over het bestaan van andere instellingen.

•

Mate van samenwerking tussen gesubsidieerde instellingen.

•

Mate van overlap in functies; bestuursleden van instellingen die ook in andere besturen zitten.

•

Gevoel dat er een sterk netwerk bestaat.

•

Bekendheid van verschillende dwarsverbanden bij raadsleden.

•

De Lelystadse inwoner/cliënt/afnemer ervaart het aanbod gesubsidieerde diensten als nuttig/noodzakelijk.

•

Inwoners van Lelystad zijn tevreden over het aanbod gesubsidieerde diensten.

•

Invulling kaderstellende rol: hoe duidelijker de gestelde kaders zijn bepaald, des te doeltreffender vindt besteding van middelen plaats

•

Controlerende rol: hoe duidelijker de raad zicht heeft op de resultaten die moeten bijdragen aan het realiseren van de door hen vastgestelde kaders (geformuleerde maatschappelijke effecten en beleidsdoelstellingen), des te doeltreffender worden subsidies ingezet. Dit betekent dat er terugkoppeling van de resultaten plaats moet vinden naar de raad.

•

Taakverdeling: Hoe duidelijker de taakverdeling is geformuleerd en wordt uitgevoerd (ten aanzien van subsidieverlening, het maken van beleid en het

instellingen samengesteld, welke dwarsverbanden functioneren in de praktijk en is dit voldoende inzichtelijk voor de gemeenteraad?

6. Hoe oordeelt de Lelystadse inwo-

ner/cliënt/afnemer van het aanbod gesubsidieerde diensten over nut en noodzaak?

7. Kan de raad op basis van de verkregen

informatie zijn controlerende en kaderstellende taak goed uitvoeren?

16

Deelvragen rekenkamer Lelystad

Te hanteren normen controleren van de prestaties) tussen de verschillende onderdelen van de gemeentelijke organisatie (raad, college en ambtenaren), des te doeltreffender vindt besteding van middelen plaats.

8. Welke verbeteringen zijn mogelijk in het

•

De doelen van het gemeentelijke beleid zijn expliciet, specifiek en meetbaar.

•

Er is een koppeling tussen gemeentelijk beleid en subsidieafspraken.

•

De afspraken met gesubsidieerde instellingen zijn specifiek en meetbaar.

•

Gesubsidieerde instellingen verantwoorden zich over de realisatie van de doelen.

•

De gemeente gebruikt de verantwoording van de instellingen om bij te sturen.

subsidiebeleid?

17

3. Het subsidiebeleid in Lelystad

3.1 Inleiding

In dit hoofdstuk beschrijven we het formele subsidiebeleid in Lelystad en vervolgens geven we onze bevindingen bij de aangetroffen situatie weer. Duiding van deze bevindingen (analyse, conclusies en aanbevelingen) vindt plaats in de hoofdstukken acht, negen en tien. 3.2 Het formele subsidiebeleid in Lelystad

De Algemene Subsidieverordening Lelystad Subsidies zijn een belangrijk instrument voor het verwezenlijken van beleidsdoelen. In de gemeente Lelystad is een Algemene Subsidieverordening Lelystad8 (ASVL) van kracht. Deze ASVL vormt, in samenhang met Titel 4.2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb)9, het algemene juridische kader voor subsidieverstrekking door de gemeente. Het gaat hierbij vooral om de juridische en procedurele aspecten van de subsidieverstrekking. Dit kader is van toepassing op elke subsidie die door de gemeente wordt verstrekt. De ASVL regelt specifiek een doelgerichte inzet van subsidies, geeft regels om misbruik en oneigenlijk gebruik tegen te gaan en beoogt subsidieontvangers voldoende rechtszekerheid te geven. De verordening bevat verder procedureregels voor het verstrekken van subsidies en maakt helder welke onderdelen nader in beleidsregels kunnen worden uitgewerkt:



wie voor welke activiteit tot welk bedrag subsidie kan krijgen; vaste beleidslijnen op het punt van prioriteiten qua honorering van aanvragen, toetsingscriteria en dergelijke;




specifieke voorwaarden waaraan voldaan moet worden;




extra weigeringsgronden;




de wijze waarop de subsidie wordt berekend;




termijnen en procedures betreffende de subsidieaanvraag en beslissing;




de aanvraagprocedure van de subsidievaststelling, inclusief over te leggen stukken en gegevens.

In de ASVL is opgenomen dat de Lelystad drie subsidiesoorten kent: eenmalige budgetsubsidies (projectsubsidie), jaarlijkse budgetsubsidies en meerjarige budgetsubsidies. Het college bepaalt welke subsidiesoort van toepassing is op een aanvraag. Inhoudelijk toetsingskader 8 9

Algemene Subsidieverordening Lelystad, door de raad vastgesteld op 29 mei 2008. Zie paragraaf 2.2

18

Het inhoudelijk toetsingskader voor subsidieverstrekking door de gemeenten wordt gevormd door de diverse beleidsnota’s, zoals bijvoorbeeld de Kadernota Sport 2009 – 2012, de Beleidsnota Wmo 2010 – 2013 en de Cultuurnota 2009 – 2012. In het verlengde van deze nota’s kan het college beleidsspecifieke voorwaarden ‘op maat’ stellen (zie beleidsregels).

3.3 Het subsidiebeleid in de praktijk

Van projectsubsidies naar jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies In de huidige ASVL is een grotere nadruk gelegd op het verstrekken van jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies en minder op éénmalige budgetsubsidies (projectsubsidies). De jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies leggen eerder nadruk op administratieve vereenvoudiging en geven langduriger duidelijkheid voor de subsidieontvanger. Deze in de subsidieverordening aanwezige nadruk krijgt ook zijn doorvertaling in de praktijk. Uit gesprekken is bijvoorbeeld gebleken, dat het in 2011 veel minder vanzelfsprekend was voor de Stichting Welzijn om projectsubsidies aan te vragen. De gemeente heeft de voorbije jaren toegewerkt naar één subsidiestroom richting de stichting. Uit de deskresearch naar de relatie tussen de gemeente en De Kubus blijkt, dat op dit moment wordt gekeken in hoeverre de projectsubsidies voor de financiering van de cultuurscout en de intendant amateurkunsten structureel kunnen worden toegekend. Deze functies worden inmiddels gezien als structureel van aard. Van veel kleine naar enkele grote subsidiebeschikkingen. We zien in Lelystad de praktijk dat de gemeente steeds meer werkt met een aantal grote instellingen die jaarlijkse dan wel meerjarige subsidie ontvangen, en op hun beurt kleine organisaties en initiatieven kunnen ondersteunen. Uit de opgaaf van de gemeente Lelystad blijkt dat 90% van het totale subsidiebedrag over de jaren 2009 en 2010 naar een tiental grote instellingen gaat. Het restbedrag wordt beschikt aan een veelheid van kleine instellingen en verenigingen. Zo ging er in 2010 op het gebied van maatschappelijke ontwikkeling en welzijn nog € 232.652,- naar een dertigtal kleine vrijwilligersorganisaties en organisaties voor sociaal cultureel werk. Op het gebied van cultuur ging in datzelfde jaar nog een bedrag van € 64.500 naar amateurkunstprojecten, uitgevoerd door 18 organisaties.10 Tot slot kwam dit ook bij sport voor: sportverenigingen kunnen incidentele subsidie aanvragen voor bijvoorbeeld evenementen. In 2010 ging het om € 120.736,- subsidie voor de 93 sportverenigingen in Lelystad. Veelal is richting de kleine organisaties sprake van verstrekking van projectsubsidies.

10

Exclusief subsidies voor intendant en cultuurscout + community art.

19

Van het in standhouden van instellingen naar het stimuleren en in stand houden van activiteiten ten behoeve van de inwoners van Lelystad De afgelopen jaren is ook het accent verschoven van de instandhouding van instellingen en organisaties, naar het stimuleren en in stand houden van activiteiten ten behoeve van de inwoners van Lelystad. Deze verschuiving is in lijn met de landelijke subsidiepraktijk. Andere constructies Naast verstrekking van subsidie hebben we in Lelystad ook andere constructies aangetroffen om maatschappelijke effecten te bereiken. Sinds 2000 wordt het grootste deel van het gemeentelijk beleid op het gebied van sport uitgevoerd door het Sportbedrijf Lelystad. Deze organisatie verleent diensten aan de gemeente op basis van een dienstverleningsovereenkomst, in plaats van op basis van een subsidierelatie. Een dergelijke constructie is bijvoorbeeld onder andere ook gekozen voor de activiteiten op het gebied van citymarketing en het creëren van gesubsidieerde arbeid.

20

4. Het subsidieproces in Lelystad

4.1 Inleiding

In dit hoofdstuk beschrijven we het formele subsidieproces in Lelystad en vervolgens geven we onze bevindingen van de aangetroffen situatie. Duiding van deze bevindingen (analyse, conclusies en aanbevelingen) vindt plaats in de hoofdstukken acht, negen en tien. 4.2 Het formele subsidieproces in Lelystad

Het subsidieproces in de gemeente Lelystad kent een min of meer vaste jaarcyclus: 14. De instelling dient op basis van een jaarplan een aanvraag en een voorlopige begroting in bij de gemeente Lelystad (deadline: 1 oktober). 15. Deze aanvraag leidt tot een gesprek met de verantwoordelijk ambtenaar over het

voorbereiden van de uitvoeringsovereenkomst. Deze uitvoeringsovereenkomst wordt gebruikt voor het uitwerken van de te verrichten activiteiten en voor het nader omschrijven van de beoogde resultaten. Ook heeft een dergelijke overeenkomst het voordeel, dat daarin kan worden bepaald dat de subsidieontvanger verplicht is de activiteiten te verrichten waarvoor subsidie is verleend (deze mogelijkheid biedt de Algemene Wet Bestuursrecht niet). 16. Deze ambtelijk voorbereide uitvoeringsovereenkomst gaat vervolgens in december

naar het college van Lelystad. 17. Voor 1 januari wordt door het college een beschikking afgegeven. 18. Voor 1 april van elk jaar wordt de jaarrekening en de inhoudelijke verantwoording over

het voorafgaande jaar door de instelling ingediend bij de gemeente Lelystad. De gemeenteraad stelt de beleidskaders vast in de vierjaarlijkse beleidsnota’s. Tevens keurt de gemeenteraad de jaarlijkse programmabegroting goed, en daarmee impliciet de begrotingen voor de verschillende beleidsvelden waarbinnen de subsidies worden verstrekt. Bij de behandeling van de gemeentebegroting heeft de gemeenteraad de mogelijkheid vragen te stellen over de programmabegroting. Tot 2009 rapporteerde het college twee keer per jaar aan de raad over de voortgang van de programma’s uit de begroting van het lopende kalenderjaar: na vier maanden en na acht maanden. Vanaf 2010 werkt de planning & control-cyclus met een halfjaarrapportage waarmee het college de raad informeert over de voortgang van de uitvoering van de eerste vijf maanden van de programmabegroting. 4.3 Het subsidieproces in de praktijk

Aanvraag- en toekenningsproces Wij hebben onderzoek gedaan naar twaalf instellingen in Lelystad (zie voor de onderzoeksresultaten bijlage 4). Daarnaast zijn drie instellingen nader beschouwd.

21

De geïnventariseerde informatie per instelling leidt in algemene zin tot enkele bevindingen over de toepassing van beleid voor het verstrekken van subsidies in 2009 en 2010. De stappen in het subsidieproces worden in het algemeen volgtijdelijk en bijtijds doorlopen. Beschikkingen worden tijdig afgegeven, verantwoordingsinformatie wordt tijdig aangeleverd. Subsidieaanvragen worden voor 1 oktober van elk jaar ingediend. Bij de aanvraag wordt een begroting gevoegd, waarin de plannen meestal op productniveau worden beschreven. In welke mate deze gekwantificeerd zijn, verschilt per instelling. In de beschikking wordt het beoogd (maatschappelijk) effect en te leveren prestaties beschreven. Maar de koppeling tussen beoogde effecten en de te leveren producten en prestaties wordt lang niet altijd één op één gemaakt. Contact met de gemeente steeds meer via de accounthouder De gemeente Lelystad is steeds meer met een accounthouder gaan werken. Tot enkele jaren geleden had een gesubsidieerde instelling – zeker de grotere – te maken met vele contactpersonen bij de gemeente. Op dit moment heeft de gemeente voor elke grotere gesubsidieerde instelling één accounthouder aangewezen. Zo is één ambtenaar accounthouder voor de drie binnen het domein cultuur opererende grote instellingen. De accounthouder is daarnaast verantwoordelijk voor de relatie met de overige kleinere culturele instellingen. De accounthouder is op de hoogte van alle contacten en afspraken met de betreffende instellingen. Voor de drie relaties waarnaar we verdiepend onderzoek hebben uitgevoerd, werkt het accounthouderschap naar tevredenheid van zowel de portefeuillehouder en de accounthouder als ook de instelling zelf. Registratie in Cognos en Stratech De gemeente Lelystad werkt met het managementinformatiesysteem Cognos. Hierin wordt geregistreerd welke bedragen (en dus ook subsidies) er aan instellingen worden uitgekeerd. Tevens is de gemeente bezig om de registratie van gemeentelijke subsidieverlening te verbeteren. Eind 2010 is het subsidievolgsysteem Stratech ingevoerd. De invoering van alle subsidierelaties en –afspraken in dit systeem is bijna afgerond.

22

5. De (bestuurlijke) aansturing binnen de subsidiecyclus in Lelystad

5.1 Inleiding

In hoofdstuk vier hebben we breed en voor de drie onderzochte instellingen in het bijzonder, al aangegeven hoe op ambtelijk niveau het subsidieproces verloopt en hoe de inhoudelijke kaderstelling in algemene zin is vormgegeven. In dit hoofdstuk kijken we op welke wijze de bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiering in Lelystad is vormgegeven. We bekijken aan de hand van de casuïstiek welke waarborgen er zijn voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen. Zijn effecten, doelen, activiteiten en indicatoren zodanig beschreven, dat de instelling weet waar deze aan toe is en waarop deze wordt afgerekend? En hoe vult de raad binnen deze cyclus zijn kaderstellende en controlerende taak uit? Duiding van de in dit hoofdstuk weergegeven bevindingen vindt plaats in de hoofdstukken acht, negen en tien. 5.2 Subsidiecyclus 5.2.1 Stichting Welzijn

Vaststelling beleid De gemeenteraad van Lelystad stelt de hoofdlijnen van beleid vast en definieert de belangrijkste gemeentelijke opgaven op het gebied van welzijn. In het Wmo-beleidsplan ‘De kracht van de Lelystadse samenleving’ is het gemeentelijk beleid op de negen prestatievelden van de Wmo samenhangend beschreven voor de jaren 2010 tot en met 2013. Het beleidsplan Wmo 2010 – 2013 is op 29 juni 2010 door de raad vastgesteld.11 Een ander belangrijk document is het meerjarenprogramma Wonen, Welzijn en Zorg 2005 – 2015. Dit meerjarenprogramma is mede kaderstellend voor de uitvoering van het welzijnswerk en in januari 2005 door de raad vastgesteld. Vertaling richting beschikking en uitvoeringsovereenkomst Dit beleidsplan vormt het strategisch kader waarbinnen de uitvoeringsovereenkomst tussen de gemeente en Stichting Welzijn wordt opgesteld. Stichting Welzijn stelt rond de zomervakantie een conceptbegroting op met daarin een plan over wat Stichting Welzijn inhoudelijk wil gaan doen: de activiteiten die zij wil ondernemen. Hierop volgt een gesprek met de accounthouder van de gemeente en vinden er op ambtelijk niveau meerdere voorgesprekken plaats om te kijken in hoeverre de plannen van Stichting Welzijn bij het gemeentebeleid passen. In augustus worden de puntjes op de i gezet en gaat de stichting aan de slag met het opstellen van de begroting. De stichting dient vóór 1 oktober in de vorm van een begroting haar subsidieaanvraag in. De begroting is uitgebreid en bevat de opmerking, dat er mogelijk aanvullend nog een aantal projecten voor subsidie in aanmerking komen. In de begroting worden de te leveren producten uitgebreid beschreven. De ambtelijke organisatie van de gemeente stelt op basis van de aanvraag een subsidievoorstel op, dat vervolgens in december naar het college gaat. Deze geeft na instemming voor 1 januari de beschikking af. 11

Bron: Raadsbesluit Nr. B10-04469-4.

23

In januari vindt de eerste betaling plaats; overige betalingen gebeuren in termijnen. De jaarrekening en inhoudelijke verantwoording van de grotere subsidieontvangers dienen voor 1 juni van het volgende jaar te worden ingediend bij de accounthouder. In het onderzoekjaar 201012 verliep het subsidietraject zoals hierboven beschreven. Vanwege de bezuinigingen was de gemeente Lelystad in 2010 echter later dan normaal in staat om de budgetten voor het begrotingsjaar van 2011 met zekerheid aan te geven. Hierdoor kon Stichting Welzijn op 1 oktober 2010 enkel een voorlopige begroting leveren; een definitieve begroting volgde later. De gemeente gaf ook later de beschikking af: deze was eind maart definitief. Verslaglegging en controle Tussen de accounthouder en de instelling is sprake van ongeveer tweewekelijks contact. De belangrijkste thema’s bij deze overleggen zijn de subsidie, invulling van de taakstellingen die door de gemeente Lelystad worden opgelegd, de transitie van personeel van de gemeente naar Stichting Welzijn (eind 2011/begin 2012) en de invulling van de integrale teams in de wijken, die bemand worden door personeel van Stichting Welzijn. De integrale teams zijn overigens elk een samenwerkingsverband van meerdere maatschappelijke organisaties en instellingen (bijvoorbeeld MDF, Icare en Kwintes) en niet alleen van Stichting Welzijn. Aangezien de accounthouder beleidsinhoudelijk niet voor alles verantwoordelijk is, zijn er soms andere ambtenaren bij het overleg met Stichting Welzijn aanwezig. Tevens hebben deze ambtenaren geregeld separaat overleg met Stichting Welzijn. Deze beleidsadviseurs zijn werkzaam op het gebied van jeugd, vrijwilligerswerk, mantelzorg en ouderen. Stichting Welzijn ervaart de vormgeving van huidige overleg met de gemeente als een grote verbetering ten opzichte van de situatie bij de oprichting: er is nu één centraal aanspreekpunt er de contacten met de instelling worden beter op elkaar afgestemd. Stichting Welzijn heeft drie tot vijf keer per jaar overleg met de wethouder. Deze overleggen zijn van tevoren vastgelegd. In 2012 staat ook een afspraak op het niveau van de Raad van Toezicht met de wethouder op de rol. In het jaarverslag van 2010 staat zowel een kwalitatieve als een kwantitatieve verantwoording. Stichting Welzijn beschrijft de ontwikkelingen in haar verschillende domeinen en projecten, zoals welke activiteiten zijn opgestart, wat er goed en minder goed gaat. Daarnaast bevat het jaarverslag een cijfermatig overzicht met bijvoorbeeld het gerealiseerd aantal trajecten (jeugdpreventiewerk), cijfers over de activiteit op de website (Jongin), het aantal afdoeningen en preventie-activiteiten (Halt), het aantal gegeven cursussen en gehouden bijeenkomsten (Mantelzorg), de contacturen van de vrijwilligers (vrijwilligerszorg) en het aantal gerealiseerde activiteiten op het gebied van Stedelijk Ouderenwerk. De kwantitatieve verantwoording is in het Jaarverslag 2010 van de instelling zeer gedetailleerd opgenomen.

12

In 2009 bestond Stichting Welzijn nog niet. Dit kon voor dat jaar niet worden onderzocht.

24

5.2.2 De Kubus

Vaststelling beleid De gemeenteraad van Lelystad legt via de cultuurnota elke vier jaar de beleidskaders voor het cultuurbeleid vast. Met de Cultuurnota 2005 – 2008 is het cultuurbeleid voor het eerst integraal vastgesteld. Daarbij is gekozen voor een beleidsperiode van vier jaar. De kaders voor de jaren 2009 en 2010 zijn vastgelegd in de Cultuurnota 2009 – 2012. In 2012 heeft men gekozen voor een actualisatie van het bestaande beleid, uitmondend in de Actualisatienota voor het Cultuurbeleid 2013 – 2016. Feitelijk heeft men gekozen voor een actualisatie van de gemeentelijke beleidsinstrumenten op basis van gehandhaafde beleidskaders. Dit is opvallend, omdat er in 2011 een evaluatieonderzoek is uitgevoerd met duidelijke aanbevelingen ook inzake aanscherping van de kaders..13 Op het terrein van cultuur zijn er beleidsregels door het college vastgesteld. Dit betekent dat subsidieaanvragen, naast de criteria van de Algemene Subsidieverordening, ook worden beoordeeld op de samenhang tussen de volgende criteria: 1. Betekenis voor het culturele klimaat in Lelystad (gericht op de toegevoegde waarde voor het aanwezige culturele aanbod van Lelystad). 2. Betekenis voor de ontmoeting in Lelystad (gericht op binding en ontmoetingsfunctie van

de activiteiten). 3. Betekenis voor de identiteit van Lelystad (gericht op het gezichtsbepalende karakter

van de activiteit). In de cultuurnota worden beleidsdoelstellingen, beoogde effecten en indicatoren besproken. Een voorbeeld uit de Cultuurnota 2009 – 2012 is: Doelstelling: Met het amateurkunstbeleid willen we de inwoners van Lelystad de gelegenheid bieden zich in een kunstdiscipline te kunnen ontwikkelen en tot creatieve prestaties en presentaties te komen. Beoogd effect: toename van het aantal inwoners dat actief deelneemt aan amateurkunst Indicator: percentage inwoners dat in het voorafgaande jaar een kunstzinnige activiteit heeft gedaan.

Vertaling richting beschikking en uitvoeringsovereenkomst In de begroting die De Kubus vooraf indient (de subsidieaanvraag) moet specifiek worden ingegaan op welke diensten De Kubus precies gaat leveren. De gemeente wenst dat er een productbegroting en productverantwoording wordt geleverd, waarin de uren per product zijn gedefinieerd. De Kubus heeft zowel in 2009 als in 2010 vóór 1 oktober op basis van het jaarplan een begroting voor het volgende jaar ingediend. Indiening van deze begroting heeft voor beide jaren geleid tot een gesprek met de verantwoordelijk ambtenaar over het voorbereiden van 13 Dit evaluatieonderzoek en de Actualisatienota vallen strikt genomen buiten de scope van dit onderzoek. Aangezien de gang van zaken tijdens dit onderzoek ter sprake kwam, werd het belangrijk bevonden deze constatering mee te nemen.

25

de uitvoeringsovereenkomst. In beide jaren volgde een collegebesluit over de subsidieverlening op basis van de uitvoeringsovereenkomst. Verslaglegging en controle Over de uitvoeringsovereenkomst wordt verantwoording afgelegd. Er mag tien procent worden afgeweken van de afgesproken te leveren producten. Wanneer de afwijking meer dan tien procent negatief is, wordt het gesprek aangegaan. Projectmatige subsidies worden apart inhoudelijk en financieel verantwoord. Na het indienen van de verantwoording vindt een gesprek plaats tussen De Kubus en de gemeente over de meest in het oog springende punten. In de verslagen 2009 en 2010 van de instelling worden de projecten en activiteiten van De Kubus beschreven. In de financiële en inhoudelijke verantwoording van projectmatige subsidies staan doelstellingen, doelgroepen, bezoekersaantallen, activiteiten en evaluaties van de activiteiten beschreven. De financiële verantwoording bestaat uit de begroting en nauwkeurig gespecificeerde uitgaven. Gedurende het subsidiejaar legt De Kubus tussentijds verantwoording af in de vorm van halfjaarcijfers. In het jaar na de subsidie moet De Kubus zich in een inhoudelijk en financieel jaarverslag verantwoorden. Dit jaarverslag gaat uiterlijk 1 mei naar de provincie en uiterlijk 1 juli naar de gemeente. In 2009 en 2010 is het gegaan zoals hiervoor beschreven, in september 2008 werd uitstel aangevraagd voor het indienen van de productbegroting 2009 wegens organisatorische wijzigingen bij De Kubus. Dit uitstel is toegekend en de begroting werd op 1 november ingeleverd. Naast de gesprekken op ambtelijk niveau (accounthouder – directeur) is er regelmatig contact tussen de directeur van De Kubus en de wethouder. De gesprekken zijn niet vast ingepland, maar vinden een aantal keren per jaar plaats. Zowel ambtelijk als binnen De Kubus wordt aangegeven, dat er in de contacten en afspraken tussen De Kubus en de gemeente de afgelopen jaren steeds meer structuur is gekomen en dat deze nu als constructief worden ervaren. 5.2.3 Sportbedrijf Lelystad

Vaststelling beleid Het proces van beleid en verantwoording rond het sportdomein kent verschillende fasen. Allereerst stelt het college eens in de vier jaar een Kadernota Sport op die wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Het vaststellen van de Kadernota Sport gebeurt door het maken van een evaluatie van een bestaande nota uit de voorgaande collegeperiode. Verenigingen hebben inbreng gehad in de huidige Kadernota Sport 2009 – 2012. Er is tijdens een conferentie waarbij onder andere raadsleden en bestuurders van verenigingen aanwezig waren (in totaal ongeveer 100 deelnemers) gekeken naar de oude nota en naar noodzakelijke verbeteringen. Daaruit kwam naar voren dat bijvoorbeeld de ongeorganiseerde sporter moeilijk wordt bereikt. Daarnaast worden op onderdelen verenigingen actief benaderd.

26

In de Kadernota Sport 2009 – 2012 worden de kaders van het sportbeleid omschreven. Vijf speerpunten zijn gedefinieerd. Voor elk speerpunt is een ambitie geformuleerd (kwalitatief). Een voorbeeld is de ambitie op het gebied van ‘sport als middel’: “Sport als instrument moet ook een belangrijke bijdrage leveren aan andere beleidsterreinen”. Aan de ambities zijn twee of drie acties gekoppeld, die vaak inhouden dat men zich voorneemt voorstellen te doen voor beleid of onderzoek wordt gedaan naar manieren om de ambities te realiseren. Deze ambities zijn vervolgens in de Uitvoeringsnota Sport ‘Tussen start en finish’, Uitwerkingsvoorstellen behorende bij de kadernota sport 2009-2012 uitgewerkt. N.B. Uitsluitend de Kadernota Sport vormt het kader voor de dienstverleningsovereenkomst met het Sportbedrijf. In de genoemde Uitvoeringsnota Sport staan concrete gemeentelijke uitvoeringsvoorstellen, die niet alleen de diensten van het Sportbedrijf betreffen, maar ook de bijdragen van andere maatschappelijke partners op het gebied van sport en beweging (bijvoorbeeld sportverenigingen). In de Uitvoeringsnota worden de doelstellingen, beoogde effecten en concrete maatregelen en resultaten toegelicht. Een voorbeeld voor het speerpunt ‘sportparticipatie verhogen’ is:

Voorstel versterken samenwerking en bereiken ongeorganiseerde sporters. Bron: Uitvoeringsnota Sport 2009-2012, p. 5-6. Vertaling richting beschikking en uitvoeringsovereenkomst In de relatie tussen de gemeente Lelystad en Sportbedrijf Lelystad, dat geen subsidie ontvangt maar bijdragen van de gemeente voor geleverde diensten, verloopt het proces anders dan omschreven bij het formele subsidieproces. De dienstverleningsovereenkomst (DVO) tussen Sportbedrijf Lelystad en de gemeente Lelystad wordt in overleg tussen de gemeente en Sportbedrijf Lelystad opgesteld en heeft een geldigheidsduur van vier jaar. De nieuwe DVO (2011-2014), biedt de mogelijkheid om eenmalig de DVO in onderling overleg na twee jaar open te breken. In de DVO wordt genoemd dat er een relatie is tussen de bedrijfsplannen van het Sportbedrijf Lelystad en de beleidsnota sport en wordt aangegeven dat deze jaarlijks opnieuw moet worden afgestemd (art. 7).

27

Sportbedrijf Lelystad dient elk jaar, op voordracht van de directie en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen, een door de aandeelhouders vastgesteld bedrijfsplan bij de gemeente Lelystad in. Dit bedrijfsplan gaat naar het college, die de definitieve bijdrage voor het volgende kalenderjaar vaststelt. De jaarrekening doorloopt een overeenkomstige procedure en ook deze wordt vastgesteld door het college. Verslaglegging en controle Verantwoording vindt plaats over de activiteiten en prestaties conform het bedrijfsplan en de DVO, niet over specifieke bedragen per exploitatieonderdeel. In het bedrijfsplan zijn de lijn en speerpunten van de Kadernota Sport herkenbaar. Het Sportbedrijf Lelystad legt verantwoording af over de geleverde prestaties zoals genoemd in het ingediende en goedgekeurde jaarlijkse bedrijfsplan in de jaarrekening. Deze jaarrekening gaat naar het college. Hierin wordt verwezen naar 24 punten die voortvloeien uit de Kadernota Sport, maar het is niet verplicht om naar deze 24 punten of naar de vijf speerpunten te verwijzen. Het college is verantwoordelijk voor het maken van de koppeling naar gemeentelijk beleid en het verantwoorden aan de gemeenteraad. Afwijkende constructie Ongeveer dertien jaar geleden heeft de gemeente Lelystad besloten een N.V. op te richten en deze de taken op het gebied van sport, door middel van een dienstverleningsovereenkomst, uit te laten voeren. De gedachte destijds was, dat een meer op afstand geplaatste organisatie effectiever te werk zou kunnen gaan. Bovendien was de veronderstelling, dat een dergelijke organisatievorm de klantgerichtheid ten goede zou kunnen komen. Vanaf het moment van de oprichting beheert en exploiteert Sportbedrijf Lelystad bijna alle binnen- en buitensportaccommodaties in Lelystad. Daarnaast ontplooit Sportbedrijf Lelystad naar eigen inzicht (commerciële) activiteiten, die zich niet alleen beperken tot de sport.14 Sportbedrijf Lelystad is een N.V. met een exploitatie-B.V. Dit houdt in dat de N.V. als holding opereert en dat alle uitvoerende taken zoals beheer, onderhoud, verhuur en coördinatie zijn ondergebracht bij de B.V. De gemeente Lelystad is 100% aandeelhouder van de N.V. De N.V. en B.V. worden aangestuurd door eenzelfde directeur, die tevens bestuurder is. Binnen de N.V. is een Raad van Commissarissen. Deze vervult een brugfunctie tussen de directie van de N.V. en de aandeelhouder, vertegenwoordigd in de Algemene vergadering van Aandeelhouders (AvA).15 Er is door de gemeente voor deze constructie gekozen om de risicodragende onderdelen (de B.V.) te scheiden van de N.V. waar de gemeente aandeelhouder is. Momenteel is er één B.V., maar deze constructie biedt technisch gesproken de mogelijkheid om meerdere exploitatiemaatschappijen op te richten. Er zijn daardoor andersoortige activiteiten, zoals horecagelegenheden, mogelijk zonder dat dit een risico vormt voor de N.V. of dat er risico wordt gelopen dat er gemeentelijke bijdragen naar dit soort exploitatievormen gaan. Wel zal bij elke verschuiving van zeggenschap door – of eigenaarschap van de gemeente – goed gekeken moeten worden, naar de mogelijke fiscale en aanbestedingsrechtelijke consequenties van een dergelijke verschuiving.

14 15

Bedrijfsplan 2009, het Sportbedrijf Lelystad. Bedrijfsplan 2010, het Sportbedrijf Lelystad.

28

Wij hebben gedurende dit onderzoek niet kunnen vaststellen of een dergelijke constructie over de afgelopen jaren nu wel of niet effectiever is geweest, dan wanneer was gekozen voor een subsidierelatie. Kaderstellende en controlerende rol van de raad. 5.3 Kaderstellende en controlerende rol van de raad

Stichting Welzijn Zoals inmiddels benoemd stelt de gemeenteraad van Lelystad vierjaarlijks het Wmo beleid, waar welzijn een onderdeel van is, vast. Daarmee geeft de raad invulling aan zijn kaderstellende rol. Tijdens de groepsbijeenkomst georganiseerd in het kader van dit onderzoek, bleek dat niet alle raadsleden op de hoogte zijn van het door hen zelf vastgestelde welzijnsbeleid. Tevens constateerden we tussen de aanwezige raadsleden grote verschillen in opvatting over de opdracht aan – en de taakopvatting van – Stichting Welzijn. De feitelijke afspraken in de lopende uitvoeringsovereenkomst waren niet algemeen bekend. De Kubus De gemeenteraad van Lelystad legt via de cultuurnota elke vier jaar de beleidskaders voor het cultuurbeleid vast. Daarnaast bepaalt de gemeenteraad via het budgetrecht jaarlijks de financiële kaders voor het beleid. Binnen deze kaders worden door het college de beleidsmaatregelen vastgesteld. Deze vormen samen met de algemene subsidieverordening de grondslag voor de subsidieverlening aan De Kubus (kaderstellende rol). Ook voert de raad zijn controlerende rol uit door goedkeuring van de programmabegroting waarin het beleidsveld cultuur opgenomen is, en de verantwoordingen vanuit het college. Sportbedrijf Lelystad Net als bij andere beleidsterreinen stelt de gemeenteraad via de Kadernota Sport de kaders vast. De dienstverleningsovereenkomst is een afgeleide van de Kadernota Sport . De gemeenteraad stelt de gemeentelijke begroting vast, en daarmee ook de sportbegroting. Hierin is ook de gemeentelijke bijdrage aan het Sportbedrijf Lelystad opgenomen. Volgens raadsleden die bij de groepsbijeenkomst (georganiseerd in het kader van dit onderzoek) aanwezig waren, is er door de gemeente nog geen verantwoording over de vijf speerpunten uit de Kadernota Sport afgelegd. Aangezien dit onderzoek de jaren 2009 en 2010 bestrijkt en de gesprekken eerste helft 2012 hebben plaatsgevonden, moet de verantwoording over de vijf speerpunten nog plaatsvinden. Dit verwacht de organisatie te doen voor 2013 voorafgaand aan het opstellen van een nieuwe beleidsnota. Wel werd in de onderzochte jaren jaarlijks gerapporteerd over de voortgang en afwijkingen met betrekking tot de uitvoering van de Kadernota Sport in de Managementrapportage (MaRap) en de en Bestuursrapportage (BeRap). De gemeente volgt de voortgang wel door bijvoorbeeld de sportparticipatie in kaart te brengen, maar in de verantwoording naar de gemeenteraad werd in de onderzochte jaren de vertaalslag van de vijf speerpunten in de Kadernota Sport niet expliciet gemaakt. Er is wel verantwoording afgelegd over 24 concrete punten uit de Uitvoeringsnota (betreffen niet alleen diensten van het Sportbedrijf), al waren niet alle aanwezige raadsleden op de hoogte van deze punten, laat staan de verantwoording erover.

29

5.4 Overzicht, monitoring en registratie

Uit bestudering van de beschikkingen en de jaarrekeningen van subsidiejaar 2009 en 2010 blijkt, dat er vaak een verschil is tussen de subsidie volgens de subsidiebeschikking en het totaalbedrag dat een instelling daadwerkelijk ontvangt van de gemeente (het bedrag ‘onder de streep’). Dit daadwerkelijk ontvangen bedrag is ontleend uit Cognos. Om de oorzaken van de geconstateerde verschillen tussen de beschikking en het totaal uitgekeerde bedrag te achterhalen, is een aanvullende analyse uitgevoerd bij de drie geselecteerde cases. Subsidie Stichting Welzijn In het eerste jaar van haar bestaan kreeg Stichting Welzijn de volgende bedragen toegekend: respectievelijk toegekend volgens de subsidiebeschikking en in totaal uitgekeerd: € 3.649.531,Bron: Subsidiebeschikking 2010 Subsidie 2010 € 3.863.189,Totale bijdrage aan Bron: Cognos. Stichting Welzijn 2010 Zoals bovenstaande gegevens laten zien, is er een verschil tussen het subsidiebedrag zoals dat is vastgesteld in de beschikking begin 2010 en het totaalbedrag dat uiteindelijk is uitgekeerd aan Stichting Welzijn in 2010. Uit het overzicht van betalingen uit het managementinformatiesysteem Cognos van de gemeente Lelystad blijkt dat het verschil kan worden verklaard door een reeks toegekende incidentele subsidies, dan wel door uitkering van bedragen die niet als subsidie zijn verstrekt. Onderstaand overzicht geeft alle verstrekte extra bedragen in 2010 volgens het gemeentelijk systeem Cognos weer: Rekening Winterfeest 1 december 2010 € 1.967 Subsidie jongerenwerk Zuiderzeewijk € 20.000

Projectleiderschap ESAR 2010 € 12.300 Vergoeding Koppeling GIDS aan website JonginLelystad € 2.421

Kosten skate-event op 29/10/2010 € 2.135 Subsidie Lelystadse Spelen 2010/2011 € 7.000 Fin bijdrage t.b.v. brochures voor het activiteitenaanbod van Plein 201 € 2.715

Catering Het Clubhuis - DAC Almere € 546

30

Subsidie tbv 'Dag vd Dialoog'3-11-'10 € 7.500 Subsidie Taaikoppels 2010 € 50.000 Cadeau Plein 201 € 100 Kwaliteitsverbetering Bos- en Waterwijk 2009 € 16.195 Rekening workshop september/ oktober/ november 2010 € 785

Huur De Brink (incl. consumpties) 23 febr., 17 maart en 21 april 2010 € 544 Project Duizend en een kracht 2010 € 18.123

Subsidie aanschaf registratie MaS € 2.500 Lentefeest 2010 Boswijk € 1.255 Declaratie Ophoging uren projectleider 1001 kracht 2010 € 18.987 Workshop ‘Door de ogen van....’ op 17 maart 2010 € 606 Startbijeenkomst 1 april 2010 Kracht (Betaling Saz gitarist) € 200 Startbijeenkomst 1001 Kracht op 1/4/2010 Bloemen Wethouder en muzikant € 21

Workshop 6 maart 2010 Kracht Internationale Vrouwendag € 77 Projectleider duizend en een kracht 2010 € 17.500 Tienermoederpunt 2009 € 30.240

Subs. voorstelling Pieter Jongsma Mantelzorg € 2.000

31

Subsidie 2009 en 2010 De Kubus Stichting De Kubus kreeg over de jaren 2009 en 2010 de volgende bedragen toegekend: respectievelijk toegekend volgens de subsidiebeschikking en in totaal uitgekeerd: Subsidie € 1.520.600 Dit is de subsidie voor De Kubus, dat wil 2009 zeggen voor de instelling (exclusief Underground, die heeft een eigen subsidiebeschikking) Bron: Subsidiebeschikking De Kubus 2009. Totale € 2.323.319 Bron: Managementinformatiesysteem bijdrage Cognos 2009 Subsidie € 1.535.806 Bedrag wederom voor De Kubus, exclusief 2010 Underground. Bron: subsidiebeschikking De Kubus 2010. Totale € 2.041.629 Waarvan bijdrage voor Underground: € bijdrage 240.000. Verder voor enkele projecten en 2010 de Brede School. Bron: Managementinformatiesysteem Cognos Het verschil tussen het bedrag volgens de subsidiebeschikking voor De Kubus en het totaalbedrag dat is uitgekeerd aan Stichting De Kubus is grotendeels te verklaren doordat Stichting De Kubus het geld ontvangt voor Underground, voor de cultuurscout en voor de intendant Amateurkunst. Voor deze drie is een aparte subsidieovereenkomst opgesteld, maar de gemeente maakt al het geld over naar De Kubus één stichting. Verder kan het verschil worden verklaard doordat de huur van het bebouw van De Kubus (€ 331.094,-) niet is opgenomen in de subsidiebeschikking, maar in de administratie van de gemeenten wel als aanvullende subsidie wordt geregistreerd. Underground € 275.134 Verhuur gebouwen € 331.094 Uitvoering 2009 (De Kubus) € 1.520.600 Extra projecten € 17.000 Cultuurscout € 50.500 Community Art € 50.500 Intendant Amateurkunst € 50.491 Music Call dj € 28.000 Totaal € 2.323.319 Toelichting betaalde bedragen aan Stichting De Kubus 2009. Bron: Gemeentelijk managementinformatiesysteem Cognos.

32

Gemeentelijke bijdragen 2009 en 2010 Sportbedrijf Lelystad Sportbedrijf Lelystad kreeg over de jaren 2009 en 2010 de volgende bedragen toegekend: Bijdrage Sportbedrijf Lelystad 2009 (DVO)

€ 3.886.151

Bron: DVO

Totale bijdrage Sportbedrijf Lelystad 2009 ( DVO + aanvullende opdrachten i.h.k.v. BOS impuls)

€ 5.211.847

Bron: Managementinformaties ysteem Cognos

Bijdrage Sportbedrijf Lelystad 2010 (DVO)

€ 3.925.013

Bron: DVO

Totale bijdrage Sportbedrijf € 5.097.626 Lelystad 2010 ( DVO + aanvullend bijdragen voor investeringen in accommodaties)

Bron: Managementinformaties ysteem Cognos

Net zoals bij de andere onderzochte instellingen, is ook bij het Sportbedrijf Lelystad sprake van een verschil tussen de gemeentelijke bijdragen in de DVO en de uiteindelijke betalingen. Deze verschillen zijn te verklaren door extra opdrachten aan het Sportbedrijf Lelystad. Hierbij merken we op dat deze opdrachten kunnen voortkomen uit andere beleidsterreinen dan sport16 en aansluiten aan bij het beleidsspeerpunt “sport als middel”. Voor 2009 zijn de exacte betalingen hieronder op een rijtje gezet. Onderstaand overzicht geeft alle verstrekte bedragen in 2010 volgens het gemeentelijk systeem Cognos weer: Kosten combinatiefuncties 2009 div.

€ 57.854

Huur sporthal 23 en 24 nov. 2009 en 14 en 15 dec. 2009 Vaccinatiecampagne

€ 8.480

Div. betalingen huur

€ 2.962

Div. betalingen aanschaf materiaal en subsidies

€ 6.056

Bijdrage BOS

€ 370.938

Huur sportvelden tbv voortgezet onderwijs

€ 92.138

Bijdrage Brede School 2007 en 2008

€ 133.248

16

Bijvoorbeeld onderwijs.

33

Schoolzwemmen 2009

€ 156.520

U09-29146/Tweede bijdrage ontwikkeling kleedacc. SV Lelystad 67

€ 50.000

U09-22997/Sportverkiezingen 2009

€ 22.500

U09-14872/Aanleg kunstgrasveld SVL'67 2009

€ 425.000

U08-41687/Gem. bijdrage 2009

€ 3.886.151

Totaal

€ 5.211.847

34

6. Mening gebruiker

6.1 Inleiding

Een belangrijke vraag in dit onderzoek is wat de gebruikers vinden van het aanbod dat wordt geleverd door de gesubsidieerde instellingen in Lelystad. In dit hoofdstuk geven we aan of – en hoe – de gemeente Lelystad en de instellingen zicht houden op de meningen van de gebruiker. Verder geven we aan hoe de Lelystadse inwoner/cliënt/afnemer oordeelt over het aanbod van gesubsidieerde diensten bij de drie instellingen uit het casusonderzoek. Duiding van deze bevindingen (analyse, conclusies en aanbevelingen) vindt plaats in de hoofdstukken acht, negen en tien. 6.2 Gebruikersonderzoek

In Lelystad wordt op verschillende manieren onderzoek gedaan naar de meningen van de inwoners. De afdeling Onderzoek & Statistiek van de gemeente doet onderzoek naar wat er onder de inwoners leeft door middel van het Lelystadspanel. Vier tot zes keer per jaar worden panelleden via internet naar hun mening gevraagd over allerlei onderwerpen spelen in Lelystad. De resultaten van de onderzoeken worden openbaar gemaakt in de vorm van LelyStadsGeluiden op de website. Inwoners van Lelystad kunnen zich zelf opgeven voor het panel. Daarnaast voert de ambtelijke organisatie onderzoek uit naar het gevoerde beleid. Zo heeft de gemeente in 2011 een onderzoek naar de mening van de inwoners over het cultuuraanbod gedaan onder 1.560 inwoners van Lelystad (2,1%).17 Ook doen instellingen zelf onderzoek naar wat de gebruikers vinden van hun aanbod. Het doen van onderzoek is niet opgelegd door de gemeente maar initiëren instellingen zelf. Sportbedrijf Lelystad is zeer actief bezig met marktonderzoek. Het Sportbedrijf Lelystad doet heel regelmatig tevredenheidonderzoek naar de mening van gebruikers over de eigen faciliteiten (zoals het sportcomplex maar ook de buitensportaccommodaties) en heeft bijvoorbeeld een onderzoek geïnitieerd naar de behoefte aan squashbanen. Doordat het een commerciële organisatie is, is er een prikkel om uit te vinden wat gebruikers willen en vinden. Ook de Kubus doet veel onderzoek naar de mening van de gebruiker. Zo is in 2010 door de unit Kunstwijs (onderwijs) een enquête verspreid onder scholen van het primair onderwijs in Lelystad. Kunstwijs wil in contact treden met de scholen en op de hoogte zijn van wat er leeft ten aanzien van Kunst en Cultuur binnen schoolverband, maar ook in het kader van de Brede School. Daarvoor is sinds het schooljaar 2011 ‘het rondetafelgesprek’ gelanceerd. Kunstwijs gaat met de scholen in gesprek om beter in te kunnen spelen op de wensen en de vragen van de scholen. Het rondetafelgesprek zal jaarlijks terugkomen zodat het een vast onderdeel zal worden in de beleidscyclus.

17

Cultuurpeiling. Zie voor een toelichting en inhoudelijke uitkomst bijlage 10.

35

Stichting Welzijn heeft sinds haar oprichting in 2010 nog geen onderzoek uitgevoerd onder haar afnemers. Wel is er eerder onderzoek uitgevoerd door de voorlopers van Stichting Welzijn Ouderen Lelystad, Stichting 3D en Pluspunt+. Met name 3D voerde veel integraal onderzoek uit via representatieve steekproeven. Stichting Welzijn wil in 2012 weer klanttevredenheidsonderzoek gaan uitvoeren. Dit is mede ingegeven door een verzoek van de gemeente. Het is de bedoeling dat regelmatig een integraal tevredenheidsonderzoek met een representatieve steekproef wordt uitgevoerd. Hiervoor zijn reeds contacten met de Universiteit van Amsterdam (UvA). Verder overweegt de stichting het oprichten van een cliëntenraad of het organiseren van fora. Daarnaast houdt de Raad van Toezicht elk jaar een bedrag apart in de begroting, zodat er één keer in de vijf jaar onderzoek kan worden gedaan door een extern bureau. Een gedeelte van de huidige dienstverlening is onderdeel van bespreking in de Wmo-raad en er zijn contacten met de samenwerkende ouderenbonden. Ook dit zijn manieren om inzichtelijk te houden hoe dienstverlening door afnemers wordt ervaren. 6.3 Mening van de gebruiker

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen beschreven wat afnemers vinden van het aanbod op het gebied van cultuur, welzijn en sport en van het aanbod van de drie geselecteerde instellingen in het bijzonder. Dit onderzoek betrof géén doorlichting van de instelling of onderzoek naar de bedrijfsvoering: de mening van de afnemer stond centraal. In de bijlagen 5, 6 en 7 is een uitgebreide beschrijving van de bevindingen per casus weergegeven. Aanbod per beleidsterrein Over het aanbod op de drie grootste maatschappelijke beleidsterreinen voor gemeentelijke bijdragen cultuur, welzijn en sport zijn de afnemers in Lelystad tevreden. De tevredenheid over het aanbod van culturele voorzieningen in Lelystad is gestegen van 42% in 2004 naar 57% in 2011. 70% van de inwoners vindt dat in Lelystad meer te doen is op cultureel gebied dan vier jaar geleden. 18 Uit de kleine peiling onder vertegenwoordigers van scholen en amateurkunstverenigingen, georganiseerd in het kader van dit onderzoek, bleek dat zij over het algemeen tevreden zijn over het kunst- en cultuuraanbod in Lelystad. Dit werd bevestigd tijdens de groepsbijeenkomst; deelnemers gaven daar aan dat het aanbod de laatste jaren sterk is verbeterd. Deelnemers waren het erover eens, dat er wellicht eerder geïnvesteerd zou moeten worden in de interesse voor kunst en cultuur, dan in vergroting of verbetering van het aanbod. Ook wat betreft sport is men tevreden: van de volwassenen is 70% (zeer) tevreden, 7% is (zeer) ontevreden en 23% zegt noch tevreden noch ontevreden met het aanbod van de sportvoorzieningen in Lelystad te zijn19. In januari 2012 is er in het kader van dit onderzoek een kleine peiling uitgezet onder besturen van sportverenigingen. De respondenten gaven aan over het algemeen tevreden te zijn over het sportaanbod in Lelystad. Het aanbod wordt als zeer divers en ruim beschouwd.

18 19

Meer resultaten uit de cultuurpeiling 2011 zijn te vinden in bijlage 5 Sportpeiling 2007, O+S Lelystadspanel.

36

Aanbod individuele instellingen Ook wat betreft het aanbod van de onderzochte instellingen zijn afnemers positief, zowel op het gebied van sport, welzijn als cultuur. Op alle drie terreinen geven ze aan dat het aanbod verbeterd is. Bij Stichting Welzijn komt dit door de fusie; deelnemers aan de groepsbijeenkomst gaven aan dat Stichting Welzijn “heel goed op weg is”. De dienstverlening kan verder uitgebreid worden, maar er is duidelijk een verschil met voorheen. De dienstverlening heeft sinds de fusie “met name de laatste twee jaar een enorme swung gekregen”. Onderzoek van het Sportbedrijf Lelystad uit 2010 wees uit dat de activiteiten en voorzieningen binnen Sportcentrum De Koploper als geheel door bezoekers gemiddeld worden beoordeeld met een 7,4. Ook het gemiddelde cijfer dat gegeven wordt voor de recreatieve voorzieningen van het Sportcentrum is 7,4. De betreffende enquête is gehouden onder 310 bezoekers van de Koploper.20 Deelnemers aan de groepsbijeenkomst over De Kubus vonden dat de kunst- en cultuurinstelling een goed aanbod heeft en dat dit verbeterd en veranderd is door de jaren heen. Ook beoordelen zij de kwaliteit van de geleverde diensten als goed. Wel merkten verschillende afnemers en enkele raadsleden op dat het wellicht lastig is, om bepaalde delen van de bevolking te bereiken met de middelen waarover De Kubus beschikt en vinden ze dat de gemeente daar meer beleid op zou moeten maken. Samenwerking met instellingen Over de samenwerking met de drie onderzochte instellingen waren de geselecteerde respondenten in peilingen en groepsbijeenkomsten ronduit positief. Uit de kleine peiling en uit de groepsbijeenkomst met vertegenwoordigers van scholen en amateurkunstverenigingen bleek dat respondenten (zeer) tevreden zijn over de samenwerking met De Kubus: laagdrempelig en vraaggericht. De Kubus speelt voldoende in op de behoefte van de amateurkunst en het onderwijs van Lelystad. Een punt van kritiek van de afnemers is de communicatie. Uit onderzoek van het Sportbedrijf Lelystad uit 2011 blijkt dat sportverenigingen de communicatie soms als eenrichtingsverkeer ervaren. Bij de groepsbijeenkomst over De Kubus gaf een afnemer uit het onderwijs aan dat er behoefte was aan meer afstemming en dat de website om verbetering vroeg. Mening over gemeentelijk beleid De eerdere onderzoeken, peilingen en groepsbijeenkomsten laten een positief beeld zien van de drie onderzochte instellingen. De deelnemers aan de groepsbijeenkomsten bleken tevreden over de samenwerking met de instellingen. Zij waren echter – op alle drie beleidsterreinen – kritisch over het beleid en de politieke keuzes. Op het gebied van kunst en cultuur maakten respondenten van de peiling en deelnemers aan de groepsbijeenkomsten zich zorgen dat bepaalde delen van de bevolking niet worden bereikt.

20

Tevredenheidsonderzoek De Koploper 2010. Het Sportbedrijf Lelystad.

37

Ook bij welzijn werd gesproken van ‘vergeten groepen’ waarvoor extra inzet gewenst zou zijn, zoals jongeren en laaggeletterden. Ook is het beleid niet overal bekend: een bestuurder van een sportverenigingen merkte tijdens de groepsbijeenkomst op: “ja, we herkennen het sportbeleid, maar vooral omdat we de ambtenaar hebben uitgenodigd om daarover te vertellen. Dus je moet het opzoeken.”

Samenvattend Voor de drie onderzochte instellingen kunnen we constateren dat de afnemers van diensten en activiteiten over het algemeen tevreden zijn met het aanbod. De afnemers plaatsen ook enkele kanttekeningen. Die liggen vooral op het terrein van de communicatie. Zo kan nog beter over het bestaande aanbod worden geïnformeerd en zou meer geïnvesteerd kunnen worden in het bereik van een zo groot mogelijk gedeelte van de bevolking van Lelystad.

38

7. Het netwerk van gesubsidieerde instellingen

7.1 Inleiding

Een belangrijk doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van het netwerk van gesubsidieerde instellingen in Lelystad. Zo wordt inzicht geboden in de subsidierelaties die de gemeente heeft met de grootste instellingen in Lelystad. bijlage 4 van deze nota van bevindingen – heeft betrekking op de jaren 2009 en 2010. Daar waar bedragen staan vermeld, betreft dit alleen gemeentelijke subsidies.21 Behalve de grotere gesubsidieerde instellingen in Lelystad, zijn bij de inventarisatie ook Sportbedrijf Lelystad en City Marketing Lelystad betrokken. Voor beide geldt dat deze organisaties weliswaar geen gesubsidieerde instellingen zijn, maar dat over de genoemde jaren wel een aanzienlijke gemeentelijke bijdrage is ontvangen. Bovendien zijn beide organisaties nauw verweven met het netwerk van gesubsidieerde instellingen. 7.2 Sociogrammen

De sociogrammen bieden inzicht in het netwerk van gesubsidieerde instellingen en de formele relaties die tussen de instellingen bestaan. De bedragen die in de sociogrammen staan, zijn de bedragen die de instellingen totaal van de gemeente ontvangen hebben. De witte cirkels geven de samenwerkingsverbanden of netwerken aan. De gesubsidieerde instellingen zijn (zo mogelijk) geclusterd per beleidsterrein: maatschappelijke dienstverlening en welzijn, cultuur en sport. Per beleidsveld is ook aangegeven aan welke organisaties de gemeente nog meer subsidie verstrekt. Dit gaat vaak om projectsubsidies: kleine bedragen22 voor verenigingen of organisaties die eenmalig een aanvraag bij de gemeente indienen voor bijvoorbeeld een evenement. De totaalbedragen zijn per beleidsterrein opgenomen in het sociogram. De samenwerkingsverbanden zijn aangegeven met verschillende lijnen tussen de organisaties. De groene lijnen geven een samenwerking aan. De rode lijnen geven een netwerkverband aan. De donkerblauwe pijlen betekenen dat er subsidie (ofwel in geld, ofwel in fte) van de ene instelling naar de andere wordt doorgegeven:

21 22

En dus niet de subsidies van derde partijen (rijk, provincie of EU). Vanaf € 50.

39

Figuur 1 Legenda bij de sociogrammen. Hierna volgt per onderzocht jaar (2009 en 2010) het sociogram.

40

41

42

7.3 Netwerken

De sociogrammen laten vele verbanden zien tussen de instellingen. Er zijn veel samenwerkingsverbanden en overlegstructuren. Bij bijna alle organisaties werd een samenwerkingsverband met minimaal één andere instelling gevonden. De sociogrammen geven een beeld van hoe de instellingen met elkaar samenwerken. Diepteonderzoek naar de drie geselecteerde instellingen leverde veel informatie op over bilaterale samenwerkingsverbanden, zoals in het sociogram is weergegeven. Zo heeft Stichting Welzijn contact met vele kleine spelers. De Stichting is een spin in het web en werkt samen met onder andere de welzijnsorganisaties Interkerkelijk Diaconaal Overleg Lelystad (IDO), VWNL, Humanitas, Stichting Georganiseerd Overleg Lelystad (GOL), Jongerenraad, Steun- en Informatiepunt Geestelijke Gezondheidszorg (STIP) en Roots. Ook wordt veel samengewerkt met zorginstellingen, mantelzorgers en scholen en werkt Stichting Welzijn samen met De Kubus. De Kubus op zijn beurt is actief in de wijken via scholen (binnenschools en in brede scholen ook buitenschools) en wijkcentra (wijkgebonden projecten). De Kubus heeft een verbinding met welzijn. Daarnaast heeft De Kubus een bovenlokaal werkveld (Centrum Amateurkunst Flevoland en regierol binnen cultuurparticipatieprogramma van de Provincie voor cultuureducatie PO en VO). Het netwerk van De Kubus strekt zich uit over de gehele provincie. Samenwerkingspartners van De Kubus zijn de CKV’s in Dronten, Emmeloord en Almere, maar ook tal van culturele instellingen zoals museum Nieuw Land, poppodia en (film)theaters. Ook het Sportbedrijf Lelystad zit in veel netwerken, aangezien het als uitvoeringsorgaan verantwoordelijk is voor een groot deel van het sportbeleid in Lelystad. Het Sportbedrijf Lelystad heeft contact met sportverenigingen, sportclubs, zwembaden, naschoolse opvang, sportcentra en met De Kubus in het kader van de Brede School. Het Sportbedrijf Lelystad is lid van Vereniging Sportbedrijven Nederland, een belangenvereniging voor werkgevers in de sport, die dezelfde juridische opbouw en doelstelling hebben. Het Sportbedrijf Lelystad is ook nog vertegenwoordigd in de Commissie Toerisme (City Marketing Lelystad, Bataviawerf, bedrijven), de Stuurgroep Talentontwikkeling (onderwijsinstellingen, De Kubus, wethouder en ambtenaar); het Toeristisch platform (onder leiding van de wethouder); de Nautische Tafel (het netwerk van watersportinstellingen) en de Bedrijfskring Lelystad (Ondernemersvereniging). Verder is er samenwerking met City Marketing Lelystad en zijn de provincie en Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland (OMFL) belangrijke partners. Ook zijn er wijkgerichte teams waarin Sportbedrijf Lelystad, Stichting Welzijn Lelystad en de intendant amateurkunst van De Kubus samenwerken en overleggen. Naast de onderlinge samenwerkingsverbanden hebben veel instellingen ook contact met andere overheden zoals de provincie, het Rijk en met instellingen in andere gemeenten. Verder zijn er in Lelystad meerdere overlegstructuren tussen instellingen (de rode lijnen). De belangrijkste zijn weergegeven. De culturele instellingen Kubus, Underground, Flevomeer Bibliotheek en Agora werken bijvoorbeeld als culturele instellingen samen als ‘KUBA’ om efficiënter te werken en elkaar te versterken.

43

Er is een lokaal directeurenoverleg gesubsidieerde instellingen, waarin veel grote instellingen zijn vertegenwoordigd. In 2009 en 2010 waren Flevomeer Bibliotheek, De Kubus, Agora, Sportbedrijf Lelystad, Concern voor werk, Centrada, Perspectief, het ROC en Stichting Welzijn lid.23 Doel van dit overleg is met name het bevorderen van het gebruik van elkaars netwerk, alsmede het bevorderen van de samenwerking. In 2010 was er een uitvoerende werkgroep van het lokaal directeurenoverleg die gezamenlijke bezuinigingsmogelijkheden onderzocht. De directeur van het Sportbedrijf Lelystad nam daarin de rol van voorzitter op zich. Tot slot zijn er nog twee speciale samenwerkingsverbanden in Lelystad: de Brede School en de Multi Functionele Accommodaties (MFA’s). De Brede School is een samenwerkingsverband, waarin basisscholen intensief samenwerken met uiteenlopende sport-, zorg- en cultuurorganisaties zoals De Kubus en het Sportbedrijf Lelystad. De Kubus en het Sportbedrijf Lelystad leveren een bijdrage aan de Brede School in de vorm van het uitlenen van medewerkers. MFA’s fungeren als een soort buurthuis. Hier zijn verschillende voorzieningen onder één dak gehuisvest zoals onderwijs, kinderopvang, gezondheidszorg, sportactiviteiten, vrijwilligerswerk en culturele activiteiten. Verschillende gesubsidieerde instellingen zijn hierbij betrokken. In dit onderzoek is het doorsluizen van subsidies van de ene instelling aan de andere niet aangetroffen. In sommige gevallen (zoals de Brede School) worden wel medewerkers van één organisatie ingezet voor het uitvoeren van een project, geleid door een andere organisatie. Uit de analyse van alle besturen, directies en raden van toezicht (zie onderaan bijlage 4) blijken er nauwelijks formele dubbelfuncties te zijn.

23

Ook in 2012 bestaat dit overleg nog steeds, de samenstelling is iets gewijzigd.

44

8. Integrale analyse van bevindingen per onderzoeksvraag

Inleidend In dit hoofdstuk duiden we de bevindingen uit de voorgaande hoofdstukken. De integrale analyse vindt plaats per onderzoeksvraag, aan de hand van het normenkader en in het perspectief van het bredere theoretische, wettelijke en algemene onderzoekskader (hoofdstuk 2). Bij elke onderzoeksvraag zijn de bijbehorende normen uit het normenkader weergegeven. 8.1 Vormgeving van bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid

Onderzoeksvraag 1 Op welke wijze is de bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiering in Lelystad vormgegeven?

Normenkader
De bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheden zijn duidelijk. We constateren dat de vernieuwde Algemene subsidieverordening die sinds 2008 in Lelystad van kracht is, voldoende helder maakt wat van respectievelijk de gemeenteraad, het college, het ambtelijk apparaat en de gesubsidieerde instelling mag worden verwacht. De verordening en de aanvullende beleidsregels bevatten helder beschreven ondubbelzinnige procedureregels voor het verstrekken van subsidies, de controle op – en verantwoording van – die verstrekking. De spelregels zijn in formele zin dus helder. In de uitvoeringspraktijk van de subsidieverstrekking zien we dat de gemeenteraad van Lelystad de beleidskaders neerzet door vaststelling van vierjaarlijkse beleidsnota’s op tal van terreinen (waaronder welzijn, sport en cultuur, de drie terreinen waarop de door ons onderzochte instellingen diensten verlenen). Uit de verdiepende casestudies wordt helder dat bijvoorbeeld op het terrein van welzijn het Beleidsplan Wmo 2010-2013 de basis vormt voor de uitvoeringsovereenkomst tussen gemeente en de Stichting Welzijn. Op het gebied van cultuur geldt hetzelfde voor de Cultuurnota 2009 – 2012 (en de in het verlengde liggende Actualisatienota voor het Cultuurbeleid) en ten aanzien van de sport vormt de Kadernota Sport 2009 – 2012 de basis. Deze nota’s zijn alle drie uitgebreid besproken in de raad en vervolgens vastgesteld. Verder keurt de gemeenteraad de jaarlijkse programmabegroting goed, en daarmee impliciet de begrotingen voor de verschillende beleidsvelden waarbinnen de subsidies worden verstrekt. Bij de behandeling van de gemeentebegroting heeft de gemeenteraad de mogelijkheid om vragen te stellen over de programmabegroting en maakt daar – zo hebben we kunnen constateren – frequent gebruik van. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de norm leidt tot de constatering dat de bestuurlijke regie, controle en verantwoordelijkheid voor subsidiebeleid in Lelystad in formele zin duidelijk zijn vormgegeven.

45

8.2 Waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van middelen

Onderzoeksvraag 2 In hoeverre bevat de inrichting van de subsidiecyclus waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen?

Normenkader
Het subsidieproces bevat heldere waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen. We stellen vast dat over de onderzochte jaren 2009 – 2010 en in ieder geval voor wat betreft de drie nader onderzochte instellingen, zowel de gemeente als de instellingen zich houden aan de planning van de jaarcyclus en de bijbehorende acties. Anders gezegd: er wordt netjes gewerkt. Dit betekent nog niet dat het subsidieproces ook heldere waarborgen voor een doelmatige en doeltreffende besteding van publieke middelen bevat (zie norm). In hoofdstuk 2 geven we aan dat we spreken van een doelmatig en doeltreffend beleid wanneer 1. doelen van het gemeentelijk beleid expliciet, specifiek en meetbaar zijn, 2. er een koppeling wordt gemaakt tussen gemeentelijke beleid en subsidieafspraken, 3. deze afspraken met de gesubsidieerde instellingen specifiek en meetbaar zijn, 4. de instellingen zich verantwoorden over de realisatie van doelen en 5. de gemeente de verantwoordingsinformatie vanuit de instellingen gebruikt om het beleid bij te sturen. Wanneer we de onderzoeksbevindingen toetsen aan dit kader ontstaat het volgende beeld: Zijn de doelen van het beleid van de gemeente Lelystad expliciet, specifiek en meetbaar?





In de voor dit onderzoek bestudeerde beleidskaders staan weliswaar gewenste maatschappelijke effecten kwalitatief geformuleerd, maar de beleidsdoelen zijn vaak onvoldoende helder en meetbaar gedefinieerd. Doordat aan de voorkant doelen niet SMART worden geformuleerd, kan aan de achterkant (verantwoording) onmogelijk gemeten worden welke bijdragen de uitgevoerde activiteiten hebben geleverd. De meerjarenbeleidskaders – de gewenste maatschappelijke effecten en de daarbij behorende doelen van het beleid van de gemeente Lelystad – zijn voor wat betreft de drie onderzochte cases uitgebreid besproken in de raad. Desalniettemin is een aanzienlijk deel van de raadsleden niet – of slechts fragmentarisch – op de hoogte van de door de raad vastgestelde maatschappelijke effecten en de daarbij behorende doelen. Dit belemmert zowel de kaderstellende als de controlerende rol van de raad.

Wordt er een koppeling gemaakt tussen het beleid van de gemeente Lelystad en subsidieafspraken?


De gemeente Lelystad heeft in haar programmabegroting verschillende programma’s gedefinieerd. We constateren dat het subsidiëren van de instellingen niet altijd één-opéén te relateren is aan één van deze specifieke programma’s en dus niet te relateren

46

aan de binnen de programma’s gedefinieerde maatschappelijke effecten en gestelde doelen. De vraag wie waar aan heeft bijgedragen is daardoor moeilijk te beantwoorden.


In de voorbije jaren is in Lelystad – net als elders in het land – steeds meer geprobeerd om de afspraken met instellingen meetbaar te koppelen aan gemeentelijk beleid. Dit werpt zijn vruchten af. Onze indruk is dat de invoering van accountmanagement richting de grote instellingen een positieve bijdrage heeft geleverd aan het meer SMART maken van de subsidierelatie in het licht van de gemeentelijke doelen. Een integrale benadering per instelling en dus per set afspraken werd mogelijk.

Zijn deze afspraken met de gesubsidieerde instellingen specifiek en meetbaar?





We concluderen dat er in de onderzochte jaren 2009 en 2010, maar ook daarna, een verbeterslag is gemaakt ten aanzien van de afspraken met gesubsidieerde instellingen. Er wordt actief ingezet op het specifiek en meetbaar maken van de afspraken, maar verdere verbetering is noodzakelijk. Door het nog ontbreken van een goede relatie tussen het te realiseren beleidsdoel en de beoogde – weliswaar steeds meer SMART gedefinieerde – resultaten van de subsidieverstrekking, is de mate waarin het beleidsdoel als gevolg van de subsidieverstrekking is gerealiseerd, niet vast te stellen.

Verantwoorden de gesubsidieerde instellingen zich over de realisatie van doelen?








In de drie onderzochte casussen is vastgesteld dat de jaarlijkse verantwoording tijdig en volgens de afspraken plaatsvindt. Instellingen verantwoorden zich nog te weinig over de realisatie van gemeentelijke beleidsdoelen. Opgemerkt moet worden dat de afspraken tussen de gemeenten en een betreffende instelling hier tot op heden ook niet altijd in voorzien. Er vindt onvoldoende gestructureerd en periodiek evaluatieonderzoek plaats naar de subsidieverstrekking richting met name de grotere instellingen. Wat leveren de activiteiten en prestaties nu wel en niet op? Hoe verhouden de meerjarige prestaties zich tot de gemeentelijke koers? Zijn er alternatieve uitvoerders te kiezen? Dit zijn vragen die daardoor onvoldoende worden gesteld en beantwoord.

Gebruikt de gemeente Lelystad de verantwoordingsinformatie van de instellingen / de informatie vanuit de instelling om beleid bij te sturen?


Het gebruik maken van verantwoordingsinformatie en meer in brede zin van informatie vanuit de instellingen om beleid bij te sturen, is voor verbetering vatbaar.

47

Zo worden er nog onvoldoende evaluaties gericht op het instrument subsidies gehouden. Wel uitgevoerde evaluaties worden onvoldoende gebruikt als input voor nieuw beleid. Zo heeft men bijvoorbeeld in 2012 gekozen voor een actualisatie van het bestaande Cultuurbeleid. Het in 2011 uitgevoerde evaluatieonderzoek en de daaruit voortkomende aanbevelingen, werkten onvoldoende door in de actualisatie.


Tevens hebben we geconstateerd dat het resultaat van gebruikersonderzoek niet altijd betrokken wordt bij de beleidsvorming. Een gemiste kans.

Tot slot: we zien dat het werken met accounthouders voor de grotere instellingen naar ieders tevredenheid werkt. Zowel portefeuillehouders, ambtenaren als instellingen geven aan dat het accountmanagement zorgt voor één gecoördineerde opstelling richting de instelling en voor een beter inzicht in de integrale afspraken en subsidiestromen tussen de gemeente en instelling. Verder zien we dat in Lelystad – in lijn met het landelijke beeld – het aantal projectsubsidies aan het dalen is. De afname van deze vorm van subsidiering en de invoering van het accountmanagement zijn twee ontwikkelingen die aantoonbaar bijdragen aan de reductie van uitvoerings- en transactiekosten. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de norm leidt tot de constatering dat de subsidiecyclus in Lelystad nog onvoldoende heldere waarborgen kent voor een doelmatige en doeltreffende besteding van middelen richting instellingen.

8.3 Beschrijving van beoogde prestaties en wijze van verantwoording

Onderzoeksvraag 3 Worden de bij de verstrekking van subsidies de beoogde prestaties, inhoudelijke (beleids)kaders, -doelen en -effecten concreet beschreven en in hoeverre wordt verantwoord of deze zijn bereikt? Normenkader
Activiteiten, beoogde resultaten, doelen en maatschappelijke effecten worden concreet beschreven
Activiteiten zijn uitgevoerd
De gesubsidieerde activiteiten sluiten aan bij de maatschappelijke effecten zoals gewenst We constateren dat in alle drie de nader onderzochte subsidierelaties aandacht is voor de door de gemeente Lelystad gewenste maatschappelijke effecten, de doelstellingen van het beleid en de activiteiten die daarvoor dienen te worden uitgevoerd. We zien dat de instellingen netjes en tijdig verantwoording afleggen over de activiteiten die zijn uitgevoerd en de resultaten die daarmee zijn bereikt. Dat betekent niet dat het altijd duidelijk is of met de uitvoering van de activiteiten ook de gewenste maatschappelijke effecten zijn bereikt. Ten eerste komt dat doordat de gemeente Lelystad lang niet altijd de gewenste maatschappelijke effecten die zijn benoemd in be-

48

leidsplannen en door de raad meegegeven kaders (Wmo-beleidsplan, Kadernota sport, Cultuurnota) doorvertaalt in meetbare doelen. We zien hier een parallel met uitkomsten van landelijk onderzoek24 waaruit bleek dat twee/derde van de gemeenten nog steeds moeite heeft met het maken van concrete en meetbare afspraken. Ten tweede is niet altijd te meten in hoeverre het bereiken van een maatschappelijk effect een directe relatie heeft met een uitgevoerde activiteit. Om te bepalen of met subsidies ook beoogde doelen worden bereikt, fungeert het inhoudelijk beleid van de gemeente Lelystad als kapstok. We stellen wel vast dat in Lelystad met name op ambtelijk niveau behoefte is om het inhoudelijk beleid en het subsidiebeleid beter te koppelen. Door het ontbreken van een goede relatie tussen het te realiseren beleidsdoel en de beoogde – weliswaar steeds meer SMART gedefinieerde – resultaten van de subsidieverstrekking, is de mate waarin het beleidsdoel als gevolg van de subsidieverstrekking is gerealiseerd, vaak nog niet vast te stellen. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de normen leidt tot de constatering dat de beoogde prestaties, inhoudelijke beleidskaders, doelen en effecten in Lelystad nog niet concreet genoeg worden beschreven. Er is wel voldoende inzichtelijk of afgesproken activiteiten ook zijn uitgevoerd, maar in hoeverre deze activiteiten aansluiten bij de gedefinieerde maatschappelijke effecten is onvoldoende inzichtelijk.

8.4 Evaluatie en mogelijkheden tot bijsturing

Onderzoeksvraag 4 In welke mate vindt periodieke evaluatie plaats van de doelmatigheid en doeltreffendheid van verstrekte subsidies en hoe worden deze resultaten betrokken bij de beslissing over toekennen, continueren of beëindigen van de subsidie? Welke mogelijkheden heeft specifiek de raad om onderbouwde keuzes te maken in de kaderstelling en om (bij) te sturen op subsidies? Normenkader
Er vindt periodieke evaluatie plaats.
Evaluaties worden gebruikt in daaropvolgende beslissingen over toekennen, continueren of beëindigen.
De raad kent haar mogelijkheden om bij te sturen en gebruikt die wanneer aan de orde. Voor zover wij hebben kunnen beoordelen, vindt geen structurele periodieke evaluatie plaats betreffende de doelmatigheid en doeltreffendheid van verstrekte subsidies in het algemeen. Tevens zijn de door ons nader onderzochte instellingen gedurende de onderzoeksperiode niet onderworpen aan evaluatief onderzoek gericht op toekenning, continuering of beëindiging van de subsidierelatie. Deze constatering is in lijn met resultaten uit 24

Onderzoek naar subsidiebeleid, Necker van Naem, augustus 2011.

49

recente landelijke onderzoeken, uitgevoerd door Necker van Naem en de Randstedelijke Rekenkamer (zie paragraaf 2.3). Wat specifiek in de case Sportbedrijf Lelystad opvalt is dat de gekozen constructie als zodanig (geen subsidierelatie maar een opdrachtrelatie op basis van een DVO) , in de voorbije jaren geen onderwerp van evaluatie is geweest. Op zich zouden vragen vanuit de raad hierover gerechtvaardigd zijn. Bijvoorbeeld: wegen de voordelen van een DVO nog steeds op tegen de nadelen, worden we als raad op eenzelfde wijze geïnformeerd als zou het gaan om een subsidierelatie, is een dergelijke constructie behalve op het terrein van onder andere sport, gesubsidieerde arbeid en citymarketing op nog meer beleidsvelden een optie, etc.? Op instellingsniveau vindt gedurende de subsidieperiode de monitoring vooral plaats door nauwe contacten tussen ambtenaren (accounthouder) en de instelling. Doordat de accounthouder de instelling goed kent, op de hoogte is van de afspraken en de realisatie, is men in staat om bij te sturen wanneer dat aan de orde is. Uit niets is ons gebleken dat de raad haar mogelijkheden om bij te sturen (zowel vanuit haar kaderstellende als vanuit haar controlerende rol) niet kent. De indruk bestaat wel dat de raad beter zou kunnen controleren wanneer men ook beter zicht heeft op de door de raad zelf vastgesteld kaders. Dat overzicht is niet altijd aanwezig bij de raadsleden en dat gegeven op zich is ook niet zo opzienbarend. Er is veel inhoudelijk beleid en er zijn nog meer daaruit voortvloeiende subsidierelaties met instellingen. De raad in Lelystad zou om die reden meer gestructureerd kunnen vragen om duiding bij de verantwoordingsinformatie die door het college per beleidsterrein en subsidierelatie wordt doorgeleid. Alleen een overzicht van gegevens over het aantal producten en het aantal deelnemers aan activiteiten, levert voor de raad geen of te weinig bruikbare informatie op. Alleen koppeling van de performance van een instelling aan de afspraken en het gemeentelijke inhoudelijke beleid (en dus aan de door de raad gewenste maatschappelijke doelstellingen en daarbij gedefinieerde effecten) maakt een inhoudelijk debat mogelijk over nu hoe verder. Een ander voorbeeld waaruit blijkt dat de raad meer haar controlerende rol zou kunnen pakken is de constatering dat wel bestaand evaluatieonderzoek onvoldoende betrokken wordt in de discussie over bijstelling van beleid (zie ook paragraaf 8.2). Hier ligt voor zowel het college als de raad een verantwoordelijkheid. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de normen leidt tot de constatering dat er geen periodieke evaluatie plaatsvindt van het subsidiebeleid in het algemeen. Voor zover er wel evaluaties beschikbaar zijn op inhoudelijk gebied, worden deze onvoldoende betrokken bij de beleidsvorming. De raad is in algemene zin op de hoogte van zijn mogelijkheden om bij te sturen, maar zou deze mogelijkheden nog beter kunnen benutten (zie ook paragraaf 8.5).

50

8.5 Kaderstellende en controlerende taak van de raad

Onderzoeksvraag 7 Kan de raad op basis van de verkregen informatie zijn kaderstellende en controlerende taak goed uitvoeren?

Normenkader
Invulling kaderstellende rol: hoe duidelijker de gestelde kaders zijn bepaald, des te doeltreffender vindt besteding van middelen plaats.
Controlerende rol: hoe duidelijker de raad zicht heeft op de resultaten die moeten bijdragen aan het realiseren van de door hen vastgestelde kaders (geformuleerde maatschappelijke effecten en beleidsdoelstellingen), des te doeltreffender worden subsidies ingezet. Dit betekent dat er terugkoppeling van de resultaten plaats moet vinden naar de raad.
Taakverdeling: Hoe duidelijker de taakverdeling is geformuleerd en wordt uitgevoerd (ten aanzien van subsidieverlening, het maken van beleid en het controleren van de prestaties) tussen de verschillende onderdelen van de gemeentelijke organisatie (raad, college en ambtenaren), des te doeltreffender vindt besteding van middelen plaats. Invulling kaderstellende rol van de raad Kaderstelling door een raad is het normeren van het inhoudelijke, financieel en procedurele speelveld waarop het college zijn bestuursbevoegdheden uitoefent. De kaders die de raad in Lelystad stelt, zijn dus op te vatten als opdrachten en randvoorwaarden waarbinnen het college en in het verlengde de instellingen de uitwerking ter hand neemt (eerder in deze nota aangeduid als het ‘Wat’ en het ‘Hoe’). De vraag die voorligt is of de door de gemeenteraad gestelde kaders rond het subsidiebeleid duidelijk zijn. Hoe vollediger de door de raad verkregen informatie, hoe duidelijker de kaders gesteld kunnen worden, des te doeltreffender vindt de besteding van middelen plaats. Procedureel gezien heeft de raad in Lelystad de kaders op orde. Er ligt een vernieuwde Algemene subsidieverordening die sinds 2008 in Lelystad van kracht is, en waarvan we hebben geconstateerd dat deze voldoende helder maakt wat van respectievelijk de gemeenteraad, het college, het ambtelijk apparaat en de gesubsidieerde instelling mag worden verwacht (zie verder paragraaf 8.4). Inhoudelijk is bij de kaderstelling nog winst te boeken, maar de raad lijkt een eind op weg. Uit de drie verdiepende casestudies blijkt dat in alle drie de bestaande beleidskaders in ieder geval een poging is gedaan om beleidsdoelstellingen, beoogde effecten en indicatoren te benoemen (zie hoofdstuk 5). Daarnaast is in ieder geval bij de totstandkoming van de Kadernota Sport 2009-2012 door de raad contact gezocht met het veld (conferentie met bestuurders van verenigingen) en is gezamenlijk gekeken op welke punten verbetering van beleid aan de orde diende te zijn. Dergelijke initiatieven – het betrekken van maatschappelijke partners bij de ontwikkeling van beleid – zouden meer gestructureerd en voor alle beleidsdomeinen kunnen worden opgezet. Datzelfde geldt voor het betrekken van bij het ambtelijk apparaat en/of de instellingen beschikbaar gebruikersonderzoek (zie ook paragraaf 8.2 en 8.6).

51

Op financieel gebied is met betrekking tot de kaderstelling van de raad wellicht nog het meeste te winnen. Zolang er geen zicht is op het subsidievolume en hoe dit over de beleidsdomeinen en de instellingen is verdeeld, is kaderstelling in financiële zin uiterst lastig. Zolang je niet in kaart weet te brengen wat het bereiken van een bepaald doel via een concrete subsidierelatie exact kost, is het moeilijk om beredeneerd naar boven of beneden toe budgetten bij te stellen. Invulling controlerende rol van de raad De controlerende rol van de gemeenteraad kan niet los worden gezien van de kaderstellende rol van de gemeenteraad. Hoe duidelijker de raad zicht heeft op de resultaten die moeten bijdragen aan het realiseren van de door hen vastgestelde kaders (geformuleerde maatschappelijke effecten en beleidsdoelstellingen), des te doeltreffender worden subsidies ingezet. Dit betekent dat er door het college (actieve) terugkoppeling van de resultaten plaats moet vinden naar de raad. Een eerste beperking voor het goed invullen van de controlerende rol is dat diverse raadsleden in gesprekken in het kader van dit onderzoek hebben aangegeven onvoldoende zicht te hebben in de aard en omvang van het totaal aan verstrekte subsidies. Tegen die achtergrond is al in 2009 ‘motie 10’ van de Inwonerspartij (zie bijlage 3) aangenomen, waarin het college werd verzocht meer duidelijkheid over de verstrekte subsidies te geven. Bij aanvang van het onderzoek zijn we bevestigd in dit beeld: vanuit de ambtelijke organisatie is geen integraal overzicht op te leveren van gesubsidieerde instellingen met daarin per instelling verwerkt de producten, activiteiten en diensten, de (omvang) van de beschikbaar gestelde subsidies, de onderlinge relaties, de rol per instelling in het bereiken van gemeentelijke doelen, etc. Wanneer dit niet is aan te leveren aan onderzoekers, mogen we aannemen dat ditzelfde geldt voor aanlevering richting college en raad. Het spreekt voor zich dat de raad in Lelystad een dergelijk overzicht bij de invulling van zowel zijn kaderstellende als controlerende taak wel beschikbaar moet hebben. Momenteel is de gemeente Lelystad bezig om de registratie van gemeentelijke subsidies te verbeteren door middel van de invoer van het subsidievolgsysteem Stratech. De afdeling Financieel Beheer zou begrijpelijkerwijs graag zien dat dit ook voor de inkomende subsidies gebeurt. Zo kunnen subsidies van het Rijk, EU en provincie adequaat worden ingezet en kan de verantwoording richting deze subsidieverstrekkers gestructureerd gebeuren. Invoeren van Stratech maar bijvoorbeeld ook het invoeren in managementinformatiesysteem Cognos van alle bedragen – zoals feitelijk uitgekeerd aan instellingen – zijn recente acties van de ambtelijke organisatie waaruit blijkt dat men de informatieaanlevering richting raad en college probeert te verbeteren. Raadsleden geven verder aan dat in de verantwoording over de uitvoering niet altijd wordt vastgehouden aan de speerpunten die in nota’s wel worden genoemd. Zo worden in de jaarlijkse rapportage over de voortgang van de uitvoering van de Kadernota sport niet expliciet ingegaan op de voortgang langs de in de nota gespecificeerde vijf speerpunten. Wel wordt er jaarlijks richting raad verantwoording afgelegd over 24 concrete punten uit de uitvoeringsnota, al geven diverse raadsleden tijdens de gehouden groepsbijeenkomst aan hiervan niet op de hoogte te zijn. Over het algemeen werd in de gehouden groepsbijeenkomsten ten behoeve van de verdiepende casestudies duidelijk dat individuele raadsleden lang niet altijd op de hoogte zijn van de door de raad als geheel vastgestelde beleidska-

52

ders. Zo was er inzake het welzijnsdomein geen gedeeld beeld over het staande beleid en was men bovendien niet allemaal op de hoogte van de feitelijke opdracht die Stichting Welzijn wel en niet had bij de uitvoering van dit beleid. Uitoefening van een goede controlerende rol is daarmee niet mogelijk. Binnen de in Lelystad gesubsidieerde instellingen – en, zij het in mindere mate, ook binnen het ambtelijk apparaat – is veel informatie beschikbaar over uitgevoerde dienstverlening, behoeften bij klanten en klanttevredenheid. Deze informatie is niet helemaal bekend voor raadsleden en wordt dus niet integraal aangeboden aan de raad. Deze informatie zou, indien bekend bij raadsleden, wel kunnen bijdragen aan het optimaliseren van zowel de kaderstellende als de controlerende rol van de raad. Het ambtelijk apparaat, en meer nog het college, kan dergelijke informatie explicieter onder de aandacht brengen van de raad, maar het is ook aan de raad zelf om hier met enige regelmaat actief om te vragen. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de normen leidt tot de constatering dat de kaderstelling door de raad in procedureel opzicht op orde is, maar dat er inhoudelijk en financieel nog verbetering nodig is. De controlerende rol van de raad is suboptimaal omdat wel beschikbare informatie bij instellingen en de ambtelijke organisatie de raad niet altijd bereikt. Beschikbare informatie kan richting raad beter worden geduid (samenvatting, aggregatie, koppeling aan afspraken, etc.). Bovendien ontbreekt vooralsnog een basaal overzicht van verleende subsidies (aard, omvang, doelen, effecten, indicatoren). De taakverdeling tussen de raad, college en ambtenaren is voldoende helder geformuleerd (zie ook paragraaf 8.1).

8.6 Oordeel van de Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer

Onderzoeksvraag 6 Hoe oordeelt de Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer van het aanbod gesubsidieerde diensten over nut en noodzaak?

Normenkader
De Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer ervaart het aanbod gesubsidieerde diensten als nuttig/noodzakelijk.
Inwoners van Lelystad zijn tevreden over het aanbod gesubsidieerde diensten. In hoofdstuk 6 van deze rapportage is in beschrijvende zin al antwoord gegeven op deze onderzoeksvraag. We kunnen stellen dat er veel onderzoek naar de mening van de Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer beschikbaar is. We hebben verder geconstateerd dat de gemeente op verschillende beleidsterreinen regelmatig zelf onderzoek doet. Verder is de mening van de Lelystadse inwoner van belang bij de beleidsontwikkeling. In ieder geval bij de beleidsontwikkeling op het sportdomein zijn verenigingen betrokken om mee te denken over toekomstig beleid.

53

De drie instellingen die we nader hebben onderzocht, geven aan op eigen initiatief extra onderzoek te doen naar de behoefte van afnemers. De gemeente verplicht ze tot niets. Zowel De Kubus als Sportbedrijf Lelystad doen op eigen initiatief verschillende onderzoeken. Het Sportbedrijf Lelystad wordt hierin gestimuleerd omdat het een commerciële organisatie is, die zelf moet zorgen genoeg inkomsten en gebruikers te hebben. Stichting Welzijn is voornemens tevredenheidsonderzoek te gaan doen en heeft hiervoor de voorbije jaren geld gereserveerd. Bij de in dit onderzoek onderzochte instellingen blijkt dat gebruikers vinden dat de dienstverlening juist de laatste jaren sterk is verbeterd. De instellingen zijn meer bezig met het ‘naar buiten gaan’ en het via klantonderzoek in kaart brengen van behoeften van gebruikers. Uit de gehouden mini-enquêtes bleek dat afnemers van producten en diensten doorgaans tevreden zijn over de dienstverlening en de samenwerking met de onderzochte instellingen. Punt van verbetering was onder meer de communicatie over het aanbod en de dienstverlening richting klanten. Verder gaven afnemers meerdere keren aan ideeën te hebben over wat instellingen nog zouden kunnen doen naast de taken zoals overeengekomen met de gemeente. Eerder in dit hoofdstuk is al aangegeven dat het beschikbare gebruikersonderzoek – meer nog dan tot op heden het geval – een rol zou kunnen spelen bij de kaderstelling en de controle. Analyse van de bevindingen en toetsing aan de normen leidt tot de constatering dat de Lelystadse inwoner / cliënt / afnemer tevreden is over het aanbod gesubsidieerde diensten. Men vindt dat het aanbod is verbeterd. Verder bleek uit de peilingen, groepsbijeenkomsten en eerder onderzoek dat inwoners en afnemers in algemene zin tevreden zijn over het aanbod van de drie onderzochte instellingen.

8.7 Het netwerk van gesubsidieerde instellingen

Onderzoeksvraag 5 Hoe is het netwerk van gesubsidieerde instellingen samengesteld, welke dwarsverbanden functioneren in de praktijk en is dit voldoende inzichtelijk voor de gemeenteraad?

Normenkader
Kennis bij instellingen over het bestaan van andere instellingen
Mate van samenwerking tussen gesubsidieerde instellingen
Aantal dubbelfuncties; bestuursleden van instellingen die ook in andere besturen zitten
Gevoel dat er een sterk netwerk bestaat
Bekendheid van verschillende dwarsverbanden bij raadsleden We constateren dat het netwerk van instellingen in Lelystad hecht is. Er is vrijwel geen instelling te vinden die niet minstens één samenwerkingsverband met een andere instelling heeft. De instellingen zijn bekend met elkaar en weten elkaar te vinden. Uit gesprekken en

54

groepsbijeenkomsten blijkt dat de vertegenwoordigers van instellingen goed op de hoogte zijn van ontwikkelingen bij andere gesubsidieerde instellingen in Lelystad. Veel instellingen hebben bovendien intensieve contacten en vaak ook financieringsrelaties met andere organisaties, zoals andere overheden (bijvoorbeeld met de provincie of het rijk, voor gemeenten) en instellingen in andere gemeenten. Een dergelijk verweven netwerk van maatschappelijke organisaties is als meer dan wenselijk te duiden. Juist omdat de door de gemeente Lelystad gewenste maatschappelijke doelen zich vaak niet laten doorvertalen richting slechts één specifieke instelling – het bereiken van doelen en effecten is vaak verankerd in meerdere programma’s en belegd bij meerdere instellingen – is het van belang dat de samenwerking goed verloopt. Uit groepsbijeenkomsten georganiseerd in het kader van dit onderzoek waar ook raadsleden bij aanwezig waren, bleek dat zij een beperkt beeld hebben van het totale netwerk van instellingen, wat deze doen en hoe zij samenwerken. Raadsleden missen – zoals al eerder geconstateerd – een overzicht van het totaal aan subsidiegelden dat naar instellingen gaat, hoe dit is verdeeld en onder welke afspraken. In de voorbije onderzoeksperiode hebben we dit overzicht ten behoeve van het onderzoek, zelf opgesteld. Het voert te ver om in dit analysehoofdstuk alle bevindingen uit hoofdstuk 7 opnieuw te noemen. De sociogrammen en de daarbij behorende duiding (zie ook bijlage 4) spreken voor zich. Enkele opvallende resultaten die het onderzoekswerk naar de aard en omvang van de subsidiegelden en – relaties hebben opgeleverd:
We zien dat het leeuwendeel van de in Lelystad verstrekte subsidies (90%) wordt verstrekt aan 10 tot 12 relatief grote instellingen.









We zien in Lelystad – gelijk aan het landelijke beeld – een grotere nadruk op het verstrekken van jaarlijkse en meerjarige budgetsubsidies en minder op éénmalige budgetsubsidies (projectsubsidies). We zien in Lelystad – gelijk aan het landelijke beeld – een ontwikkeling waarbij meer nadruk komt op het subsidiëren van activiteiten en minder op het behouden van voorzieningen als zodanig. We hebben geen opvallend of ongeoorloofd doorsluizen van subsidies geconstateerd. We hebben geen opvallende onwenselijke dubbelfuncties kunnen vaststellen. Dus toezichthouders dan wel bestuurders van de grotere gesubsidieerde instellingen in Lelystad, die ook als toezichthouder dan wel bestuurder bij andere instellingen actief zijn, terwijl geoordeeld kan worden dat er sprake is van onverenigbare functies. Ons is één concreet voorbeeld gegeven van een dubbelfunctie, die mogelijk tot risico’s op onwenselijkheden kan leiden. In dit geval is sprake van een zekere stapeling van bestuursfuncties. We hebben geen controlemechanismen aangetroffen om op eventuele onwenselijke dubbelfuncties toe te zien.

Analyse van de bevindingen en toetsing aan de normen leidt tot de constatering dat er niet alleen kennis is over het bestaan van andere (norm)instellingen, maar ook dat men van elkaar weet wat binnen de instellingen de dominante ontwikkelingen zijn, Bovendien wordt er volop en effectief samengewerkt tussen de instellingen. Deze samenwerking is ook ze-

55

ker een goede zaak. Raadsleden zijn echter niet altijd op de hoogte van de diverse samenwerkingsverbanden tussen instellingen. Er is geen opvallend of ongeoorloofd doorsluizen van subsidies geconstateerd en er zijn geen opvallende onwenselijke dubbelfuncties (bestuur/toezicht) aangetroffen.

56

BIJLAGEN

Bijlage 1: Begrippenkader •

Budgetsubsidie: een vorm van subsidiëring, waarbij vooraf door de subsidieverstrekker aan de subsidieontvanger voor een bepaalde periode een maximum bedrag wordt toegekend. Dit geld moet worden besteed aan bepaalde omschreven activiteiten en het behalen van bepaalde omschreven resultaten. Er bestaan twee vormen: jaarlijks (elk jaar opnieuw wordt een subsidie beschikt) of meerjarig (één subsidie voor meerdere jaren).

•

Dienstverleningsovereenkomst: overeenkomst tussen opdrachtgever en opdrachtnemer (waarin de afspraken over het dienstverleningsniveau zijn vastgelegd.

•

Doeltreffend beleid: er is een directe relatie tussen de vooraf geformuleerde (maatschappelijke) effecten, de doelstellingen en resultaten en de daarvoor uitgevoerde activiteiten en de daaraan gekoppelde resultaten (achteraf behaald).

•

Doelstellingen van het beleid: dat wat het beleid beoogt te bereiken.

•

Eénmalige budgetsubsidie: ook wel projectsubsidie genoemd. Wordt afzonderlijk (incidenteel) toegekend op basis van een begroting en een bijbehorend projectplan

•

Input: dat wat aan middelen (financieel of materieel) wordt ingebracht

•

Maatschappelijke effecten: de gevolgen (effecten) voor de maatschappij van een bepaalde input.

•

Output: het onmiddellijke resultaat van een activiteit, product of dienst.

•

Outcome: de maatschappelijke effecten die met het beleid worden bereikt. Dus bijvoorbeeld: minder overgewicht onder de doelgroep, minder overlast, meer lidmaatschappen bij sportverenigingen etc.

•

Projectsubsidie: ook wel éénmalige budgetsubsidie genoemd. Wordt afzonderlijk (incidenteel) toegekend op basis van een begroting en een bijbehorend projectplan

•

Subsidie: ‘’een aanspraak op financiële middelen, anders dan als betaling voor geleverde goederen of diensten, die door een bestuursorgaan wordt verstrekt aan burgers, bedrijven en instellingen met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager’’ (artikel 4:21 is volgens de Algemene wet bestuursrecht).

•

Subsidiebeschikking: overheidsbesluit waarin een subsidie wordt toegekend.

57

Bijlage 2: Geraadpleegde bronnen

A. Literatuur met betrekking tot subsidiebeleid


Algemene Rekenkamer, Leren van subsidie-evaluaties. Den Haag, 2011.




Berenschot, Benchmark onder 43 gemeenten, 2010




BMC, Anders kijken, anders kiezen, 2009.




Jacques Necker, Subsidiebeleid. Conclusies onderzoek naar subsidiebeleid 2003-2010. Beschikbaar op: http://media.rtl.nl/media/actueel/rtlnieuws/2010/subsidiebeleid.pdf, 86-2012.




Necker van Naem, Uitvoering subsidiebeleid gemeenten niet verbeterd. Persbericht naar aanleiding van het vervolgonderzoek naar 30 rekenkameronderzoeken naar subsidiebeleid in 2011, 29 augustus 2011.




Randstedelijke Rekenkamer, Inzicht in doeltreffendheid van subsidies. Provincie ZuidHolland. Amsterdam: 2012.

B. Documentatie algemeen gemeente Lelystad


Algemene subsidiebeschikking 2008




Collegeprogramma 2009




Collegeprogramma 2010-2014




Overdrachtsdocument College

Beleidsnota’s:


Meerjarenprogramma Wonen, Welzijn en Zorg 2005 – 2015




Beleidsplan WMO 2010 – 2013




Cultuurnota 2005 – 2008




Cultuurnota 2009 – 2012




Actualisatienota voor het cultuurbeleid 2013 - 2016




Kadernota Sport 2009 – 2012




Uitvoeringsnota Sport ‘Tussen start en finisch’

Begrotingen:


Kadernota 2012

58




Meerjarig Ontwikkelings Programma 2010-2014




Programmabegroting 2008-2011




Programmabegroting 2011-2014

Jaarrekeningen gemeente Lelystad


Jaarrekening 2010




Najaarsnota 2009




Programmarekening 2008

Programmaverantwoording gemeente Lelystad


Jaarverslag 2010




Programmaverantwoording 2008




Programmaverantwoording 2009

Overig


City Marketing Lelystad, De slogan voorbij@ Tussentijdse evaluatie City Marketing Lelystad. Lelystad: februari 2011.




Gemeente Lelystad (Onderzoek en Statistiek), Evaluatie Cultuurnota 2009 – 2012, oktober 2011




Gemeente Lelystad, Discussienotitie Cultuurbeleid 2013 – 2016, Lelystad: 2011.




Gemeente Lelystad, Sportpeiling 2007, Lelystadsgeluiden. Onderzoek van Onderzoek en Statistiek: februari 2008.

C. Documenten van instellingen


Voor de instellingen Agora, Flevomeer Bibliotheek, De Kubus, Underground, Sportbedrijf Lelystad, GGD Flevoland, Leger des Heils, Stichting Welzijn (alleen 2010), Stichting 3D, Stichting Pluspunt Vrijwilligerswerk, Stichting Welzijn Ouderen Lelystad (alle drie alleen 2009):

‫־‬

Begrotingen 2009 en 2010

‫־‬

Correspondentie tussen instellingen en gemeente

‫־‬

Jaarrekening 2009 en 2010

‫־‬

Jaarverslagen 2009 en 2010

‫־‬

Subsidiebeschikkingen 2009 en 2010




Van de instellingen Stichting Welzijn, De Kubus en het Sportbedrijf Lelystad tevens ook jaarplannen, productenboeken, etc.

59




Sportbedrijf Lelystad, Tevredenheidsonderzoek buitensport. Lelystad: 2011.




Sportbedrijf Lelystad, Tevredenheidsonderzoek het Sportbedrijf Lelystad 2007. Lelystad: 2011.




Sportbedrijf Lelystad, Tevredenheidsonderzoek het Sportbedrijf Lelystad 2011. Lelystad: 2011.

60

Bijlage 3: Motie 10

61

Bijlage 4: Overzicht grootste instellingen die bijdragen van de gemeente ontvangen

Aan de hand van documentenstudie en interviews is er informatie opgehaald over de grootste instellingen in 2009 en 201025 in Lelystad. Daarnaast is zoals eerder toegelicht, het Sportbedrijf Lelystad als case opgenomen. Tevens is City Marketing Lelystad opgenomen omdat dit ook een behoorlijke kostenpost is voor de gemeente en deze in het netwerk van instellingen verweven is.26 In hoofdstuk 3 zijn deze gegevens geanalyseerd. Van alle instellingen zijn de volgende gegevens verzameld:


Subsidie volgens beschikking 2009




Totale gemeentelijke bijdrage 2009




Subsidie volgens beschikking 2010




Totale gemeentelijke bijdrage 2010




Beleid van de gemeente




Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)




Samenwerking met andere instellingen en waar aangetroffen het doorgeven van subsidie naar een derde partij




Namen van bestuursleden, directieleden en raden van toezicht

Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het bedrag dat de instelling volgens de subsidiebeschikking of DVO heeft ontvangen, en hoeveel er in totaal is uitgekeerd (bedrag uit gemeentelijk managementinformatiesysteem Cognos). Dit verschil komt bijvoorbeeld door extra incidentele bijdragen of kosten voor huisvesting. Ter illustratie is dit voor de drie onderzochte instellingen uitgebreid toegelicht in hoofdstuk 4. Welzijn Leger des Heils Subsidie 2009

Info € 659.780

Opmerkingen Bron: Subsidiebeschikking 2009

Totale bijdrage 2009 Subsidie 2010

€ 749.928

Bron: Cognos

Totale bijdrage 2010 Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

€ 750.046

Maatschappelijke opvang uit subsidie, individuele begeleiding uit AWBZ/WMO. Subsidie ook vaak in geval (AWBZ) indicatie niet mogelijk is of lang laat wachten Bron: Subsidiebeschikking 2010 Bron: Cognos

Verantwoording via jaarverslagen en jaarrekening. Duidelijke gegevens over aantal gebruikers en bezettingsgraad, maar niet over behalen doelstellingen zoals opbouw sociaal netwerk, opkrikken gevoel van eigenwaarde, doorstroom van opvang naar zelfstandigheid.

25

Dat wil zeggen, de instellingen die de meeste subsidie ontvangen. Ook bij City Marketing Lelystad betreft het strikt genomen geen subsidie: het is sinds 2007 een uitbestede taak. Zie voor meer informatie de evaluatie van City Marketing Lelystad uit februari 2011: De Slogan Voorbij. 26

63

Leger des Heils

Info Opmerkingen + voortgangsrapportages verzoeken voor subsidie voor andere initiatieven door het jaar heen. In voortgangsrapportage veel kwantitatieve gegevens over achtergrond cliëntenpopulatie en redenen voor beëindiging begeleiding.

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc

Ja, er is veel samenwerking met overheidsinstanties als GGD, verder vaak samenwerking met: 3D, Nieuwe Perspectieven, De Waag, Flevodrome. Het Leger des Heils werkt tevens samen met Stichting Jeugdhulpverlening. Directeur: Dhr. E. Dijkstra

SWOL

Info

Opmerkingen

Subsidie 2009

€ 786.232

Bron: Subsidiebeschikking 2009.

Totale bijdrage 2009

€ 891.455

Bron; Cognos. Kreeg 79.500 euro. Dit was voor de fusie met 3D en Pluspunt.

Subsidie 2010

N.v.t. (gefuseerd)

Totale bijdrage 2010 Beleid

N.v.t. (gefuseerd)

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

In het begin van het jaar werd een subsidie toegekend op basis van een uitgebreide begroting, met daarbij de opmerking dat er mogelijk nog een aantal projecten zullen worden gesubsidieerd. Te leveren producten zijn daarbij uitgebreid besproken in een productplan. Het soort activiteit, de locatie, het aantal deelnemers en de frequentie van de activiteit worden daarbij gespecificeerd. Bron: Begroting 2009 Directeur ad interim 2009: Fred Feenstra (Bron: subsidieaanvraag 2009) Sinds 1 januari 2010 opgeheven: gefuseerd met 3D en Pluspunt tot Stichting Welzijn Lelystad.

Bestuur/directie etc

De subsidie is opgebouwd uit algemene subsidie en bijz. subsidies/voorprojecten, bijv ihkv Multicultureel ouderenwerk, Sociaal- cultureel werk, Gemeente Verkeersplein en –tuin en Allochtone zorgconsulent

3D Subsidie 2009

Info € 1.992.075

Opmerkingen Bron: Subsidiebeschikking 2009

Totale bijdrage 2009

€ 2.138.350

Bron: uitdraai Cognos 3D kreeg ook nog via bijvoorbeeld de Jongerenraad geld. In 2010 is er echter € 66.000 teruggevorderd van subsidies over de jaren 2008 en 2009 van Stichting 3D en Jongerenraad Lelystad. Dit vanwege achterblijven in de levering van prestaties. (bron: jaarrekening 2010)

Subsidie 2010

N.v.t. (gefuseer d) N.v.t. (gefuseer d) Begin van het jaar worden de activiteiten goedgekeurd. Gedurende het jaar kwam er nog aanvullende subsidie bij. Bijvoorbeeld aanvullende subsidie voor de projecten Jongin, Speak up 2008 en de ondersteuning van buitensportactiviteiten. Er was regelmatig contact met de gemeente. Sowieso moest men van tevoren een jaarbegroting indienen, deze werd in januari vastgesteld. Dan werd er elk kwartaal een kwartaalrapportage naar het College van B&W gestuurd. En achteraf een verantwoording in de vorm van een jaarverslag en een jaarrekening

Totale bijdrage 2010 Beleid

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

64

3D Subsidie naar derde partij?

Info Opmerkingen Ja, via samenwerking met andere organisaties. Op alles is zicht doordat 3D alle projecten/activiteiten verantwoord.

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc

Ja, bijvoorbeeld met het Centrum voor Jeugd en Gezin en bureau Halt.

MDF Subsidie 2009

Info € 2.454.529

Opmerkingen Bron: Subsidiebeschikking 2009

Totale bijdrage 2009 Subsidie 2010 Totale bijdrage 2010 Beleid

€ 2.856.175

Bron: Uitdraai systeem Cognos gemeente Lelystad

€ 2.915.646 € 3.055.717

Bron: Subsidiebeschikking 2010 Bron: Uitdraai systeem Cognos gemeente Lelystad

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Subsidie naar derde partij?

Directeur 2009: J.H. Dekker (Bron: 1e halfjaarrapportage 2009) Sinds 1 januari 2010 opgeheven: gefuseerd met SWOL en Pluspunt tot Stichting Welzijn Lelystad.

Er is in 2008 een uitvoeringsbesluit gemaakt met afspraken over te leveren diensten binnen een budgetsubsidie (1.6 mln. van het geheel), deze overeenkomst wordt gesloten tussen MDF, gemeente Dronten, Zeewolde en Lelystad. In die overeenkomst staat een aantal standaardcontacten en trajecten dat gerealiseerd moet zijn vermeld. Daarnaast worden er nog subsidies verstrekt voor individuele projecten. Voor de uitvoeringsovereenkomst wordt elk jaar in mei een evaluerend gesprek georganiseerd. Voor 1 april moet er een cijfermatig verslag worden gegeven van o.a. het aantal geholpen cliënten, aangevuld met kwalitatieve duiding over er schuldproblematiek. Voor de projecten is geen kwantitatief meetbare doelstelling geformuleerd. Een beoogd effect luidt bijvoorbeeld: Met de subsidie beoogt de gemeente een bijdrage te leveren aan het bestrijden van eenzaamheidsproblematiek onder ouderen Er is een project team ouderenadviseurs geheten waarvoor MDF 180.000 euro ontvangt. Een deel van dit geld gaat naar SWOL.

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc.

Met SWOL in het kader van project team ouderenadviseurs en met Centrada, IDO en GGD voor het project preventie huisuitzetting.

St. Welzijn

Info

Opmerkingen

Subsidie 2009

N.v.t.

Stichting Welzijn werd opgericht op 1 januari 2010.

Totale bijdrage 2009

N.v.t.

Stichting Welzijn werd opgericht op 1 januari 2010.

Subsidie 2010

€ 3.649.531,-

Bron: Subsidiebeschikking 2010.

Totale bijdrage 2010

€ 3.863.189,-

Beleid

Dhr. Bovenberg (dir.bestuurder)

Bron: Cognos. Het verschil tussen de subsidie en dit bedrag wordt toegelicht in Hoofdstuk 4. Begin van het jaar wordt een subsidie toegekend, op basis van een uitgebreide begroting, met daarbij de opmerking dat er mogelijk nog een aantal projecten zullen worden gesubsidieerd. Te leveren producten zijn daarbij uitgebreid besproken.

65

St. Welzijn

Info

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Een keer per jaar levert de welzijnsinstelling een jaarverslag. Gemeente maakt bij toekenning afspraken over wanneer dat af moet zijn. In het jaarverslag staat zowel kwalitatieve als kwantitatieve verantwoording. Stichting Welzijn beschrijft de ontwikkelingen in haar verschillende domeinen en projecten. Welke activiteiten zijn opgestart, wat gaat goed en minder goed? Daarnaast bevat het jaarverslag een cijfermatig overzicht met bijvoorbeeld het gerealiseerd aantal trajecten (jeugdpreventiewerk), cijfers over de activiteit op de website (Jongin), het aantal afdoeningen en preventie-activiteiten (Halt), het aantal gegeven cursussen en gehouden bijeenkomsten (Mantelzorg), de contacturen van de vrijwilligers (vrijwilligerszorg) en het aantal gerealiseerde activiteiten op het gebied van Stedelijk Ouderenwerk. De kwantitatieve verantwoording is zeer gedetailleerd.

Subsidie naar derde partij? Samenwerking met andere organisaties

Bestuur/directie etc

Opmerkingen

Formeel een aantal contactmomenten per jaar. Daarnaast zijn er vele informele contacten. Momenteel heeft de gemeente 1x per twee weken contact met Stichting Welzijn omdat ze nog echt in de opstartfase zitten. Ja, vaak naar individuele projecten, duidelijk gemaakt in de begroting/verantwoording Stichting Welzijn heeft contact met vele kleine spelers. Het is een spin in het web en werkt samen met IDO, VWNL, Humanitas, GOL, Jongerenraad, STIP, Roots. Ook wordt er veel samengewerkt met zorginstellingen, mantelzorgers etc. Stichting Welzijn ondersteunt diverse vrijwilligers/sociaalculturele organisaties en werkt samen met Stichting De Kubus en City Marketing Lelystad. Samen met Sportbedrijf Lelystad, Stichting De Kubus, Stichting Agora, Stichting Flevomeer bibliotheek en vijf andere instellingen neemt Stichting Welzijn deel aan het directeurenoverleg. Directie: de heer J. Dekker (directeur) Raad van Toezicht (bron: jaarverslag 2010): T. Grootjen (voorzitter) P. Berden R. Bootsma P. van der Mee E. van Selm D. Waterhout M. van der Waal

Icare

Info

Opmerkingen

Subsidie 2009

€ 1.138.980

Waarvan subsidie jgz (0-4 jr): € 1.114.700. Waarvan subsidie prenatale begeleiding : € 24.280

Totale bijdrage 2009

€ 1.525.302 Waarvan: 53.000 aan ontregelde gezinnen; waarvan 1.087.263,- voor jgz (0-4 jaar)

Bron: Cognos

Totale bijdrage 2010

€ 1.472.891 In 2010 ontving Icare een subsidie voor de implementatie van Waarvan: 1.126.817 voor jgz (0-4 het elektronisch kinddossier. jaar); 115.132 voor hulp aan ontregelde gezinnen; 24.280 voor prenatale begeleiding; Icare levert diensten met betrekking tot de Jeugdgezondheidszorg 0-19 (samen met GGD), hier binnen richt Icare zich in het bijzonder op zorg aan 0-4 jarigen. Zorg beslaat zowel een uniform deel als een maatwerkdeel gericht op het bereiken van risicogroepen. Financiering geschiedt middels een brede doeluitkering afkomstig van het Rijk. Daarnaast levert Icare ook prenatale ondersteuning, en begeleidt het ontregelde huishoudens sinds de bezuiniging op ondersteunende begeleiding in 2009 onder meer naar de geïndiceerde zorg. Icare levert daarmee voornamelijk diensten met betrekking tot gezondheid en welzijn die buiten de reguliere financieringsbronnen als AWBZ of zorgverzekeraar vallen, of compenseert voor taken die hier eerst onder vielen.

Beleid

66

Icare

Info

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Verantwoording vindt zowel inhoudelijk als financieel plaats. Van de projecten met betrekking tot zwaar ontregelde huishoudens wordt ook aangegeven hoeveel gezinnen er geholpen zijn en hoeveel gezinnen er uiteindelijk richting AWBZ gefinancierde hulp gebracht zijn.

Opmerkingen

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc

Icare werkt samen met GGD Flevoland op het gebied van projecten preventie en niet-geïndiceerde zorg

Landelijk orgaan; geen afdelingsbestuur Flevoland/Lelystad

GGD

Info 2009

Opmerkingen:

Subsidie 2009

€ 201.393

Bron: Subsidiebeschikking 2009 Subsidie 2009 was 246.694, maar 45.301 niet uitgegeven en teruggevorderd.

Totale bijdrage 2009

€ 1.764.832

Bron: Cognos

Subsidie 2010

€ 274.900

Bron: Subsidiebeschikking 2010

Totale bijdrage 2010

€ 1.847.206

Bron: Cognos

Beleid

Subsidies worden verstrekt ter versterking uniform deel basistakenpakket JGZ en hebben als doel groepspreventie en vroeg signalering te bevorderen zoals het begeleid van jongeren naar geïndiceerde jeugdzorg. De subsidie heeft betrekking op drie taken: 1) vroegsignalering en bemoeizorg 2) coördinatie en aanbod opvoedingsondersteuning 3) deelname buurtnetwerken en inzet CJG. Aan subsidie worden voorwaarden verbonden: zoals het uitvoeren van een vastgelegde werkwijze binnen het CJG, registratie en invoering van EPD. In subsidieaanvraag zijn de producten omschreven met duidelijke doelgroep, frequentie en uur inzet per product. Er wordt een beoogd effect geformuleerd, maar dit is niet per se een duidelijk meetbare doelstelling. Financiële en inhoudelijke verantwoording met daarin informatie over de inzet, het bereik en het resultaat. In de verantwoording staat o.a. een overzicht van de geplande en gegeven cursussen, het aantal bereikte kinderen, het aantal spreekuren en overleg en een financieel overzicht met toegekende gelden en gerealiseerde uitgaven. Een nadere inhoudelijke verantwoording bestaat o.a. uit evaluaties en aandachtspunten. Bron: verantwoording plusproducten 2010 Lelystad GGD draagt zorg voor uitbetaling aandeel Icare in het CJG.

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Subsidie naar derde partij Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc.

Samenwerking met Icare in centrum jeugd en gezin voor levering GGD plusproducten. Icare, GGD Flevoland dient subsidieverzoek mede namens Icare in. Samenwerking met MDF en VVNL voor opvoedondersteuning. Directie: C. Verdam (directeur) Bestuurslid: M. Jacobs

67

Cultuur AGORA Subsidie 2009

Info € 1.002.102

Opmerkingen Bron: Subsidiebeschikking 2009

Totale bijdrage 2009 Subsidie 2010

€ 1.002.000

Bron: Cognos

€ 956.388

Bron: Jaarrekening 2010

Totale bijdrage 2010 Beleid

€ 1.133.456

Bron: Cognos

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc.

Subsidie werd in 2009 toegekend met daaraan een aantal voorwaarden verbonden. Voorbeeld: in 2009 moest tenminste 30.000 van de subsidie worden besteed aan bijzondere doelgroepen. Subsidie wordt vanaf 2010 verleend op grond van een uitvoeringsovereenkomst. Daarin worden naast algemene voorwaarden, specifieke afspraken gemaakt over de culturele prestaties (waaronder het aantal voorstellingen). De uitvoeringsovereenkomst vormt onderdeel van de subsidiebeschikking. Ook kan het zijn dat er kleine extra subsidies worden aangevraagd gedurende het jaar. Verantwoording over de subsidies werd in 2009 vanwege de financiële situatie elk kwartaal afgelegd door middel van een kwartaalrapportage. Sinds 2010 vindt verantwoording plaats in de vorm van een jaarverslag en jaarrekening. Halverwege het jaar is er een halfjaarrapportage waarin eventuele belangrijke afwijkingen van de prestaties en de begroting worden gemeld. In de jaarrekening staat een overzicht van alle activiteiten en financiën. In het jaarverslag staan de positie van Agora in Lelystad, de commerciële activiteiten en de activiteiten op het gebied van marketing en pr, het aanbod van de culturele activiteiten en de bezoekersaantallen van de voorstellingen beschreven. Stichting Agora heeft plaats in het overleg KUBA met De Kubus, Underground en Stichting Flevomeer bibliotheek en zit daarnaast in het directeurenoverleg met Sportbedrijf Lelystad, Stichting De Kubus, Stichting Flevomeer bibliotheek en Stichting Welzijn Lelystad. Daarnaast werkt Agora samen met Stichting Welzijn Lelystad, Stichting De Kubus en Citymarketing Lelystad. Directie: J.C. Gras (directeur) Bestuur (bron: jaarverslag 2010): C.W.J. Okkerse (voorzitter) M.H. Smid (vice-voorzitter) K. Stiemer (secretaris) G.J. Nieveen (lid) E. v.d Marel (penningmeester)

De Kubus

Info

Opmerkingen:

Subsidie 2009

€ 1.520.600

Totale bijdrage 2009

€ 2.323.319

Bron: Subsidiebeschikking De Kubus 2009. In sept. 2009 werd uitstel aangevraagd voor indienen begroting 2009 wegens organisatorische wijzigingen. Toelichting betaalde bedragen aan Stichting De Kubus: Underground

€

275.134

Verhuur gebouwen

€

331.094

Uitvoering 2009

€ 1.520.600

extra projecten

€

17.000

Cultuurscout

€

50.500

Community Art

€

50.500

Intendant Amateurkunst

€

50.491

68

De Kubus

Info

Opmerkingen:

Music Call dj Totaal

€ 1.535.806

Totale bijdrage 2010 Beleid

€ 2.041.629

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Samenwerking

27

27

Subsidie 2010

€

28.000

€ 2.323.319 Bron: Uitdraai systeem Cognos van de Gemeente Lelystad Bron: Subsidiebeschikking De Kubus 2010

Waarvan bijdrage voor Underground: € 240.000 Bron: Onderliggende overzicht uit Cognos Het grootste gedeelte gaat via budgetsubsidie. Aan budgetsubsidies worden voorwaarden verbonden m.b.t. het bereik van diensten (moet op landelijk gemiddelde liggen). Ook dient De Kubus duurzame samenwerkingen aan te gaan met andere culturele instellingen en (zelf)organisaties. Daarnaast zijn er projectsubsidies. Hiervoor gelden soms specifieke voorwaarden zoals dat een deel besteed moet worden aan community art projecten. Subsidies worden vaak in voorschot verstrekt en de budgetsubsidie per maand uitbetaald. De Kubus moet één keer per twee jaar een klanttevredenheidsonderzoek uitvoeren. De gemeenteraad van Lelystad legt via de cultuurnota elke vier jaar de beleidskaders voor het cultuurbeleid vast. Met de Cultuurnota 2005 – 2008 is het cultuurbeleid voor het eerst integraal vastgesteld. Daarbij is gekozen voor een beleidsperiode van vier jaar. De kaders voor de jaren 2009 en 2010 zijn vastgelegd in de cultuurnota 2009 – 2012. In 2012 heeft men gekozen voor een actualisatie van het bestaande beleid, uitmondend in de Actualisatienota voor het Cultuurbeleid 2013 – 2016. Daarnaast bepaalt de gemeenteraad via het budgetrecht jaarlijks de financiële kaders voor het beleid. Op grond van deze kaders worden door het College de beleidsmaatregelen vastgesteld. Deze vormen samen met de algemene subsidieverordening de grondslag voor de subsidieverlening aan De Kubus. Verantwoording vindt plaats door middel van halfjaarcijfers en een inhoudelijk en financieel jaarverslag op productniveau. Hierin wordt ook verantwoording afgelegd over de prestatie-afspraken. In de begroting die De Kubus vooraf indient (de subsidieaanvraag) moet specifiek worden ingegaan op welke diensten De Kubus precies gaat leveren. De gemeente wenst dat er een productbegroting en productverantwoording wordt geleverd waarin de uren per product zijn gedefinieerd, zo bleek uit interviews met betrokkenen. Daarover wordt verantwoording afgelegd. Projectmatige subsidies worden apart inhoudelijk en financieel verantwoord. Na het indienen van de verantwoording vindt een gesprek plaats tussen De Kubus en de gemeente. In de jaarverslagen onderzocht voor dit onderzoek (2009 en 2010) worden de projecten en activiteiten van De Kubus beschreven. In de financiële en inhoudelijke verantwoording van projectmatige subsidies staan doelstellingen, doelgroepen, bezoekersaantallen, activiteiten en evaluaties van de activiteiten beschreven. De financiële verantwoording bestaat uit de begroting en nauwkeurig gespecificeerde uitgaven. De Kubus is, net als Underground, juridisch een onderdeel van Stichting De Kubus. Zij zijn beide zelfstandige entiteiten met een aparte subsidiestroom. De Kubus is actief in de wijken via scholen (binnenschools en in brede scholen ook buitenschools) en wijkcentra (wijkgebonden projecten). De Kubus heeft een verbinding met welzijn. Daarnaast heeft De Kubus een bovenlokaal werkveld (Centrum Amateurkunst Flevoland en regierol binnen cultuurparticipatieprogramma van de provincie voor cultuureducatie PO en VO). De Kubus is actief in KUBA. Onder de naam KUBA werken De Kubus, Underground, FlevoMeer Bibliotheek Lelystad en Agora samen. Zo proberen de grote culturele instellingen efficiënter te werken en elkaar te versterken. Daarnaast participeert De Kubus in een lokaal netwerk van cultureel maatschappelijke instellingen. Het netwerk van De Kubus strekt zich uit over de gehele provincie. Samenwerkingspartners van De Kubus zijn de CKV’s in Dronten, Emmeloord en Almere, maar ook tal van culturele instellingen zoals museum Nieuwland, poppodia en (film)theaters.

101.000 aan project cultuurscout

69

De Kubus

Info

Bestuur/directie etc.

Directie: Mevr. A Wiersma (directeur) Bestuur: Mevr. Jonkman-Jansen (voorzitter) dhr. Binnerts (secretaris) dhr. Hoekstra (penningmeester) dhr. Jacobs dhr. Wolthuis dhr. Dorreboom Opmerkingen

Stichting Flevomeer Bibliotheek Subsidie 2009

€ 2.314.000

Bron: Subsidiebeschikking 2009

Totale bijdrage 2009

€ 2.362.235

Bron: Cognos

Subsidie 2010

€ 2.337.140

Bron: Subsidiebeschikking 2010

Totale bijdrage 2010 Beleid

€ 2.750.859 Bron: Cognos Stichting Flevomeer Bibliotheek ontvangt budgetsubsidie. De prestaties die verbonden zijn aan de toekenning zijn vastgelegd in de Uitvoeringsovereenkomst. Incidentele aanvullende subsidieverstrekking vindt plaats, als mede projectsubsidie (Clickpunt). Dit verklaart mogelijk het verschil tussen de subsidie en totale bijdrage in de vakken hierboven.

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente)

Verantwoording vindt jaarlijks plaats door middel van een financiële jaarrekening aan het einde van het jaar en een tussenrapportage halverwege het jaar. Verder een inhoudelijke verantwoording en een controleverklaring voor verantwoording van projectsubsidie. In het jaarverslag staan de uitgevoerde projecten kort beschreven. Daarnaast bevat het jaarverslag een cijfermatig overzicht met algemene prestaties (o.a. aantal bezoekers, aantal uitleningen), formatie fte’s, kennis en diensten (o.a. aanbod internetwerkplekken), educatie (o.a. aantal basisscholen waaraan diensten en producten wordt geleverd), cultuur (o.a. aantal culturele activiteiten), lezen en literatuur (o.a. aantal leeskringen), ontmoeting en debat (aantal bijeenkomsten). (bron: jaaroverzicht 2010) Stichting Flevomeer bibliotheek werkt samen met City Marketing Lelystad. Samen met De Kubus, Underground en Stichting Agora neemt Stichting Flevomeer bibliotheek deel aan KUBA. Ook werkt de bibliotheek samen met Stichting Welzijn en De Kubus.

Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc.

Info

Opmerkingen:

Directie: Dhr. J. Gommel Raad van Toezicht: Dhr.Janknegt (voorz.) mevr. Barendrecht dhr. Acda dhr. Angenent dhr. Rijnder dhr. Van der Schans

CITY MARKETING Subsidie 2009

Info € 233.000

Subsidie 2010 Beleid

€ 233.000 In 2009 is besloten om citymarketing in handen te leggen van de zelfstandige stichting City Marketing Lelystad (CML). CM Lelystad stelt ieder jaar een plan op. Hierbij reserveren zij geld voor verschillende domeinen. Deze worden vervolgens gedurende het jaar ingevuld. In de RvT van CM Lelystad zitten drie leden namens de gemeente. Zij keuren het goed. Vervolgens keurt het College het goed. Ja, mogelijk, CM Lelystad ondersteunt vaak evenementen projecten ter bevordering van de sterke stad. Bijvoorbeeld € 30.000 voor promotie van de Bataviahavendagen Ja; waaronder het bijdragen aan tv-programma’s. City Marketing Lelystad werkt samen met Sportbedrijf Lelystad, Stichting De Kubus, Stichting Agora, Stichting Flevomeer bibliotheek en Stichting Welzijn Lelystad. In RvT drie leden namens de gemeente.

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente) Subsidie naar derde partij? Samenwerking met andere organisaties Bestuur/directie etc

Opmerkingen Totale subsidie bestaat uit € 700.000 voor drie jaar (2009, 2010 en 2011).

70

Opmerkingen

In februari 2011 is een uitgebreide evaluatie gepubliceerd (De slogan voorbij@ Tussentijdse evaluatie City Marketing Lelystad Februari 2011). Hieruit bleek dat de publieke opinie over Lelystad van inwoners was verbeterd.

Sportbedrijf Lelystad

Info

Opmerkingen

Bijdrage 2009

€ 3.886.151

Bron: Dienstverleningsovereenkomst

Totale bijdrage Sportbedrijf Lelystad 2009

€ 5.211.847

Bron: Cognos

Kosten combinatiefuncties 2009 div.

€ 57.854

Huur sporthal 23 en 24 nov. 2009 en 14 en 15 dec. 2009 Vaccinatiecampagne Div. betalingen huur

€ 8.480 € 2.962

Div. betalingen aanschaf materiaal en subsidies

€ 6.056

Bijdrage BOS

€ 370.938

Huur sportvelden

€ 92.138

Bijdrage Brede School 2007 en 2008

€ 133.248

Schoolzwemmen 2009

€ 156.520

U09-29146/Tweede bijdrage ontwikkeling kleedacc. SV Lelystad 67 U09-22997/Sportverkiezingen 2009

€ 50.000 € 22.500

U09-14872/Aanleg kunstgrasveld SVL'67 2009

€ 425.000

U08-41687/Gem. bijdrage 2009

€ 3.886.151

Totaal

€ 5.211.847

Bijdrage sport 2010

€ 3.925.013

Bron: Dienstverleningsovereenkomst

Totale bijdrage Sportbedrijf Lelystad 2010

€ 5.097.626

Bron: Cognos

Beleid

Op het gebied Sport gaat een grote bijdrage vanuit de gemeente naar NV Sportbedrijf Lelystad op basis van een dienstverleningsovereenkomst en een jaarlijks goedgekeurd bedrijfsplan en bijhorende begroting gemeentegarantie sportverenigingen (geen budget); Sportbedrijf Lelystad stelt gezamenlijk met de gemeente een dienstverleningsovereenkomst voor vier jaar op, en dient vervolgens elk jaar een jaarplan in met begroting. Bijdragen worden jaarlijks toegekend en verantwoord. Dit zijn geen subsidies.

Verantwoording (frequentie, contact met gemeente) Doorstroom geld naar derde partij?

Samenwerking met andere organisaties

In het kader van de Brede School wordt formatie van het Sportbedrijf Lelystad ingezet. In de dienstverleningsovereenkomst staan de maatschappelijk relevante producten en diensten (activiteiten) die Sportbedrijf Lelystad minimaal dient te leveren met de daarbij behorende prestatie-indicatoren en streefwaarden. Sportbedrijf Lelystad dient bijvoorbeeld naschools bewegingsaanbod voor sportieve brede scholen te bieden. Bron: Dienstverleningsovereenkomst 2011-2014 Ja, veel. Sportverenigingen hebben onderling veel contact. Het Sportbedrijf Lelystad is verantwoordelijk voor bijna het hele sportwezen en werkt daarbij samen met sportclubs, zwembaden, naschoolse opvang, sportcentra. Ook werkt men samen met De Kubus en Stichting Welzijn in het kader van de Brede school. Sportbedrijf Lelystad werkt met diverse andere instellingen samen zoals onderwijsinstellingen, City Marketing Lelystad en met watersportinstellingen in de Nautische Tafel. Met Stichting De Kubus neemt Sportbedrijf Lelystad deel aan de Stuurgroep Talentontwikkeling. Samen met Stichting Welzijn Lelystad, Stichting Agora, Stichting Flevomeer bibliotheek, Stichting De Kubus en nog een aantal andere instellingen

71

Sportbedrijf Lelystad

Bestuur/ directie etc

Info

Opmerkingen

zit Sportbedrijf Lelystad in het directeurenoverleg. het Sportbedrijf Lelystad neemt tevens deel aan het Platform toerisme, de Nautische Tafel en werkt samen met City Marketing Lelystad. het Sportbedrijf Lelystad is als werkgever vertegenwoordigd in de vereniging Sportbedrijven Nederland. Zie voor toelichting Sportbedrijf Lelystad hoofdstuk 4. Directie: de heer T.L.M. van Dongen Raad van Commissarissen: de heer B. Doorten (voorzitter) de heer J.A. Klein Swormink (vice-voorzitter) de heer F.J. Schop (secretaris)

Naam instelling Sportbedrijf Lelystad

Directie/RvB

RvT

Marcel van Dongen

ROC

Edo de Jaeger CvB; Martin Vlasblom directeur

Perspectief

Huub Jansen (dir.)

Truida JonkmanJansen; F.J. (Frank) Schop; R.J. (Rob) Boer; mw. G.H. Faber; mw. Arts; mw. Bonhof; dhr. Blijdendijk; dhr.Houterman; dhr.Lamp;dhr.Ootj ers Ellen van Selm (lid)

GGD Flevoland

Cees Verdam (dir.); M. Jacobs (bestuurslid28)

Icare St.Jeugdhulpverlening

Paul van der Linden

MDF

Dhr. Bovenberg (dir.bestuurder ) Jan Dekker

Stichting Welzijn Lelystad

Stichting Agora

Jan C. Gras

Stichting Kubus

Truida JonkmanJansen (voorz.); dhr. Binnerts; dhr. Hoekstra; dhr. Jacobs; dhr. Wolthuis; dhr. Dorreboom

28

Opmerking

Landelijk orgaan; geen afdelingsbestuur Flevoland/Lelystad Sinds mei 2011 directeur Vitree

Ir. M.A.E. (Marieke) van der Waal (lid) Ellen van Selm (voorheen lid RvT Stichting 3D)

Van der Waal=directeur IL Zorg voor later

Truida Jonkman Jansen tevens bestuurder bij het Flevolandschap en voorzitter RvC Sportbedrijf Lelystad; oud wethouder Lelystad. Binnerts: commissaris concern voor werk en secr. Stichting voor voortgezet onderwijs Lelystad

Bestuur bestaat uit wethouders gemeenten Almere, Lelystad, Noordoostpolder, Dronten, Urk en Zeewolde.

72

Naam instelling St.Flevomeerbibliotheek

Directie/RvB Jan Gommel

RvT Dhr.Janknegt (voorz.); mevr. Barendrecht; dhr. Acda; dhr. Angenent; dhr. Rijnders; dhr. Van der Schans

Opmerking

73

Bijlage 5: Casus Stichting Welzijn Lelystad

Achtergrond Stichting Welzijn Lelystad is de nieuwe, brede welzijnsorganisatie in Lelystad. Stichting Welzijn Lelystad is tot stand gekomen door een fusie per 1 januari 2010 tussen de drie kleine organisaties: Stichting Welzijn Ouderen Lelystad (SWOL), jeugdwelzijnsinstelling Stichting 3D en de vrijwilligersorganisatie Pluspunt+. Aanleiding voor de fusie de toename van samenlevingsvraagstukken en de wens tot een meer integrale aanpak van het wijkgericht werken. De raad en het College wilden dan ook een stevige, betrouwbare brede welzijnsinstelling. De drie voorlopers van de Stichting Welzijn waren in omvang en formatie kwetsbaar. De Stichting Welzijn heeft het doel zich op alle burgers te richten en legt minder de nadruk op de doelgroepen ouderen en jongeren dan de voorlopers. De fusie heeft volgens de instelling zelf – naast inhoudelijke synergie – geleid tot bedrijfsefficiëntie. De doelstelling van Stichting Welzijn is als volgt geformuleerd: “De betrokkenheid van inwoners van het werkgebied van de stichting op elkaar te versterken en de participatie aan de samenleving voor alle inwoners in het werkgebied mogelijk te maken door het organiseren van activiteiten, het geven van professionele begeleiding en hulpverlening. De stichting zoekt daarvoor samenwerking met de inwoners in het werkgebied alsmede met andere organisaties, instellingen en samenwerkingsverbanden en zij ontwikkelt en verleent nieuwe vormen van dienstverlening ter bevordering van het welzijn van de inwoners en de sociale samenhang”29. Stichting Welzijn biedt welzijnsactiviteiten aan voor verschillende doelgroepen zoals begeleiding aan jongeren en jong volwassenen (jeugdhulpverlening), stimulering vrijwilligerswerk en coördinatie mantelzorg30. Tevredenheidsonderzoek Stichting Welzijn heeft sinds haar oprichting in 2010 nog geen onderzoek uitgevoerd onder haar afnemers. Wel is er eerder onderzoek uitgevoerd door de voorloopinstellingen Stichting Welzijn Ouderen Lelystad, Stichting 3D en Pluspunt+. Met name 3D voerde veel integraal onderzoek uit via representatieve steekproeven. Stichting Welzijn wil in 2012 net als haar voorlopers klanttevredenheidsonderzoek uitvoeren. Dit is mede ingegeven door een verzoek van de gemeente Lelystad. Het is de bedoeling dat regelmatig een integraal tevredenheidsonderzoek met een representatieve steekproef wordt uitgevoerd.

29 30

Jaarrekening Stichting Welzijn, 2010. Stichting Welzijn. Vaststelling subsidie 2010, Stichting Welzijn Lelystad. Gemeente Lelystad.

75

Hiervoor waren ten tijde van dit onderzoek31 reeds contacten met de Universiteit van Amsterdam (UvA). Verder overweegt Stichting Welzijn het oprichten van een cliëntenraad of het organiseren van fora. Daarnaast houdt de Raad van Toezicht elk jaar een bedrag apart in de begroting, zodat er één keer in de vijf jaar onderzoek kan worden gedaan door een extern bureau. Een gedeelte van de huidige dienstverlening is onderdeel van bespreking in de Wmo-raad en er zijn contacten met de samenwerkende ouderenbonden. Peiling De respondenten van de peiling gehouden door de rekenkamer Lelystad en Berenschot in het kader van rekenkameronderzoek naar subsidiebeleid (2012) gaven aan over het algemeen tevreden te zijn over het welzijnsaanbod in Lelystad. Stichting Welzijn speelt volgens hen voldoende in op de behoefte van de inwoners van Lelystad. De stichting heeft een uitgebreid activiteitenprogramma gericht op een brede doelgroep. De respondenten gaven aan, dat het aanbod is sinds de fusie per januari 2012 verbeterd en uitgebreid. De respondenten gaven tevens aan weinig overzicht te hebben over het gehele aanbod van Stichting Welzijn. Zij waren tevreden over het aanbod van Stichting Welzijn richting de doelgroep waar ze bij betrokken zijn, maar hebben geen inzicht in het complete aanbod van de stichting. Op de vraag of Stichting Welzijn voldoende aansluit bij het welzijnsbeleid van de gemeente Lelystad gaven de respondenten aan dit niet te kunnen beoordelen. Over het algemeen zijn ze niet op de hoogte van het welzijnsbeleid van Lelystad. Een respondent geeft aan dat er wel veel samenwerking en afstemming is tussen de gemeente en de stichting. Groepsbijeenkomst In de groepsbijeenkomst over gebruikersmeningen over Stichting Welzijn is gekozen voor een focus op de dienstverlening aan welzijns- en vrijwilligersorganisaties. De taak en bijbehorende producten zijn als volgt verwoord: Stichting Welzijn Lelystad:






















31

Zoekt de samenwerking op verschillende terreinen Is samen met andere organisaties actief in de verschillende domeinen Fungeert maar mogelijk als spin in het web, als verbinder bij uitstek Zoekt actief de samenwerking Bron: Budgetovereenkomst 2012 Producten van Stichting Welzijn: 1. Welzijnswerk Jongeren Oa. Jeugd Preventie Werk, Halt. 2. Welzijnswerk WMO: Vrijwilligerscentrale (Vrijwilligersvacaturebank, Vrijwilligers werven en waarderen, Taalkoppels en Maatschappelijke Stages (MAS)) Informele Zorg Meldpunt Vrijwilligerszorg (Vriendendiensten, Buddyzorg, Vrijwilliger Thuis Hulp (VTH)) Steunpunt mantelzorg (Mantelzorg ondersteuning) Stedelijke (ouderen)projecten (Vervoersdienst de Opstap, Ouderen Voor Ouderen (OVO), Han Lammerspark, Verkeersplein) (Sociaal Cultureel) Wijkgericht Werk (Volwassen – ouderenwerk, Virtueel wijkplein, Opbouwwerk, Integrale teams, Programmabeheer)

Begin 2012.

76






Projecten Dag van de Dialoog Bron: Productenboek Welzijn Lelystad 2012, p. 4

De producten worden als zodanig herkend door de verschillende aanwezige afnemers. De deelnemers zijn tevreden over de geleverde diensten binnen de taakomschrijving, al kunnen de taken wel worden uitgebreid. Het zou bijvoorbeeld goed zijn als er meer begeleiding en hulp voor vrijwilligers zou zijn en de vrijwilligers- en welzijnsorganisaties informatie en begeleiding bij Stichting Welzijn konden halen. De deelnemers gaven aan dat Stichting Welzijn ‘heel goed op weg is’. De dienstverlening kan verder uitgebreid worden, maar men is er goed mee bezig. Er is duidelijk een verschil met voorheen. De dienstverlening heeft sinds de fusie ‘met name de laatste twee jaar enorme swung gekregen’. Er zijn minder contactpersonen vanuit Stichting Welzijn per organisatie en ‘de lijntjes zijn korter’. Ook zijn aanwezigen tevreden dat de buurtwerkers nu in de buurt zitten, niet meer bij een stichting op kantoor zoals vóór de fusie. Stichting Welzijn komt juist door de wijkteams in de wijken/tussen de bevolking. Afnemers vinden dat Stichting Welzijn vooral door moet gaan op dezelfde weg met het wijkgericht werken door dit te ‘verbinden en te versterken’. Een kanttekening komt van de bibliotheek, die de wijkteams juist nodig heeft om de bewoners/doelgroep te bereiken. De ondersteuning voor het aanpakken van laaggeletterdheid komt wel van Stichting Welzijn, maar deze is soms niet voldoende vanwege een gebrek aan capaciteit, aldus de vertegenwoordiger van de bibliotheek. Het welzijnsbeleid van de gemeente Lelystad werd door de deelnemers herkend. Een aantal merkte op, dat er doelgroepen zijn die mogelijk meer aandacht behoeven, zoals bepaalde groepen jongeren die nu ‘tussen wal en schip vallen’. Ook sprak een aanwezige zorgen uit over het preventieve welzijnswerk, dat nu onvoldoende wordt gedaan. Door de vergrijzing zal er meer zorg nodig zijn voor ouderen en chronisch zieken. Over het algemeen was men erg tevreden over het functioneren van Stichting Welzijn, maar minder over de politieke keuzes van de raad.

77

Bijlage 6: Casus De Kubus

Achtergrond De Kubus is het centrum voor kunsteducatie, cultuurparticipatie en amateurkunst in Lelystad. De Kubus heeft een lokale en deels een provinciale functie. Het initieert, ontwikkelt en realiseert cursussen en culturele activiteiten voor amateurkunstenaars en anderen met belangstelling voor cultuur. Het centrum heeft daarnaast een belangrijke functie bij de ondersteuning van cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs. De activiteiten richten zich op muziek, theater, dans en beeldende kunst32. De Kubus is onderdeel van Stichting De Kubus, waar ook het poppodium Undergrond onder valt. De Kubus bestaat uit vier programma-afdelingen:


Kunst in uitvoering (cursusaanbod dans, theater, beeldende kunsten en muziek)




Onderwijs (ondersteuning in het Primair en Voortgezet onderwijs)




Op Locatie (Centrum Amateurkunst Flevoland, Kunst in de Buurt en contractactiviteiten)




Underground (podium voor popcultuur)

De Kubus is een stichting en heeft een eigen bestuur. De Kubus heeft ca. 80 medewerkers (40 fte). Het Centrum voor Kunstzinnige Vorming Lelystad is in 1978 begonnen en De Kubus is in 1996 geprivatiseerd. 33 De Kubus heeft zich ontwikkeld van een ‘klassieke school voor de kunsten’ naar een ‘centrum voor kunsteducatie, cultuurparticipatie en amateurkunst’. Vroeger was er met name het cursorisch onderwijs en was De Kubus erg naar binnen gericht. Nu is De Kubus daarnaast actief met projecten op bijna elke school en in de wijk en is het doel om zoveel mogelijk mensen te bereiken. De Kubus is zich steeds meer naar buiten gaan richten. Op grond van de gemeentelijke Cultuurnota 2009 – 2012 zijn er in 2009 twee verschillende functionarissen benoemd die op verzoek van De Kubus aan de organisatie zijn toegevoegd: de cultuurscout die community art projecten ontwikkelt en de zogenaamde ‘intendant amateurkunst’ die ondersteuning biedt aan de lokale amateurkunst. Tevens is vanuit het gemeentelijke beleid voor brede scholen, de combinatiefunctie cultuur ontwikkeld, die bij De Kubus de rol van cultuurmakelaar voor brede scholen uitvoert. Tevredenheidsonderzoek De Kubus doet zelf veel tevredenheidsonderzoek. Ook wordt er in de Cultuurpeiling van Lelystad onderzoek gedaan naar de tevredenheid over De Kubus. Uit de cultuurpeiling 2011 bleek, dat het percentage inwoners dat de Kubus heeft bezocht is gestegen van 15% in 2004 naar 24% in 2011. Cultuureducatie kent jaarlijks ongeveer 1700 cursisten. 21% van de volwassenen en 28% van de jongeren in Lelystad bezoekt een van de activiteiten of voorstellingen in De Kubus.34 De Kubus heeft in 2011 voor de derde keer een tevredenheidsonderzoek onder 262 cursisten uitgevoerd. Uit dit onderzoek blijkt dat de respondenten tevreden zijn over de cursus32 33 34

Vaststelling subsidie De Kubus 2011. Gemeente Lelystad. Groeien door kunst, Strategisch plan 2012-2015 De Kubus en Underground Cultuurnota 2009-2012, Gemeente Lelystad.

79

sen, de lesruimte en de prijs/kwaliteitverhouding. De gehele cursus wordt gemiddeld beoordeeld met een acht. De cursisten kiezen voor De Kubus vanwege de activiteiten (40,5%), de locatie (34,9%) en het goede imago (25,6%).35 In 2010 is tevens door de unit Kunstwijs (onderwijs) een enquête verspreid onder scholen van het primair onderwijs in Lelystad. In totaal hebben 31 scholen36 deze enquête ingevuld retour gestuurd. Kunstwijs wil in contact treden met de scholen en op de hoogte zijn van wat er leeft ten aanzien van Kunst en Cultuur binnen schoolverband, maar ook in het kader van de Brede School. Daarvoor is sinds het schooljaar 2011 ‘het rondetafelgesprek’ gelanceerd. Kunstwijs gaat met de scholen in gesprek om beter in te kunnen spelen op de wensen en de vragen van de scholen. Het rondetafelgesprek zal jaarlijks terugkomen zodat het een vast onderdeel zal worden in de beleidscyclus. Het programma-aanbod van Kunstwijs wordt door het merendeel van de respondenten (93,3%) als voldoende tot goed beschouwd. 96,8% van de respondenten had zich in het voorgaande jaar ingeschreven voor het programma van Kunstwijs. In de Lelystadse Cultuurpeiling 2011, waaraan 1560 inwoners (= 2,1% van de inwoners) meewerkten, werd ook gevraagd naar cultuurparticipatie en naar meningen over het culturele aanbod in het algemeen. Daaruit bleek onder andere, dat de tevredenheid over het aanbod van culturele voorzieningen in Lelystad is gestegen van 42% in 2004 naar 57% in 2011. 70% van de inwoners vindt dat in Lelystad meer te doen is op cultureel gebied dan vier jaar geleden. 37 Peiling Uit de kleine peiling38 onder vertegenwoordigers van scholen en amateurkunstverenigingen bleek dat respondenten (zeer) tevreden te zijn over de samenwerking met De Kubus. Ze geven aan dat de samenwerking laagdrempelig en vraaggericht is. Het personeel van De Kubus wordt als vriendelijk en behulpzaam beschouwd. Op de vraag of Stichting De Kubus voldoende inspeelt op de behoefte van de amateurkunst en het onderwijs van Lelystad werd geantwoord, dat De Kubus dit in voldoende mate doet. Enkele respondenten gaven aan dat het aanbod meer gericht zou kunnen zijn op de vraag van de scholen. Er kan meer afstemming plaatsvinden met het onderwijs.

35

Eindrapport klanttevredenheid 2011, De Kubus 2011. Er zijn er 34 scholen voor primair onderwijs in Lelystad. 37 Meer resultaten uit de cultuurpeiling 2011 zijn te vinden in bijlage 5 38 Korte enquête gehouden door rekenkamer Lelystad en Berenschot i.h.k.v. rekenkameronderzoek naar subsidiebeleid (2012). 36

80

Een school merkte op dat De Kubus de enige instantie is op het gebied van kunst- en cultuuronderwijs in Lelystad, waardoor deze school eigenlijk geen keuze heeft waar men diensten op het gebied van kunst en cultuur afneemt. Ditzelfde geldt overigens voor het Agora Theater op het gebied van theater. Verder vonden respondenten dat De Kubus een goed aanbod heeft, maar dat het wellicht lastig is om bepaalde delen van de bevolking te bereiken met de middelen waarover De Kubus beschikt. Verbetering zou kunnen bestaan uit het stimuleren van delen van de Lelystadse bevolking die weinig of geen gebruik maken van het aanbod zoals mensen met weinig middelen. Uit de kleine peiling onder vertegenwoordigers van scholen en amateurkunstverenigingen bleek verder, dat deze over het algemeen tevreden zijn over het kunst- en cultuuraanbod in Lelystad. Er is sprake van een ruim aanbod met diverse activiteiten. Een enkele respondent gaf daarentegen aan, dat er meer variatie in het aanbod mag komen en dat Lelystad zich nog meer mag profileren als kunst- en cultuurstad. Uit de peiling kwam naar voren, dat het lastig is om bepaalde delen van de Lelystadse bevolking te bereiken. Bij sommige delen van de bevolking is er van nature weinig interesse. Eén respondent suggereerde dat het wellicht de taak van instellingen zoals De Kubus zou moeten zijn om juist die vraag ook te creëren. Groepsbijeenkomst In de groepsbijeenkomst die is georganiseerd met vertegenwoordigers van scholen en amateurkunstverenigingen waar De Kubus regelmatig contact mee heeft, gaven de gebruikers tevens aan tevreden te zijn over het kunst- en cultuuraanbod. De taken voor amateurkunstverenigingen: Volgens uitvoeringsovereenkomst van De Kubus:
“Beschikbaar stellen van de accommodatie ten behoeve van amateurkunst-verenigingen” (240 dagdelen in 2010)
Daarnaast is er een aanvullende opdracht voor de intendant amateurkunst. Deze kan men terugzien in het Strategisch plan 2012-2015 De Kubus en Underground. Bron: Uitvoeringsovereenkomst De Kubus 2010 Aanvullende gedefinieerde taken:
Kernactiviteiten: e
2 lijns: advies, documentatie, begeleiding, deskundigheidsbevordering, ondersteuning, promotie e
1 lijns: scholing, vernieuwende projecten, festivals, evenementen
Rollen: expert, intermediair, innovator, inspirator, spil /partner, organisator, netwerkbouwer Bron: Strategisch plan 2012-2015 De Kubus en Underground

81

De taken naar primair en voortgezet onderwijs zijn: Afspraken met de gemeente: ‘Bijdrage steunfunctie onderwijs’




Uitsplitsing PO en VO Benoemd in uren Uitgesplitst in ‘aantal kinderen’, ‘aanbod projecten’, ‘aantal activiteiten’

Bron: Uitvoeringsovereenkomst De Kubus 2010 Zelf gedefinieerde taken:
Beleidsadvisering, begeleiding en deskundigheidsbevordering
Bemiddeling tussen (het aanbod van) de culturele aanbieders en (de vraag van) de scholen (..), zowel binnen- als buitenschools, in de buurt (Brede School) of op locatie.
Het verzorgen van een breed en laagdrempelig aanbod kunsteducatie in alle kunstdisciplines onder schooltijd en in de vrije tijd, in de Brede School, in de wijk en in De Kubus.
Het bevorderen van horizontale samenwerking (binnen- en buitenschools) en verticale samenwerking (doorgaande leerlijnen). Bron: Strategisch plan 2012-2015 De Kubus en Underground

De afnemers zijn zeer positief over de samenwerking met De Kubus en de medewerkers, en vonden dat het aanbod was veranderd en verbeterd door de jaren heen. Volgens hen geeft dat aan dat De Kubus openstaat voor ideeën. De Kubus voert haar opdracht goed uit. Aanwezigen waren het erover eens, dat de kwaliteit van de geleverde diensten goed is. Een school vond dat er te weinig ‘maatwerk’ werd geleverd. Andere scholen noemden dit juist een pluspunt van De Kubus. Zij droegen aan dat het een wisselwerking tussen scholen en De Kubus zou moeten zijn, en dat scholen daar zelf dus ook een verantwoordelijkheid in hebben. Verder werd genoemd dat De Kubus (maar sowieso kunst- en cultuurinstellingen in het algemeen) de communicatie zou kunnen verbeteren, met name de website. De Kubus gaf aan dat er binnenkort een nieuwe website gelanceerd wordt. Andere verbetermogelijkheden zijn onder andere het organiseren van activiteiten voor mensen met weinig middelen en het geven van meer bekendheid aan de kunst- en cultuuractiviteiten. De afnemers, die zich voor hun beroep bezig houden met kunst- en cultuur, waren van mening dat het kunst- en cultuuraanbod de afgelopen jaren is verbeterd. Verschillende keren kwam in de discussie over kunst en cultuur in het algemeen (en in relatie tot De Kubus) naar voren, dat het lastig is om bepaalde doelgroepen te bereiken. Afnemers waren het erover eens, dat er wellicht eerder geïnvesteerd zou moeten worden in de interesse voor kunst en cultuur, dan in vergroting of verbetering van het aanbod.

82

Bijlage 7: Casus Sportbedrijf Lelystad

Achtergrond Sportbedrijf Lelystad is op 1 april 1998 opgericht. Vanaf dat moment beheert en exploiteert Sportbedrijf Lelystad bijna alle binnen- en buitensportaccommodaties in Lelystad. Voorheen voerde de afdeling maatschappelijke zaken van de gemeente het sportbeleid uit. Sinds 2002 maken ook de afdeling sportstimulering en het sportsteunpunt deel uit van de organisatie van het Sportbedrijf Lelystad, en niet meer van de gemeente. De afdeling sportstimulering probeert zo veel mogelijk mensen uit diverse doelgroepen in Lelystad aan het sporten en bewegen te krijgen39. Ook het uitvoeren van de taken van de BOS impuls behoren in de projectperiode van dit onderzoek tot het taakgebied van het Sportbedrijf Lelystad. Het Sportbedrijf Lelystad is een organisatie die diensten verleent en uitvoering geeft aan het sport(stimulerings)beleid van de gemeente Lelystad. Het Sportbedrijf Lelystad is in hoofdzaak verantwoordelijk voor en geeft uitvoering aan de uitvoerende taken van sport in de gemeente Lelystad. Het Sportbedrijf Lelystad verzorgt het beheer (en waar afgesproken onderhoud) van accommodaties. Daarnaast ontplooit het Sportbedrijf Lelystad naar eigen inzicht (commerciële) activiteiten, die zich niet alleen beperken tot de sport.40 Sportbedrijf Lelystad is een N.V. (als holding) met een exploitatie-B.V. Dit houdt in dat de N.V. als holding opereert en dat alle uitvoerende taken zoals beheer, onderhoud, verhuur en coördinatie zijn ondergebracht bij de B.V. De gemeente Lelystad is 100% aandeelhouder van de N.V. De N.V. en B.V. worden aangestuurd door eenzelfde directeur, die tevens bestuurder is. Binnen de N.V. is een Raad van Commissarissen. Deze vervult een brugfunctie tussen de directie van de N.V. en de aandeelhouder.41 Er is door de gemeente voor deze constructie gekozen om de risicodragende onderdelen (de B.V.) te scheiden van de N.V. waar de gemeente aandeelhouder is. Momenteel is er één B.V., maar deze constructie biedt technisch gesproken de mogelijkheid om meerdere exploitatiemaatschappijen op te richten. Er zijn daardoor andersoortige activiteiten, zoals horecagelegenheden, mogelijk zonder dat dit een risico vormt voor de N.V. en dat er gemeentelijke bijdragen naar dit soort exploitatievormen gaan. De gemeente is verantwoordelijk voor het sportbeleid binnen Lelystad. Een Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) en Raad van Commissarissen (RvC) stuurt de directie en het management van het Sportbedrijf Lelystad aan. De RvC heeft geen binding met de gemeente. Bij Sportbedrijf Lelystad werken ongeveer 80 werknemers (60 fte).

39

Krijg professionals in hun kracht! Onderzoek uitgevoerd door Kennispraktijk, 2007. Zie

http://www.kennispraktijk.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=250&Itemid=29 .

40 41

Bedrijfsplan 2009, het Sportbedrijf Lelystad. Bedrijfsplan 2010, het Sportbedrijf Lelystad.

83

Daarnaast geeft het Sportbedrijf Lelystad opdrachten aan derden voor het uitvoeren van taken (zoals onderhoud van gebouwen en buitensportaccommodaties). Tevredenheidsonderzoek Het Sportbedrijf Lelystad heeft een brede klantenkring: de gemeente Lelystad, sportverenigingen en recreatiegroepen, onderwijsinstellingen, bedrijfs- en evenementenorganisaties en inwoners van Lelystad zijn allen klant42. In oktober 2007 is er in een sportpeiling gevraagd aan te geven in welke mate de Lelystedelingen tevreden zijn met het aanbod van de sportvoorzieningen in Lelystad. In totaal hebben 4.246 respondenten meegewerkt aan het onderzoek. Van de volwassenen is 7% (zeer) ontevreden, 70% is (zeer) tevreden en 23% zegt noch tevreden noch ontevreden met het aanbod van de sportvoorzieningen in Lelystad te zijn43. De activiteiten en voorzieningen binnen Sportcentrum De Koploper als geheel worden door bezoekers gemiddeld beoordeeld met een 7,4. Ook het gemiddelde cijfer dat gegeven wordt voor de recreatieve voorzieningen van het Sportcentrum is 7,444. De betreffende enquête is gehouden onder 310 bezoekers van de Koploper. Sportbedrijf Lelystad heeft in 2011 een tevredenheidonderzoek gehouden onder de huurders van de buitensportaccommodaties. In totaal hebben elf verenigingen de enquête ingevuld. Uit dit onderzoek blijkt, dat de huurders tevreden zijn over het aantal kleedaccommodaties, de ligging en de inrichting van de sportaccommodaties. Over de beschikbare ruimte zijn de meningen erg verdeeld: een deel van de verenigingen wil een extra veld of ruimte ter beschikking hebben, terwijl een ander deel van de verenigingen aangeeft blij te zijn met de ruimte die ze ter beschikking hebben. Verder zijn er verschillende verenigingen, die kritiek hebben op de communicatie met het Sportbedrijf Lelystad. Deze kritiek valt uiteen in de volgende punten:


Verenigingen willen een snellere beantwoording van vragen




Eén vereniging bestempelt de communicatie als ‘vaag’ en krijgt geen bevredigende antwoorden, een ander geeft aan dat er ‘weinig communicatie is tussen de vereniging en het Sportbedrijf Lelystad.’




Er moet meer geluisterd worden naar de wensen van de verenigingen door het Sportbedrijf 45 Lelystad. De communicatie wordt ervaren als een eenrichtingsweg .

42

Bedrijfsplan 2009, het Sportbedrijf Lelystad. Sportnota 2009-2012 Lelystad, Gemeente Lelystad. Sportpeiling gehouden door O+S. 44 Tevredenheidsonderzoek de Koploper 2010, het Sportbedrijf Lelystad. 45 Tevredenheidsonderzoek buitensport, Het Sportbedrijf Lelystad, juni 2011. 43

84

Peiling In januari 2012 is er in het kader van dit onderzoek de kleine peiling uitgezet onder besturen van sportverenigingen. De respondenten gaven aan over het algemeen tevreden te zijn over het sportaanbod in Lelystad. Het aanbod wordt als zeer divers en ruim beschouwd. Het Sportbedrijf Lelystad zou beter op de behoefte van de inwoners inspelen, wanneer zij niet op de achtergrond werkt en bijvoorbeeld meer op bezoek gaat bij sportverenigingen. De bestuurders van sportverenigingen die meededen, gaven aan tevreden te zijn over het ondersteuningsaanbod van het sportsteunpunt van Sportbedrijf Lelystad. De tevredenheid over de samenwerking hangt wel af van de betreffende persoon, die vanuit het Sportsteunpunt werkzaam is. Daarnaast geeft een respondent aan, dat het aanbod van het Sportsteunpunt soms kleiner is dan de vraag. De meeste respondenten geven aan, wel eens samengewerkt te hebben met een sportwijkwerker of sportconsulent van het Sportbedrijf Lelystad. Ook deze samenwerking is naar tevredenheid. De meeste respondenten zijn op de hoogte van het Brede Schoolaanbod in Lelystad en hebben als vereniging hier een aanbod in gedaan. Verbetering is nog wel mogelijk in de samenwerking binnen het Brede Schoolaanbod. Een enkele respondent geeft aan dat de samenwerking niet van de grond kwam of te bewerkelijk is. Op de vraag of Sportbedrijf Lelystad voldoende aansluit bij het sportbeleid van de gemeente Lelystad gaven de respondenten aan te weinig inzicht te hebben in het beleid van de gemeente Lelystad. Een respondent gaf aan, dat de gemeente nauwelijks een beleid heeft. Uit de korte vragenlijst kwam naar voren, dat bestuurders van sportverenigingen denken dat het sportaanbod in Lelystad kan worden verbeterd door meer gelden beschikbaar te stellen voor sportverenigingen en huishoudens met lage inkomens. Daarnaast zou men meer kunnen inzetten op seizoensgebonden aanbod en het rechtstreeks financieren van sportverenigingen. Groepsbijeenkomst Voor dit onderzoek werd een groepsbijeenkomst46 georganiseerd waarbij werd ingegaan op een specifieke taak van het Sportbedrijf Lelystad: de dienstverlening aan sportverenigingen. Hiervoor werden verschillende bestuurders van sportverenigingen uitgenodigd.47 Tijdens de bijeenkomst is dieper ingegaan op de taken van het Sportbedrijf Lelystad ten aanzien van verenigingen. Volgens de DVO 2009 – 2012 heeft het Sportsteunpunt de volgende taken:







Signaleren van bestuurlijke knelpunten bij sportverenigingen Signaleren van collectieve knelpunten bij sportverenigingen Tijdig informeren en voorlichten van bestuurders over kwesties die van belang zijn Zoeken naar samenwerkingsverbanden Stimuleren maatschappelijke betrokkenheid bij sportverenigingen Organisatie (ondersteunen) Lelystadse Sportverkiezingen

De aanwezige bestuurders van sportverenigingen herkenden de zes taken van het Sportsteunpunt, al was het niet duidelijk dat het Sportbedrijf Lelystad zo letterlijk deze opdracht had. Bij alle taken werden voorbeelden gegeven. Bestuurders zijn erg tevreden over de bereikbaarheid en ondersteuning van het sportsteunpunt. Het Sportbedrijf Lelystad organiseert regelmatig Sportcafés, 46 47

Dd. 6 februari bij De Koploper te Lelystad. Er waren acht vertegenwoordigers aanwezig; zie bijlage voor een complete lijst.

85

waar verenigingen elkaar ontmoeten en centrale thema’s aan de orde worden gesteld. Het bleef echter onduidelijk wanneer het sportsteunpunt het goed heeft gedaan. Het is niet duidelijk op basis van welke kwantitatieve of kwalitatieve indicatoren en normen het sportsteunpunt verantwoording aflegt aan de gemeente.

Uit eerder onderzoek bleek, dat een aantal verenigingen ontevreden is over enkele buitenaccommodaties van het Sportbedrijf Lelystad. Een van de bestuurders herkent dit als knelpunt: er is met de meeste verenigingen afgesproken dat zij klein onderhoud zelf doen, terwijl er door de vergrijzing steeds minder mensen zijn die hiervoor beschikbaar zijn. De verenigingen verwachten daarin dus meer van het Sportbedrijf Lelystad. Een bestuurder gaf aan daarbij de gezamenlijke aanpak met andere verenigingen en/of het Sportbedrijf Lelystad te missen. Het Sportbedrijf Lelystad herkent en erkent dit probleem. Voor de binnensportverenigingen doet men al het onderhoud, maar voor de buitensportverenigingen niet. Het Sportbedrijf Lelystad zou dat wel meer willen en kunnen doen, maar dat betekent dat er dus meer budget heen zou moeten gaan, aldus het Sportbedrijf Lelystad. In de groepsbijeenkomst werd de kritiek uit eerder onderzoek met betrekking tot de communicatie genuanceerd. Enkele sportbestuurders herkennen incidenten, maar anderen ook helemaal niet. De aanwezige bestuurders gaven aan tevreden te zijn over de communicatie door het Sportbedrijf Lelystad en de organisatie als open te zien. Het Sportbedrijf Lelystad verklaarde te werken aan het verbeteren van de communicatie, bijvoorbeeld door één contactpersoon per organisatie aan te stellen. De vijf speerpunten uit het sportbeleid van de gemeente werden niet als zodanig herkend door sportbestuurders. Eén bestuurder merkt op: “ja, we herkennen het sportbeleid, maar vooral omdat we de ambtenaar hebben uitgenodigd om daarover te vertellen. Dus je moet het opzoeken”.

86

Bijlage 8: Geïnterviewde personen

Naam

Functie

Dhr. L. Baaten + fractiemedewerker

Fractievoorzitter Inwonerspartij

Dhr. D. Bonsink

Controller

Mw. M. Christiaans

Beleidsmedewerker verantwoordelijk voor Stichting Welzijn

Dhr. J. Dekker

Directeur Stichting Welzijn

Dhr. M. van Dongen

Directeur Sportbedrijf Lelystad

Dhr. E. Ehrhardt

Teamleider communicatie

Dhr. J. Fackeldey

Wethouder Kunst en Cultuur

Mw. M. Jacobs

Wethouder Welzijn

Dhr. W. de Jager

Wethouder Sport

Dhr. H. Hofstra

Beleidsmedewerker verantwoordelijk voor Sportbedrijf Lelystad

Mw. M. Huisman

Beleidsmedewerker verantwoordelijk voor Welzijn Lelystad (3D,SWOL en Vrijwilligers Punt), Stichting 3D 2010, IDO

Mw. I. Krikke

Controller Stichting Welzijn

Dhr. M. Langereis

Manager stedelijke diensten Stichting Welzijn

Dhr. E. Pul

Beleidsmedewerker verantwoordelijk voor St. FlevoMeer Bibliotheek, St. De Kubus, St. Agora

Dhr. J. Stapper

Sr. Accounthouder project- en subsidiecontrol Facilitair, Advies en Beheer Financieel Beheer

Mw. A. Wiersma

Directeur Stichting De Kubus

87

Bijlage 9: Aanwezigen Groepsbijeenkomsten

Stichting Welzijn D.d. 13 februari 2012 (locatie: Stichting Welzijn)

Genodigden Jan Dekker Michel Langereis E. van Selm Monique Huisman Ria Roodenburg

functie Directeur Manager Lid Ambtenaar Gespecialiseerd wijkverpleegkundige neurologie

Organisatie Stichting Welzijn Stichting Welzijn RvT Stichting Welzijn Gemeente Lelystad

André Kuijpers

Teamleider externe dienstverlening

Flevomeer Bibliotheek

Ari Boersma Mariët Ouwehand Joke Bakker Machiel Oostwouder Johanna Holtmaat Luc Baaten Janneke Sparreboom - van der Spoel Ank F.M. van Rijnsoever

Accountmanager Locatiedirecteur Coloriet

Kwintes

Cok Homan WLG Raijmakers Leden van de rekenkamer Onderzoekers Berenschot

Fractievoorzitter Fractievoorzitter

Steunfractie Fractievoorzitter Raadslid Raadslid

Allerzorg Groenhorst Lelystad D66 Inwonerspartij VVD Inwoners Partij Lelystad Bindend Lokaal Lelystads belang

89

De Kubus D.d. 20 februari 2012 (locatie: De Kubus)

Genodigden Akke Wiersma Eric Pul Adri van de Wetering Erna Koelman Elly Adriaanse Roelie van Bruggen Martijn Klomp Joost van Asselt Tom Draisma Janneke van Eerde Rijk Heemsbergen Klaas Slump Janneke Sparreboom - van der Spoel Luc Baaten WLG Raijmakers

functie Directeur Ambtenaar Voorzitter

Organisatie De Kubus Gemeente Lelystad Harmonieorkest Lelystad

Voorzitter Stichting Culturale Voormalig docente PO instelling Voorzitter Basisschool De Driestromenland Docent Basisschool De Driestromenland Docent Kunst en cultuur Groenhorst College Verhalenverteller Vertelbedrijf Improvisie/Vertelkring Projectleider maatschappelijke ontwikkelingen bij Gemeente Lelystad en vrijwilliger Atolmusical (contact Brede School) Fractiemedewerker D66 gemeenteraadslid ChristenUnie raadslid VVD

Fractievoorzitter Fractievoorzitter Jos d'Arnaud-Appelo Raadslid Leden van de rekenkamer Onderzoekers Berenschot

Inwonerspartij Lelystads belang PvdA Lelystad

90

Sportbedrijf Lelystad D.d. 6 februari 2012 (locatie: De Koploper)

Genodigden Marcel van Dongen Henk Splinter Harold Hofstra Hans de Man dhr. M Schoone dhr V. Hebels Tjeerd Nees Sylvia Verhoeven

functie Directeur Sportconsulent Ambtenaar Penningmeester Voorzitter Vice-voorzitter

Hessel Jan Huzen Erik de Kort Mevr C Hielkema Luc Baaten Emmy van der Kleij Elly van Wageningen Peter Kees Hamstra Leden van de rekenkamer Onderzoekers Berenschot

Secretaris Raadslid Raadslid Raadslid Raadslid

Organisatie Sportbedrijf Lelystad Sportbedrijf Lelystad Gemeente Lelystad HBS Artemis AV Spirit AV Spirit Sv Batavia 90 Judo Vereniging IJsselmeer Judo Vereniging IJsselmeer Hockeyclub Lelystad United Inwonerspartij PvdA ChristenUnie VVD

91

Bijlage 10: Resultaten Cultuuronderzoek

Resultaten Cultuurpeiling In mei en juni 2011 heeft de cultuurpeiling onder de Lelystadse bevolking plaatsgevonden. In totaal hebben 1560 inwoners meegewerkt aan de peiling. De inwoners van Lelystad is naar hun cultuurparticipatie en naar hun mening over het culturele aanbod in Lelystad gevraagd. Met betrekking tot het culturele aanbod geeft 82% van de inwoners van Lelystad aan geen culturele voorzieningen in de stad te missen. Van de overige inwoners is 16% van mening dat bepaalde culturele instellingen in onvoldoende mate in Lelystad aanwezig zijn of dat bepaalde culturele instellingen in zijn geheel ontbreken. 2% van de inwoners mist culturele voorzieningen en vindt voorzieningen in onvoldoende mate aanwezig. De voorzieningen die worden genoemd als ‘in onvoldoende mate aanwezig’ is een culturele activiteit (6%) in plaats van een culturele voorziening/instelling. Concerten klassieke muziek is de activiteit die het vaakst genoemd wordt. Gevarieerde uitgaansgelegenheid voor diverse leeftijdsgroepen wordt het vaakst (2%) genoemd als voorziening die onvoldoende aanwezig is in Lelystad. Een bioscoop, inclusief gevarieerde filmhuisprogrammering (1%) wordt daarnaast genoemd als onvoldoende aanwezig48. Onderstaande tabel geeft de resultaten van de cultuurpeiling 2011 weer. Tabel: Resultaten cultuurpeiling 201149 Indicator

2011

2007

2004

% inwoners dat een kunstzinnige activiteit heeft gedaan (18+)

49%

46%

39%

% inwoners dat één van de kunstlocaties in Lelystad heeft bezocht **

20%

27%

17%

% inwoners dat zich verbonden voelt met (=gehecht aan) Lelystad

66%*

% inwoners dat in Lelystad cultuurhistorische elementen benoemd

63%

*

% inwoners dat een podiumvoorstelling heeft bezocht

71%

70%

59%

% inwoners dat exposities in het stadhuis/ Lelystad bezoekt

19%

19%

13%

% inwoners dat gebruik maakt van Bibliotheek Lelystad

52%

45%

38%

% inwoners dat naar literaire bijeenkomsten gaat

2%

2%

*

% inwoners dat een van de kunstfestivals heeft bezocht ***

10%

7%

17%

% inwoners dat CKV De Kubus bezocht heeft

24%

21%

15%

% inwoners dat Underground bezocht heeft

10%

7%

4%

% inwoners dat deelneemt aan community art activiteiten

5%

*

% inwoners dat naar radio Lelystad geluisterd heeft

43%

43%

47%

% inwoners dat tevreden is met het aanbod van culturele voorzieningen in Lelystad

57%

54%

42%

% inwoners dat vindt dat cultureel aanbod bijdraagt aan aantrekkelijk Lelystad

67%

*

% inwoners dat vind dat in Lelystad meer te doen is op cultureel gebied dan vier jaar geleden

70%

*

* Voorgaande jaren anders of niet bevraagd ** in 2007 een locatie extra *** In 2011 waren er minder kunstfestivals

48 49

Lelystadsgeluiden, Cultuurpeiling 2011 Bron: Actualisatienota voor het cultuurbeleid 2013-2016, Gemeente Lelystad 2012

93