VOGELSANG IP IN VOGELVLUCHT. Uitgave juli 2012

VOGELSANG IP IN VOGELVLUCHT met plattegrond van het domein en wandeltips Bouwfase forum vogelsang 2012 – 2014 Uitgave juli 2012

WELKOM! De internationale plek vogelsang ip is vandaag de dag een plek voor actief herinneren. Het gaat hier niet alleen om his­ torische feiten over het nationaalsocialisme, maar ook om vragen, boodschappen en reflecties over ons leven in de moderne maatschappij. Centraal staat de vraag: Wat heeft Vogelsang nog – of juist – met mij te maken? Wezenlijke delen van het 100 hectare grote complex Vogelsang zijn in 1934 door de nationaalsocialisten gebouwd voor het scholen van speciaal geselecteerde partijfunctionarissen. Van 1946 tot en met 2005 was dit het centrum van een Britse en vervolgens een Belgische militaire oefenplaats. Sinds 2012 ontstaat het nieuwe „Forum Vogelsang“ als informatie-, expositie- en voorlichtingscentrum van vogelsang ip. In totaal 42 miljoen euro aan financiële middelen van de EU, de bonds- en deelstaatregeringen en de aandeelhouders worden geïnvesteerd in het als monument beschermde complex en in de ontwikkeling van een documentatiecentrum over het nationaalsocialisme, een expositie over het nationale park en een „SchauFenster Eifel“. Tijdens de verbouwing is vlakbij de parkeerplaats voor bezoekers een bezoekerscentrum in de cultuurbioscoop vogelsang ip ingericht, dat geopend is voor alle gasten!

Hier kan men onder andere rondleidingen over het historische terrein boeken, in de shop snuffelen of in het restaurant eten. De seminarruimtes zijn het startpunt voor het voorlichtings- en onderwijsaanbod. De bioscoopzaal uit de jaren 50 is beschikbaar voor culturele evenementen en bijeenkomsten. Slechts 200 meter verwijderd van het bezoekerscentrum bieden een circa 2 km lange rondwandelroute en een uitkijk­ punt op de „Burgschänke“ een inkijkje in en uitzicht over het centrale monumentale gedeelte rondom de „Adlerhof“, over de bouwplaats en over het imposante landschap van het nationaal park met de Urftsee. In vogelsang ip bevindt zich ook een Rode-Kruismuseum, een huis van het Duitse Rode Kruis en een zwembad. Verder kunnen bezoekers hier van gedachten wisselen onder begeleiding van een pastoraal werker van Seelsorge Nationalpark Eifel + Vogelsang. Vrijetijdsbesteding en kritische gedachtewisseling met de geschiedenis van deze locatie gaan in vogelsang ip hand in hand. Beide aspecten horen hier thuis en kunnen elkaar aanvullen.

© Mola + Winkelmüller Architekten GmbH, BDA

Uw vogelsang ip-team

DE HISTORIE IN VOGELVLUCHT De hoogvlakte van de Eifel boven het dal van de rivier de Urft is de afgelopen eeuw ingrijpend veranderd: het cultuurlandschap maakte plaats voor de NS-Ordensburg Vogelsang en later de oefenplaats „Camp Vogelsang“. Vandaag de dag hoort een deel van de hoogvlakte bij vogelsang ip | internationale plek in het nationaal park Eifel.

1934 Begin van de bouwactiviteiten in Vogelsang. De eerste spade ging de grond in op 15 maart. Het ontwerp was van de hand van de Keulse architect Clemens Klotz

1936 Aanvang van het onderwijs

1939 Beëindiging van het onderwijs; begin Tweede Wereldoorlog

1940 Beëindiging van een groot deel van de bouwactiviteiten

1942 Gebruik door „Adolf-HitlerSchulen“

1944 Gedeeltelijke vernieling door geallieerde bombardementen

1945 Bezetting door het Amerikaanse leger

1946 Oefenplaats voor Britse militairen

1950 Overdracht aan het Belgische leger

2005 Oprichting van de Standortentwicklungsgesellschaft Vogelsang GmbH

2006 Openstelling voor bezoekers als vogelsang ip | internationale plek in het nationaal park Eifel.

2008 Internationale architectuurwedstrijd over „Forum Vogelsang“ en oprichting van vogelsang ip gemeinnützige GmbH

2009 Oplevering Victor-Neels-brug; het Duitse Rode Kruis neemt „Transit 59“ in gebruik; opening zwembad

2011 Start verbouwing van de voormalige Belgische bioscoop; opening van het museum van het Rode Kruis voor internationaal volkeren- en mensenrecht

2012–2014 Verbouwing Forum Vogelsang

BEZOEKERSCENTRUM Het bezoekerscentrum in de cultuurbioscoop vogelsang ip is uw ontmoetingspunt op deze internationale plek in het natio­ naal park Eifel. Dit is het beginpunt voor de dagelijkse rondlei­ dingen over het terrein. Ook is dit het punt waar wandelaars starten of even pauzeren op hun weg door het nationaal park Eifel. Het team van vogelsang ip antwoordt vragen over de lo­c­atie of de regio. Ter verdieping kunt u in de boekwinkel lit­eratuur kopen over Vogelsang, het nationaalsocialisme en de geschiedenis, de regio, het nationaal park en natuurthema‘s. Bovendien is er gratis informatiemateriaal beschikbaar over wandelingen, accommodatie en dienstregelingen. i

OPENINGSTIJDEN

De bezoekersinformatie is 365 dagen per jaar van 10.00 tot 17.00 uur geopend (op de dag voor Kerstmis en oudejaarsdag van 10.00 tot 14.00 uur).

Horeca in Vogelsang Het restaurant in de cultuurbioscoop vogelsang ip biedt wisselende gerechten, ontbijt en koffie en gebak aan. Ook grote groepen zijn hier welkom. In de zomer wordt het buitenterras bij mooi weer geopend. i OPENINGSTIJDEN Het restaurant is 365 dagen per jaar van 10.00 tot 17.00 uur en tijdens evenementen geopend (op 24 december en oudejaarsdag van 10.00 tot 14.00 uur). Contactgegevens: Tel. +49 (0)2444 912 589 Fax +49 (0)2485 911 495 [email protected]

ROUTEBESCHRIJVING Met het openbaar vervoer Er zijn dagelijkse regionale busverbindingen naar de halte „Vogelsang Parkplatz“ vanaf het station Kall met de nationaal park-shuttle SB 82 (in het weekend en op feestdagen elk uur), met de wildernislijn 63 in het weekend en op feestdagen vanaf Simmerath en op zon- en feestdagen vanuit Gemünd, dagelijkse busverbinding Aken-Vogelsang (lijn SB 63) en terug. Meer informatie: www.vrsinfo.de, www.avv.de Met de auto of met een touringcar B 266 vanuit de richting Einruhr of Gemünd; invoer in navigatiesysteem: 53937 Morsbach, Einruhrer Straße. Het parkeertarief voor de centrale bezoekersparkeerplaats is: 3 euro per voertuig. Heinsberg

Köln

44

553

4

Bonn

Düren Aachen

265

56

399 Hürtgenwald

565

Nideggen

E40

258

Vogelsang Heimbach

Rursee

Eupen

Simmerath

Rurberg Obersee Einruhr

Urftsee

266

Kall Schleiden

Bütgenbach

Hellenthal

265

Büllingen

Tel. +49 (0)2444 91579-0 www.vogelsang-ip.de

1

Nettersheim

258

Blankenheim Dahlem

Prüm

WIJ ZIJN ER VOOR U [email protected]

61

Gemünd

Monschau

Nationalpark Eifel

Euskirchen

Mechernich

Daun

DAGELIJKSE RONDLEIDINGEN i

Rondleiding over het terrein

Bestemd voor: individuele particuliere gasten en gasten met mobiliteitsbeperkingen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis, architectuur en ontwikkeling van Vogelsang; een exclusief kijkje in de bioscoopzaal, „Van Dooren“ en „Burgschänke“ Data en tijden: dagelijks zonder voorafgaande aanmelding 14.00 uur, op zon- en feestdagen tevens om 11 uur Duur: 90 minuten Prijs: 5 euro; met korting 4 euro; kinderen tot 12 jaar gratis Ontmoetingspunt: bezoekerscentrum, cultuurbioscoop vogelsang ip

RONDLEIDINGEN VOOR GROEPEN i

Rondleiding op de berghelling | aanrader!

Bestemd voor: alle groepen zonder mobiliteitsbeperkingen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis, architectuur en ontwikkeling van Vogelsang; een kijkje in de bioscoopzaal, en „Kameradschaftshaus Nr. 5“. Duur: 100 minuten Prijs: 100 euro tot max. 25 personen; elke verdere persoon 2 euro i

Plateaurondleiding

Bestemd voor: alle groepen ook voor mensen met mobiliteitsbeperkingen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis, architectuur en ontwikkeling van Vogelsang; met een kijkje in de bioscoopzaal, „Van Dooren“ en „Burgschänke“ Duur: 90 minuten Prijs: 100 euro tot max. 25 personen; elke verdere persoon 2 euro i

Speciale rondleiding

Bestemd voor: individueel op de groep afgestemd programma Duur: 150 minuten Prijs: 150 euro tot max. 25 personen; elke verdere persoon 2 euro i

Busrondrit

Bestemd voor: groepen met ernstige mobiliteitsbeperkingen met eigen bus Duur: 90 minuten Prijs: 100 euro tot max. 25 personen; elke verdere persoon 2 euro

VERDIEPINGSMOGELIJKHEDEN Naast de rondleidingen worden er ter verdieping speciale mogelijkheden aangeboden voor groepen, afhankelijk van interesse en behoefte: f Voor volwassenen: presentaties f Voor kinderen: ontdekkingsuurtjes f Voor schoolklassen en groepen jongeren: project- en stu- diedagen, hierover kunt u meer lezen in de brochure „Jugendbildung am historischen Ort Vogelsang“ (Voor- lichting voor de jeugd op de historische locatie Vogelsang); te downloaden op www.vogelsang-ip.de; wordt gratis toege- zonden Het volledige aanbod is ook op internet te vinden op www.vogelsang-ip.de

Vogelsang hindernisarm De dagelijkse rondleidingen en de gereserveerde plateaurondleiding zijn hindernisarm.

f in verschillende talen (Duits, Engels, Frans, Nederlands, Spaans, Zweeds, Pools en Russisch)

f met vereenvoudigd taalgebruik (voor personen met leerproblemen)

f voor personen met mobiliteitsbeperkingen/ rolstoelgebruikers

f voor personen met visuele problemen/blinden met begeleiding

f voor personen met gehoorproblemen/doven met begeleiding (geen gebarentaal)

VOGELSANG IP-PARTNER TER PLEKKE Seelsorge Nationalpark Eifel + Vogelsang Het bisdom Aken biedt speciale programma‘s aan voor reflectie op Vogelsang en de nationaalsocialistische ideologie onder christelijke/ethische aspecten. i

Informatie en reserveringen

GdG Hellenthal/Schleiden, Seelsorge in Nationalpark Eifel und Vogelsang, pastoraal werker Georg Toporowsky, tel. +49 (0)2444 91579-27, www.aufwind-spueren.de

Rode-Kruismuseum vogelsang ip Het museum van het Rode Kruis bevat een expositie over internationaal volkeren- en mensenrecht en de geschiedenis en de internationale humanitaire activiteiten van het Rode Kruis. i

Openingstijden

Data en tijden: 1 mei tot en met 31 oktober, op zaterdagen en zon- en feestdagen, 10.00 - 17.00 uur Entree: volwassenen 3 euro, jeugd 2 euro, kinderen tot 12 jaar gratis, gezinstarief 6 euro, groepen (vanaf 6 pers.) 2 euro p.p. Groepsleiding en speciale openingstijden op aanvraag: DRK Euskirchen, tel. +49 (0)2251 79110, www.rkmvip.de

„Transit 59“ Overnachtingsmogelijkheden op zelfverzorgingsbasis voor meerdaagse educatieprogramma‘s worden geboden in het jeugd-, natuur- en milieu-educatiehuis van het Duitse Rode Kruis. i

Informatie en reserveringen

Simon Jägersküpper, DRK Euskirchen, tel. +49 (0)2251 791140

Zwembad i

OPENINGSTIJDEN

Maandag t/m vrijdag van 7.00 - 8.00 uur; maandag, dinsdag en donderdag, 16.00 - 21.00 uur; woensdag, 16.00 - 18.00 uur; vrijdag, 16.00 - 19.00 uur; zaterdag, 11.00 - 17.00 uur; zondag, 9.00 - 17.00 uur Contactgegevens: Schwimm- und Sportverein Vogelsang, Vogelsang 44,53937 Schleiden, Duitsland, tel. +49 (0)2444 914194 [email protected]; www.schwimmbad-vogelsang.de

Evenementenlocatie CULTUUR­ BIOSCOOP De zaal in de cultuurbioscoop vogelsang ip dateert uit de jaren 50 en is volledig in zijn originele vorm behouden gebleven. Dit is een bijzondere locatie voor concerten, theatervoorstellingen, musicals etc. tot maximaal 1.100 bezoekers. Tijdens alle evenementen is het restaurant geopend. i

Evenementen

Data en tijden: altijd actueel op www.vogelsang-ip.de

Locatie voor bijeenkomsten De cultuurbioscoop vogelsang ip kan, met omlijstend programma, voor bijeenkomsten of bedrijfsevenementen worden geboekt. i

Kencijfers cultuurbioscoop vogelsang ip

Ruimtes: bioscoopzaal voor max. 1.100 personen, 6 seminarruimtes van 20 tot 150 personen Service: individueel omlijstend en begeleidend programma, moderne presentatievoorzieningen, vaste prijzen voor dagdelen en hele dagen, full-service uit één hand inclusief deelnemersmanagement, catering- en gastronomieservice Reserveringen: 365 dagen per jaar Contactgegevens: tel. +49 (0)2444 91579-14 [email protected]

WANDELTIPS VOGELSANG IP Het landschap rondom vogelsang ip toont een wijds panorama op het nationaal park Eifel met de Urftsee en de „oerbossen uit tweede hand“ die zich hier ontwikkelen. In dit landschap zijn allerlei wandelroutes te vinden: Rondwandelingen via de Victor-Neels-brug (12 tot 14 km) De brug over de Urftsee biedt toegang tot allerlei interessante wandelroutes vanaf vogelsang ip naar Gemünd, Heimbach, Rurberg en Einruhr – eventueel met een tocht over de stuw­ dam of een aansluitende boottocht. De 124 meter lange, originele hangconstructie van staal en aluminium draagt de naam van de voormalige Belgische commandant Victor Neels. Hij was en is een Europese „bruggenbouwer“ in de geest van wederzijds begrip en tolerantie. Rondwandeling Wollseifen (6,5 km) Rondwandeling over de Dreiborn-hoogvlakte rond het in 1946 ontruimde dorp Wollseifen. vogelsang ip - Einruhr (8,5 km; Eifelsteig/wildernistrail 13,5 km) Wandelroute over de Dreiborn-hoogvlakte naar Einruhr (rechtstreeks of over de Urftsee-stuwdam). Terug van Einruhr met de bus Wildnislinie 63 naar vogelsang ip. vogelsang ip - Gemünd (Eifelsteig/wildernistrail, 7 km) Panoramawandeling van vogelsang ip naar Gemünd over de „Eifel-Blick Modenhübel“ (485 m). Terug vanaf Gemünd met nationaalparkshuttle SB 82.

NATIONAAL PARK EIFEL Groepstochten met natuurgidsen van het nationale park De cultuurbioscoop vogelsang ip is het uitgangspunt voor individuele rondleidingen door het nationale park met gecertificeerde natuur- en landschapsgidsen (ook in het Engels, Nederlands, Frans, Italiaans, Spaans en in Duitse en Nederlandse gebarentaal). Vergoeding: 15 euro per uur en per groep. Verder zijn er elke zaterdag gratis rangertours of huifkartochten vanaf vogelsang ip. i

RANGERTOURS – WILDERNIS ONTDEKKEN

Route/Parcours: de rondwandeling onder begeleiding van rangers van het nationale park gaat door boslandschap en over het open grasland van de Dreiborn-hoogvlakte naar het verlaten dorp Wollseifen. Data en tijden: ’s zondags, 13.00 u in het Duits, duur: 3 uur/6,5 km; licht met een steile helling; gehoorversterking te reserveren Prijs: gratis en zonder aanmelding Ontmoetingspunt: de rangerhoed voor de cultuurbioscoop vogelsang ip Organisatie rangertours, individuele groepsrondleidingen met natuurgidsen en info over hindernisvrijheid: Nationalparkverwaltung Eifel, tel. +49 (0)2444 9510-71, [email protected], www.nationalpark-eifel.de

i

HUIFKARTOCHTEN VOGELSANG IP-WOLLSEIFEN

Data en tijden: elke 1e en 3e zondag van de maanden april tot en met oktober, 11.30 uur en 14.15 uur Prijs: volwassenen 5 euro/persoon, heen en terug 9 euro; kind­ eren/jeugd (tot en met 18) de helft van de prijs voor volwassenen, gezinstarief (ouders met max. 3 kinderen) heen en terug 25 euro Ontmoetingspunt: voor de cultuurbioscoop vogelsang ip, ook open afstapmogelijkheden in Walberhof en Wollseifen Organisator huifkartochten: Reitanlage Steffens, Monschau-Höfen Tel. +49 (0)177 4478041, +49 (0)2472 5369

OMGEVINGSPLATTEGROND

      

 

Nationaal Park

Uitzichtspunt

Informatiepunt Nationaal P

Wandelpad

”Eifel-uitzichten”

Buslijn met nummer

Rangertrefpunt

Poort tot Nationaal Park

Alleen lijnbussen

Loofbos/naaldbos (www.eifel-blicke.de)

Op de Dreiborner Hoogvlakte zijn de toegankelijke wandelpaden gemarkeerd met houten paaltjes en wegwijzers. De ook voor ruiters toegankelijke paden zijn gemarkeerd met een

 

Park

Halteplaats koets

Aanlegplaats Rursee-scheepvaart

Fietspad/ruiterpad (Uitbreiding gepland)

Parkeerplaats



2000 meter

    
     Kaartmateriaal: LvermA NRW, Bonn 2005; Grafische vormgeving: N. Kolster

blauwe ring op de houten paaltjes. Een in de wegwijzers geïntegreerd fietssymbool geeft aan dat het pad ook toegankelijk is voor fietsers.

01 „Malakoff“: dit voormalige entree- en wachtgedeelte ontstond tijdens de tweede bouw­ fase van de „Ordensburg“ vanaf 1937. 02 Wollseifen: moest in au­ gus­tus 946 binnen 3 weken ontruimd worden omdat het een oefenterrein werd voor Britse troepen. 03 Bioscoop voor Belgische troepen: een voorbeelden van de bioscoop­architectuur uit de jaren 50 van de twintigste eeuw. Sinds 2012 cultuur­ bioscoop vogel­­sang ip met tijdelijk be­zoekerscentrum, evenementenlocatie, leercentrum, administratie. 04 Belgische kazerne „Van Dooren“: gebouwd op de fund­ amenten van het, als onderdeel van de „Ordensburg“ geplande, monumentale „Haus des Wissens“. 05 „Burgschänke“: de archi­ tectuur is grotendeels in ori­ ginele toestand behouden geb­­­­­­ leven. Uitzicht op de bouw­ plaats „Forum Vogelsang“. 06 „Adlerhof“: dit terrein vormt het middelste gedeelte van het voormalige „Gemeinschaftshaus“ en loopt langs de bovenkant van de bergwand naar de Urftsee (vanwege de verbouwing t/m 2014 afgesloten). 08 Voormalig ziekenhuis: het huis werd gebouwd als woonverblijf voor de vrouwelijke bedienden in Vogelsang en fungeerde later als ziekenverblijf.

DOMEINPLATTEGROND

Nationalpark Eifel

N 14

12

15 16 11

RONDWANDELROUTE FORUM Nationalpark Eifel

06 17

05

UITKIJKPUNT

08

RONDWANDELROUTE FORUM 04

BEZOEKERSCENTRUM

P

03

Lijnbus

H 500 m

09 Auto en bus Betaalautomaat

P

02

01

Nationalpark Eifel

Nationalpark Eifel

Toegangsweg B 266

Victor-Neels-brug Urftsee 0,7 km tot max. 16%

Informatie tijdens wandelingen U vindt verdere informatie op

Zwembad

de vele borden die u tijdens uw rondwandeling over het

Wollseifen 3,0 km

terrein tegenkomt.

Rode-Kruismuseum voor internationaal volkeren- en mensenrecht

Begeleidend boekje F.A. Heinen/Christina Threuter: „Vogelsang im

Verbouwing Forum tot en met 2014

Uitkijkpunt "Burgschänke" Uitzicht op bouwplaats, "Adlerhof", toren, Urftsee, nationaal park Eifel

Herzen des Nationalparks Eifel, Ein Begleitheft durch die ehemalige NS-‚Ordensburg‘“. In onze boekwinkel verkrijgbaar voor EUR 4,95.

Rondwandelroute Forum door het centrale monumentale gedeelte 2 km, sterke hellingen (niet hindernisvrij)

i

HET TERREIN

f De huisregels van de Duitse Bezoekerscentrum in de cultuurbioscoop t/m 2014

Bundesanstalt für Immobilienaufgaben en van de Standortentwicklungsgesellschaft Vogelsang GmbH zijn van kracht; door het terrein te betre­den verklaart u zich akkoord met deze huisregels.

f Het is niet toegestaan de aangegeven paden te verlaten.

TRANSIT

59

Huis van het Rode Kruis voor jeugd-, natuur- en milieueducatie "Transit 59"

f Er geldt een algemene aanlijnplicht voor honden

f Het betreden van het terrein Alleen voor bestemmingsverkeer

en van gebouwen is op eigen risico, tijdens het wintersei­ zoen gelden beperkingen.

f Op het terrein en in de

Gemünd 7,0 km

Dreiborn 6,0 km

gebouwen is fotograferen en filmen alleen voor privégebruik toegestaan.

f De verbouwingswerkzaamhe-

Stand: Juli 2012

den op het terrein kunnen af en toe storende gevolgen hebben. Onze excuses daarvoor.

09 Belgisch tankstation 11 Toren: de 48 meter hoge toren op de oostvleugel bepaalt het aanzicht van Vogelsang vanuit de verte en is een hoofd­­­­­­el­ement van het burchtuiter­lijk van de „Ordensburg“. Vanwege de verbouwingswerkzaamheden is de toren tot en met 2014 niet toegankelijk. 12 „Fakkeldrager“: op de voormalige „Zonnewendeplaats“ staat de „Fakkeldrager“, een sculptuur dat het racistische ideaal van de „Herrenmensch“ verpersoonlijkt. 14 Voormalige sportfaciliteiten, zwembad: de vanaf 1935 gerealiseerde sportgebouwen maakten een elementair deel uit van Vogelsang als opleidingsfaciliteit. 15 „Thingstätte“: het openluchttheater op de noordelijke helling werd gebruikt voor muziek- en theatervoorstellingen en voor plechtigheden. 16 „Kameradschaftshäuser“: in de jaren 1934/35 werden onder de „appelplaats“ tien woongebouwen voor studenten gebouwd. 17 „Hundertschaftshäuser“: om het geplande dubbele aantal studenten te kunnen onder­ brengen, werden er nog vier wooneenheden in de westelijke helling gebouwd.

Aandeelhouders van vogelsang ip gemeinnützige GmbH:

Stadt Schleiden

Medegefinancierd door de Bondsrepubliek Duitsland op basis van een besluit van de Duitse Bondsdag en met middelen voor het financieren van stedenbouw op basis van een Gefördert durch die Bundesrepublik Deutschland aufgrund eines Beschlusses des Deutschen Bundestages und mit besluit van de regering van de deelstaat Noordrijn-Westfalen: Mitteln der Städtebauförderung aufgrund eines Beschlusses des Landtags Nordrhein-Westfalen:

CONTACT/COLOFON vogelsang ip gemeinnützige GmbH Kulturkino vogelsang ip 53937 Schleiden Duitsland fon +49 (0)2444 91579-0 fax +49 (0)2444 91579-29 [email protected] www.vogelsang-ip.de Foto‘s/illustraties: Medienzentrum Kreis Euskirchen, Luc Bruy­ landt, Sammlung F.A. Heinen, Mola + Winkelmüller Architekten, Archiv vogelsang ip, vogelsang ip gemeinnützige GmbH | Roman Hövel Pictogrammen „Mensen en hindernisvrijheid“: anatom5 perception marketing GbR, Nationale Koordinationsstelle Tourismus für Alle e.V. Lay-out: www.verb.de Productie: color-offset-wälter GmbH & Co. KG Alle informatie onder voorbehoud, versie 07/2012