Vogels in de winter
activiteitenboekje
Inhoud
Seizoenspakket Vogels in de winter Materialen in het pakket Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek In het kort Betrek ouders Winter vogelweetjes Bewust en gezond voeren Taalontwikkeling Rekenontwikkeling Voorbereiding
5 5 6 6 6 6 7 7 7
Activiteiten
© ANMEC
Vogels in de winter
Activiteitenboekje
Tekst
Mirella Vierveijzer
Layout Jolanda van der Heijden
Telefoon 020 - 622 54 04 E-mail
[email protected] Website www.anmec.nl
februari 2015
Winterwandeling Bewegen als een vogel Kijken, voelen en ruiken Ruimtelijk inzicht Geluiden herkennen Welke vogel is dit? Zingen over vogels Tellen, vergelijken en ordenen
9 10 11 12 13 14 15 16
Koken met de groep
17
Activiteiten Rijstbollen kneden Gevulde kegels Een pindaketting
17 18 18
Aanbevolen boeken over vogels in de winter
19
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
3
Seizoenspakket Vogels in de winter
Materialen in het pakket Bij het seizoenspakket ‘Vogels in de winter’ zijn de volgende materialen geleverd: • een activiteitenboekje • 1 vogelkaart • 2 kilo gemengd vogelzaad • 1 kilo rijst • 1 kilo ongebrande pinda’s • 15 dennen- of sparrenkegels • 1 rol touw • 1 rol ijzerdraad • 1 klos ijzergaren • 1 pot vogelpindakaas • 2 prikpennen • 5 stompe naalden
De volgende materialen dient u zelf te regelen: • materialen uit de NatuurMEdiatheek: zie kader • winter- en zomerkleding • bekertjes • papier • plakband • zitmatjes of kussentjes • lijm • schaar • kniptang • mengkom • schoteltjes of dekseltjes • snijplank of groot bord • lepeltjes of spateltjes • vetvrij papier • priklappen • voorleesboeken Deze materialen worden bij benodigdheden met een * aangegeven.
Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek Verschillende materialen beschreven in deze handleiding zijn te leen in de NatuurMEdiatheek. Te denken valt aan: • handpoppen (mus en roodborstje) • thematas Winter • lespakket Stadsvogels en nestkasten (incl. posters, voorleesboekjes en activiteitenmap) • verrekijkers • opgezette vogels • thematas Vogels Bezoektijden NatuurMEdiatheek: woensdag van 13.00 - 17.00 uur. Op andere werkdagen en in de schoolvakanties, alleen op afspraak. Voor een overzicht van de materialen kunt u kijken op onze website: www.anmec.nl. Wilt u materialen aanschaffen, dan zijn deze te bestellen op www.veldwerkwinkel.nl. 4
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
5
In het kort Met dit winterpakket maken de peuters een heerlijk feestmaal voor de vogels in Amsterdam. Van pinda’s, dennenappels en rijst maken de peuters heerlijke en gezonde maaltijden, die de vogels de winter door helpen. De activiteiten uit dit boekje beschrijven hoe u de peuters hierbij kunt betrekken. Deze activiteiten zijn gericht op natuurbeleving, taal- én rekenontwikkeling.
Betrek ouders Betrek ouders en verzorgers bij het thema. Nodig hen bijvoorbeeld uit om het resultaat van het feestmaal te bewonderen. Of maak foto’s van de activiteiten en laat peuters aan de hand van de foto’s erover vertellen. U kunt het feestmaal voor de vogels op uw locatie een plekje geven of de peuters deze mee naar huis laten nemen.
Winter vogelweetjes • Voordat de winter begint eet de vogel zijn buikje al helemaal rond. • Voer niet te veel. Vogels krijgen het eten anders niet op en ongedierte zal tevoorschijn komen. • Geef vogels voornamelijk natuurlijk voedsel, zoals zaden, ongebrande pinda’s en fruit. • Voer de vogels vroeg in de ochtend of aan het begin van de avond. Op deze momenten hebben ze het eten het hardst nodig. • Geef de vogels ook water om te drinken, maar zorg ervoor dat de vogels het drinkbakje niet als bad gebruiken. Hun vleugels zouden 6
kunnen bevriezen. Water bevriest minder snel als je er een schepje suiker bij doet.
Bewust en gezond voeren Bij dit seizoenspakket is bewust gekozen voor gezonde vogelsnacks. Meestal is er voor vogels voldoende voedsel te vinden en hoeven wij ze niet te voeren. Ze hebben pas iets extra’s nodig als het vriest. Voer alleen in de koude winterperiode en niet te lang achter elkaar. Regelmatig voeren heeft namelijk een aantal nadelen: • Het aangeboden voer bevat niet alle noodzakelijke voedingsstoffen die vogels nodig hebben. Door ze regelmatig te voeren, raken de vogels snel vol en gaan ze niet meer op zoek naar voedsel dat wel de juiste voedingsstoffen bevat. • De vogel gaat zelf niet meer op zoek naar voedsel en raakt afhankelijk van het voedsel dat wordt aangeboden door de mens. • De vogels blijven op de plek waar ze worden gevoerd. Dit kan voor overlast zorgen: geluid, agressief gedrag, poepoverlast. • Ook andere dieren, die wij niet willen voeren, komen op het voedsel af. Denk aan ratten, muizen en kakkerlakken. Meer informatie over het voeren van dieren? Kijk op de website van de GGD Amsterdam: www.gezond.amsterdam.nl en zoek op het trefwoord ‘dierplagen’.
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
Taalontwikkeling Peuters leren woorden niet in één keer. Maak een lijstje van woorden die u de peuters tijdens dit thema aan wilt leren. Als pedagogisch medewerker onderneemt u een aantal stappen voordat uw peuter een nieuw woord écht kent. In het woordenschatonderwijs worden vier stappen onderscheiden: 1 Oriënteren: Kennismaking met het thema. Activiteiten uit deze fase sluiten aan bij wat de peuters al weten. Daarnaast hoeven peuters de woorden nog niet actief te gebruiken, herkennen is voldoende. 2 Demonstreren: Woorden uitleggen met voorbeelden. Tijdens de activiteiten ervaren en ontdekken de peuters met al hun zintuigen wat de nieuwe woorden betekenen. 3 Consolideren: Oefenen met het gebruiken van de nieuwe woorden. Bij deze activiteiten gebruiken de peuters de nieuwe woorden actief. 4 Controleren: De nieuwe woorden gebruiken in nieuwe situaties. Bij de activiteiten uit deze fase wordt de context groter en krijgen de peuters de ruimte om zelf problemen op te lossen. Hierbij hebben zij de nieuwe woorden nodig. In dit boekje vindt u 11 activiteiten rond het thema ‘Vogels in de winter’. Deze beschreven activiteiten zijn zo gevarieerd dat ze toepasbaar zijn op één of meerdere fases zoals hierboven beschreven. U kunt deze opbouw gebruiken en uit iedere fase één of meer activiteiten aanbieden. Natuurlijk
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
kunt u ook die activiteiten uitkiezen die u aanspreken en deze als losse activiteit aanbieden op de groep.
Rekenontwikkeling De activiteiten uit dit boekje bieden ruimte voor verschillende rekenopdrachten. De activiteit ‘Tellen, vergelijken en ordenen’ biedt hiervoor verschillende mogelijkheden.
Voorbereiding Door materialen uit het seizoenspakket en uit de NatuurMEdiatheek te gebruiken bij de inrichting van de ruimte, kunt u het thema laten leven op de groep. Dit kan door: • in de huishoek een winterruimte in te richten met vogels en vetbollen; • een ontdekhoek in te richten met de verschillende materialen uit het seizoenspakket; • een taalhoek in te richten waar u de themawoorden van de activiteiten ophangt en prentenboeken over vogels in de winter neerlegt; • tijdens het thema een tentoonstelling op te bouwen van foto’s en werkjes van de peuters. • Heeft uw locatie een voederplank of overweegt u om er eentje te maken? Zorg er dan voor dat deze voederplank vanaf de groep ook goed te zien is.
7
• Op www.schooltv.nl/beeldbank zijn verschillende filmpjes te vinden over het thema vogels in de winter. Zoek op de trefwoorden voedertafel en vogels helpen. In het filmpje ‘Waar moet een voedertafel aan voldoen?’ is te zien hoe je op een verantwoorde manier vogels kunt voeren en verzorgen in de winter. In het filmpje ‘Vogels helpen in de winter’ is te zien hoe je vogels kunt helpen de winter door te komen.
Winterwandeling
Doel
koud of warm?’ Maak met de peuters sneeuwballen. Bij terugkomst praat u met de peuters na over wat ze allemaal gezien en gevoeld hebben.
Kenmerken van de zomer en winter herkennen Benodigdheden Winter- en zomerkleding* Activiteiten • Vertel, voordat u met de peuters naar buiten gaat, iets over de winter. Is het in de winter warm of koud? Wat voor kleding trek je in de winter aan? (korte broek/ lange broek, slippers/ lekkere warme laarzen). U kunt de winterwandeling ook inleiden door allemaal winter- en zomerkleding bij elkaar te leggen en de peuters te vragen welke kleding bij de winter hoort. Denk bijvoorbeeld aan: zwembroek, lange broek, warme laarzen, sandalen, sjaal, handschoenen, zonnebril, t-shirt, dikke trui. • Naar buiten! Terwijl u buiten met de groep loopt, vraagt u de peuters: ‘Wat zien jullie allemaal?’, ‘Is het gras een beetje wit?’, Loop eens door het gras en voel eraan. ‘Voelt het koud of warm?’, ‘Waar zijn de blaadjes van de bomen gebleven?’ ‘Waarom liggen ze op de grond?’, ‘Als je blaast, zie je dan witte wolkjes?’ Als er sneeuw ligt, bekijkt u die ook samen met de peuters goed. ‘Is sneeuw
8
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
9
Bewegen als een
Kijken, voelen en
vogel
ruiken
Doel
Doel
Zelf beleven hoe een vogel vliegt
Vergelijken van zaden met de verschillende zintuigen
Benodigdheden Geen
Benodigdheden - vogelvoer - bekertjes* - papier* - plakband*
Activiteiten • Vorm een kring met de groep. Roept de leidster DUIF, dan bewegen de peuters hun armen traag op en neer om de grote vogel na te bootsen. Roept de leidster ROODBORSTJE, dan bewegen de peuters sneller om het kleine vlugge vogeltje na te doen. • Laat de peuters bewegen als vogels. Ze hippen, huppen en schuifelen door de sneeuw. Ze zoeken eten. Ze vliegen hoog en ze vliegen laag. Ze badderen in een waterbadje. Ze slapen of rusten heerlijk uit met de andere vogels. • Diep de bewegingsvormen verder uit. Een groep vogels gaat op zoek naar eten. Een vogel voorop, de rest volgt. Op het teken van de leider dalen alle vogels om even uit te rusten. Dan wordt een andere peuter de leider. Die bedenkt een andere bewegingsvorm, die door alle andere peuters weer wordt nagedaan.
Activiteiten • Geef iedere peuter een beetje vogelvoer. Hoe voelt het? Zijn de zaadjes hard of zacht? Zijn de zaadjes allemaal even groot? Hebben ze dezelfde kleur en geur? • Kun je ook geluid maken met zaadjes? Laat de peuters de zaadjes in een bekertje doen en dek de beker af met een stukje papier die je vastmaakt met plakband. De peuters mogen nu schudden! Het vogelvoer in de bekertjes kunt u bewaren voor het maken van het feestmaal voor de vogels.
Bron: Praxis-bulletin 4, december 1998
10
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
11
Ruimtelijk inzicht
Geluiden herkennen
Doel Peuters besteden aandacht aan voorzetsels
Doel Herkennen van vogelgeluiden
Benodigdheden Geen
Benodigdheden Zitmatjes of kussentjes*
Activiteiten Ga met de peuters naar de voederplank in de tuin. Benoem onderstaande zinnen en laat de peuters aanwijzen / zelf nadoen waar de vogel zou moeten zitten.
Activiteiten Ga met de peuters naar buiten. Bijvoorbeeld naar de tuin of het park. Laat de peuters zitten en hun ogen dichtdoen. Welke geluiden horen ze? Horen ze ook het geluid van vogels?
Voorbeelden hiervan zijn: Variatie: De peuters sluiten hun ogen. Één peuter mag een vogelgeluid maken. Weten de andere peuters welk kind het geluid maakte?
De merel zit op de voederbak. De mus hangt aan de slinger. Het roodborstje zit onder de voederplank. De duif zit op de grond. De pimpelmees zit achter de voederplank. Het koolmeesje zit voor de voederplank. De parkiet zit naast de voederplank.
12
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
13
Welke vogel is dit?
Zingen over vogels
Doel Het herkennen en benoemen van de vogels aan de hand van de vogelkaart Benodigdheden - vogelkaart: Hoe heet deze vogel? - lijm* - schaar* - papier* - materialen uit de NatuurMEdiatheek*: verrekijkers, opgezette vogels Activiteit • Bekijk samen met de peuters de vogelkaart. Welke vogel(s) herkennen de peuters? Hebben ze deze vogel(s) wel eens in de tuin gezien? • Weten de peuters hoe de vogels heten? De vogelkaart en/of de opgezette vogels kunt u gebruiken bij het benoemen van de verschillende vogels. Weten de peuters de namen van de vogels? Wellicht zijn er peuters die al een letter van de vogelkaart herkennen. • Ga met de peuters naar buiten en bekijk welke vogels er in de tuin zitten. Gebruik de verrekijkers om de vogels beter te bekijken. Vergelijk deze vogels met de vogels op de zoekkaart. Zien de peuters de vogels op de kaart staan? Laat de peuters de plaatjes aanwijzen.
Doel • Benoem aan de hand van de vogelkaart of de opgezette vogels de onderdelen van de vogel. Bijvoorbeeld: snavel, pootjes, staart, veren. Weten de peuters de onderdelen van de vogel ook te benoemen?
Benodigdheden - materialen uit de NatuurMEdiatheek*: handpop roodborstje
Activiteit Ga met de groep in de kring zitten en zing samen het liedje over het roodborstje. Laat de peuters meebewegen op het ritme van het liedje. Gebruik bij het zingen de handpop van het roodborstje.
Roodborstje
Vogelkaart - hoe heet deze vogel?
M (halsband)
K
us
D
P
M
uif
erel
arkiet
oolmees
P
impelmees
R
V
oodborstje
Foto’s: Wikipedia
14
Het vergroten van de taalontwikkeling en het ontwikkelen van de grove motoriek
ink
ANMEC • Plantage Middenlaan 2E • 1018 DD Amsterdam • 020 - 6225404 • www.anmec.nl
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
15
Tellen, vergelijken en ordenen
Doel Het benoemen en vergelijken van kleuren, tellen en ordenen Benodigdheden - vogelkaart: tellen, vergelijken en ordenen - schaar* - lijm* - papier* Activiteiten • Ga met de groep in de kring zitten. Laat de peuters de vogelkaart zien. Er staan allemaal gekleurde vogels op. Weten de peuters welke kleuren ze allemaal zien? Voor de kleinsten uit de groep kunt u de kleuren zelf benoemen en aanwijzen op de kaart. U kunt de vogelkaart kopiëren (in kleur) en alle vogeltjes uitknippen. Laat iedere peuter de vogeltjes ordenen op kleur. • Gebruik de gekleurde vogeltjes om te tellen. Hoeveel vogeltjes zijn er van iedere kleur? U kunt er ook voor kiezen om deze opdracht met de hele groep samen te doen. Hoeveel blauwe vogels staan er op de kaart? Hoeveel groene? En weten ze hoeveel vogels er in totaal op de kaart staan? 16
• Laat de peuters op de kaart aanwijzen welke vogel het kleinst is en welke vogel het grootst. U kunt dit doen door aan de peuters te vragen welke van de blauwe vogels het kleinst is, welke iets groter en welke het allergrootst is. U kunt deze activiteit ook doen door de vogelkaart te kopiëren voor alle peuters en de blauwe vogeltjes uit te knippen. Laat de peuters op een vel papier de vogeltjes opplakken van klein naar groot.
Koken met de
Activiteiten
groep
Rijstbollen kneden
Doel • De peuters weten welk eten goed is voor de vogels • De peuters weten waarom het goed is om vogels in de winter bij te voeren • De peuters ontwikkelen de fijne motoriek • De peuters leren een heerlijk feestmaal te bereiden Kringgesprek Vertel de peuters dat ze een heerlijke feestmaaltijd voor de vogels gaan maken. Het eten kunnen de vogels goed gebruiken, want in de winter is het lastig voor de vogels om eten te vinden in de sneeuw. Ook krijgen de vogels het in de winter snel koud. Met al dit heerlijke eten, zullen de vogeltjes lekker warm blijven!
Benodigdheden - 1 kilo gemengd vogelzaad - 1 kilo gekookte rijst - 1 rol ijzerdraad - kniptang* - mengkom* Zo maak je een rijstbol Voorbereidingen door de begeleider • Kook één dag van tevoren de rijst. • Giet de rijst goed af en laat deze een nacht afkoelen. • Knip voor iedere peuter een stuk ijzerdraad (25 cm). Het maken van de rijstbollen • Doe de afgekoelde, gekookte rijst in de mengkom en laat de peuters het vogelzaad erdoor kneden. • Laat de peuters van het zaad- en rijstmengsel bollen kneden. • Druk de bollen stevig aan. • Prik het stuk ijzerdraad precies door het midden van de bollen. • Buig het onderste stuk van de ijzerdraad om, zodat de bol vastzit.
Vogelkaart - tellen, vergelijken en ordenen
ANMEC • Plantage Middenlaan 2E • 1018 DD Amsterdam • 020 - 6225404 • www.anmec.nl
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
17
Gevulde kegels
Een pindaketting
Benodigdheden - voor iedere peuter een dennen- of sparrenkegel - 1 kilo gemengd vogelzaad - vogelpindakaas - touw (vooraf in stukken van 25 cm knippen) - schoteltjes of dekseltjes* - snijplank of groot bord* - lepeltjes of spateltjes* - vetvrij papier om de kegels in te bewaren*
Benodigdheden - 1 kilo ongebrande pinda’s - 2 prikpennen - 5 stompe naalden - 1 klos ijzergaren - priklappen* - draad*
Zo maak je een gevulde kegel Voorbereidingen door de begeleider • Bind aan de bovenkant van alle kegels een stuk touw. Hieraan worden de kegels straks opgehangen. • Strooi het vogelzaad op een groot bord of snijplank.
Aanbevolen boeken over vogels in de winter
Zo maak je een pindaketting Voorbereiding door de begeleider Het maken van gaatjes in de pinda’s kan voor sommige peuters lastig zijn. U kunt voorafgaand aan de activiteit al een aantal pinda’s doorboren met behulp van de prikpen. Het rijgen van de pinda’s • Geef elke peuter een stuk draad en een naald. • Help de peuters om een knoopje in de draad te leggen. • De peuters rijgen de pinda’s aan de draad
Het maken van de gevulde kegel • Geef elke peuter een kegel en een flinke lik pindakaas op een dekseltje of schoteltje. • Smeer de pindakaas van onder naar boven op de kegel. Dit gaat het beste met de vingers. Vindt u dit een smeerboel, laat dan lepeltjes of spateltjes gebruiken. • Laat de peuters de ingesmeerde kegel goed door het zaad heen rollen. • De kegels zijn nu klaar om buiten te worden opgehangen! Wilt u de kegels mee naar huis geven? Bewaar deze dan in vetvrij papier, totdat ze worden opgehangen. 18
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
Maria Rius
Anne Möller
Claire Freedman
Marja Roozen
Annie M.G. Schmidt
Cariet Leeuwis
Marion Billet
Hilde van Haute, Katrien Eykerman, Wim Vekemans
a n m e c
-
v o g e l s
i n
d e
w i n t e r
19
