Volg het Oranjespoor!

Oranje op het Veen!

Volg het Oranjespoor!

1. Koninklijke Wachtkamer

10. Repelaerstraat

2. Zuylichemstraat

11. Abraham Amptstraat

3. Hofwijckplein

12. Grachten

4. Oranjelaan

13. Dunne Bierkade

5. Hoefkade

14. City Mondial

6. Van Limburg Stirumstraat

15. Stationsweg

7. Oranjeplein

16. Huygenspark

8. Van Hogensdorpstraat

17. Zieken

9. Van der Duynstraat

18. Haagse Hoge Toren (Rijswijseplein 786)

!

Over het boekje:

Volg het Oranjespoor in de Stationsbuurt! In deze route worden18 locaties belicht. Veel van deze straten zijn genoemd naar de hoofdrolspelers van de omwenteling van de Franse tijd naar het Koninkrijk der Nederlanden. Naast 18 locaties introduceert het boekje laagdrempelig 18 hoofdrolspelers van het huis van Oranje-Nassau. We gaan in vogelvlucht door de geschiedenis en komen na ruim 400 jaar in onze eigen tijd uit.

!

Het boekje is geschreven door Wimmie Hofstra van Hofcultuur in opdracht van City Mondial in het kader van de vieringen rond 200 jaar Koninkrijk in Den Haag.

!

Drs. F.W. Hofstra, Hofcultuur Peter Duivesteijn, directeur City Mondial

!

Routebeschrijving:

1. U vertrekt vanaf de Koninklijke Wachtkamer. Steek de straat over en ga rechtsaf. 1e straat links 2. Zuylichemstraat. Deze straat gaat over in 3. Hofwijckplein. 1e weg links 4. Oranjelaan. Ga bij het 1e kruispunt rechts. Bij het kruispunt is de 5. Hoefkade. Ga hier niet in, maar ga rechts de Stationsweg in. 1e straat links 6. Van Limburg Stirumstraat. Loop de straat door. U komt uit op 7. het Oranjeplein. Ga rechts. 1e straat rechts is 8. de Van Hogendorpstraat. De hofjes zijn aan uw rechterkant. Loop de straat uit en gaat links. 1e straat links 8. Van der Duynstraat. Als u deze uitloopt komt u weer op het Oranjeplein. U gaat rechtsaf de volgende straat in bij de moestuintjes. Dit is 10. de Repelaerstraat. Neem de 1e straat links. 11. U komt op de Abraham Amptstraat. Deze komt uit op het Groenewegje aan de gracht. Sla linksaf en ga daarna rechts de brug over. Direct na de brug rechtsaf slaan. U loopt op de 13. Dunne Bierkade naast de gracht. Bij het kruispunt is in het hoekpunt 14. City Mondial. Na uw bezoek aan City Mondial kan u rechts de Wagenbrug over. U loopt een stukje op 15. de Stationsweg en gaat links het 16. Huygenspark in. Aan het einde van het park gaat u een klein stukje naar links. Hier is het douanekantoortje. Achter de heuvel bij het zebrapad ligt de Trekvliet aan het 17. Zieken. Ga terug richting het park en steek bij de tramsporen de weg over richting de 18. Haagse Toren. Mocht u uw voetstappen in vogelvlucht willen nagaan, dan kunt u genieten van het uitzicht in het Penthouse van de Haagse Toren.!

Voorwoord:! !

Als ode aan het 200-jarig bestaan van ons Koninkrijk viert Den Haag 4 dagen feest. De Stationsbuurt is de aangewezen plek om deze festiviteiten mee te maken. De buurt heeft een bijzondere verbintenis met het Oranjehuis. Oranje is de kracht van het verbinden en de Stationsbuurt is de buurt van verbindingen. Hier waren de uitvalswegen naar steden en dorpen; van trekschuit tot stoomtrein en van koets tot paardentram. Verbinden in het algemeen en vervoer in het bijzonder zal dan ook het centrale thema zijn van de feestelijkheden in de Stationsbuurt.  ! De Stationsbuurt doet de aftrap voor de feestelijkheden op de middag voorafgaand aan deze viering met een schitterende vaartocht over de Haagse Trekvliet. Op 11 september 2015 is het 250 jaar geleden dat Mozart aankwam met de trekschuit op het Zieken in de Stationsbuurt op uitnodiging van prinses Carolina, de zus van de aanstaande stadhouder Willem V.  Tijdens de viering kunt u de aankomst met de trekschuit op het Zieken herbeleven, terwijl een operazangeres aria’s ten gehore geeft die hij componeerde.! Ook zal de Koninklijke Wachtkamer van het Hollands Spoor worden opengesteld en worden er speciale rondvaarten over Oranje georganiseerd. U kunt tijdens de viering, maar natuurlijk ook daarna het Oranjespoor door de wijk volgen met dit bijzonder boekje in de hand, waarin bepaalde straten worden beschreven, die onlosmakelijk verbonden zijn met het huis OranjeNassau en waarin een korte luchtige beschrijving wordt gegeven van de familie Oranje-Nassau door de eeuwen heen. Het boekje zal door acteurs in historische kleding aan buurtbewoners en geïnteresseerden worden uitgedeeld. De route kan zelfstandig worden gevolgd, maar ook onder begeleiding van een gids te voet, op de fiets of met de step worden gemaakt. De viering valt gedeeltelijk samen met Open Monumentendag en het evenement Mozart in Den Haag, waardoor het mogelijk is om -als men eenmaal de smaak te pakken heeft- meer van het Koninklijk Den Haag te zien en te horen. !

Een planologisch monument ! voor het Koninkrijksjubileum!

!

Wijk van verbindingen De Stationsbuurt is het knooppunt van verbindingen. Hier waren de uitvalswegen over land en water naar steden en dorpen. Vervoer stond centraal: van trekschuit tot stoomtrein, van koets tot paardentram en van stoomboot tot goederentrein. De bezoekers en inwoners van Den Haag kwamen hier langs het douanekantoortje (1827) op het Rijswijkseplein, waar belasting werd betaald. Via de Trekvaart en de spoorweg werden grondstoffen aangevoerd voor de meubelfabriek Horrix, en de beide metaalfabrieken: Enthoven en de Prins van Oranje.

! !

Afbeelding 1: Station Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij

Stadsuitbreiding eerste fase Lange tijd vond alle bebouwing van Den Haag plaats binnen de grachtengordel, totdat door de explosieve bevolkingsgroei in het midden van de 19e eeuw de grenzen werden verlegd. Het inwonertal van Den Haag groeide explosief dankzij de industrialisatie van circa 70.000 in 1850 tot meer dan 206.000 in 1900. Voor deze mensen was huisvesting nodig. De stadsuitbreiding gebeurde als eerste aan de andere kant van de stad. Koning Willem III verkocht het rij- en wandelpark van zijn vader (1854)

aan stadsbestuur, die hier een riant woonpark aanlegde. Zo ontstond het Willemspark, een prachtige wijk met classicistische villa’s voor de toplaag van de bevolking. Hier, in het oostelijke gedeelte van de Zusterpolder werd ook gebouwd. Er ontstond een woonwijk op de veengrond, de Stationswijk. De bebouwing begon rond het station van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (nu Hollands Spoor). Hier had Den Haag enkele decennia eerder in het midden van de weilanden op Rijswijks grondgebied een station gebouwd voor de stoomtrein, die Den Haag met Amsterdam (1843) en Rotterdam (1847) verbond. Enkele wegen werden aangelegd om het station met het centrum te verbinden. De Stationsweg en de Huygensstraat werden omstreeks 1860 aangelegd.

!

Viering van 50 jaar Koninkrijk laat een Oranjespoor na in de wijk De gemeente kwam later, in 1862 met het ’plan voor den aanleg van het zuidoostelijk gedeelte der stad tegenover den Zuidwal’. De wijk zou de grandeur moeten krijgen van de Archipelbuurt. Er werd gebouwd voor de gegoede burgerij. Grote luxueuze panden aan de Stationsweg, het Huygenspark en het Oranjeplein verrezen.

!

Afbeelding 2: detail kaart Den Haag 1870, collectie Gemeentearchief Den Haag

De straten in de Stationsbuurt zijn op te vatten als ’planologisch monument’ voor de viering van 50 jaar Koninkrijk. Op beperkte schaal werd een aanzet gedaan voor een prestigieuze woonwijk, waarbij de straten vernoemd werden naar de hoofdrolspelers van de vorming van het Koninkrijk. Daarmee is een deel van de wijk op te vatten als product van de Haagse tijdgeest van de jaren zestig van de 19e eeuw. Elders in Den Haag en Scheveningen waren tevens tal van jubileumactiviteiten. Op 17 november 1863, werd in het Willemskwartier de eerste steen gelegd voor het kolossale Monument 1813, een ware apotheose van het Nederlandse Koninkrijk. Dit was exact een halve eeuw na het voorlezen van een proclamatie waarin werd opgeroepen tot een nationale opstand, met als doel de Fransen uit het land te verdrijven en de Prins te verwelkomen als leider. Op 24 augustus 1865, de geboortedag van koning Willem I, werd in Scheveningen, de gedenknaald onthuld, die een blijvend aandenken zou zijn aan de terugkeer van de Prins van Oranje op de plek van aankomst op 30 november 1813. Al deze onthullingen gingen gepaard met grootschalige feesten. Er waren volksfeesten, parades, feesttoespraken etc. Den Haag en Scheveningen waren in de ban van de viering van het 50 jarig jubileum. Het was dan ook een logische stap om het nieuw geplande wijkje een Koninkrijkstintje mee te geven. Maar vorstelijk zou het niet helemaal worden. Op de kaart van 1870 is de eerste uitleg van de stad richting station duidelijk weergegeven. Het Oranjeplein is in Franse classicistische stijl aangelegd, zoals blijkt uit het strakke symmetrische patroon.

!

Volkswijk De bouw van de luxe woningen kreeg geen gewenste navolging. De drassige polder was niet in trek bij middenstanders en rijke potentiële kopers. Ziektes als cholera en tyfus lagen in het veen altijd op de loer, was de gangbare gedachte. Bovendien was het er druk, vies en luidruchtig vanwege de aanwezige industrie. Het gat tussen het veen en het zand was niet te dichten. Van echte planning van overheidswege was geen sprake. De grote vraag naar goedkope woonruimte voor arbeiders die van het platteland naar Den Haag trokken om werk te zoeken werd vanaf omstreeks 1876 gevonden in de bouw van de Schilderswijk en de overige delen van de Stationsbuurt. De bouw werd overgelaten aan particulieren. Woningen

werden uit de grond gestampt. Tegelijkertijd werd aan de Van Limburg Stirumstraat een van de mooiste en grootste kerken van Den Haag gebouwd, de Sint-Josephkerk, een ware blikvanger. Veel van de straatnamen in deze delen van de wijk hebben ook te maken met de omwenteling. De trend werd dus doorgezet.

!

Wereldberoemd onderwijs in de Schilderswijk In 1885 werd Jan Ligthart aangesteld als hoofd van de openbare school voor onvermogenden aan de Tullinghstraat in Den Haag. Ligthart was een internationaal bekende pedagoog met vernieuwende ideeën over de opvoeding, die als ’een kunst uit liefde voor het kind’ moest zijn. De onderwijzer moet begrip hebben voor het kind en zich in de gevoelswereld van het kind verdiepen. Deze ’hartepedagogiek' viel ook in de smaak bij het Koningshuis. Aan het begin van 1914 kwam Koningin Wilhelmina incognito op bezoek bij de school van Jan Ligthart. Geïnspireerd door het gedachtegoed van Jan Ligthart werd later voor Juliana een onderwijzeres aangesteld die de methode van Ligthart in de praktijk bracht.

!

Sociale binding volkswijk In tijden van economische tegenspoed is het verbindende karakter van deze volkswijk groot, zoals onder meer bleek uit de oprichting van voetbalvereniging Oranjeplein in 1936, waar vele werklozen uit de buurt actief waren. In de jaren zeventig en tachtig gaat de buurt erg achteruit en verpaupert. Het tij keert aan het eind van de vorige eeuw als er nieuwe huizen worden gebouwd.

!!

Betere tijden Tegenwoordig is de Stationswijk een multi-culturele buurt die bruist van creativiteit en energie. De moestuintjes, de sporthal, scholen als de Prinses Ireneschool, de Jan Ligthartschool, de speeltuin op het Oranjeplein en het strandstoelenproject in het Huygenspark, hebben een verbindende functie. Het zijn de ontmoetingsplekken voor buurtbewoners. Van de slecht gebouwde woningen is weinig over. Aan het eind van de vorige eeuw komen er nieuwe huizen en verbeterde de buurt. Enkele pareltjes zijn door particulier initiatief voor de toekomst behouden, zoals de voormalige SintJosephschool aan de van der Duynstraat en de hofjeswoningen aan de van Hogendorpstraat.

!

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

1. Koninklijke Wachtkamer: Stationsplein! Volgens het protocol hoeft de Koning(in) nooit te wachten. Toch is wachten soms zelfs voor de Koninklijke familie noodzakelijk. Daarom werden op diverse stations in de buurt van Koninklijke paleizen wachtkamers ingericht. De wachtkamer stond symbool voor innovatie en vooruitgang in de tweede helft van de 19 de eeuw. Bij de feestelijke opening op 5 oktober 1893 door prinses Wilhelmina en Koningin-regentes Emma werd de Koninklijke Wachtkamer op het Stationsplein een ‘sieraad voor de residentie’ genoemd. De Koninklijke wachtkamer op Hollands Spoor is een van de mooiste exemplaren en werd een paar jaar geleden volledig in oude luister hersteld.

!

! ! ! ! ! ! ! !

Graven van Holland (vanaf 1403) In Den Haag daar woont een graaf en zijn zoon heet Jantje Eeuwenlang woonden de graven van Holland in het kasteel op het Binnenhof. Elke derde dinsdag van september is dit het decor van een van de belangrijkste jaarlijkse politieke gebeurtenissen. Feestelijk gehoede dames en chique aangeklede heren maken hun opwachting in de Ridderzaal, de Troonzaal van Nederland. Nadat de Koning en Koningin met de Gouden Koets bij de Ridderzaal zijn aangekomen, wordt de Troonrede voorgelezen aan de voltallige Eerste en Tweede Kamer en dient de minster van Financiën de begroting in. In de Troonrede staat hoe het land ervoor staat en welke plannen de regering heeft. De begroting geeft aan hoe de regering deze plannen denkt te bekostigen.

2. Appeltjes van Oranje: Zuylichemstraat! Constantijn Huygens was de secretaris van drie opeenvolgende stadhouders in de Gouden Eeuw. Hij kocht in 1630 de heerlijkheid Zuylichem, een gebied in Gelderland. Bijna anderhalve eeuw waren de leden van de familie van Constantijn Huygens, heren van Zuylichem. De heer had (juridische) zeggenschap over het gebied. Net als veel andere regenten voegden zij de naam van de heerlijkheid aan hun achternaam toe: Huygens, heer van Zuylichem. Als eerbetoon aan het Huis Oranje-Nassau voegde Constantijn staan de ’appeltjes van Oranje’ op het wapen van Zuilichem. Bij Koninklijk Besluit werd het wapen op 20 juli 1816 bevestigd aan de gemeente.

Prins Willem van Oranje (1533-1584) ’Saevis tranquillus in undis (rustig te midden van woelige baren).’

Willem van Oranje (1533-1584) wordt ook wel de 'Vader des Vaderlands' genoemd. In de zestiende eeuw is hij een belangrijke edelman en de leider van de opstand van de Nederlanden tegen Spanje. Deze strijd zou tachtig jaar duren. Door deze gewapende strijd legt Willem de basis voor het land Nederland zoals we het nu kennen.

3. Wijcken van het Hof: Hofwijckplein! Hofwijck is de buitenplaats van de familie Huygens aan de Vliet in Voorburg. Het is één van de belangrijkste monumenten uit onze Gouden Eeuw. De buitenplaats is in 1641 ontworpen en gesticht door Constantijn Huygens zelf. In 1914 kwam het buiten in bezit van een Vereniging Hofwijk, die er een museum vestigde gewijd aan leven en werk van de familie Huygens. De tuin heeft een uniek ontwerp in de vorm van het menselijk lichaam. Op de zolderverdieping geeft de tentoonstelling ’Christiaan onder de Sterren’ aandacht aan de uitvindingen van de wereldberoemde wetenschapper Christiaan Huygens, de zoon van Constantijn Huygens.!

Prins Maurits, Prins (1567-1625) ’Door Burgers Daad, op Maurits Raad deez gracht Ontstaat (1613-1619)’ Op initiatief van prins Maurits zijn de grachten in Den Haag gegraven. Maurits staat bekend als een succesvol militair in de tijd van de 80-jarige oorlog. Hij moderniseerde het Staatse leger. Als aanvoerder is hij de geschiedenisboekjes ingegaan met een Paard van Troje-achtige list. Soldaten verscholen zich onder het turf van een turfschip. Het schip werd door de Spanjaarden de stad Breda binnen gebracht. De ontzetting van Breda was daarna snel een feit.

Oranje

4. IJzergieterij: ! Oranjelaan Op 4 september 1840 werd de eerste steen gelegd van de ijzergieterij van A. Sterkman, de latere stoomfabriek ’Prins van Oranje'. Hier werden bruggen, straatmeubilair, buizen, stoommachines en stoomketels gemaakt. In 1868 waren er maar liefst 575 arbeiders aan het werk. De arbeidsomstandigheden waren er erbarmelijk. Lange werkdagen, onveilige werkomstandigheden en kinderarbeid waren aan de orde van de dag. Vincent van Gogh maakt in 1882 een mooie sfeerimpressie van het fabrieksterrein.

1882 Van Gogh, Karlsruhe, Duitsland, Staatliche Kunsthalle

Prins Frederik Hendrik (1584 – 1647) Frederik Hendrik staat bekend als ’stedendwinger’ in de tijd van de 80jarige oorlog. Hij veroverde talloze steden op de Spanjaarden en bouwde prachtige paleizen. Toen Frederik Hendrik in 1647 overleed, maakte Amalia van Solms een mausoleum van paleis ten Bosch ter nagedachtenis aan haar man met als absoluut hoogtepunt de ’Oranjezaal’. In dit paleis gaan koning Willem-Alexander, koningin Máxima en hun kinderen wonen.

5. Kade van Hofland: Hoefkade! Vanaf de Oranjelaan kom je op de Hoefkade. Dit is een van de oudste en langste straten van Den Haag. De straat loopt door de Stationsbuurt, de Schilderswijk en de Transvaalbuurt. De naam is een verbastering van Hofkade, de kade die langs de sloot of wetering vanaf Die Haghe naar de grafelijke weidegrond (nu Transvaal) toeliep. Lange tijd is dit Rijswijks grondgebied geweest. !

!

! Prins Willem II (1626-1650)

Prins Willem II was de enige zoon van stadhouder Prins Frederik Hendrik en Amalia van Solms. Hij volgde in 1647 zijn vader op als stadhouder. Al snel raakte hij betrokken bij een conflict over de inkrimping van het leger. Dat gebeurde na de ondertekening van de vrede van Münster die een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog in 1648. Toen Willem II in 1650 onverwacht overleed, benoemden de Staten van Holland en de meeste andere gewesten geen nieuwe stadhouder meer. Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk brak aan.

6. Driemanschap: ! Van Limburg Stirumstraat!

!

De eerste straten die werden aangelegd lagen tussen het Oranjeplein en de Stationsweg. Het waren de Van Limburg Stirumstraat, de Van Hogendorpstraat en de Van der Duynstraat. De straten zijn vernoemd naar het Driemansschap dat een belangrijke rol heeft gespeeld bij de omwenteling van de Franse tijd naar het Koninkrijk der Nederlanden. Na de nederlaag van Napoleons leger in oktober 1813 brak een maand later volksopstand uit in Den Haag. Van Hogendorp, een voormalige Oranjegezinde regent zette aan tot een nationale opstand om de Fransen te verdrijven. Dat deed hij samen met graaf Van Limburg Stirum, die als gouverneur van Den Haag het militaire bewind op zich nam. De tijd was rijp voor verandering. De zware schade aan de handel en de scheepvaart zorgde ervoor dat het land tot armoede was vervallen. De verplichte dienstplicht en de vele doden op de slagvelden maakte de bevolking rijp voor verandering. Het Driemanschap vaardigde de proclamatie uit waarin een Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden werd uitgeroepen.

!

In een gedeelte van de Van Limburg Stirumstraat werden voorname huizen gebouwd, zoals die ook aan het Oranjeplein stonden. Dit was niet het enige bijzondere aan de straat. Een van de mooiste en grootste kerken van Den Haag werd er in1886-1888 gebouwd. De SintJosephkerk was een grote katholieke kerk. Het gebouw stamt uit de tijd dat de bevolking van de Schilderswijk sterk groeide. De kerk werd ontworpen door Evert Margry, een leerling van de beroemde Rijksbouwmeester Pierre Cuypers, bekend van het Centraal Station en het Rijksmuseum in Amsterdam. De Josephkerk werd in de jaren zeventig van de vorige eeuw gesloopt.

proclamatie 17 november 1813

“Oranje Boven! Holland is vry.

De bondgenooten trekken op Utrecht.

De Engelschen worden geroepen.

De Franschen vlugten aan alle kanten.

De zee is open.

De koophandel herleeft.

Alle partijschap heeft opgehouden,

Als het geledene is vergeeten.

En vergeeven.

Alle de aanzienlijken komen in de regeering.

De regeering roept den Prins uit

Tot Hooge Overheid.

Wij voegen ons bij de bondgenooten

En dwingen den vijand tot vrede.

Het volk krijgt een vrolyken dag

Op gemeene kosten.

Zonder plundering noch mishandeling.

Elk dankt GOD.

De oude tijden komen wederom.

Oranje Boven!”

7. Verbroedering: Oranjeplein! Van een heuse voetbalclub voor werklozen in de tijd van economische crisis (1936) en een zeepkistenrace voor kinderen (1969) tot het aanplanten van bijzondere bomen en heesters door de bewonersgroep Oranjeplein (2002); Het Oranjeplein was en is de centrale spil in de buurt. De speeltuin en het park zijn de ontmoetingsplek voor buurtbewoners en hun kinderen. De indrukwekkende huizen die nog aan twee kanten aan het het park grenzen, zijn in de jaren zestig van de 19e eeuw gebouwd. Het was een eerste aanzet tot wat een luxe wijk zou moeten worden. De bewoner had aan de voorzijde van zijn huis uitzicht op een fraai plantsoen en aan de achterkant op woningen van de hardwerkende arbeiders.

Koning-Stadhouder Willem III (1650-1702) Willem III voerde strijd tegen de Franse overheersing in Europa. De Zonnekoning Lodewijk XIV was zijn voornaamste tegenstander. Willem III trouwde in 1677 met zijn Engelse nicht, Mary Stuart (1662-1695). Hij landde met zijn leger van 15.000 man op de Britse kust tijdens de zogeheten 'Glorious Revolution' en verdreef Jacobus II van de troon. Het Oranje-echtpaar werd een jaar later tot Koning en Koningin van Engeland, Schotland en Ierland gekroond.

8. Driemanschap: ! Van Hogendorpstraat! In de Frans-Bataafse tijd had Van Hogendorp allerlei politieke teksten geschreven, waaronder een schets voor een toekomstige grondwet. Na het vertrek van de Fransen uit Den Haag nam hij de leiding en voorkwam dat in de ontstane machtsvacuüm het land tot chaos verviel. Hij stelde een proclamatie op om het landsbestuur voor de familie Oranje-Nassau veilig te stellen. Op uitnodiging van het Driemanschap arriveert op 30 november Willem Frederik, de Prins van Oranje op het strand van Scheveningen. Van Hogendorp was voorzitter van een commissie die de Grondwet van 1814 tot stand bracht. Deze werd aangenomen toen Willem Frederik zich in

Amsterdam tot soeverein vorst uitriep. In de straten tussen de Van Limburg Stirumstraat, de Hogendorpstraat en de Van der Duynstraat bouwde de 'Vereeniging tot Verbetering der Woningen van de Arbeidende Klasse' tussen 1863-1869 zo'n 170 arbeiderswoningen. De meeste huizen zijn verdwenen, alleen (een deel van) het arbeidershofje aan de Van Hogendorpstraat bestaat nog.

Prins Johan Willem Friso (1687-1711) Prins Johan Willem Friso volgde in 1696 zijn vader op als stadhouder in Groningen en Friesland. Toen in 1702 de kinderloze Stadhouder-Koning Willem III kwam te overlijden had hij zijn achterneef Johan Willem Friso aangewezen als zijn universeel erfgenaam. Deze neemt daarop de titel Prins van Oranje aan.

9. Driemanschap: ! Van der Duynstraat! Frans Adam graaf van der Duyn, heer van Maasdam was officier en kamerheer van de erfprins. Samen met Van Hogendorp en Van Limburg Stirum vormde hij na het vertrek van de Fransen eind 1813 het Driemanschap. In 1814 en 1815 maakte hij deel uit van de commissies die de Grondwet opstelden. In 1815 was hij buitengewoon lid van de dubbele Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden tijdens de goedkeuring van de grondwet van 1815. Daarna werd hij Gouverneur van het Zuidelijk deel van Holland.

!

Het schoolgebouw in de van der Duynstraat in Den Haag bestaat meer dan een eeuw. Bijna zeventig jaar is in het gebouw streng katholiek onderwijs gegeven aan jongens. De voormalige school staat er nog steeds dankzij de groep kunstenaars van vereniging Alte Wik. Aan de buitenkant is niet veel veranderd, de gevel draag nog altijd de naam ‘Sint Jozefscholen’.

Prins Willem IV (1711-1751) Prins Willem IV werd in 1747 de eerste stadhouder in alle gewesten van de Republiek der Verenigde Provinciën. Hij was al eerder stadhouder geworden in Groningen en Gelderland. Onder dreiging van een Franse inval gingen ook de andere gewesten overstag. In deze periode werd in alle gewesten de erfopvolging van het stadhouderschap ingevoerd, in de mannelijke en de vrouwelijke lijn.

10. en 11. Staatsmannen: ! Repelaerstraat & Abraham Amptstraat! De Repelaerstraat en de Abraham Amptstraat zijn genoemd naar staatsmannen. Zo voerde Repelaer in 1795 de onderhandelingen met de Fransen. Met het uitroepen van de Bataafsche Republiek in 1795 eindigde na twee eeuwen Nederlandse Republiek. De nieuwe staat onderschreef de idealen van de Franse Revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Nog datzelfde jaar werd Repelaer gearresteerd op beschuldiging van landverraad. Repelaer werd betrapt op correspondentie met de uitgeweken stadhouder. Hierop stond de doodstraf. Gelukkig werd het doodvonnis omgezet in gevangenisstraf. Na de Franse tijd vervult hij diverse ministersposten. Aan de Repelaerstraat/Spinozastraat hebben de buurtbewoners kleine moes- en siertuintjes aangelegd.

Prins Willem V (1748-1806) Met 'Prinsjesdag' werd de verjaardag van Prins Willem V (1748-1806) bedoeld. Op zijn geboortedag, 8 maart demonstreerden de Oranjegezinden hun trouw aan de stadhouderlijke familie. Dit leidde regelmatig tot ongeregeldheden met hun tegenstanders, de Patriotten. In 1752 bracht de vierjarige prins een bezoek aan de Franse ambassadeur en reed in een gouden koets getrokken die door acht paarden werd getrokken. De basis voor de hedendaagse rijtocht op Prinsjesdag was gelegd.

12. 400 jaar: Grachten! We vieren dit jaar dat de Oranjes 200 jaar op de troon zitten. De verbinding van het huis van Oranje met Den Haag is minstens twee keer zou oud. Den Haag is de stad van de Graven van Holland en bijna vierhonderd jaar de residentie van de familie van Oranje-Nassau. Op verzoek van admiraal-generaal Prins Maurits werden precies 400 jaar geleden de grachten rondom het centrum gegraven. De Singelsgrachten rond het dorp Den Haag waren een verdedigingsgordel tegen de Spanjaarden in de 80-jarige oorlog. In 2013 sloten Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hun kennismaking-tour na de troonswisseling af met een rondvaart door de Ooievaart.

Koning Willem I (1772-1843) ’…zoals een goed en getrouw Koning schuldig is te doen.’

!

In 1813 wordt de zoon van prins Willem V door het driemanschap Van Hogendorp, Van der Duyn van Maasdam en Van Limburg Stirum namens het Nederlandse volk tot soeverein vorst benoemd. De titel Koning is na de Franse tijd nog wat beladen, maar als op het Weens congres (1814 -1815) wordt besloten ons grondgebied samen te voegen met de Zuidelijke Nederlanden (het latere België) wordt Willem I als Koning der Nederlanden op 21 september in Brussel ingehuldigd.

13. In dienst van Oranje-Nassau:

Dunne Bierkade! Deze gracht ademt nog helemaal de sfeer van de Gouden Eeuw, met name het huis van stadsarchitect Balckeneynde (nr. 18) neemt ons terug in deze tijd. Het is gebouwd door Pieter Post in samenwerking met stadstimmerman Balckeneynde, die ook verantwoordelijk was voor de bouw voor Paleis Noordeinde en Paleis ten Bosch. In het huis ernaast woonde Paulus Potter. Hij schilderde op 21 jarige leeftijd De Jonge Stier (1647). In het daaropvolgende pand is het museum van Jan van Goyen gevestigd (rode luiken). Ook diens schoonzoon, de wereldberoemde Jan Steen woonde en werkt hier op de Dunne Bierkade.

Koning Willem II en Anna Paulowna "Opdat ik toch altijd bij u ben." Willem II staat bekend als de held van Waterloo. Hij vocht tegen Napoleon en won de veldslag. Hij was getrouwd met Anna Paulowna, een telg uit de Russische tsarenfamilie. Willem II wilde van Den Haag een klein SintPetersburg maken met prachtige paleizen en statige pleinen. In 1848 tekende hij de Grondwet die gezien wordt als het begin van de huidige parlementaire democratie. Niet de koning, maar de ministers zijn verantwoordelijk voor het beleid. Omdat zijn invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer eindigde schonk hij het meer dan levensgroot portret dat er nog steeds hangt: "Opdat ik toch altijd bij u ben."

14. Epicentrum van Oranje: ! City Mondial! Oranje is verbinden en City Mondial de verbindende schakel voor bewoners, bezoekers en bedrijven. Het Informatiecentrum op de hoek Wagenstraat/Dunne Bierkade is Toeristisch Informatie Punt (VVV) en tevens de ontmoetingsplaats voor bewoners en bedrijven van de Schilderswijk, Transvaal, Rivierenwijk en de Stationsbuurt. Tijdens de viering van 200 jaar Koninkrijk wordt vanuit hier een scala van activiteiten gecoördineerd, die in de Stationsbuurt/Schilderswijk worden georganiseerd. U kunt hier een programma-overzicht krijgen van de activiteiten. Er zijn themavaarten, fiets-, wandel- en steptochten en rijtochten. Ook zijn er tal van kinderactiviteiten, een markt en workshops.!

Koning Willem III (1817-1890) De Koningstraat is naar Koning Willem III genoemd. Hij was aan het bewind tijdens de viering van het 50 jarig jubileum van het Koninkrijk. Hij was meer dan 30 jaar koning, terwijl hij aanvankelijk deze functie niet wilde vervullen omdat hij het moeilijk kon verkroppen dat zijn bevoegdheden als koning door zijn vader waren ingeperkt. Hij had een slecht huwelijk met zijn volle nicht Sophia van Württemberg. Willem III speelde een verbindende rol bij twee grote rampen die in het rivierengebied plaatsvonden. Door dijkdoorbraken waren hier grote overstromingen. Tegen het einde van zijn leven trouwt hij met de veel jongere Emma en krijgt een dochter Wilhelmina.

15. Meubelfabriek: Stationsweg! In 1850 werd op de hoek van de Stationsweg en de Hoefkade de eerste steen gelegd voor de meubelfabriek Horrix. Van het Koninklijk Huis kregen de ondernemers de toestemming om de naam Anna Paulowna aan de fabriek te verbinden. In deze meubelfabriek werden de meubels gemaakt voor Paleis Noordeinde, Paleis ten Bosch, Oranje Nassau’s Oord, Hollands Spoor en het Kurhaus.

Afbeelding: Anna Paulowna!

Koningin Emma (1858-1934)

!

Als Koning Willem III in 1890 sterft, is zijn dochter Wilhelmina nog te jong om te regeren. Koningin Emma neemt daarom als regentes het bewind voor haar dochter waar. Als regentes herstelt zij het aanzien van de monarchie door haar verstandig en waardig optreden. Bovendien vergroot zij de populariteit van de dynastie door met haar dochter in het land vele bezoeken af te leggen. De Koninginnestraat is naar haar vernoemd

16. Statige parken: Huygenspark! Het Huygenspark en de Huygensstraat zijn genoemd naar Constantijn Huygens (1596-1687). Hij was in dienst van drie opeenvolgende Oranje-stadhouders in de Gouden Eeuw. Naast zijn diplomatieke loopbaan als secretaris en raadsheer, schreef Constantijn gedichten en componeerde hij muziek. Het was de tijd van vernieuwende wetenschappers, filosofen, uitvinders en kunstenaars. De jonge Rembrandt zou door Constantijn zijn ontdekt. Roem en faam viel ook ten deel aan zijn zoon Christiaan Huygens (1629-1695), de wetenschapper die internationaal veel meer bekendheid geniet dan zijn vader. Deze man van de ’wetenschappelijke revolutie’ bewees dat Saturnus een ring had en was uitvinder van onder meer het slingeruurwerk en de toverlantaarn.!

Koningin Wilhelmina (1880 - 1962) ’Eenzaam maar niet alleen’ Koningin Wilhelmina heeft een halve eeuw op de troon gezeten. Een van de meest ingrijpende gebeurtenissen voor het Koningshuis vond plaats op maandag 18 november 1918. Toen een massale aanhankelijkheidsbetoging voor het Nederlands Koningshuis plaatsvond op het Malieveld. Als staatshoofd maakte Wilhelmina twee wereldoorlogen en de dekolonisatie van Indonesië mee.

!

17. Mozart: Zieken!

Op 11 september 2015 is het 250 jaar geleden dat Mozart in Den Haag aankwam met de trekschuit. De familie Mozart kwam op uitnodiging van prinses Carolina, de zus van de aanstaande stadhouder Willem V. Mozart componeerde voor haar enkele aria’s. Een half jaar later was de plechtige inhuldiging van stadhouder Willem V. Voor deze gelegenheid componeerde Mozart een reeks variaties op het Wilhelmus. Tijdens het feestmaal op paleis Noordeinde levert de familie Mozart een muzikale bijdrage. De familie Mozart blijft in Den Haag langer dan gepland. Amadeus en zijn zusje liepen hier waarschijnlijk tyfus op. Beide kinderen worden ernstig ziek, maar herstellen door de goede zorgen van de lijfarts van het hof.

Koningin Juliana (1909 - 2004) Koningin Juliana zou volgens eigen zeggen maatschappelijk werkster zijn geworden als zij niet van Koninklijke bloede was. Van 1950 tot 1956 was zij Hoofd van de Nederlands-Indonesische Unie” en tot 1975 maakte ook Suriname deel uit van het koninkrijk. In februari 1953 vond de watersnood in Zeeland plaats. Juliana was snel ter plaatse om de getroffen bevolking te troosten en moed in te spreken.

18.Oranje Boven: ! Haagse Hoge Toren! De wandeling kunt u afronden door een bezoek te brengen aan het hoogste balkon van Nederland: de Haagse Toren. Vanuit hier heeft u een prachtig uitzicht over de Stationsbuurt en kunt u het Oranjespoor door de wijk volgen. Het is een van de hoogste gebouwen van Den Haag en geïnspireerd door het Flatiron Building (1902) in New York. Net als het Flatiron Building heeft het de vorm van een strijkijzer. Helemaal bovenin kunt u onder het genot van een hapje of drankje genieten van het verstrekkende uitzicht. Zo ontdekt u dat de Oranjes nog meer sporen in de stad hebben nagelaten. Met mooi weer strekt het uitzicht van de Oranjes zich uit van werkpaleis Paleis Noordeinde tot residentie Paleis ten Bosch en van de Troonzaal op het Binnenhof tot de Koninklijke Stallen.

Koningin Beatrix (1938)

In het hartje van de Schilderwijk ligt de Koningin Beatrixschool, een brede school met een multi-culturele inslag. Het is een school met de bijbel. Koningin Beatrix regeerde van 1980 tot 2013. Na haar aankondiging van haar aftreden kenschetst minister-president Rutte haar in een toespraak als een 'alom gerespecteerde Koningin met een buitengewone inzet en grote kennis en betrokkenheid’. Koningin Beatrix is de moeder van onze Koning Willem-Alexander en grootmoeder van de drie prinsesjes.

OVERIGE ! STRATEN!

Vijf straten die Zuid-Westelijk gelegen zijn ten opzichte het Oranjeplein werden genoemd naar belangrijke staatslieden, die een belangrijke rol hebben gespeeld voorafgaand en tijdens het bewind van Willem I. Het zijn de Kemperstraat, Falckstraat, de Fanius Scholtenstraat, de Slicherstraat en de Fagelstraat. Hun wapenfeiten op een rij:

!

Joan Melchior Kemper heeft een proclamatie opgesteld waarmee Erfprins Willem zich in de Amsterdamse Nieuwe Kerk uitriep tot soeverein vorst vier maanden na zijn terugkeer in Nederland. Als dank voor bewezen diensten werd hij door Willem I in de adelstand verheven en benoemd tot Tweede Kamerlid.

!

Anton Falck was in Amsterdam als kapitein van de Nationale Garde op de hand van de opstand. Hij haalde de keizerlijke adelaar van de poort van de Landswerf met zijn eigen gardisten, waarna de Orangisten er de brand in staken. Hij vormt met Van Hogendorp en Van der Duyn van Maasdam op 21 november een nieuw Algemeen Bestuur: de overgangsregering. Tijdens het bewind van Koning Willem I vielen hem verschillende ministersposten ten deel, waaronder minister van het 'superdepartement' van Onderwijs, Nationale Nijverheid en Koloniën. Hij voerde een krachtig industriebeleid. Koning Willem I is de geschiedenisboeken ingegaan als Koning

Koopman. Anton Falck heeft bij het economisch beleid een belangrijke rol gespeeld.

!

Fanius Scholten was president College van Raden en Rekenmeesters der Domeinen 1813. Ook hij werd door Koning Willem I bij Koninklijk Besluit verheven in de Nederlandse adel.

!

Van 1813 (tot 1815) was Jan Slicher president-burgemeester van Den Haag. In 1814 en 1815 was hij voor Holland lid van de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden. Hij werd daarop benoemd tot lid van de Tweede Kamer, maar kon door zijn overlijden deze functie niet opnemen.

!

Ook Fagel speelde een rol van betekenis tijdens deze periode. Hij hield zich tot het einde van de Franse tijd in Londen als 'agent' voor het Huis van OranjeNassau bezig met het buitenland beleid. Daarna was hij o.m. in buitengewone dienst als lid van de Raad van State en van 1815 tot 1823 buitengewoon ambassadeur en gevolmachtigd minister in Londen.

!

Koning Willem I stond bekend al ’Kanalenkoning’. Twee straten in de wijk zijn dan ook vernoemd naar waterbouwkundige ingenieurs die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het graven van kanalen en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De straten hebben de namen meegekregen van Jan Blanken en de Kraijenhoff.

!

Kraijenhoff heeft tal van waterbouwkundige ingenieurswerken op zijn naam staan en is tevens, dankzij de door hem ontwikkelde driehoeksmeting van landoppervlakte, de grondlegger van de moderne cartografie.

!

Een drietal straten zijn genoemd naar militairen. De Tullinghstraat is genoemd naar Johan Gerard van Oldenbarneveld genaamd Witte Tullingh. Hij was luitenant-kolonel bij de Haagse schutterij en lid van het Hoog Militair Gerechtshof. Door documenten van Witte Tullingh is de rol van de nationale

garde (schutterij) van ’s-Gravenhage in het algemeen en de rol van hemzelf in het bijzonder tijdens de omwenteling van 1813 precies beschreven.

!

Constantijn Johan Wolterbeek heeft een indrukwekkende loopbaan gehad in de marine. In zijn 62 jaar trouwe dienst werd hij Nederlands viceadmiraal en directeur-generaal van de Marine. Hij werd onder meer onderscheiden als commandeur in de Militaire Willems-Orde.

!

Westenberg vocht in Quatre-Bras en Waterloo voerde hij als luitenantkolonel het 5e bataljon nationale militie met 21 officieren, 454 manschappen en 8 paarden aan. Westenberg werd op 8 juli 1815 benoemd tot ridder van de derde klasse in de Militaire Willems-Orde wegens zijn verdiensten tijdens de beide veldslagen.

!

Tenslotte markeren de Waterloostraat en de Wellingtonstraat het einde van het Oranjespoor in de wijk. De Slag bij Waterloo is een van de bekendste veldslagen uit de geschiedenis. Op 18 juni 1815 werd Napoleon verslagen. Dit betekende het definitieve einde van de Franse heerschappij over grote delen van Europa. De later Koning Willem II speelde een heldenrol. Een monumentaal ruiterstandbeeld van hem is te vinden voor de poort van het Binnenhof bij de Hofvijver. Zijn paard overleefde de strijd niet en werd later opgezet. In de Koninklijke Stallen is het een van de rariteiten. Bij de strijd bij Waterloo had de legeraanvoerder van de Britten, Wellington, een doorslaggevende rol.

!!

Koning Willem-Alexander (1967)

© RVD; foto: Jeroen van der Meyde. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander is 30 april 2013 beëdigd en ingehuldigd in De Nieuwe Kerk in Amsterdam. Hij zet daarmee een eeuwenlange traditie voort. Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat naast Nederland uit de zelfstandige landen Curaçao en Sint Maarten en Aruba. Bonaire, Saba en Sint-Eustatius zijn openbare lichamen van het land Nederland, vergelijkbaar met gemeenten. Koning Willem-Alexander vervulde voorafgaand aan zijn Koningschap een aantal specifieke functies en verricht werkzaamheden op diverse terreinen die zijn betrokkenheid bij de samenleving tonen zoals waterbeheer, infrastructuur en ICT, sport en defensie. Het moderne koningschap kenmerkt zich door innovatie en verbinding. Netwerken van ondernemers worden gefaciliteerd in binnen- en buitenland. Het leggen van contacten en maken van afspraken in een zakelijke omgeving is effectief gebleken. Het sociale gezicht van Koningin Máxima blijkt onder meer uit haar inspanningen voor de micro-kredieten. De prinsesjes Alexia, Catharina-Amalia en Ariane vormen de nieuwe generatie van het Koninkrijk der Nederlanden. Zij staan aan de basis van 400 jaar Koninkrijk…

!

© Sodacan

!! !!