Voetzorg bij de ziekte van Parkinson: voetnoten?
Prof. Alice Nieuwboer Department of Rehabilitation Sciences KU Leuven - University of Leuven, Belgium
Key points • Motorische en cognitieve symptomen veroorzaken gangstoornissen, vallen en mobiliteitsverlies bij PD
• Voetafrolling is aangetast bij Parkinson • Voetzorg, geen data bekend….
2
Introductie • Wat is de ziekte van Parkinson? • Waar blijft de huidige behandeling in gebreke? • Hoe kunnen we vallen voorkomen?
• Wat geeft aanleiding tot voetproblemen? • Wat kan oefening betekenen voor patiënten?
De ziekte van Parkinson De basale hersenkernen zijn aangetast 1. Substantia nigra 2. Caudate N. 3. Putamen
4. Globus Pallidus 5. Subthalamic N.
De ziekte van Parkinson Door de vervroegde en versnelde afsterving van zenuwcellen in de substantia nigra wordt minder dopamine aangemaakt
Gedeeltelijk vervangen door orale inname van medicatie
Dopamine tekort Andere neurotransmitters
Basale hersenkernen
Verlies van automaticiteit het kernpunt van PD – gangproblemen Automaticiteit = de mogelijkheid om een primaire taak uit te voeren zonder dat ze beïnvloed wordt door uitvoering van een secundaire taak - die typisch bewuste controle nodig heeft. PD > grotere cognitieve belasting om taken uit te voeren 6
Koziol LF, Budding 2009
PD is een multi-systeem ziekte
Speelman et al. 2011
Beperkingen van medische behandeling Medicatie Nevenwerkingen Fluctuerende respons Minder effectief voor balans, freezing en vallen Hersenstimulatie Invasief
Cognitieve verandering bij PD • 42.5% van nieuw-gediagnosticeerde PD (N=219) heeft milde cognitieve achteruitgang
• Executieve disfunctie = een set van cognitieve processen dat doelgericht gedrag mogelijk maakt: o o o
Aandachtsfuncties - dubbeltaakuitvoering Werkgeheugen - taakwisselingen Remming van responsen – conflictoplossing
• Geheugenproblemen • Visuospatiële problemen 9
Dirnberger G et al 2013; Kudlicka et al 2011 Yarnall A. et al 2014
Valfrequentie en consequenties bij PD • • • • • •
46% van de patiënten valt driemaandelijks [ 38%; 54%] 25% van de valincidenten veroorzaakt letsel Patiënten hebben 6x meer kans om te vallen dan LFTS De meeste vallen gebeuren binnenshuis Buiten gebeuren de meeste valincidenten bij oneffenheden 50% van de patiënten ontwikkelt valangst
Pickering et al 2007; Brauer et al 2012
Trainbare val-predictoren • • • • •
Freezing bij het stappen Verminderde kracht in de beenspieren Balansproblemen bij het rechtstaan Geheugen en aandachtsproblemen? Houdingsafwijkingen?
Pickering et al 2007
T= Trainbaar Phew….
Preliminary Results Max Toe Clearance 2 140
Milimeters
120 100 80
PD
60
CTRL
40 20 0 Normal Walking
Dual Task Walking
Heel Focus Walking
Foot-Strike Angle 24
Degrees
22 20
18
PD
16
CTRL
14 12 10 Normal Walking
Dual Task Walking
Heel Focus Walking
12
Voetdruk patroon
13
Nieuwboer et al 1999
Foot Clearance Normal Walking Control
Max Toe Clearance 1
Max Toe Clearance 2
Min Toe Clearance
14
Effectiviteit van revalidatie
15
UPDRS motor score
5 points = clinicallly relevant 16
Maximum follow-up 3 months Cochrane Review Tomlinson et al, 2012
Cueing Revalidatie bij PD Gebruiken van externe stimuli = cueing en zelf-instructie Omzeilen van het automatische systeem
Auditory cues
Compensatie
(pre)motor
parietal
Wearable computational devices • Wearable devices for sensing gait and providing feedback Inertial measurement unit
Bluetooth connection to Smartphone
3-axis accelerom/gyroscopes • Accurate gait measurement • Validated against GaitRite
Long-lasting home use
18
Wearable feedback for gait training • Performance summary from one gait training session • Performance summary feedback over time
19
Wearable feedback for freezing • FOG detection application, sensitivity/specificity in the lab (97%/74%) Gait assistance function
Gait training function
Mazilu S. et al 2014; CUPID consortium, Tel-Aviv Sourasky Medical Center
20
Conclusie • Gang en balansproblemen bij PD zijn goed in beeld • Voetzorg bij PD is onderontwikkeld • Sensoren aan de voet o
o o
Vroegdetectie van problemen Revalidatie met instructie en ‘cueing’ Valpreventie
21
Team members: Sarah Vercruysse, Joke Spildooren, Elke Heremans, Pieter Ginis, Griet Vervoort, Evelien Nackaerts, Kim Dockx, Farshid Mohammadi, Liesbeth Münks, Esther Bekkers, Carolien Strouwen , Aniek Bengevoord, Sanne Broeder Collaborators: Wim Vandenberghe, Stephan Swinnen
