Voorbeeldwoningen bestaande bouw Kompas energiebewust wonen en werken in opdracht van

Voorbeeldwoningen bestaande bouw 2007 Kompas energiebewust wonen en werken in opdracht van

Op de CD-rom staan:

• •

deze brochure als pdf

•

de gegevens van de 27 gewogen gemiddelde voorbeeldwoningen

de gedetailleerde gegevens van de 27 voorbeeldwoningen en van alle 117 varianten in alle vier de energetische niveaus (voor energieanalyses van grote woningvoorraden)

• •

invoergegevens voor een EI-berekening voor alle voorbeeldwoningen een document met daarin een nadere toelichting op de verantwoording van de keuzes die gemaakt zijn om te komen tot deze 27 voorbeeldwoningen

Inhoudsopgave 1

Inleiding

5

2

Doel en gebruik voorbeeldwoningen

7

2.1

Doel voorbeeldwoningen

7

2.2

Gebruik voorbeeldwoningen

7

3

De voorbeeldwoningen uitgewerkt

3.1

Grote vrijstaande woning gebouwd voor 1966

12

3.2

Grote vrijstaande woning, bouwperiode 1966 – 1988

14

3.3

Grote vrijstaande woning, bouwperiode 1989 – 2000

16

9

3.4

Kleine vrijstaande woning gebouwd voor 1966

18

3.5

Kleine vrijstaande woning, bouwperiode 1966 – 1988

20

3.6

Kleine vrijstaande woning, bouwperiode 1989 – 2000

22

3.7

Twee-onder-één-kapwoning gebouwd voor 1966

24

3.8

Twee-onder-één-kapwoning, bouwperiode 1966 – 1988

26

3.9

Twee-onder-één-kapwoning, bouwperiode 1989 – 2000

28

3.10 Rijwoning gebouwd voor 1946

30

3.11 Rijwoning, bouwperiode 1946 – 1965

32


34


36


38


40

3.16 Maisonnette gebouwd voor 1966

42

3.17 Maisonnette, bouwperiode 1966 t/m 1988

44

3.18 Maisonnette, bouwperiode 1989 t/m 2000

46

3.19 Galerijflat gebouwd voor 1966

48

3.20 Galerijflat, bouwperiode 1966 t/m 1988

50

3.21 Galerijflat, bouwperiode 1989 t/m 2000

52

3.22 Portiekflat gebouwd voor 1966

54

3.23 Portiekflat, bouwperiode 1966 t/m 1988

56

3.24 Portiekflat, bouwperiode 1989 t/m 2000

58

3.25 Overige flat gebouwd voor 1966

60

3.26 Overige flat, bouwperiode 1966 t/m 1988

62

3.27 Overige flat, bouwperiode 1989 t/m 2000

64

4

Literatuurverwijzing

67

1. Inleiding Sinds 1999 worden in Nederland EnergiePrestatieAdviezen (EPA’s) voor de energetische verbetering van bestaande woningen uitgebracht. Enkele jaren later, in 2001, heeft SenterNovem een brochure met daarin 16 referentiewoningen voor de bestaande bouw ontwikkeld. Doordat de rekenmethodiek voor het bepalen van de energie-index (EI) inmiddels gewijzigd is en er behoefte is aan een actualisatie en uitbreiding van de brochure, is besloten tot deze nieuwe voorliggende uitgave. In deze brochure zijn 27 vernieuwde voorbeeldwoningen voor de bestaande bouw opgenomen die de Nederlandse woningbouwvoorraad tot en met bouwjaar 2000 vertegenwoordigen. Niet alleen het aantal woningen is ten opzichte van de vorige publicatie gewijzigd, ook de naam is veranderd. Voortaan spreken we over voorbeeld woningen, en niet meer over referentiewoningen. De reden hiervoor is dat de nieuwe benaming beter aansluit bij het feit dat de woningen een afspiegeling vormen van de huidige woningvoorraad van Nederland. Het zijn dus voorbeelden en geen referenties! Nederland telt zo’n 6,5 miljoen bestaande woningen waarin nog zeer veel energie te besparen is. Met name bij het opstellen van beleidsadviezen voor bijvoorbeeld woningbouwcorporaties, overheden, energiebedrijven etcetera is er behoefte aan woningen die als theoretische onderlegger gebruikt kunnen worden. De voorbeeldwoningen uit deze brochure zijn hiervoor geschikt. De voorbeeldwoningen kunnen niet gebruikt worden voor het afgeven van energiecertificaten. Bij het opstellen van deze brochure is uitgegaan van de EI-certificaatrekenmethodiek en de EPA-adviesberekeningsmethodiek van december 2006. Leeswijzer In deze brochure vindt u de globale gegevens van de 27 voorbeeldwoningen. De informatie over deze woningen is zodanig vormgegeven dat op een overzichtelijke manier te zien is op basis van welke hoofduitgangspunten de woningen zijn samengesteld. Hoofdstuk 2 geeft informatie over de gebruiksmogelijkheden van de brochure. Hoofdstuk 3 bevat een overzicht van alle 27 voorbeeldwoningen met telkens twee energetische varianten. Van elke voorbeeldwoning is een beschrijving op hoofdlijnen gemaakt. Een overzicht met literatuur die geraadpleegd is bij het opstellen van deze publicatie is te vinden in hoofdstuk 4. Bij deze brochure is een CD-rom gevoegd waarop gedetailleerde informatie is opgenomen. Naast de woningkenmerken zijn de invoergegevens voor EI-berekeningen, overzichten met berekeningsresultaten, links naar literatuur en websites en een verantwoording van gemaakte keuzes opgenomen.

het energielabel

Vanaf 2008 zullen woningen op een transactiemoment (verhuur of verkoop) voorzien moeten worden van een energiecertificaat. Op dit certificaat staat aangegeven wat de energie-index (EI), en daarmee het energielabel, van de woning is. Het energielabel geeft de energetische kwaliteit van de woning aan. De energieklasse waarin een woning valt, is afhankelijk van de EI van de woning. De wijze waarop de EI moet worden berekend staat beschreven in ISSO-publicatie 82. Een energielabel mag alleen door een gecertificeerde adviseur uitgegeven worden. Meer informatie over energielabels vindt u op www.energielabelgebouw.nl.

ene r g iek l asse G r ens w aa r den E I

Energieprestatiecertificaat

Bestaande bouw

A++

Kleiner of gelijk aan 0,50

Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen.

Energieklasse

A+

0,51-0,70

zeer energie zuinig

A

0,71-1,05

A

A ++ < 0,50 A + 0,51-0,70 A 0,71-1,05

B

1,06-1,30

B

B

1,06-1,30

C

1,31-1,60

C

C

1,31-1,60

D

1,61-2,00

D

D

1,61-2,00

E

2,01-2,40

E

E

2,01-2,40

F

2,41-2,90

F

F

2,41-2,90

G

groter dan 2,90

GG

Woningen

B

1,12

>2,90

zeer energie onzuinig

De energieprestatie van een bestaand utiliteitsgebouw wordt uitgedrukt in de energie-index. Het getal geeft de energieprestatie van een gebouw aan. Deze wordt berekend op basis van de gebouweigenschappen, gebouwgebonden installaties en een gestandaardiseerd bewoners/gebruikersgedrag.

1,12

(Het gestandaardiseerde energiegebruik per vierkante meter gebruiksoppervlak is xxx MJ/m2.)

adres gebouw:

opnamedatum: certificaat geldig tot: cerificaatnummer:

volgnummer gebouw: Is het certificaat afgegeven op basis van een ander representatief gebouw of gebouwdeel? adres ander representatief

opnamedatum:

gebouw of gebouwdeel:

cer tificaat geldig tot:

Adviesbedrijf Naam: Bedrijfsnaam Inschrijvingsnummer: Handtekening adviseur:

Bedrijfslogo

2. D oel en gebruik voorbeeldwoningen 2.1

Doel voorbeeldwoningen

De voorbeeldwoningen zijn ontwikkeld om beleidsstudies naar het energiegebruik en mogelijke energiebesparing bij bestaande woningen te ondersteunen. De voorbeeldwoning fungeert hierbij als theoretische onderlegger waarbij de bouwkundige en installatietechnische kenmerken van de woning zijn beschreven. Elke voorbeeldwoning vertegenwoordigt een bepaald deel van de Nederlandse woningvoorraad. Alle voorbeeldwoningen samen omvatten alle bestaande woningen van de Nederlandse woningvoorraad (tot het bouwjaar 2000). Dit betekent dat voor de meeste in de praktijk voorkomende bestaande woningen een voorbeeldwoning beschikbaar is.

2.2

Gebruik voorbeeldwoningen

De voorbeeldwoningen kunnen gebruikt worden bij het uitvoeren van energieanalyses voor groepen woningen. Ook is het mogelijk om de voorbeeldwoningen te gebruiken als referentie voor (een deel van) de woningvoorraad. Uiteraard heeft ieder gebruik van de voorbeeldwoningen een eigen insteek en aanpak. Daarbij zal dan ook behoefte zijn aan verschillende soorten informatie. Deze brochure beoogt voor de verschillende gebruikswijzen de benodigde informatie ter beschikking te stellen. Twee voorbeelden van het verschillende gebruik van de gegevens uit deze brochure worden hierna ter illustratie toegelicht. Uit voeren van energie a n a l y s e s vo o r g ro e p e n wo n i n g e n De voorbeeldwoningen, of een gedeelte daarvan, kunnen gebruikt worden bij energieanalyses voor groepen woningen, zoals het woningbestand van een woningcorporatie. Interessant is het in dit geval om zowel de besparingen op energiegebruik als de bijbehorende investeringskosten inzichtelijk te maken. Het is dan van belang dat de gekozen voorbeeldwoningen voldoende representatief zijn voor de te bestuderen groep woningen en dat de energieprestaties en kosten en baten (energiebesparingen en EI-verbeteringen) kunnen worden ingeschat. Deze informatie is van belang bij het formuleren van strategisch voorraadbeheer.

Als referentie voor (ee n d e e l va n ) d e wo n i n g vo o r ra a d De voorbeeldwoningen kunnen uiteraard ook gebruikt worden voor energieanalyses van grote woningvoorraden (de gehele of grote delen van de Nederlandse woningvoorraad). Ook bij deze toepassing is de representativiteit van de voorbeeldwoningen van belang. De voorbeeldwoningen kunnen op deze wijze gebruikt worden om in te schatten wat de gevolgen zijn van beleidskeuzes op het gebied van energiebesparing en CO2-reductie. Hierbij kan ook gekeken worden naar de bijbehorende lastenverzwaringen, benodigde subsidieregelingen of ander flankerend beleid. De voorbeeldwoningen kunnen niet gebruikt worden voor het doorrekenen van individuele woningen. Daarvoor wijken de bouwkundige- en installatietechnische gegevens van werkelijke woningen teveel af van de voorbeeldwoningen. Een individueel maatwerkadvies of een certificaatberekening is hiervoor het juiste instrument.

3. D e voorbeeldwoningen uitgewerkt Bij de ontwikkeling van de voorbeeldwoningen is gezocht naar een goede afspiegeling van de Nederlandse woningvoorraad. Om dit te bereiken is gebruikgemaakt van een onderzoek waarin de gegevens van 15.000 bestaande woningen (tot het jaar 2000) zijn opgenomen. Dit onderzoek, de Kwalitatieve Woning Registratie (KWR), beschrijft de kwaliteit van de Nederlandse woningvoorraad en is uitgevoerd door het ministerie van VROM. 27 hoofdt ypen Alle 15.000 woningen uit de KWR zijn geanalyseerd en ingedeeld in acht verschillende woningtypen en zes bouwperioden. Op deze wijze is een onderverdeling in 27 voorbeeldwoningen ontstaan. De onderverdeling is hieronder weergegeven: bou w pe r iode t / m 1 9 4 5

1946-1965 1966-1975

1976-1979 1980-1988 1989-2000

Vrijstaande woning > 150m 2

1

2

3

Vrijstaande woning ≤ 150m

2

4

5

6

Twee-onder-één-kapwoning

7

8

9

13

Rijwoning

14

15

Maisonette

10

16

11

12

17

18

Galerijflat

19

20

21

Portiekflat

22

23

24

Overige flat

25

26

27

Binnen de hoofdtypen rijwoning, maisonnette, galerijflat, portiekflat en overige flat is nog een nadere onderverdeling gemaakt. Immers bij rijwoningen komen zowel hoekals tussenwoningen voor. Bij de meergezinswoningen is een onderscheid gemaakt naar de plaats waar de woning zich in het gebouw bevindt. De naamgeving van de subtypen bij de meergezinswoningen is in onderstaande figuur schematisch weergegeven.

hoekdak

tussenmidden

tussendak

hoekmidden

hoekdakvloer

tussendakvloer

tussenvloer

hoekvloer

De subtypen ‘tussendakvloer’ en ‘hoekdakvloer’ komen in de praktijk erg weinig voor.

Er zijn dus 27 hoofdtypen voorbeeldwoningen. Door de onderverdeling in subtypen loopt het totale aantal voorbeeldwoningen op tot 117. In het onderstaande overzicht is voor elke voorbeeldwoning aangegeven of er subtypen aanwezig zijn. T y pe w onin g aanta l aanta l totaa l bou w pe r ioden subt y pen aanta l t y pen vrijstaande woning >150 m 2

3

-

3

vrijstaande woning <150 m

3

-

3

3

-

3

2

twee-onder-éénkapwoning rijwoning

6

2

12

maisonette

3

8

24

galerijflat

3

8

24

portiekflat

3

8

24

3

8

24

27

117

overige flat Totaal

Het is uiteraard niet mogelijk om in deze brochure de gegevens van alle 117 subtypen voorbeeldwoningen op te nemen. In de volgende paragrafen zijn de belangrijkste gegevens van de 27 hoofdtypen voorbeeldwoningen opgenomen. Per hoofdtype is de in Nederland meest voorkomende woning uitgewerkt in de publicatie. Bij een rijwoning is dit bijvoorbeeld de tussenwoning. Energieniveaus Voor iedere voorbeeldwoning zijn vier energetische niveaus uitgewerkt:

• • • •

oorspronkelijk huidig comfort comfort +

‘Oorspronkelijk’ geeft het energetische niveau van de voorbeeldwoning aan zoals deze destijds gebouwd is. Met name bij de wat oudere woningen heeft in de loop der tijd een verbeteringsslag plaats gevonden. Deze verbeterde en momenteel veel voorkomende situatie is weergegeven onder niveau ‘huidig’. Tot slot geven ‘comfort’ en ‘comfort +’ aan tot welk energetisch niveau de voorbeeldwoning nog verbeterd kan worden. Vanwege de hoeveelheid gegevens zijn in deze brochure de energieniveaus ‘huidig’ en ‘comfort’ beschreven. Op de cd-rom vindt u een uitgebreide beschrijving inclusief de energieniveaus ‘oorspronkelijk’ en ‘comfort +’.

10

E n e r g i e l a b e l s v a n d e voo r b e e ld w o n i n g e n

Door het treffen van energiebesparende maatregelen zoals bijvoorbeeld het plaatsen van dubbelglas, zal de energie-index van de woning verbeteren. Het is goed mogelijk dat door het treffen van één of meerdere maatregelen, de woning opschuift naar een beter energielabel. In de tabel is aangegeven in welke energielabelklassen de voorbeeldwoningen uit deze publicatie vallen. Hierbij is een onderscheid gemaakt naar het oorspronkelijke niveau, het huidige niveau en het comfort+ niveau. De nieuwere woningen hebben uiteraard een oorspronkelijk niveau dat beduidend beter is dan de oudere woningen.

E

F

G

Oorspronkelijk niveau

x

x

x

Huidig niveau

x

x

x

D

Wonin g en van voo r 1 9 6 6

A

B

C

Comfort/ comfort+ niveau

x

x

x

Wonin g en 1 9 6 6 – 1 9 8 8

A

B

C

D

E

F G


x

x

Huidig niveau

x

x

x


x

x

x

Wonin g en 1 9 8 9 – 2 0 0 0

A

B

C

D

E


x

Huidig niveau

x


x

x

F G

x

Van de 27 hoofdtypen zijn in paragraaf 3.1 tot en met 3.27 de belangrijkste bouwkundige en installatietechnische kenmerken, indicatieve foto’s, aantallen en mogelijke energetische verbeteringen weergegeven om van het huidige niveau tot het comfort+ niveau te komen. De investeringskosten die in deze brochure zijn opgenomen zijn vastgesteld per januari 2006, en zijn prijzen exclusief BTW en inclusief arbeidskosten. Voor de energieprijzen is gerekend met 18,90 €cent per kWh en 55,77 €cent per m3 gas (prijspeil 2007) exclusief BTW en exclusief vastrecht.

11

3.1

Grote vrijstaande woning gebouwd voor 1966

De grotere vrijstaande woningen van voor 1966

1930 werden er geen spouwmuren toegepast. In de

vertegenwoordigen, met 206.000 woningen, ruim 3%

woningen die voor 1960 gebouwd zijn, kwamen vaak

van de Nederlandse woningvoorraad. Het merendeel,

stalen kozijnen met enkel glas voor, maar ook houten

namelijk 91%, is in particulier bezit en ongeveer 8%

puien werden toegepast. Veel woningen werden in die

wordt in de particuliere sector verhuurd. Onder een

tijd nog uitgerust met lokale gaskachels, elektrische

grotere woning wordt in dit geval verstaan dat de

boilers en natuurlijke ventilatie. Centrale verwarming

woning groter is dan 150 m2 gebruiksoppervlakte. De

werd op beperkte schaal toegepast.

woningen die in deze categorie vallen, hebben vaak vier kamers1, een beloopbare zolder en een kelder.

H u i d i g e e n e rg e t i s c h e n i ve a u va n d e ze wo n i n g e n

Vaak hebben deze woningen hoge vertrekken op de

Veel van deze woningen zijn in de loop der jaren

begane grond en een begane grondvloer die van hout

energetisch verbeterd. Het accent ligt hierbij op na-

is. Deze houten begane grondvloeren komen in dit

isolatie van de gevel, de begane grondvloer en het dak

type woningen zelfs tot eind jaren ’70 voor.

en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met name op de begane grondverdieping, is populair. Bij

O orspronkelijke energetische niveau

veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels

In de periode tot 1966 werden er nog geen eisen aan

inmiddels vervangen door centrale verwarming. Dit

de energiezuinigheid van woningen gesteld. De

leidt tot een hoger comfort, maar ook tot een hoger

woningen werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa

energiegebruik.

Bo u w k u n di g e K e n m e r k e n Gebruiksoppervlakte (m 2) Aantal bewoners

210,6 3,2

u - w aa r de ( W / m 2 K ) Rc w aa r de ( m 2 K / W ) B ou w dee l

O pp. ( m 2 ) huidi g comfo r t huidi g comfo r t

Begane grondvloer

104,0

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

147,1

0,47

0,47

1,97

1,97

-

-

-

-

Dak plat Voorgevel gesloten

- 39,0

1,89

0,56

0,36

1,61

Voorgevel glassoort 1

5,7

5,10

2,00

-

-


7,9

3,10

2,00

-

-

Achtergevel gesloten

39,0

1,89

0,56

0,36

1,61

Achtergevel glassoort 1

5,7

5,10

2,00

-

-


7,9

3,10

2,00

-

-

119,8

1,89

0,56

0,36

1,61

Zijgevel glassoort 1

3,8

5,10

2,00

-

-


5,2

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

1) Bedoeld worden het aantal woon- en slaapkamers en/of kamers die als zodanig te gebruiken zijn: eet-, studeer en werkkamers. Zolderkamers in gebruik als

12

slaap-, werk- of studeerkamers worden ook als kamer gezien.

I n s ta ll at i e huidi g comfo r t Ruimteverwarming

Centrale verwarming met HR 100 ketel


Tapwater

HR Combitapketel (met bad)


Ventilatie

Natuurlijk ventilatiesysteem


e n e r g i e b e s p a r i n g s p a k k e t t e n e n k o s t e n voo r d e p r o f e s s io n e l e g e b r u i k e r / i n v e s t e e r d e r

Pakket van H uidi g

I nveste r in g pe r m 2

I nveste r in g pe r

M o g e l i j ke maat r e g e l en naa r C omfo r t of stuks e x c l . B T W maat r e g e l e x c l . B T W Vloerisolatie

x

€

20

€ 2.080

Gevelisolatie (spouw)

x

€

15

€ 2.966

HR++ glas

x

€

33

€ 1.201

Combitapketel (HR107)

x

€ 2.139

€ 2.139

€ 8.386

Dakisolatie (plat) Dakisolatie (hellend)

Collectieve ketel (HR107) Kosten pakket prof. gebruiker/investeerder

e n e r g i e p r e s tat i e huidi g comfo r t Berekend gasverbuik (m 3 gas/jaar)

4533

2071

Berekend hulpenergiegebruik (kWh/jaar)

439

439

EI (-)

2,23

1,13

E

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,23


B 1,13


b e s pa r i n g e n

B espa r in g van

huidi g naa r C omfo r t Besparing gasverbuik (m 3 gas/jaar) Besparing hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Besparing energiekosten (euro/jaar)

2461 0 1373

13

3.2

Grote vrijstaande woning, bouwperiode 1966-1988

De grotere vrijstaande woningen gebouwd in de

verhoogd. Toch werden de woningen in deze

periode van 1966 tot en met 1988 vertegenwoordigen

categorie, naar huidige nieuwbouw maatstaven, niet

met 144.000 woningen 2,2% van de Nederlandse

erg goed geïsoleerd. Voor het ventileren van deze

woningvoorraad. Het merendeel, namelijk 99%, is in

woningen werd gebruik gemaakt van natuurlijke

particulier bezit en ongeveer 1% wordt in de

ventilatie. Centrale verwarming werd bij dit type

particuliere sector verhuurd. Onder een grotere

woning in de loop der jaren op steeds grotere schaal

woning wordt in dit geval verstaan dat de woning

toegepast.

groter is dan 150 m gebruiksoppervlakte. De 2

woningen die in deze categorie vallen, hebben vaak


vijf kamers, een beloopbare zolder en geen kelder. De


woningen die aan het begin van de periode 1966-1988

energetisch verbeterd. Het accent ligt op na-isolatie

zijn gebouwd, zijn vaak traditioneel gebouwd. In de

van de gevel en het dak, en kierdichting. Ook het

jaren daarna neemt de diversiteit van de woningen toe.

plaatsen van dubbelglas, met name op de begane grondverdieping, is populair. Bij een groot deel van de


oudere woningen uit deze categorie zijn de gaskachels

Sinds 1965 worden er eisen gesteld aan de

inmiddels vervangen door centrale verwarming.

energetische kwaliteit van woningen. Deze eisen zijn

Dit leidt tot een hoger comfort, maar ook tot een hoger

in 1975, 1979 en 1983 voor nieuwbouwwoningen

energiegebruik.

Bo u w k u n di g e K e n m e r k e n Gebruiksoppervlakte (m 2)

182,7

Aantal bewoners

3,2

u - w aa r de ( W / m 2 K ) Rc w aa r de ( m 2 K / W )

14

B ou w dee l


Begane grondvloer

96,0

1,10

0,34

0,65

2,65

Dak hellend

135,8

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

31,8

0,65

0,44

1,36

2,11


3,3

5,10

2,00

-

-


10,3

3,10

2,00

-

-


31,8

0,65

0,44

1,36

2,11


3,3

5,10

2,00

-

-


10,3

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

113,3

0,65

0,44

1,36

2,11


2,7

5,10

2,00

-

-


8,5

3,10

2,00

-

-


Centrale verwarming met VR ketel


Tapwater

VR Combitapketel (met bad)


Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€ 1.920

Dakisolatie (hellend)


x

€

15

€ 2.652

HR++ glas Combitapketel (HR107)

x

€

33

€ 1.268

x

€ 2.139

€ 2.139

Collectieve ketel (HR107)

Kosten pakket prof. gebruiker/investeerder

Dakisolatie (plat)

€ 7.979


3309

1964


297

399

EI (-)

1,82

1,16

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,82


B 1,16



B espa r in g van

huidi g naa r C omfo r t Besparing gasverbuik (m 3 gas/jaar)

1345

Besparing hulpenergiegebruik (kWh/jaar)

-102

Besparing energiekosten (euro/jaar)

731

15

3.3

Grote vrijstaande woning, bouwperiode 1989-2000

De grotere vrijstaande woningen van na 1988

O o r s p ro n ke l i j ke e n e rg e t i s c h e n i ve a u

vertegenwoordigen met 148.000 woningen ongeveer

De woningen uit deze periode werden goed geïsoleerd.

2,2% van de Nederlandse woningvoorraad. Het

In 1992 werden de eisen verhoogd waardoor

merendeel, namelijk 99%, is in particulier bezit en

dubbelglas en isolatie van de gevel, vloer en het dak

ongeveer 1% wordt in de particuliere sector verhuurd.

gemeengoed werden. Voor het verwarmen van de

Onder een grotere woning wordt in dit geval verstaan

woning werd de HR-ketel op grote schaal toegepast.

dat de woning groter is dan 150 m2 gebruiks

Ook kwam er aandacht voor het mechanisch ventileren

oppervlakte. De woningen die in deze categorie vallen

van de woning met een afzuigventilator.

hebben vaak zes kamers, een beloopbare zolder en geen kelder.


De periode 1989 tot 2000 wordt bij de vrijstaande

Doordat deze woningen van oorsprong goed

woningen gekenmerkt door de opkomst van de

geïsoleerd zijn, is er nauwelijks sprake van na-isolatie.

houtskeletbouwwoningen en de ‘catalogusbouw’.


173,0

Aantal bewoners

3,2


16

B ou w dee l


Begane grondvloer

92,4

0,38

0,38

2,40

2,40

Dak hellend

130,7

0,38

0,38

2,47

2,47

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

32,7

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


12,7

2,00

2,00

-

-


32,7

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


12,7

2,00

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

109,3

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


8,2

2,00

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie

Mechanische afzuiging



Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas


x



€ 2.139

€ 2.139

€ 2.139


1698

1628


990

990

EI (-)

1,13

1,10

B

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

B 1,13


B 1,10



B espa r in g van


70


0


39

17

3.4

Kleine vrijstaande woning gebouwd voor 1966

De kleinere vrijstaande woningen van vóór 1966

De woningen werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa

vertegenwoordigen met 307.000 woningen bijna 5%




namelijk 84%, is in particulier bezit, ongeveer 12%

stalen kozijnen met enkel glas voor, maar ook houten

wordt in de particuliere sector verhuurd en 4% in de

puien werden toegepast. Veel woningen werden in die

sociale sector. Onder een kleine woning wordt in dit

tijd nog uitgerust met lokale gaskachels, elektrische

geval verstaan dat de woning kleiner is dan 150 m2

boilers en natuurlijke ventilatie. Centrale verwarming

gebruiksoppervlakte. De woningen die in deze

werd op beperkte schaal toegepast.

categorie vallen, hebben vaak vier kamers, een beloopbare zolder en een kelder. Vaak hebben deze


woningen hoge vertrekken op de begane grond en


een begane grondvloer die van hout is. Deze houten


begane grondvloeren komen in dit type woningen


zelfs tot eind jaren ’70 voor.

en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met name op de begane grondverdieping, is populair. Bij veel


woningen in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels


vervangen door centrale verwarming. Dit leidt tot een

de energiezuinigheid van woningen gesteld.

hoger comfort, maar ook tot een hoger energiegebruik.


99,4

Aantal bewoners

2,8


18

B ou w dee l


Begane grondvloer

73,4

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

95,9

0,47

0,47

1,97

1,97

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

19,6

1,89

0,65

0,36

1,36


3,2

5,10

2,00

-

-


4,8

3,10

2,00

-

-


19,6

1,89

0,65

0,36

1,36


3,2

5,10

2,00

-

-


4,8

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

78,3

1,89

0,65

0,36

1,36


1,6

5,10

2,00

-

-


2,5

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€ 1.469

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€ 1.761

€

33

€


x

€ 2.139



663

€ 2.139

€ 6.031


2831

1422


279

279

EI (-)

2,23

1,20

E

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,23


B 1,20



B espa r in g van

huidi g naa r C omfo r t Besparing gasverbuik (m 3 gas/jaar) Besparing hulpenergiegebruik (kWh/jaar) Besparing energiekosten (euro/jaar)

1410 0 786

19

3.5

Kleine vrijstaande woning, bouwperiode 1966-1988

De kleinere vrijstaande woningen gebouwd in de



verhoogd. Toch werden de woningen in deze categorie,

met 151.000 woningen, 2,3% van de Nederlandse

naar huidige nieuwbouw maatstaven, niet erg goed

woningvoorraad. Het merendeel, namelijk 91%, is in

geïsoleerd. Voor het ventileren van deze woningen

particulier bezit, ongeveer 5% wordt in de particuliere

werd gebruik gemaakt van natuurlijke ventilatie.

sector verhuurd en 4% in de sociale sector.

Centrale verwarming werd bij dit type woning in de

Onder een kleine woning wordt in dit geval verstaan

loop der jaren op steeds grotere schaal toegepast.

dat de woning kleiner is dan 150 m gebruiks 2

oppervlakte. De woningen die in deze categorie vallen,


hebben vaak vijf kamers, geen beloopbare zolder en


geen kelder. De woningen die aan het begin van de


periode 1966-1988 zijn gebouwd, zijn vaak traditioneel

van de gevel en het dak, en kierdichting. Ook het

gebouwd. In de jaren daarna neem de diversiteit van

plaatsen van dubbelglas, met name op de begane

de woningen toe.

grondverdieping, is populair. Bij een groot deel van de oudere woningen uit deze categorie zijn de gaskachels




Dit leidt tot een hoger comfort, maar ook tot een hoger


energiegebruik.


112,6

Aantal bewoners

3,0


20

B ou w dee l


Begane grondvloer

84,0

1,10

0,34

0,65

2,65

Dak hellend

109,7

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

22,7

0,65

0,44

1,36

2,11


3,1

5,10

2,00

-

-


6,6

3,10

2,00

-

-


22,7

0,65

0,44

1,36

2,11


3,1

5,10

2,00

-

-


6,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

75,0

0,65

0,44

1,36

2,11


1,3

5,10

2,00

-

-


2,7

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€ 1.680

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€ 1.805

€

33

€


x

€ 2.139



772

€ 2.139

€ 6.396


2470

1514


235

298

EI (-)

1,82

1,18

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,82


B 1,18



B espa r in g van


955


-63


521

21

3.6

Kleine vrijstaande woning, bouwperiode 1989-2000

De kleinere vrijstaande woningen van na 1988


vertegenwoordigen met 56.000 woningen, krap 1%

De woningen uit deze periode werden goed


geïsoleerd. In 1992 werden de eisen verhoogd

namelijk 99%, is in particulier bezit en ongeveer 1%

waardoor dubbelglas en isolatie van de gevel, vloer en

wordt in de particuliere sector verhuurd.

het dak gemeengoed werden. Voor het verwarmen van

Onder een kleine woning wordt in dit geval verstaan

de woning werd de HR-ketel op grote schaal toegepast.

dat de woning kleiner is dan 150 m2 gebruiks

Ook kwam er aandacht voor het mechanisch ventileren

oppervlakte.

van de woning met een afzuigventilator.

De woningen die in deze categorie vallen hebben vaak vijf kamers, een beloopbare zolder en geen


kelder.

Doordat deze woningen van oorsprong goed geïsoleerd zijn, is er nauwelijks sprake van na-isolatie.


115,1

Aantal bewoners

3,0


22

B ou w dee l


Begane grondvloer

83,6

0,38

0,38

2,40

2,40

Dak hellend

109,1

0,38

0,38

2,47

2,47

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

21,1

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


8,6

3,10

2,00

-

-


21,1

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


8,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

85,0

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


4,5

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

716

€ 2.139

€ 2.855


1478

1308


704

704

EI (-)

1,21

1,09

B

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

B 1,21


B 1,09



B espa r in g van


170


0


95

23

3.7

Twee-onder-één-kapwoning gebouwd voor 1966

De twee-onder-één-kapwoningen van vóór 1966

In de woningen die voor 1960 gebouwd zijn, kwamen

vertegenwoordigen met 393.000 woningen, zo’n 6%

vaak stalen kozijnen met enkel glas voor, maar ook

van de Nederlandse woningvoorraad. Daarvan is 68%

houten puien werden toegepast. Veel woningen

in particulier bezit, 21% wordt verhuurd in de sociale

werden in die tijd nog uitgerust met lokale gaskachels,

sector en 10% in de particuliere sector. De woningen

elektrische boilers en natuurlijke ventilatie. Centrale

die in deze categorie vallen, hebben vaak vier kamers,

verwarming werd op beperkte schaal toegepast.

een beloopbare zolder en een kelder. Vaak hebben deze woningen hoge vertrekken op de begane grond


en een begane grondvloer die van hout is. Deze


houten begane grondvloeren komen in dit type


woningen zelfs tot eind jaren ’70 voor.

isolatie van de gevel en het dak en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met name op de


begane grondverdieping, is populair. Bij veel woningen


in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels


vervangen door centrale verwarming. Dit leidt tot een


hoger comfort, maar ook tot een hoger energiegebruik.

1930 werden er geen spouwmuren toegepast.


109,6

Aantal bewoners

3,0


24

B ou w dee l


Begane grondvloer

52,2

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

73,8

0,47

0,47

1,97

1,97

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

15,7

1,89

0,65

0,36

1,36


3,1

5,10

2,00

-

-


4,7

3,10

2,00

-

-


15,7

1,89

0,65

0,36

1,36


3,1

5,10

2,00

-

-


4,7

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

71,6

1,89

0,65

0,36

1,36


2,2

5,10

2,00

-

-


3,2

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€ 1.044

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€ 1.546

€

33

€


x

€ 2.139



689

€ 2.139

€ 5.418


2947

1294


232

294

EI (-)

2,49

1,20

F

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

F 2,49


B 1,20



B espa r in g van


1653


-61


910

25

3.8

Twee-onder-één-kapwoning, bouwperiode 1966-1988

De twee-onder-één-kapwoningen gebouwd in de

Toch werden de woningen in deze categorie, naar


huidige nieuwbouw maatstaven, niet erg goed

met 301.000 woningen 4,6% van de Nederlandse

geïsoleerd. Voor het ventileren van deze woningen

woningvoorraad. Daarvan is 92% in particulier bezit,

werd gebruik gemaakt van natuurlijke ventilatie.

6% wordt verhuurd in de sociale sector en 3% in de

Centrale verwarming werd bij dit type woning in de

particuliere sector. De woningen die in deze categorie

loop der jaren op steeds grotere schaal toegepast

vallen, hebben vaak vijf kamers, een beloopbare zolder en geen kelder. De woningen die aan het begin


van de periode 1966-1988 zijn gebouwd, zijn vaak


traditioneel gebouwd. In de jaren daarna neem de


diversiteit van de woningen toe.

van de gevel en het dak, en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met name op de begane


grondverdieping, is populair. Bij een groot deel van de


oudere woningen uit deze categorie zijn de gaskachels





verhoogd.

energiegebruik.


113,4

Aantal bewoners

3,0


26

B ou w dee l


Begane grondvloer

54,0

1,10

0,34

0,65

2,65

Dak hellend

76,4

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

16,0

0,65

0,65

1,36

1,36


2,6

5,10

2,00

-

-


5,6

3,10

2,00

-

-


16,0

0,65

0,65

1,36

1,36


2,6

5,10

2,00

-

-


5,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

70,8

0,65

0,65

1,36

1,36


2,0

5,10

2,00

-

-


4,2

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

Dakisolatie (plat)

20

€ 1.080



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139

33

€



748

€ 2.139

€ 3.967


2097

1414


236

299

EI (-)

1,80

1,27

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,80


B 1,27



B espa r in g van


683


-64


369

27

3.9

Twee-onder-één-kapwoning, bouwperiode 1989 - 2000

De twee-onder-één-kapwoningen van ná 1988

Voor het verwarmen van de woning werd de HR-ketel

vertegenwoordigen met 125.000 woningen, krap 2%

op grote schaal toegepast. Ook kwam er aandacht voor


het mechanisch ventileren van de woning met een

in particulier bezit en 4% wordt verhuurd in de

afzuigventilator.

particuliere sector. De woningen die in deze categorie vallen hebben vaak


vijf kamers, een beloopbare zolder en geen kelder. Het


grootste deel van de woningen in deze categorie is


traditioneel gebouwd, maar ook systeembouw komt

Wel is de toepassing van zonneboilers voor het

veel voor.

verwarmen van warmtapwater in opkomst.

O orspronkelijke energetische niveau De woningen uit deze periode werden goed geïsoleerd. In 1992 werden de eisen verhoogd waardoor dubbelglas en isolatie van de gevel, vloer en het dak gemeengoed werden.


113,4

Aantal bewoners

3,0


28

B ou w dee l


Begane grondvloer

54,0

0,38

0,38

2,40

2,40

Dak hellend

76,4

0,38

0,38

2,47

2,47

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

16,3

0,40

0,40

2,33

2,33


0,3

5,10

2,00

-

-


7,7

3,10

2,00

-

-


16,3

0,40

0,40

2,33

2,33


0,3

5,10

2,00

-

-


7,7

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

70,8

0,40

0,40

2,33

2,33


0,2

5,10

2,00

-

-


5,9

3,10

2,00

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

732

€ 2.139

€ 2.871


1439

1121


633

696

EI (-)

1,36

1,12

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,36


B 1,12



B espa r in g van


318


-64


165

29

3.10 Rijwoning gebouwd voor 1946 (tussenwoning) De vooroorlogse rijwoningen vertegenwoordigen met


501.000 woningen, ruim 7,5% van de Nederlandse


woningvoorraad. Het merendeel, namelijk 63%, is in particulier bezit, ongeveer 21% wordt in de sociale


sector verhuurd en 16% in de particuliere sector. De


woningen die in deze categorie vallen, hebben vaak


vier kamers, een beloopbare zolder en geen kelder. De


woningen in deze categorie zijn traditioneel gebouwd,

en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met

en hebben een begane grondvloer die van hout is.

name op de begane grondverdieping, is populair. Bij veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels



In deze bouwperiode werden er nog geen eisen aan



energiegebruik.

woningen werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa 1930 werden er geen spouwmuren toegepast. In de

De energetische verbeteringen hebben vooral


plaatsgevonden in de sociale verhuursector en bij

stalen kozijnen met enkel glas voor. Veel woningen

koopwoningen en in veel mindere mate bij de


particuliere verhuurwoningen.


97,8

Aantal bewoners

2,8


30

B ou w dee l


Begane grondvloer

44,0

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

57,4

0,47

0,47

1,97

1,97

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

19,9

1,89

0,56

0,36

1,61


5,6

5,10

2,00

-

-


3,7

3,10

2,00

-

-


19,9

1,89

0,56

0,36

1,61


5,6

5,10

2,00

-

-


3,7

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater

VR Combitapketel (geen bad)

HR Combitapketel (geen bad)

Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

Dakisolatie (plat)

20

€

880



x

€

15

€

597

HR++ glas Combitapketel (HR107)

x

€

33

€

618

x

€ 2.139



€ 2.139

€ 4.234


1896

889


222

277

EI (-)

2,11

1,10

E

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,11


B

1,10



B espa r in g van


2044


-277


1088

31

3.11 Rijwoning, bouwperiode 1946 – 1965 (tussenwoning) De rijwoningen gebouwd in de periode 1946 tot 1965


vertegenwoordigen met 669.000 woningen ruim 10%

woningen werden daarom niet geïsoleerd. In de

van de Nederlandse voorraad. Van deze woningen valt


61% in de sociale verhuur, 34% zijn koopwoningen en

stalen kozijnen met enkel glas voor. Veel woningen

slechts 5% wordt particulier verhuurd. De woningen


die in deze categorie vallen, hebben vaak vier kamers,


een beloopbare zolder en een kelder. Door de


woningnood na de oorlog maakte de bouwnijverheid in deze periode een grote omslag van traditionele


bouw naar meer industriële bouw. Hierbij lag de


nadruk op een efficiënter bouwproces om de grote


hoeveelheid nieuwbouw te kunnen realiseren. Een


aspect van deze efficiency verbetering is de opkomst

en kierdichting. Ook het plaatsen van dubbelglas, met

van de ‘systeembouw’. Opvallend in deze bouwperiode

name op de begane grondverdieping, is populair. Bij

is dat de toepassing van houten vloeren afneemt.

veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels vervangen door centrale verwarming. Dit




energiegebruik.


95,8

Aantal bewoners

2,8


32

B ou w dee l


Begane grondvloer

42,5

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

55,5

0,47

0,47

1,97

1,97

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

17,2

1,89

0,65

0,36

1,36


5,1

5,10

2,00

-

-


3,4

3,10

2,00

-

-


17,2

1,89

0,65

0,36

1,36


5,1

5,10

2,00

-

-


3,4

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€

850

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€

516

€

33

€

559


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 4.063


1776

874


220

274

EI (-)

2,06

1,12

E

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E


2,06

B 1,12



B espa r in g van


902


-54


493

33

3.12 Rijwoning, bouwperiode 1966 – 1975 (tussenwoning) De rijwoningen gebouwd in de periode 1966-1975

maatstaven, matig geïsoleerd. Dubbelglas werd nog

vertegenwoordigen met 654.000 woningen, bijna 10%

nauwelijks toegepast. Veel woningen werden in die tijd

van de Nederlandse woningvoorraad. De helft (50%) is

nog uitgerust met lokale gaskachels, centrale

in particulier bezit, ongeveer 41% wordt in de sociale

verwarming werd in toenemende mate toegepast

sector verhuurd en 9% in de particuliere sector. De woningen die in deze categorie vallen, hebben


vaak vijf kamers, een beloopbare zolder en geen


kelder. Kenmerkend aan deze bouwperiode is dat de


systeembouw steeds meer wordt toegepast. Dit is

isolatie van de gevel, de begane grondvloer en het dak.

vooral zichtbaar in de vloeren, die in beton worden

Ook het plaatsen van dubbelglas, met name op de

uitgevoerd, en de kozijnvullingen met sandwich

begane grondverdieping, is populair.

panelen.

Bij veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels vervangen door centrale verwarming met


VR- of HR-ketels. Dit leidt tot een hoger comfort,


maar ook tot een hoger energiegebruik.

energetische kwaliteit van woningen. Deze eisen

Hierin is de particuliere verhuursector wel

waren echter nog niet erg hoog. De woningen die

achtergebleven bij de sociale sector en de eigen

in deze categorie vallen werden, naar huidge

woning-bezitters.


106,0

Aantal bewoners

3,0


34

B ou w dee l


Begane grondvloer

45,9

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

59,9

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

20,4

1,89

0,44

0,36

2,11


4,4

5,10

2,00

-

-


6,6

3,10

2,00

-

-


20,4

1,89

0,44

0,36

2,11


4,4

5,10

2,00

-

-


6,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€

918

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€

612

€

33

€

724


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 4.393


2056

980


229

288

EI (-)

2,18

1,15

E

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,18


B 1,15



B espa r in g van


1076


-59


589

35

3.13 Rijwoning, bouwperiode 1976 – 1979 (tussenwoning) De rijwoningen gebouwd in de periode ‘76-’79


vertegenwoordigen met 165.000 woningen, 2,5% van

Opvallend in deze bouwperiode was dat de

de Nederlandse woningvoorraad. Zo’n 71% is in

energetische eisen van woningen in de sociale

particulier bezit, ongeveer 26% wordt in de sociale

huursector hoger waren dan die van de andere

sector verhuurd en 3% in de particuliere sector.

woningen. Zo moesten sociale huurwoningen in de

De woningen die in deze categorie vallen, hebben

woonvertrekken voorzien worden van dubbelglas.

vaak vijf kamers, een open keuken, een beloopbare

Toch werd dubbelglas in ruime mate toegepast bij alle

zolder en geen kelder. Kenmerkend aan deze

woningen. Daarnaast werd bij veel woningen vooral de

bouwperiode is dat de systeembouw zich steeds

vloer beter geïsoleerd dan vereist. Centrale

verder ontwikkeld. Hierbij valt vooral te denken aan

verwarming met een VR-ketel werd op grote schaal

wanden en gevels die van prefab-beton of gietbouw

toegepast.

gemaakt worden. Nieuw in deze periode is de introductie van betonvloeren met isolatie.

H u i d i g e e n e rg e t i s c h e n i ve a u va n d e ze wo n i n g e n Veel van deze woningen zijn in de loop der jaren energetisch verbeterd. De nadruk ligt hierbij op het (bij)plaatsen van dubbelglas.


107,9

Aantal bewoners

3,0


36

B ou w dee l


Begane grondvloer

46,7

1,10

0,34

0,65

2,65

Dak hellend

61,0

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

23,3

0,65

0,65

1,36

1,36


2,6

5,10

2,00

-

-


6,0

3,10

2,00

-

-


23,3

0,65

0,65

1,36

1,36


2,6

5,10

2,00

-

-


6,0

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€

935

Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€

33

€

569


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 3.643


1607

1074


231

291

EI (-)

1,72

1,22

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,72


B 1,22



B espa r in g van


533


-60


286

37



vertegenwoordigen met 469.000 woningen, ruim 7%

De woningen uit deze bouwperiode werden redelijk

van de Nederlandse woningvoorraad. De helft (51%) is

goed geïsoleerd, waarbij de vloer vaak zelfs beter


geisoleerd werd dan wettelijk vereist. In de woon


vertrekken moest verplicht dubbelglas toegepast


worden. Voor het verwarmen van de woning werd

vaak vier kamers, een open keuken, een beloopbare

gebruik gemaakt van centrale verwarming met een

zolder en geen kelder. Kenmerkend aan deze

VR-ketel.

bouwperiode is dat er steeds minder traditioneel gebouwd wordt. De systeembouw ontwikkelt zich


verder door de introductie van de prefab betonnen


puien en systeemdaken.

energetisch verbeterd. De nadruk ligt hierbij op het (bij)plaatsen van dubbelglas.


98,1

Aantal bewoners

2,8


38

B ou w dee l


Begane grondvloer

44,7

1,10

0,34

0,65

2,65

Dak hellend

58,4

0,68

0,68

1,30

1,30

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

17,9

0,65

0,65

1,36

1,36


1,7

5,10

2,00

-

-


5,2

3,10

2,00

-

-


17,9

0,65

0,65

1,36

1,36


1,7

5,10

2,00

-

-


5,2

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€

894

Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€

33

€

458


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 3.492


1417

960


222

277

EI (-)

1,66

1,19

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,66


B 1,19



B espa r in g van


457


-55


244

39



vertegenwoordigen met 328.000 woningen, zo’n 5%

De woningen uit deze bouwperiode werden goed


geïsoleerd, waarbij dubbelglas standaard werd


toegepast. Voor het verwarmen van de woning werd


gebruik gemaakt van centrale verwarming met een

De woningen die in deze categorie vallen hebben vaak

VR-ketel.

vier kamers en een beloopbare zolder. Kenmerkend aan deze bouwperiode is dat er nog maar weinig


rijwoningen traditioneel gebouwd worden.


Systeembouw is de meest gangbare bouwmethode,

geïsoleerd zijn, is er geen sprake van na-isolatie.

waarbij er wel veel verschillende bouwsystemen zijn.

Wel is de toepassing van zonneboilers voor het verwarmen van warmtapwater in opkomst.


100,8

Aantal bewoners

3,0


40

B ou w dee l


Begane grondvloer

45,1

0,38

0,38

2,40

2,40

Dak hellend

58,9

0,38

0,38

2,47

2,47

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

21,1

0,40

0,40

2,33


0,4

5,10

2,00

-

-


7,8

3,10

2,00

-

-


21,1

0,40

0,40

2,33

2,33


0,4

5,10

2,00

-

-


7,8

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

-2,33




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

541

€ 2.139

€ 2.680


1100

867


577

634

EI (-)

1,37

1,14

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,37


B 1,14



B espa r in g van


233


-56


119

41

3.16 Maisonnette gebouwd voor 1966 (tussen dak woning) De maisonnettes2 van voor 1966 vertegenwoordigen

Veel woningen werden in die tijd nog uitgerust met

met 203.000 woningen ongeveer 3% van de

lokale gaskachels, elektrische boilers en natuurlijke

Nederlandse woningvoorraad. Zo’n 36% is koop

ventilatie.

woningen, 34% wordt verhuurd in de sociale sector en 30% in de particuliere sector. De woningen die in deze


categorie vallen, hebben vaak vier kamers en een


beloopbare zolder. Vaak zijn de woningen uit deze


categorie op traditionele wijze gebouwd met

isolatie van het dak en kierdichting. Ook het plaatsen

gemetselde wanden en gevels. De vloeren en het

van dubbelglas, met name op de begane

dakbeschot zijn vaak van hout.

grondverdieping, is populair. Bij veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels vervangen door


centrale verwarming. Dit leidt tot een hoger comfort,


maar ook tot een hoger energiegebruik.

de energiezuinigheid van woningen gesteld. De woningen werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa

De energetische verbeteringen hebben het meest plaats


gevonden in de sociale verhuursector en in wat mindere


mate bij de koopwoningen. De particuliere verhuur

stalen kozijnen met enkel glas voor.

(waaronder beleggers) is minder voortvarend geweest.


89,1

Aantal bewoners

2,8

u - w aa r de ( W / m 2 K ) Rc w aa r de ( m 2 K / W ) B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

49,5

0,47

0,47

1,97

1,97

Voorgevel gesloten

20,8

1,89

0,56

0,36

1,61


5,4

5,10

2,00

-

-


3,5

3,10

2,00

-

-


20,8

1,89

0,56

0,36

1,61


5,4

5,10

2,00

-

-


3,5

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

2) Een maisonnette betreft een woning waarbij de woonvertrekken, uitgezonderd bergruimten, gesitueerd zijn over meerdere vloerniveaus van het woonblok. In

42

deze meergezinswoning is altijd een trap aanwezig zoals splitlevelwoningen, woning over twee etages en de woning met zolderslaapkamer. Uitzondering hierop is een woning met slaapkamer op een gemeenschappelijke zolder: deze wordt ook als maisonnette beschouwd.




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



x

€

15

€

624

HR++ glas

x

€

33

€

588


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 3.351


1509

760


214

264

EI (-)

1,97

1,10

D

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,97


B 1,10



B espa r in g van


749


-50


408

43

3.17 Maisonnette, bouwperiode 1966 t/m 1988 (tussen dak woning) De maisonnettes gebouwd in de periode 1966-1988

Hetzelfde is te zien bij de toepassing van dubbelglas: in

vertegenwoordigen met 94.000 woningen 1,4% van de

de nieuwere woningen werd dit meer toegepast dan in

Nederlandse woningvoorraad. Het merendeel, 67%,

de oudere woningen. Veel maisonnettes werden in

wordt verhuurd in de sociale sector en 13% in de

deze bouwperiode nog uitgerust met lokale gaskachels,

particuliere sector, de resterende 20% is koopwoningen.


De woningen die in deze categorie vallen, hebben vaak

verwarming werd in toenemende mate toegepast.

drie kamers en geen beloopbare zolder. Kenmerkend aan deze bouwperiode is dat de systeembouw wordt


geïntroduceerd, en steeds meer wordt toegepast.

Veel van deze woningen zijn in de loop der jaren energetisch verbeterd. Het accent ligt hierbij op na-




Ook het plaatsen van dubbelglas is populair. Bij veel


woningen in deze categorie zijn de gaskachels



verhoogd. De oudere maisonnettes uit deze


bouwperiode waren van oorsprong matig geïsoleerd.

energiegebruik. De woningen die van oorsprong

Als gevolg van de aanscherping van de eisen werden

uitgerust waren met een conventionele ketel zijn

de woningen in de latere jaren beter geïsoleerd.

inmiddels in veel gevallen voorzien van een VR-ketel.


83,7

Aantal bewoners

2,8


44

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

46,5

0,68

0,68

1,30

1,30

Voorgevel gesloten

19,2

0,65

0,65

1,36

1,36


2,7

5,10

2,00

-

-


5,1

3,10

2,00

-

-


19,2

0,65

0,65

1,36

1,36


2,7

5,10

2,00

-

-


5,1

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

517

€ 2.139

€ 2.656


1089

808


209

256

EI (-)

1,54

1,20

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,54


B 1,20



B espa r in g van


281


-47


148

45

3.18 Maisonnette, bouwperiode 1989 t/m 2000 (tussen dak woning) De maisonnettes gebouwd in de periode 1989-2000


vertegenwoordigen met 19.000 woningen slechts


0,3% van de Nederlandse woningvoorraad. Het


merendeel, 72%, wordt verhuurd in de sociale sector

toegepast. Voor het verwarmen van de woning werd

en 1% in de particuliere sector, de resterende 27% is

gebruik gemaakt van centrale verwarming met een VR-

koopwoningen.

ketel.

De woningen die in deze categorie vallen, hebben vaak vier kamers en geen beloopbare zolder.


Kenmerkend aan deze bouwperiode is dat er nog maar


weinig maisonnettes traditioneel gebouwd worden.

geïsoleerd zijn, is er geen sprake van na-isolatie of

Systeembouw is de meest gangbare bouwmethode.

andere energetische verbeteringen.


89,1

Aantal bewoners

2,8


46

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

49,5

0,47

0,47

1,97

1,97

Voorgevel gesloten

21,1

0,40

0,40

2,33

2,33


0,5

5,10

2,00

-

-


8,1

3,10

2,00

-

-


21,1

0,40

0,40

2,33

2,33


0,5

5,10

2,00

-

-


8,1

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

568

€ 2.139

€ 2.707


938

720


526

576

EI (-)

1,39

1,14

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,39


B 1,14



B espa r in g van


218


-50


112

47

3.19 Galerijflat gebouwd voor 1966 (tussen midden woning) De galerijflats van voor 1966 vertegenwoordigen met

van warmtapwater werden de woningen uitgerust met

112.000 woningen ongeveer 1,7% van de Nederlandse

elektrische boilers of keukengeisers.

woningvoorraad. Het merendeel, 59%, wordt verhuurd in de sociale sector en 19% in de particuliere sector, de


resterende 22% is koopwoningen. De woningen die in

Een deel van deze woningen is in de loop der jaren

deze categorie vallen hebben vaak vier kamers.

energetisch enigszins verbeterd. Het accent ligt hierbij

De woning is onderdeel van een woongebouw met

met name op het aanbrengen van dubbelglas, op na-

meerdere verdiepingen en een lift. De woningen

isolatie van de gevel en kierdichting.

liggen aan een open galerij.

In veel gevallen is de centrale ketel vervangen door een HR-ketel, een combinatie van een VR en HR-ketel,


een cascadesysteem of een warmtekrachtinstallatie.


Bij een groot aantal woningen is het collectieve


verwarmingssysteem verdwenen, en zijn alle woningen


in het gebouw voorzien van een eigen individuele

1930 werden er geen spouwmuren toegepast.

ketel. De energetische verbeteringen hebben het meest

De galerijflats werden in die tijd verwarmd door

plaatsgevonden in de sociale verhuur- en de koopsector

collectieve conventionele CV-ketels. Voor het bereiden

en in wat mindere mate bij de particuliere verhuur.


66,2

Aantal bewoners

2,2


48

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

11,3

1,89

0,65

0,36

1,36


2,7

5,10

2,00

-

-


6,2

3,10

2,00

-

-


11,3

1,89

0,65

0,36

1,36


2,7

5,10

2,00

-

-


6,2

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


Collectieve verwarming met CR ketel

Collectieve verwarming met HR107 ketel

Tapwater

Keukengeiser (geen bad)

Collectief (geen bad)

Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



x

€

15

€

340

HR++ glas

x

€

33

€

588



x


€ 2.139

€ 2.139

€ 3.067


960

802


217

217

EI (-)

2,09

1,55

E

C

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,09


1,06-1,30

C 1,55



B espa r in g van


158


0


88

49

3.20 Galerijflat, bouwperiode 1966 t/m 1988 (tussen midden woning) De galerijflats gebouwd in de periode 1966-1988

Hetzelfde is te zien bij de toepassing van dubbelglas: in

vertegenwoordigen met 208.000 woningen 3,2% van de

de nieuwere woningen werd dit meer toegepast dan in

Nederlandse woningvoorraad. Het merendeel, 67%,

de oudere woningen. De galerijflats werden in die tijd


verwarmd door collectieve conventionele CV-ketels. Ook

particuliere sector, de resterende 14% is koopwoningen.

voor het bereiden van warmtapwater werd dit systeem

De woningen die in deze categorie vallen hebben vaak

gebruikt.

vier kamers. De woning is onderdeel van een woongebouw met meerdere verdiepingen en een lift.


De woningen liggen aan een open galerij.

Veel van deze woningen zijn in de loop der jaren energetisch verbeterd. Het accent ligt hierbij op na-



Sinds 1965 worden er eisen gesteld aan de energetische

Ook het plaatsen van dubbelglas is populair. In veel

kwaliteit van woningen. Deze eisen zijn in 1975, 1979 en

gevallen is de centrale ketel vervangen door een

1983 voor nieuwbouwwoningen verhoogd. De oudere

HR-ketel, een combinatie van een VR en HR-ketel, een

galerijflats uit deze bouwperiode waren van oorsprong

cascadesysteem of een warmtekrachtinstallatie. Bij een

matig geïsoleerd. Als gevolg van de aanscherping van de

groot aantal woningen is het collectieve verwarmings

eisen werden de woningen in de latere jaren beter

systeem verdwenen, en zijn alle woningen in het

geïsoleerd.

gebouw voorzien van een eigen individuele ketel.


66,2

Aantal bewoners

2,2


50

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

10,4

0,65

0,65

1,36

1,36


1,8

5,10

2,00

-

-


6,7

3,10

2,00

-

-


10,4

0,65

0,65

1,36

1,36


1,8

5,10

2,00

-

-


6,7

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


Collectieve verwarming met CR ketel


Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€



x


33

€

€ 2.139

561

€ 2.139

€ 2.700


955

791


217

217

EI (-)

1,84

1,55

D

C

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,84


1,06-1,30

C 1,55



B espa r in g van


164


0


92

51

3.21 Galerijflat, bouwperiode 1989 t/m 2000 (tussen midden woning) De galerijflats gebouwd in de periode 1989-2000

Voor het verwarmen van de woning werd de

vertegenwoordigen met 108.000 woningen zo’n 1,6%

(individuele of collectieve) VR-ketel op grote schaal


toegepast. Ook kwam er aandacht voor het

71%, wordt verhuurd in de sociale sector en 8% in de

mechanisch ventileren van de woning met een

particuliere sector, de resterende 21% is koop

afzuigventilator.

woningen. De woningen die in deze categorie vallen hebben vaak


drie kamers. De woning is onderdeel van een


woongebouw met meerdere verdiepingen en een lift.


De woningen liggen aan een open galerij.

In veel gevallen is de centrale VR-ketel vervangen door een HR-ketel, een combinatie van een VR en HR-ketel,



De woningen uit deze periode werden goed


geïsoleerd. In 1992 werden de eisen verhoogd


waardoor dubbelglas en isolatie van de gevel,


vloer en het dak gemeengoed werden.

ketel. De toepassing van zonneboilers voor het verwarmen van warmtapwater is in opkomst.


67,4

Aantal bewoners

2,2


52

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

74,9

0,38

0,38

2,47

2,47

Voorgevel gesloten

12,6

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


6,8

3,10

2,00

-

-


12,6

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


6,8

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

449

€ 2.139

€ 2.588


824

654


431

469

EI (-)

1,29

1,08

B

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

B 1,29


B 1,08



B espa r in g van


170


-38


88

53

3.22 Portiekflat gebouwd voor 1966 (tussen midden woning) De portiekflats van voor 1966 vertegenwoordigen met


458.000 woningen ongeveer 7% van de Nederlandse


woningvoorraad. Het merendeel, 52%, wordt verhuurd


in de sociale sector en 26% in de particuliere sector, de


resterende 22% is koopwoningen.

1960 werden vooral stalen kozijnen met enkel glas


toegepast. De portiekwoningen werden in die tijd

vaak drie kamers. De woning is onderdeel van een

verwarmd door lokale gaskachels. Voor het bereiden

woongebouw met meerdere verdiepingen en geen lift.

van warmtapwater werden de woningen uitgerust met

De woningen liggen aan een gesloten portiek.

elektrische boilers en in sommige gevallen

Door de woningnood na de oorlog maakte de

keukengeisers.

bouwnijverheid in deze periode een grote omslag van traditionele bouw naar meer industriële bouw.


Hierbij lag de nadruk op een efficiënter bouwproces

Energetische verbetering heeft plaatsgevonden door

om de grote hoeveelheid nieuwbouw te kunnen

na-isolatie van daken en begane grondvloeren en door

realiseren. Een aspect van deze efficiency verbetering

het plaatsen van dubbelglas. Bij veel woningen in deze

is de opkomst van de ‘systeembouw’ na de oorlog.

categorie zijn de gaskachels inmiddels vervangen door centrale verwarming. Dit leidt tot een hoger comfort, maar ook tot een hoger energiegebruik.


59,4

Aantal bewoners

2,2


54

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

13,0

1,89

0,65

0,36

1,36


1,9

5,10

2,00

-

-


2,9

3,10

2,00

-

-


13,0

1,89

0,65

0,36

1,36


1,9

5,10

2,00

-

-


2,9

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


Lokale gasverwarming


Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



x

€

15

€

390

HR++ glas

x

€

33

€

318


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 2.847

e n e r g i e p r e s tat i e huidi g comfo r t Berekend gasverbuik (m 3 gas/jaar) Berekend hulpenergiegebruik (kWh/jaar) EI (-) Energielabel

958

490

0

221

2,20

1,10

E

B

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,20


B 1,10



B espa r in g van


468


-221


219

55

3.23 Portiekflat, bouwperiode 1966 t/m 1988 (tussen midden woning) De portiekflats gebouwd in de periode ‘66-’88

De oudere portiekwoningen uit deze bouwperiode

vertegenwoordigen met 179.000 woningen 2,7% van

waren van oorsprong matig geïsoleerd. Als gevolg van

de Nederlandse woningvoorraad. Het merendeel, 71%,

de aanscherping van de eisen werden de woningen in


de latere jaren beter geïsoleerd. Hetzelfde is te zien bij

particuliere sector, de resterende 13% is

de toepassing van dubbelglas: in de nieuwere

koopwoningen. De woningen die in deze categorie

woningen werd dit meer toegepast dan in de oudere

vallen, hebben vaak drie kamers. De woning is

woningen. Veel portiekwoningen werden in deze

onderdeel van een woongebouw met meerdere

bouwperiode nog uitgerust met lokale gaskachels,

verdiepingen en geen lift. De woningen liggen aan


een gesloten portiek. Kenmerkend aan deze

verwarming werd in toenemende mate toegepast.

bouwperiode is dat de systeembouw wordt geïntroduceerd, en steeds meer wordt toegepast.

H u i d i g e e n e rg e t i s c h e n i ve a u va n d e ze wo n i n g e n Veel van deze woningen zijn in de loop der jaren





energetische kwaliteit van woningen. Deze eisen

Ook het plaatsen van dubbelglas is populair. Bij veel

zijn in 1975, 1979 en 1983 voor nieuwbouwwoningen

woningen in deze categorie zijn de gaskachels

verhoogd.



67,3

Aantal bewoners

2,2


56

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

11,9

0,65

0,65

1,36

1,36


0,6

5,10

2,00

-

-


5,8

3,10

2,00

-

-


11,9

0,65

0,65

1,36

1,36


0,6

5,10

2,00

-

-


5,8

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

424

€ 2.139

€ 2.563


654

502


195

233

EI (-)

1,35

1,09

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,35


B 1,09



B espa r in g van


152


-38


78

57

3.24 Portiekflat, bouwperiode 1989 t/m 2000 (hoek midden woning) De portiekflats gebouwd in de periode 1989-2000




van de Nederlandse woningvoorraad. De helft, 51%,



toegepast. Dubbelglas werd standaard toegepast en

particuliere sector, de resterende 35% is koop

de woning werd voorzien van (individuele) centrale

woningen.

verwarming met een VR-ketel en mechanische


ventilatie.

vaak drie kamers. De woning is onderdeel van een woongebouw met meerdere verdiepingen en geen lift.


De woningen liggen aan een gesloten portiek.



geïsoleerd zijn, is er geen sprake van na-isolatie of

weinig portiekflats traditioneel gebouwd worden.

andere energetische verbeteringen.



72,0

Aantal bewoners

2,2


58

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

15,1

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


6,5

3,10

2,00

-

-


15,1

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


6,5

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

27,0

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

428

€ 2.139

€ 2.567


699

550


451

492

EI (-)

1,31

1,09

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,31


B 1,09



B espa r in g van


149


-40


76

59

3.25 Overige flat gebouwd voor 1966 (tussen vloer woning) De overige flats van voor 1966 vertegenwoordigen


met 223.000 woningen ongeveer 3,4% van de

In de periode tot 1966 werden er nog geen eisen aan de

Nederlandse woningvoorraad. De helft, 50%, wordt

energiezuinigheid van woningen gesteld. De woningen

verhuurd in de sociale sector en 33% in de particuliere

werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa 1960 werden

sector, de resterende 17% is koopwoningen.

vooral stalen kozijnen met enkel glas toegepast. De


flatwoningen werden in die tijd verwarmd door een

vaak twee kamers. De woning is onderdeel van een

lokale gaskachels. Voor het bereiden van warmtapwater

woongebouw met meerdere verdiepingen.

werden de woningen uitgerust met elektrische boilers

Door de woningnood na de oorlog maakte de

en in sommige gevallen keukengeisers.

bouwnijverheid in deze periode een grote omslag van traditionele bouw naar meer industriële bouw. Hierbij


lag de nadruk op een efficiënter bouwproces om de


grote hoeveelheid nieuwbouw te kunnen realiseren.


Een aspect van deze efficiency verbetering is de

isolatie van het dak. Ook het plaatsen van dubbelglas is

opkomst van de ‘systeembouw’ na de oorlog.

populair. Bij veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels inmiddels vervangen door centrale verwarming. Dit leidt tot een hoger comfort, maar ook tot een hoger energiegebruik.


56,7

Aantal bewoners

2,2


60

B ou w dee l


Begane grondvloer

63,0

2,44

0,34

0,15

2,65

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

10,5

1,89

0,65

0,36

1,36


2,3

5,10

2,00

-

-


3,4

3,10

2,00

-

-


10,5

1,89

0,65

0,36

1,36


2,3

5,10

2,00

-

-


3,4

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


Lokale gasverwarming


Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




x

€

20

€ 1.260

Dakisolatie (plat)



x

HR++ glas

x

€

15

€

316

€

33

€

374


x

€ 2.139



€ 2.139

€ 4.089

e n e r g i e p r e s tat i e huidi g comfo r t Berekend gasverbuik (m 3 gas/jaar) Berekend hulpenergiegebruik (kWh/jaar) EI (-) Energielabel

1291

567

0

217

2,33

1,05

E

A

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

A AA+

1,06-1,30

BB

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

E 2,33


A

1,05

1,06-1,30



B espa r in g van


724


-217


362

61

3.26 Overige flat, bouwperiode 1966 t/m 1988 (tussen midden woning) De overige flats gebouwd in de periode ‘66-’88

gaskachels, elektrische boilers en natuurlijke ventilatie.

vertegenwoordigen met 202.000 woningen 3,1% van

Centrale verwarming werd in toenemende mate

de Nederlandse woningvoorraad. Bijna driekwart, 72%,

toegepast.

wordt verhuurd in de sociale sector en 15% in de particuliere sector, de resterende 13% is koopwoningen.




vaak twee kamers. De woning is onderdeel van een

energetisch verbeterd. Het accent ligt hierbij op


na-isolatie van de gevel, de begane grondvloer en het

Kenmerkend aan deze bouwperiode is dat de

dak. Ook het plaatsen van dubbelglas is populair. Bij

systeembouw wordt geïntroduceerd, en steeds meer

veel woningen in deze categorie zijn de gaskachels

wordt toegepast.

inmiddels vervangen door centrale verwarming. In veel gevallen is de centrale VR-ketel vervangen door


een HR-ketel, een combinatie van een VR en HR-ketel,

De oudere flats uit deze bouwperiode waren van


oorsprong matig geïsoleerd. Als gevolg van de


aanscherping van de eisen werden de woningen in


de latere jaren beter geïsoleerd. Veel flats werden


in deze bouwperiode nog uitgerust met lokale

ketel.


63,0

Aantal bewoners

2,2


62

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

12,3

0,65

0,65

1,36

1,36


1,1

5,10

2,00

-

-


5,6

3,10

2,00

-

-


12,3

0,65

0,65

1,36

1,36


1,1

5,10

2,00

-

-


5,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


Collectieve verwarming met VR ketel


Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€



x


33

€

€ 2.139

437

€ 2.139

€ 2.576


902

787


217

217

EI (-)

1,77

1,56

D

C

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+

A AA+

BB

1,06-1,30

BB

CC

1,31-1,60

CC

1,31-1,60

DD

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

EE

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

D 1,77


1,06-1,30

C 1,56



B espa r in g van


115


0


64

63

3.27 Overige flat, bouwperiode 1989 t/m 2000 (tussen midden woning) De overige flats gebouwd in de periode 1989-2000




van de Nederlandse woningvoorraad. Tweederde, 66%,

geïsoleerd. Dubbelglas werd standaard toegepast en de


woning werd voorzien van (individuele) centrale

particuliere sector, de resterende 17% is

verwarming met een VR-ketel en mechanische ventilatie.

koopwoningen. De woningen die in deze categorie vallen, hebben


vaak drie kamers. De woning is onderdeel van een



geïsoleerd zijn, is er geen sprake van na-isolatie. Wel


zijn veel conventionele ketels inmiddels vervangen

weinig flats traditioneel gebouwd worden.

door HR-ketels.



75,6

Aantal bewoners

2,8


64

B ou w dee l


Begane grondvloer

-

-

-

-

-

Dak hellend

-

-

-

-

-

Dak plat

-

-

-

-

-

Voorgevel gesloten

14,0

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


7,6

3,10

2,00

-

-


14,0

0,40

0,40

2,33

2,33


-

-

-

-

-


7,6

3,10

2,00

-

-

Zijgevel gesloten

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-


-

-

-

-

-




Tapwater



Ventilatie




Pakket van H uidi g




Dakisolatie (plat)



HR++ glas

x

€


x

€ 2.139



33

€

499

€ 2.139

€ 2.638


623

535


509

509

EI (-)

1,32

1,18

C

B

Energielabel

zeer energie zuinig

zeer energie zuinig

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A++ < 0,50 0,51-0,70 0,71-1,05

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

DD EE

A AA+ BB

1,06-1,30

CC

1,31-1,60

1,61-2,00

DD

1,61-2,00

2,01-2,40

EE

2,01-2,40

FF

2,41-2,90

FF

2,41-2,90

GG

>2,90

GG

>2,90

C 1,32


B 1,18



B espa r in g van


88


0


49

65

66

4. Literatuurverwijzing •

Kwalitatieve Woning Registratie 2000, VROM

•

EI-certificaatrekenmethodiek en EPA-adviesrekenmethodiek, SenterNovem, december 2006

•

Brochure ‘Referentiewoningen Nieuwbouw’, Novem, 1999

•

Brochure ‘Referentiewoningen Bestaande Bouw’, Novem 2001

•

‘Investeringskosten EPA maatregelen bestaande bouw’, DHV februari 2006

•

‘Binnentemperatuur bij EPA-W berekeningen’, DGMR, november 2006/maart 2007

•

Energieprijzen, bron SenterNovem

67

SenterNovem is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken en voert beleid uit voor verschillende overheden op het gebied

Kompas, energiebewust wonen en werken

van innovatie, energie & klimaat en milieu & leefomgeving en draagt zo bij aan innovatie en duurzaamheid. Meer informatie:

SenterNovem voert in opdracht van VROM Kompas,

www.senternovem.nl

energiebewust wonen en werken uit. Dit programma heeft als doel bij te dragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving. Het accent

Swentiboldstraat 21

ligt hierbij op de grootschalige inzet van beproefde

Postbus 17

instrumenten. Het programma gaat vooral uit van de

6130 AA Sittard

mogelijkheden bij doelgroepen in de markt.

Telefoon 046 420 22 02

Deze doelgroepen zijn:

Telefax 046 452 82 60

– gemeenten – woningbouw:

Uitgave: SenterNovem

projectontwikkelaars;

Maart 2007

woningbouwcorporaties;

publicatienummer 2 KP WB 0618

• • • •

eigenaar-bewoners; particuliere verhuurders.

– utiliteitsbouw:

Opdrachtgever: SenterNovem Sittard

• institutionele beleggers; • projectontwikkelaars; • eigenaar-gebruikers

Research: EBM-consult B.V. te Arnhem

(kantoor- en schoolgebouwen);

•

huurders kantoorgebouwen.

Meer informatie www.senternovem.nl/kompas

Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan SenterNovem geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Bij publicaties van SenterNovem die informeren over subsidieregelingen geldt dat de beoordeling van subsidieaanvragen uitsluitend plaatsvindt aan de hand van de officiële publicatie van het besluit in de staatscourant.

Redactie: DGMR Bouw B.V. te Arnhem Fotografie: Hans Pattist

Voorbeeldwoningen bestaande bouw Kompas energiebewust wonen en werken in opdracht van

Recommend Documents