Voetbalspelers aller landen, verenig U!

1

“ Voetbalspelers aller landen, verenig U ! ”

De betaalde voetbalspeler op arbeidsrechterlijk, sociaal zekerheidsrechterlijk en fiscaal rechterlijk gebied binnen een Europese context

Studiegebied Sociaal Agogisch Werk Opleiding Sociaal Werk Optie Maatschappelijk Advisering Academiejaar 2005-2006 Student Maarten Deman

2

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE ................................................................................................................................................ 2 WOORD VOORAF ................................................................................................................................................. 6 INLEIDING ........................................................................................................................................................... 7

DEEL I 1.

SITUERING EN DEFINIËRING VAN DE BETAALDE VOETBALSPELER.......................... 9

SPORT EN VOETBAL HISTORISCH, SOCIAAL, ECONOMISCH EN JURIDISCH ................................................. 10 1.1. Historisch ...................................................................................................................................... 10 1.2. Sociaal........................................................................................................................................... 11 1.2.1. 1.2.2.

1.3. 1.4. 1.4.1. 1.4.2. (1) (2) (3)

2.

Het belang van het voetbal en de sport ..................................................................................................... 11 De negatieve kant van het voetbal en de sport .......................................................................................... 13

Economisch ................................................................................................................................... 14 Juridisch........................................................................................................................................ 16 Evolutie van de wetgeving en ontstaan van het sportrecht met betrekking tot de betaalde voetbalspeler. 16 Overzicht van de Europese en nationale rechtsregelen in verband met de betaalde voetbalspeler ........... 18 Europese rechtsbronnen............................................................................................................................ 18 De rechtsregelen in België........................................................................................................................ 18 De belangrijkste rechtsbronnen voor de betaalde voetbalspeler ............................................................... 20

1.5. Besluit............................................................................................................................................ 22 CATEGORIEËN VAN VOETBALLERS OP JURIDISCH VLAK EN BINNEN DE KBVB ........................................ 23 2.1. Soorten sport ................................................................................................................................. 23 2.2. De betaalde voetbalspeler............................................................................................................. 24 2.2.1. (1) (2) 2.2.2. (1) (2) (3)

Juridisch.................................................................................................................................................... 24 De professionele (of betaalde) sportbeoefenaar ........................................................................................ 24 De niet-professionele (of niet-betaalde) sportbeoefenaar.......................................................................... 25 Volgens de KBVB .................................................................................................................................... 25 Amateur .................................................................................................................................................... 25 Niet-amateur ............................................................................................................................................. 25 Profspeler.................................................................................................................................................. 25

2.3. Zelfstandige ................................................................................................................................... 26 2.4. Besluit............................................................................................................................................ 27 3. DE INSTELLINGEN MET BETREKKING TOT HET BETAALDE VOETBAL IN DE WERELD ................................. 28 3.1. Het Europese sportmodel .............................................................................................................. 28 3.2. Kenmerken van de sport in Europa............................................................................................... 29 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3.

3.3. 3.3.1. (1) (2) 3.3.2. (1) (2) (3)

4.

Het belang van de kleine clubs ................................................................................................................. 29 De nationale identiteit............................................................................................................................... 29 Internationale wedstrijden......................................................................................................................... 29

De organisatie............................................................................................................................... 30 Internationaal............................................................................................................................................ 31 FIFA en UEFA ......................................................................................................................................... 31 Andere organisaties .................................................................................................................................. 31 Nationaal .................................................................................................................................................. 32 KBVB....................................................................................................................................................... 32 De overheid .............................................................................................................................................. 33 De verhouding tussen overheid en KBVB ................................................................................................ 33

3.4. Besluit............................................................................................................................................ 35 HET JURIDISCHE STATUUT VAN DE PROFESSIONELE VOETBALCLUB ......................................................... 36 4.1. Aantal ............................................................................................................................................ 36 4.2. Statuut ........................................................................................................................................... 37 4.3. Verplichtingen ............................................................................................................................... 37 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. 4.3.4.

4.4. 4.5.

Verplichtingen ten opzichte van de aangesloten voetbalspeler op sociaal zekerheidsrechterlijk gebied .. 37 Verplichtingen ten opzichte van de overheid op sociaal zekerheidsrechterlijk gebied ............................. 38 Verplichtingen ten opzichte van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid .................................................. 38 Verplichtingen ten opzichte van de KBVB............................................................................................... 38

Clubs worden bedrijven ................................................................................................................ 40 Besluit............................................................................................................................................ 40

3 DEEL II 1. 2.

INLEIDING................................................................................................................................................ 42 SPECIFIEKE KENMERKEN VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST VOOR DE BETAALDE VOETBALSPELER ......... 43 2.1. Het afsluiten van een arbeidsovereenkomst .................................................................................. 43 2.1.1. (1) (2) (3) 2.1.2. 2.1.3. (1) (2) (3) (4)

2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.2.5.

2.3. 2.3.1. 2.3.2.

2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. (1) (2) (3) (4) (5)

2.5. 2.5.1. 2.5.2.

3.

ARBEIDSRECHT....................................................................................................................... 41

Loon / gezag / arbeid ................................................................................................................................ 43 Loon ......................................................................................................................................................... 44 Gezag........................................................................................................................................................ 45 Arbeid....................................................................................................................................................... 46 Leeftijd ..................................................................................................................................................... 46 Fundamentele rechten van de beroepsvoetballer ...................................................................................... 46 Vrijheid van meningsuiting ...................................................................................................................... 47 Vrijheid van geneesheer ........................................................................................................................... 47 Eerbiediging van het privé-leven .............................................................................................................. 47 Recht op naam en beeld............................................................................................................................ 48

De uitvoering van een arbeidsovereenkomst................................................................................. 49 Bepaalde tijd............................................................................................................................................. 49 Onbepaalde tijd......................................................................................................................................... 50 Concurrentiebeding .................................................................................................................................. 50 Verplaatsingskosten.................................................................................................................................. 50 Terbeschikkingstelling van spelers ........................................................................................................... 51

De schorsing van een arbeidsovereenkomst.................................................................................. 52 Wettelijke schorsingen.............................................................................................................................. 52 Conventionele schorsingen ....................................................................................................................... 53

De beëindiging van een arbeidsovereenkomst .............................................................................. 53 Beëindiging bepaalde tijd ......................................................................................................................... 53 Beëindiging onbepaalde tijd ..................................................................................................................... 54 Opzeggingsvergoeding ............................................................................................................................. 54 De transfervergoeding .............................................................................................................................. 54 Historiek ................................................................................................................................................... 55 Problematiek............................................................................................................................................. 55 Tegenstanders van de transfervergoeding................................................................................................. 56 Voorstanders van de transfervergoeding................................................................................................... 56 Gevolgen .................................................................................................................................................. 57

De bijzondere arbeidsovereenkomst: Deeltijdse arbeid................................................................ 57 Toepassingsgebied.................................................................................................................................... 57 Deeltijdse arbeidsovereenkomst ............................................................................................................... 58

2.6. Besluit............................................................................................................................................ 59 DE VOETBALSPELER ALS WERKNEMER BINNEN DE EUROPESE UNIE ........................................................ 60 3.1. Specifieke regels voor het tewerkstellen van de betaalde voetbalspeler als vreemde werknemer. 61 3.1.1. 3.1.2. (1) (2) 3.1.3. (1) (2) (3) (4) (5)

3.2. 3.2.1. (1) (2) (3) (4) (5) 3.2.2. (1) (2) (3) 3.2.3. (1) (2) (3) (4)

Volgens de FIFA-regeling ........................................................................................................................ 61 Volgens het Europees recht ...................................................................................................................... 61 Onderdanen van EU-staten ....................................................................................................................... 61 Onderdanen van niet-EU-lidstaten............................................................................................................ 62 Volgens het Belgisch recht ....................................................................................................................... 63 Het vrije verkeer van werknemers ............................................................................................................ 63 De nieuwe EU-Lidstaten........................................................................................................................... 64 Onderdanen van andere landen................................................................................................................. 64 Tewerkstelling zonder arbeidsvergunning ................................................................................................ 65 Arbeidsvergunning en arbeidskaart .......................................................................................................... 65

De arresten.................................................................................................................................... 68 Bosman..................................................................................................................................................... 68 Situering ................................................................................................................................................... 69 De rechtszaak............................................................................................................................................ 69 De uitspraak.............................................................................................................................................. 69 Precieze betekenis van het arrest van het Hof........................................................................................... 70 Gevolgen .................................................................................................................................................. 71 Malaja....................................................................................................................................................... 73 Situering ................................................................................................................................................... 73 De rechtszaak............................................................................................................................................ 73 De uitspraak.............................................................................................................................................. 73 Kolpak ...................................................................................................................................................... 74 Situering ................................................................................................................................................... 74 Het arrest .................................................................................................................................................. 75 Overwegingen van het hof........................................................................................................................ 75 Draagwijdte .............................................................................................................................................. 76

4 (5)

3.3. 3.4. 3.4.1. 3.4.2. 3.4.3. (1) (2) (3)

De uitspraak.............................................................................................................................................. 77

Implicaties als gevolg van deze arresten....................................................................................... 77 De huidige situatie ........................................................................................................................ 79 Het politiek favoritisme ten aanzien van het voetbal ................................................................................ 79 Het verkopen van spelers in de loop van de arbeidsovereenkomst ........................................................... 79 De vrijheid van de betaalde voetbalspeler komt weer in het gedrang ....................................................... 80 In België: de politieke pletrol ................................................................................................................... 80 Europese ontwikkelingen.......................................................................................................................... 82 Het FIFA transfer reglement..................................................................................................................... 82

3.5.

Besluit............................................................................................................................................ 84

DEEL III

SOCIAAL ZEKERHEIDSRECHT ........................................................................................... 85

1. 2.

HET FORFAITAIR LOON ............................................................................................................................ 87 DE SPECIFIEKE KENMERKEN VAN DE BET. VOETBALSPELER IN DE SOCIALE ZEKERHEIDSWETGEVING ...... 88 2.1. Ziekte en invaliditeitsverzekering.................................................................................................. 88 2.2. Arbeidsongevallen en beroepsziekten ........................................................................................... 89 2.3. Werkloosheid................................................................................................................................. 91 2.4. Kinderbijslag................................................................................................................................. 92 2.5. Pensioen ........................................................................................................................................ 92 2.6. Vakantiegeld.................................................................................................................................. 94 2.6.1. 2.6.2. 2.6.3. (1) (2) 2.6.4. (1) (2) 2.6.5.

Juridische basis ......................................................................................................................................... 94 Wie heeft er recht op dubbel vakantiegeld?.............................................................................................. 94 Dubbel vakantiegeld bij in dienst ............................................................................................................. 95 Bedrag ...................................................................................................................................................... 95 Betalingstijdstip ........................................................................................................................................ 95 Dubbel vakantiegeld bij uitdiensttreding .................................................................................................. 96 Vertrekvakantiegeld op basis van het lopende jaar (=vakantiejaar).......................................................... 96 Vertrekvakantiegeld op basis van het voorgaande jaar (=vakantiedienstjaar) .......................................... 96 Parafiscale behandeling ............................................................................................................................ 97

3.

FONDS VOOR BESTAANSZEKERHEID ........................................................................................................ 98 3.1. De risicogroepen........................................................................................................................... 98 3.2. Doel............................................................................................................................................... 98 4. SPORT EN PRIVATE VERZEKERING............................................................................................................ 99 4.1. Tijdelijk of definitief verlies van een vast inkomen als sporter ..................................................... 99 4.2. Tijdelijk of definitief verlies van een facultatief inkomen als sporter.......................................... 100 4.3. Financieel verlies voor clubs of sporters ten gevolge van de tijdelijke of definitieve onbeschikbaarheid van een aangesloten speler .......................................................................... 100 4.4. Speciale groepslevensverzekering voor bepaalde sporters met pensioenkapitaal vanaf 35 jaar 100 4.5. Bonusverzekering ........................................................................................................................ 100 5. PRAKTIJK ............................................................................................................................................... 101 5.1. De gegevens die het sociaal secretariaat binnenkrijgt................................................................ 102 5.2. De loonberekening ...................................................................................................................... 103 5.2.1. 5.2.2. 5.2.3. 5.2.4. 5.2.5.

6.

De speler waarvan het brutoloon hoger is dan het forfait ....................................................................... 103 De speler waarvan het brutoloon lager is dan het forfait, maar hoger is dan de helft van het forfait ...... 105 De speler waarvan het brutoloon lager is dan de helft van het forfait..................................................... 107 De buitenlandse speler............................................................................................................................ 109 De trainer ................................................................................................................................................ 111

BESLUIT................................................................................................................................................. 113

5

DEEL IV 1.

HET BELASTINGSSTELSEL VAN DE BETAALDE VOETBALSPELER DIE RIJKSINWONER IS ........................... 116 1.1. Belastingsplichtige en het belastbare inkomen ........................................................................... 116 1.1.1. 1.1.2. (1) (2)

2.

Belgische interne wetgeving................................................................................................................... 123 Belastbare inkomsten.............................................................................................................................. 123 Wijze van belastbaarheid ........................................................................................................................ 125 Internationale wetgeving ........................................................................................................................ 127 Toepasbare wetgeving ............................................................................................................................ 127 Het OESO-modelverdrag........................................................................................................................ 127 Verdragen afwijkend van het standaard artikel 17 van het OESO-modelverdrag................................... 129 Vrijstelling tot inhouding van bedrijfsvoorheffing ................................................................................. 129

PRAKTIJK ............................................................................................................................................... 131 3.1. Sportbeoefenaars-inwoners......................................................................................................... 131 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3.

3.2. 3.2.1. 3.2.2.

4.

Belastingsplichtige.................................................................................................................................. 116 Belastbare inkomsten.............................................................................................................................. 117 Bezoldiging............................................................................................................................................. 118 Baten....................................................................................................................................................... 120

DE BUITENLANDSE SPORTBEOEFENAAR EN VOETBALSPELER IN BELGIË ................................................ 122 2.1. Inleiding ...................................................................................................................................... 122 2.2. fiscale statuut van buitenlandse sportbeoefenaars in België....................................................... 122 2.2.1. (1) (2) 2.2.2. (1) (2) (3) (4)

3.

FISCAAL RECHT .................................................................................................................... 114

Voetballers en basketters ........................................................................................................................ 131 Andere sporters....................................................................................................................................... 131 Fiscale fiche............................................................................................................................................ 131

Sportbeoefenaars-niet-inwoners ................................................................................................. 135 Bedrijfsvoorheffing ................................................................................................................................ 135 Fiscale fiche............................................................................................................................................ 135

BESLUIT................................................................................................................................................. 138

ALGEMEEN BESLUIT ....................................................................................................................................... 139 LITERATUURLIJST ........................................................................................................................................... 140 BIJLAGEN ........................................................................................................................................................ 150

6

Woord vooraf Toen ik dit onderwerp had gekozen, wist ik zelf niet goed of er veel over te vinden was en ook andere personen hadden me gewaarschuwd dat het geen eenvoudig onderwerp was om te bespreken. Ondanks ook mijn eigen twijfels hield ik vast aan de gedachte dat het wel los zou lopen. En zo gebeurde dat ook… Tijdens mijn literatuuronderzoek paste ik mijn zoekstrategie regelmatig aan waardoor ik al snel ondervond dat er over dit onderwerp bijzonder veel te vertellen valt. Ik heb met andere woorden ook dingen weggelaten die mijn inziens niet relevant zijn aan de afstudeerrichting.

Ik wil de heer José Dewaele en de dossierbeheerders van het sociaal secretariaat ‘Wij Helpen’ bedanken voor hun steun en hulp die ik tijdens het vervolledigen van mijn eindwerk en tijdens het verloop van mijn gehele stageperiode heb gekregen.

Ook wil ik de heer Gilbert Pattyn bedanken om mijn stage en mijn eindwerk te begeleiden. Hierdoor is er een logische afbakening en indeling van het onderwerp tot stand gekomen.

Tenslotte wil ik ook mijn familie danken, zij boden me de kans om deze richting aan te vatten en zo dit eindwerk tot stand te brengen.

Ik heb getracht dit eindwerk zo interessant mogelijk te maken en hoop dan ook dat U er veel leesplezier aan hebt.

Maarten Deman Maandag, 22 mei 2006

7

Inleiding Ik heb er voor gekozen om het statuut van de betaalde voetbalspeler te bespreken en dit op arbeidsrechterlijk, sociaal zekerheidsrechterlijk en fiscaal rechterlijk gebied. Tijdens dit eindwerk en mijn literatuuronderzoek viel het me op dat de betaalde beroepsvoetballer ook steeds als een Europese werknemer werd beschouwd en dat de nodige arresten op Europees vlak werden beslecht. Daarom heb ik er ook voor geopteerd, en dit leek me onontbeerlijk, om dit alles te kaderen binnen het nieuwe Europa.

De reden waarom ik dit onderwerp heb gekozen is niet zo ver te zoeken. Vorig jaar op stage bij het Sociaal secretariaat ‘Wij Helpen’ kwam ik reeds in aanraking met een voetbalclub die er was aangesloten. Deze werkgever ressorteert onder paritair comité 223 en het leek me boeiend om één specifieke sector zo volledig mogelijk te bespreken. Het werd me al snel duidelijk dat er op heel wat vlakken een specifieke regeling aan te pas kwam. Ik heb vervolgens de materie ingedeeld volgens arbeidsrecht, sociaal zekerheidsrecht en fiscaal recht, dit omdat het mijn inziens de drie grote pijlers zijn die ik tijdens mijn opleiding heb ervaren. De sport, en het voetbal, kunnen bovendien aan heel wat andere takken van het recht gelinkt worden: aansprakelijkheid, vennootschapsrecht, dopingrecht, administratief recht, tuchtrecht, strafrecht, portretrecht,… Hoewel ik deze rechtstakken niet bespreek, zal ik er soms wel op alluderen.

Er zijn twee voorname rechtsbronnen die de basis vormen voor dit eindwerk: 1. de wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars 2. de Collectieve Arbeidsovereenkomst voor betaalde voetballers van12 juni 1998

Het doel van dit eindwerk is meervoudig; dit wil zeggen: -

nagaan wat de specifieke kenmerken zijn in deze sector op de verschillende vlakken

-

nagaan als er nog problemen of anomalieën zijn in de reglementering

-

aan de hand van concrete voorbeelden de geschetste theorie toepassen

8

Dit eindwerk bestaat uit 4 grote delen:

In het eerste deel situeer ik de betaalde voetbalspeler op tal van gebieden: -

binnen een historische, sociale, economische en juridische context

-

definiëring

-

binnen tal van organisaties

-

de voorname rechtsbronnen die worden gebruikt

-

de werkgever

Het tweede deel omvat het arbeidsrecht met specifiek aandacht voor de transferproblematiek. In het derde deel overloop ik de diverse takken van de sociale zekerheid en in het vierde deel tenslotte bestudeer ik de fiscale situatie van de betaalde voetbalspeler.

Hoewel de grote lijnen van dit eindwerk de desbetreffende reglementeringen vormen, heb ik er voor geopteerd om het ook voldoende leesbaar en verhalend te maken. Dit enerzijds door diverse artikels en visies uit de sportwereld die aansluiten op een besproken item en anderzijds door bepaalde uitspraken, arresten en vonnissen die in het verleden zijn gebeurd.

9

Deel I

Situering en definiëring van de betaalde voetbalspeler

10

1.

Sport

en

voetbal

historisch,

sociaal,

economisch en juridisch In dit deel zal ik nagaan wat het belang van sport en voetbal is in de samenleving. Hiervoor zal ik ten eerste een historisch kader en achtergrond geven. Daarna bespreek ik wat de sociale functie is van voetbal, en dit zowel negatief als positief. Vervolgens bespreek ik de economische impact van de sport en het voetbal. Ik eindig in dit deel met een overzicht en korte historiek van de wetgeving voor de betaalde sporter en betaalde voetbalspeler.

1.1.

Historisch

De sport wint alsmaar aan belang in deze maatschappij. De ‘versporting’ van de maatschappij zet zich door. Het sportgebeuren heeft een andere kleur gekregen, de kleur van zijn tijd. Steeds meer personen worden bij de sport betrokken, allen hebben zij de verleidelijkheid van de sport ontdekt, velen om hun eigen redenen. De sportevenementen worden dan ook nog steeds groter en zakelijker. De sport is product geworden, en de spelers ook. De olympische gedachte dat deelnemen belangrijker dan winnen is, telt al lang niet meer… Mijn inziens is de rol van de media hierin niet te onderschatten. De manier waarop zij aandacht besteden aan sport, bepaalt in een toenemende mate het beeld dat ieder van ons krijgt van sport (bijvoorbeeld de Ronde van Vlaanderen of de voetbaltopper Club Brugge – Anderlecht). En dit zowel op een positieve als negatieve manier. De sporters zijn daarenboven ook nog eens Hollywood-iconen geworden (de spottende bijnaam van voetbalclub Bayern Munchen is zelfs ‘FC Hollywood’)

Sport wordt door de tijd heen geherdefinieerd. De inhoudelijke en organisatorische vernieuwing van de sportbeoefening is onlosmakelijk verbonden met de sociale, culturele en economische ontwikkelingen en veranderingen (zoals individualisering en fragmentatie, hedonisme en prestatiegerichtheid, vrijwilligheid en vrijblijvendheid, internationalisering en globalisering, nieuwe vormen van sociabiliteit) die zich binnen de vrije tijd en, in nog groter verband, binnen de samenleving voordoen. Deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor de positie van de moderne sport in de samenleving, voor het aanbod (productie) van en voor de vraag naar (consumptie) sportmogelijkheden.

11

Vroeger was men sportief als men jogde. Sportief is men nu ook als men de laatste uitslagen kent en ook nog, zappend, de wedstrijden op televisie zag. De sportieve jogger wordt de sportieve zapper. Ook in het straatbeeld valt het me op dat er mensen met trainingspakken en de nieuwste, hippe sportschoenen rondlopen, ook al doen deze personen op dat moment niet aan sport.

1.2.

Sociaal

1.2.1.

Het belang van het voetbal en de sport

Meer dan de helft van alle EU-burgers doen geregeld aan sport. En dit hetzij als lid van de 700.000 sportclubs die de EU rijk is, hetzij buiten clubverband. Bijna twee miljoen vormingswerkers, sportinstructeurs en vrijwilligers stellen zich beroepsmatig en/of in hun vrije tijd ten dienste van de sport. Ik verwijs graag naar het ‘verslag van de commissie aan de Europese raad: teneinde de bestaande structuren te vrijwaren en de sport haar sociale functie in het kader van de Gemeenschap te laten behouden’1: Sinds enkele jaren wordt de Europese sportsector met een aantal nieuwe ontwikkelingen geconfronteerd: -

sport wordt steeds populairder,

-

internationalisering van de sport,

-

economische dimensie van de sport is sterk toegenomen, onder meer door de spectaculaire groei van de televisierechten

De aan het Verdrag van Amsterdam gehechte Verklaring betreffende sport benadrukt de maatschappelijke betekenis van sport, met name de rol die sport vervult bij het smeden van een identiteit en van samenhorigheid. Sport moet daarom een plaats krijgen in het onderwijsstelsel van elke lidstaat. De sportbonden moeten zich ook opwerpen als spreekbuis van de waarden die sport belichaamt (deze zijn gelijke kansen, fair play en solidariteit). Sport is uitgegroeid tot een van de belangrijkste massaverschijnselen in onze samenleving. Doordat mensen van alle leeftijden, rangen en standen zich nauw bij de sportwereld betrokken voelen, vormt sport een uiterst waardevol instrument in dienst van de sociale integratie en het onderwijs. 1

Verslag van de commissie aan de Europese raad. Teneinde de bestaande sportstructuren te vrijwaren en de sport haar sociale functie in het kader van de Gemeenschap te laten behouden. 10 december 1999. Brussel

12 Vanuit deze optiek zou het communautaire optreden erop gericht kunnen zijn: -

sport en lichamelijke opvoeding op basis van communautaire programma’s steviger in het onderwijs verankeren

-

de reïntegratie van sportlui op de arbeidsmarkt na hun sportcarrière te vergemakkelijken

-

de systemen voor de opleiding van sportfunctionarissen in de verschillende lidstaten nauwer op elkaar doen aansluiten

U ontmoet mensen, U meet zich met anderen. Er zijn talloze verzamelplaatsen (stadion, langs de baan, op café), gespreksonderwerpen, meningen, stoute voorspellingen, discussies … Sport wordt steeds populairder en het aantal sportbeoefenaars en toeschouwers neemt toe. Zo hebben in totaal 37 miljard televisiekijkers de wedstrijden van het WK in Japan en ZuidKorea gevolgd, dit is 600 miljoen kijkers per wedstrijd! Het is echter moeilijk om een evolutie te geven van toeschouwers in het stadion. Een klein onderzoek leerde me dat ik hier geen uitspraak kan over doen. Er zijn enkele redenen hiervoor: -

in sommige landen zijn er grotere voetbalstadions

-

het aantal toeschouwers hangt af van de resultaten

-

vroeger was er dikwijls meer plaats, nu is de veiligheid prioritair waardoor er soms minder mensen in een stadion kunnen

Zo waren er in 1950, 174 000 toeschouwers getuige van de WK-finale tussen Uruguay en Brazilië in het Marcana Stadion van Rio de Janeiro2. Dit lijkt me nu niet meer realiseerbaar.

Ook de Belgische Voetbalbond draagt zijn steentje bij tot het sociale aspect van het voetbal. Talrijke initiatieven werden in het leven geroepen zoals de acties tegen het geweld “geef geweld geen kans” met ondersteuning van diverse nationale ploegen of acties tegen drugs, alcohol en het meest recent racisme. Verscheidene acties met betrekking tot fair-play worden op regelmatige tijdstippen georganiseerd.

2

http://www.fifa.com

13

1.2.2.

De negatieve kant van het voetbal en de sport

Hoewel de sport en het voetbal een duidelijke sociale rol en functie hebben, zijn er ook heel wat negatieve zaken op te sommen die, mede door het grote belang en populariteit van het voetbal, manifest in de samenleving aanwezig zijn:

Geweld en Hooliganisme Voetbal is een uitlaatklep voor vele mensen. Sommige van die mensen vinden het een uitdaging om de supporters van andere clubs uit te dagen en zelfs op te zoeken. Het op zondag naar de voetbal gaan, is voor hen dan gewoon een knokpartij waardoor ze mijn inziens pogen hun frustraties en stress te verwerken. Als ze dan nog eens in een ondermaats gebouwd Brussels stadion zitten komen er problemen van. Vraag het maar aan de supporters van Liverpool en Juventus…

Doping Er zijn steeds sporters die ons proberen te bedriegen door middeltjes te nemen waardoor hun lichaam nét iets beter wordt dan dat van de concurrent. De laatste jaren bleek vooral het wielrennen en de atletiek een wespennest te zijn van verboden middelen. Nu en dan komt er ook een bericht uit het voetbal hierover, maar dit zijn (voorlopig?) nog de uitzonderingen.

Gokken Met voetbal kan je veel geld verdienen. Ook als supporter. Er zijn talloze manieren en talloze websites waar je een gokje kan wagen op een uitslag van een bepaalde voetbalmatch. Er was het afgelopen jaar zelfs een bepaalde Chinees die het resultaat van matchen hier en daar een beetje heeft beïnvloed waardoor het toch iets makkelijker werd om de juiste uitslag te voorspellen.

Mensenhandel Er zijn gevallen bekend waarbij Afrikaanse spelers goedkoop naar ons land worden gebracht om hier te voetballen. Een tijdje later hoor je er echter niets meer van en zijn ze in de illegaliteit verdwenen.

14 Kidknapping en moord Bepaalde ongure personen gijzelen familieleden van voetballers in (veelal) Zuid-Amerikaanse landen om zo via losgeld een bepaald bedrag binnen te rijven. Slechte prestaties op het veld kan ook tot moord lijden: Op het WK 1994 maakte de Colombiaan Andrès Escobar een eigen doelpunt waardoor zijn ploeg de volgende ronde mocht vergeten. Achteraf zou blijken dat de gokmaffia achter deze moord zat. Gelukkig zijn deze praktijken echter een uitzondering.

Schulden RSZ Vele clubs hebben hoge schulden bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Met de oprichting van de licentiecommissie probeert men hier een einde aan te stellen. Dit bespreek ik in hoofdstuk 4 van dit eerste deel: de werkgever.

Weinig zeggenschap tussen speler en club Hoewel er een overeenkomst bestaat, zijn er clubs die voortdurend dreigen om hun spelers tegen hun zin te verkopen of naar de B- of C-kern te sturen als ze minder presteren. Dit is nog steeds de bittere realiteit en is voer voor de advocaten die met zo een zaken willen aantonen dat de spelers onheus bejegend worden.

1.3.

Economisch

De economische dimensie van sport is sterk toegenomen, mede door de spectaculaire groei van de televisierechten. Volgens bepaalde schattingen vertegenwoordigt de sport zowat 2,5% van de wereldhandel of 1% van het brutoprodukt van de Europese Gemeenschap3.

Deze ontwikkelingen werpen zowel voor de sport als voor de samenleving vruchten af. Zo heeft de sportsector de afgelopen vijftien jaar direct of indirect 60% meer banen opgeleverd. Het totale aantal banen in de sector bedraagt momenteel ongeveer twee miljoen. Er is inderdaad een hele economie ontstaan in het voetbal: bussen, uitrustingen, horeca, VIP loges,… De stijgende graad van professionaliteit die de huidige sport kenmerkt, heeft tot een zeer uitgebreid gamma van sportberoepen geleid. Je hebt tegenwoordig niet alleen de professionele

3

BLANPAIN, R. (1992), De Gladiatoren van de sport: in de ban van de sportmaffia. Brugge: Die Keure

15 atleten, maar ook een ruime omkadering van sportgelinkte jobs, zoals sportdokter, -kinesist, -diëtist,

-journalist,

-manager,

-coach,

…

Daarnaast

heeft

de

overheid

de

tewerkstellingsmogelijkheden binnen de sportsector gestimuleerd door de professionalisering van, enerzijds de gemeentelijke en de provinciale sportdiensten en anderzijds, de sportfederaties decretaal te regelen. België telt momenteel om en bij de 23 500 sportclubs. De omzet hiervan is 118,4 miljoen EUR. Er is ook bijzonder veel geld met sport gemoeid. Volgens Forbes4 is Manchester United de duurste voetbalclub en is David Beckham (en ADIDAS) de duurste voetballer. Deze laatste zou echter heel recent voorbijgestoken zijn door Ronaldinho (en NIKE). Er werd uitgerekend dat Beckham voor elke vijf seconden dat hij op het veld staat 27,52 EUR verdient. Of wat goede looks en een aardige traptechniek kunnen doen…

Sporters, trainers en verzorgers schrijven boeken met onthullingen en het lijkt normaal dat iedere voetballer nog voor het einde van zijn loopbaan een autobiografie heeft geschreven. En dat ze daarmee geld verdienen is een leuke bijverdienste.

Sport en voetbal zijn ook nauw verbonden met politiek. Het meest extreme voorbeeld is Sylvio Berlusconi, de ex-premier van Italië die tevens voetbalvoorzitter van AC Milaan is. Met een calcio-decreet liet hij niet langer toe dat de rechtbanken zich met de financiële gang van zaken van de clubs zouden bemoeien. Daarnaast hebben we onder andere ook Tapie in Marseille en Agnelli in Turijn.

Waar nog het meeste geld mee gemoeid is, zijn de TV-rechten. Iedere dag wordt er wel ergens een match uitgezonden, of uitgebreid over verteld en nagepraat. De Belgische commerciële zenders werken zelfs samen om het WK uit te zenden. En dat de nationale ploeg van België ontbreekt, hadden ze nooit zien aankomen.

4

www.forbes.com

16

1.4.

Juridisch

1.4.1.

Evolutie

van

de

wetgeving

en

ontstaan

van

het

sportrecht met betrekking tot de betaalde voetbalspeler Sportrecht in de smalle betekenis van het woord bestaat niet. In concreto komt het hier op neer dat men het bestaande recht, wetten en decreten zal toepassen op specifieke gevallen.

De definitie van recht is eenvoudig: “Dit is het geheel van regels dat zowel de betrekkingen tussen de burgers onderling als tussen de overheid en de burgers organiseert. Het recht bestaat niet alleen uit de Grondwet, de wetten, de decreten, de koninklijke of de ministeriële besluiten, maar ook uit de rechtspraak en uit de rechtsleer.”

De definitie van sport is moeilijker: Hier zal U het verschil moeten maken tussen sport op hoog niveau, competitieverband, recreatief, … In het volgend hoofdstuk bespreek ik de soorten sport. Bijgevolg bestaat dé definitie van sport niet. U dient bepaalde situaties in hun context te zien en pas dan kan je die soort sportbeleving definiëren. Sportrecht als dusdanig bestaat niet, het dwarst alle rechtstakken. Toch is het meer dan alleen een toepassing van de klassieke rechtsregels op het rechtsgebeuren. Door de werkgroep ‘Sportrecht in Beweging’ werden de wetgevende en reglementaire besluiten die rond het thema ‘sport en recht’ in Vlaanderen van toepassing zijn gebundeld in de Sportcodex5.

De oudste bepaling die op het gebied van sport en recht in ons land is terug te vinden, is het Arrêté du Gouvernement Provisoire van 11 januari 1831 betreffende “la prohibition de l’exportation des armes”, waarin werd voorzien dat “armes de luxe et fusils de chasse”, dus sportwapens, niet vielen onder het wettelijk verbod op de uitvoer van wapens.

5

MAESCHALCK, J., PAQUAY, P., COOMANS, C. (2004). Sportcodex. 2001-2005: geannoteerde verzameling van alle reglementaire teksten in de Vlaamse Gemeenschap. Brugge: Die Keure

17 Een volgende bepaling is de Jachtwet van 28 februari 1882 die een dubbel doel had, namelijk de bescherming van het wild, maar tegelijkertijd ook een bestrijding van het wild dat schade toebrengt, zonder het echt uit te roeien. Er was tevens de Wet van 31 mei 1958, waarin wordt voorzien dat bokswedstrijden en – exhibities slecht mogen worden ingericht en de beoefening van het boksen slechts geoorloofd is in zodanige voorwaarden dat de boksers, zoveel als enigszins mogelijk is, worden behoed voor ernstige letsels. Een volgende rechtstreekse en belangrijke ingreep van de wetgever was het K.B. van 21 augustus 1967 waarbij een aantal voorwaarden werden opgelegd, zowel betreffende de inrichting van wielerwedstrijden als ten aanzien van de deelnemers, als betreffende de aansprakelijkheidsverzekering. Het specifiek arbeidsrechterlijk statuut van de betaalde sportbeoefenaar volgt tien jaar later en is hoofdzakelijk te vinden in de wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars. Deze wet is echter niet zonder moeite tot stand gekomen. Het kende een lange en moeilijke parlementaire geschiedenis. De laatste belangwekkende interventie van de decreetgever op sportjuridisch vlak vertaalde zich op 24 juli 1996, in het decreet tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar. Wat casuïstisch was gegroeid vertaalde zich tenslotte in wetteksten. Sinds kort laat de wetgever (zowel de Nationale wetgever als de Gemeenschappen) zich overigens niet langer onbetuigd en de wetgevende initiatieven die de sportwereld beroeren, direct of indirect, worden alsmaar veelvuldiger. Zo werd in het voetbal een veiligheidscharter aangeboden6 en werd er de laatste jaren ook gejongleerd met de fancards7. De jaren negentig werden bepalend voor de interventie van het recht in de sport, voor het ontstaan van een zogenaamd ‘sportrecht’. Niettegenstaande een aantal meer dan duidelijke vingerwijzingen vanuit de rechterlijke hoek, kan je nog altijd niet spreken van hét sportrecht, al is de benadering anders geworden en zijn een aantal uitspraken reeds te catalogeren als sportrechtsgeschiedenis. Zo zijn er de zaken Bosman, De Bie, Lozano en De Sloover, Criquielion,… die elkaar zeer snel opvolgden en een heel ruime aandacht van de media kregen. Alle aspecten van de sport

6 7

BELGA, (30 oktober 2000), Duquesne stelt voetbalclubs veiligheidscharter voor, De morgen De fancard is inmiddels niet meer verplicht

18 kwamen plots, binnen een chronologisch zeer kort tijdsbestek, aan bod: transfers, disciplinaire sancties, vergoedingen, aansprakelijkheid,… De uitspraken in deze geschillen lieten de sportwereld hoegenaamd niet onberoerd en het kwam soms tot scherpe conflicten tussen juristen en bondsmensen en leidde zelfs tot publieke confrontaties en publicaties door bijvoorbeeld professor Roger Blanpain8. Dialoog was niet meer mogelijk en ieder conflict moest en zou dus blijkbaar door de rechter moeten worden opgelost. Op Europees gebied zijn er een aantal voorname arresten die ik in het tweede deel van deze verhandeling van naderbij zal bestuderen.

1.4.2.

Overzicht van de Europese en nationale rechtsregelen in verband met de betaalde voetbalspeler

(1)

Europese rechtsbronnen De belangrijkste bron hierbij zijn de talrijke internationale verdragen. Wanneer de Belgische Staat, via de daartoe bevoegde organen een verdrag sluit met één of meer andere Staten, moet dit verdrag worden nageleefd. Bij tegenstrijdigheden van de Belgische rechtstregels met de internationale rechtsregels primeren deze laatsten. Verder kan de Belgische staat via een verdrag lid worden van een internationale organisatie die een bepaalde bevoegdheid toegewezen kreeg. De reglementen van die internationale organisatie kunnen dan geldingskracht in België krijgen.

(2)

De rechtsregelen in België In België is de hoogste rechtsvorm de Grondwet. De oorspronkelijke tekst dateert van 7 februari 1831 en werd daarna diverse malen aangepast. Wetten worden gestemd in Kamer en Senaat en vervolgens bekrachtigd en afgekondigd door de Koning. Decreten worden uitgevaardigd door de Vlaamse Raad, de Franse Gemeenschapsraad, de Waalse Gewestraad of de Duitse Gemeenschapsraad en gelden voor een deel van het Belgisch territorium. Koninklijke besluiten en besluiten van de Vlaamse, de Waalse of de Brusselse Gewestregering en de Franse of Duitstalige regering bevatten de uitvoerende

8

BLANPAIN, R. (1992), De gladiatoren van de sport: in de ban van de sportmaffia. Brugge: Die Keure

19 maatregelen die uitwerking inhouden of een precisering van wetten, decreten en ordonnanties. Ministeriële besluiten bevatten doorgaans verdere detailregelingen. Nationaal komt aan de grondwet, het hoogste gezag toe. Vervolgens zijn de ‘delen’ van de staat ondergeschikt aan ‘het geheel’, anders zou dit ‘geheel’ niet meer als dusdanig bestaan. Tenslotte is de hiërarchische positie van een overheid rechtstreeks evenredig met haar democratische legitimiteit: hoe meer rechtstreeks zij door de burgers is verkozen, hoe groter haar gezag. Er kunnen uiteraard conflicten ontstaan bij de afbakening van de bevoegdheid van de federale en de decretale wetgever. De bevoegdheidscontrole op de onderscheiden wetgevende machten werd toevertrouwd aan een speciaal daarvoor opgericht bijzonder rechtscollege, het Arbitragehof9.

Er is een belangrijk onderscheid in het sportrecht. Dit heeft te maken met de complexe staatsstructuur van België. Deze structuur maakt duidelijk waarom bepaalde sportaangelegenheden geregeld worden door een wet en andere door een decreet. Hierin ligt ook het antwoord op de vraag waarom voor sommige materies de regelgeving in Vlaanderen anders is dan in Wallonië. Voor bepaalde sportbeoefenaars is sport arbeid, hun werk geworden. Uit deze sportbeoefening ontvangen zij een loon. Zij zijn in dienst van een werkgever. Hier worden arbeidsrechterlijke verhoudingen gevestigd. Het statuut van betaalde voetballer wordt dus geregeld bij wet. Bij de niet-betaalde voetballer is het sociaal recht niet meteen aan de orde en primeert de sport. Sport is een culturele aangelegenheid en voor die materie is de gemeenschap bevoegd. Het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar wordt geregeld door een decreet. De gemeenschappen mogen evenwel slechts hun bevoegdheden uitoefenen “met inachtneming van de beginselen van het vrij verkeer van personen, goederen en diensten en kapitalen en de vrijheid van handel en nijverheid, alsook met inachtneming van het algemeen normatief kader van de Economische Unie en de monetaire eenheid, zoals vastgesteld door of krachtens de wet, en door of krachtens de internationale verdragen”.

9

Bijzonder wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, B.S., 7 januari 1989

20 Sinds de grondwettelijke staatshervorming van 1970 is sport een bevoegdheid van de gemeenschappen in België. Dit betekent dat de regelgeving in Vlaanderen kan afwijken van deze in andere gemeenschappen van ons land.

De nationale wetten gelden voor alle sportbeoefenaars, de decreten zijn van toepassing op het grondgebied van de gemeenschap die ze heeft uitgevaardigd. De Belgische deelstaten beschikken uitsluitend over “toegewezen bevoegdheden”, dit houdt in dat zij slechts de hen uitdrukkelijke opgedragen aangelegenheden kunnen regelen op het eigen grondgebied. Het gaat hier om ‘culturele aangelegenheden, het onderwijs, de persoonsgebonden aangelegenheden en het gebruik van de talen’. Van sport is hier niet meteen sprake, maar uit de bijzondere wet op de hervorming van de instellingen wordt afgeleid dat sport onder die ‘culturele aangelegenheden’ valt en dus een bevoegdheid is van de Vlaamse, Franse of Duitstalige Gemeenschap. Maar…

sociaal

recht

en

pensioenregelingen

bijvoorbeeld

blijven

federale

aangelegenheden. Dat zorgt meteen voor een opmerkelijk onderscheid in het sportrecht. Hierin ligt namelijk het antwoord op de vraag waarom bepaalde sportaangelegenheden geregeld worden door een wet en andere door een decreet. (3)

De belangrijkste rechtsbronnen voor de betaalde voetbalspeler

Hier overloop ik kort de meest specifieke rechtsbronnen voor de betaalde voetbalspeler, zonder er hier al in detail op in te gaan, aangezien het verder in deze verhandeling uitvoerig wordt besproken: A.

Arbeidswetgeving

Wet van 24 februari 1978 Gezien de loopbaan van een sportbeoefenaar kort en vol risico’s is, achtte de wetgever het noodzakelijk een bijzondere en bijkomende bescherming te bieden. Als “gewoon burger” kan de sporter een beroep doen op het verbintenissenrecht en arbeidsrecht. Die extra bescherming kwam er via de wet van 24 februari 1978.

21

Koninklijk Besluit van 10 januari 1997 Bij Koninklijk Besluit van 10 januari 1997 werden de bij contractverbreking in acht te nemen vergoedingen aangepast.

Artikel 8 Artikel 8 van de wet van 24 februari 1978, zegt dat de sportbeoefenaar in principe niet meer kan deelnemen aan een competitie in dezelfde sporttak tijdens het lopende seizoen.

Wet van 3 juli 1978 Voor de (deeltijdse) beroepssporters die minder ontvangen dan het vastgelegde minimumloon is er momenteel geen specifieke regeling wat hun statuut betreft en moet worden teruggevallen op de gewone wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten.

Hier

gelden

bijgevolg

de

normale

regels

inzake

arbeidsovereenkomsten.

Koninklijk besluit van 23 december 1983 Bepaling van de toepassingsmodaliteiten van de wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars.

Koninklijk besluit van 18 juli 2001 Vaststelling, voor de uitoefening van bepaalde sporttakken, van de minimumleeftijd die vereist is om een arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars te kunnen aangaan.

B.

Collectieve arbeidsovereenkomsten

Koninklijk besluit van 10 augustus 1978 Oprichting en vaststelling van de benaming en van de bevoegdheid van het Nationaal Paritair comité voor de Sport.

22 Koninklijk besluit van 7 juni 2000 Collectieve arbeidsovereenkomst betreffende de deeltijdse arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar.

C.

Andere

Wet van 21 december 1998 Er is vervolgens ook de wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden. Zo werd artikel 23 van deze wet werd tijdens de voetbaltopper Club Brugge – Anderlecht in de realiteit omgezet10: “eenieder die, alleen of in groep, door zijn gedrag het verloop van een nationale voetbalwedstrijd of van een internationale voetbalwedstrijd verstoort door het aanzetten tot slagen en verwondingen, haat of woede ten opzichte van een of meer personen die zich in het stadion bevinden, kan een of meer sancties oplopen als bepaald in artikel 24”.

1.5.

Besluit

Het voetbal heeft duidelijk aan belang gewonnen in onze hedendaagse samenleving. Waar voetbal vroeger ontspanning was en een bindmiddel tussen mensen, is dit geëvolueerd tot big business. De sociale functies van het voetbal worden keer op keer herhaald, maar U kunt niet ontkennen dat het voetbal en de sport in zijn algemene context ook negatieve gevolgen heeft. Daarenboven speelt de media hier gretig op in. Nog door deze evolutie zijn de voetbalclubs echte bedrijven geworden en draaien ze mee in de carrousel van de bureaucratie. De clubs hebben namelijk verplichtingen ten opzichte van de voetbalbond, de overheid én de werknemers. Het sportieve aspect wordt meer en meer verlegd naar het commerciële en het economische aspect.

10

SEGERS, J. en VANHEE, N. (14 december 2002). Proces-verbaal tegen provocerende topvoetballers, Het Laatste Nieuws

23

2.

Categorieën van voetballers op juridisch vlak en binnen de KBVB

Om tot een juiste omschrijving te komen van de betaalde voetbalspeler opteer ik ervoor om dit begrip te kaderen binnen een ruime opvatting van het begrip sport. In dit hoofdstuk zal ik eerst een omschrijving geven van de verschillende soorten sport en daarna zal ik omschrijven wat voor indelingen er kunnen gemaakt worden voor de betaalde voetbalspeler.

2.1.

Soorten sport

Volgens Crum kunnen we uitgaan van zeven productiecategorieën voor de te onderscheiden modi van sport11:

1. Topsport: absoluut presteren, status, inkomen. We denken hierbij aan zich op internationaal niveau afspelende, door televisie gecoverde, gecommercialiseerde en soms ook gepolitiseerde, professioneel of quasiprofessioneel beoefende, soms buitensporig hoog en soms schandalig laag gehonoreerde, niet zelden door excessen en maatschappelijke problemen vergezelde vormen van sport. 2. Wedstrijdsport: gezamenlijke ervaring van spanning van de wedstrijd, subjectief presteren, ontspanning, sociaal contact. Dit is vrijwel altijd verenigingssport. Daarbij moet echter bedacht worden dat verenigingssport inmiddels een veel minder eenduidig verschijnsel is dan zowat een kwarteeuw geleden. Het merendeel van de verenigingen heeft zich geopend voor het scala van motieven van de leden en biedt derhalve naast zich op diverse niveaus afspelende wedstrijdsport ook mogelijkheden aan voor, al dan niet direct aan de verenigingssport gelieerde, meer vrijblijvende vormen van sportbeoefening. 3. Recreatiesport: sportieve recreatie, gezamenlijkheid en ontspanning. Hier moet ook gedacht worden aan de sportactiviteiten in “eigen beheer”, dus zonder tussenkomst van een vereniging of andere organiserende instantie, zoals wandelen, fietsen, zwemmen, surfen. Deze soort sport is de laatste jaren bijzonder sterk gegroeid. 11

CRUM, B., (1992). Over de versporting van de samenleving: reflecties over bewegingsculturele ontwikkelingen met het oog op sportbeleid. Haarlem: De Vriesborch

24 4. Fitnesssport: fysische fitness, gezondheid. We denken hierbij aan, het vaak eenzijdig op conditieverbetering gerichte, individuele joggen en fietsen, aan door fitnesscentra aangeboden conditieprogramma’s, en ook in eigen huis, al dan niet met gebruik van apparatuur, met het oog op conditie gedane lichaamsoefeningen. 5. Avontuursport: Avontuur, spanning. Hierbij moet vooral gedacht worden aan door specialisten aangeboden, veelal kostbare zaken

als:

trekking,

rafting,

wildwatervaren,

brandingsurfen,

scuba-diving,

parachutespringen,… 6. Lust-/pret en pleziersport: exclusief plezier. Dit is de sport die wordt aangeboden in de context van vakantie en toerisme, aan Club Méditerannée-achtige ensceneringen, aan “tropische zwemparadijzen” en aan de vele vormen van watersporttoerisme. 7. Cosmetische sport: het modeluiterlijk Narcistisch gericht werken aan de zichtbare vorm van het lijf, zoals het gebeurt bij bodybuilding en bodystyling. In het algemeen georganiseerd in een commerciële setting.

Het is duidelijk dat dit eindwerk het zal hebben over topsport en wedstrijdsport.

2.2.

De betaalde voetbalspeler

Op verschillende niveaus zitten er verscheidene structuren, indelingen en begrippen van de sportbeoefenaars en van de betaalde voetbalspeler. Deze verschillende begrippen komen niet uit één bepaalde bron, maar uit diverse.

2.2.1. (1)

Juridisch De professionele (of betaalde) sportbeoefenaar De aangewezen begripsomschrijving is deze die wettelijk is bepaald door de wet van 24 februari 1978 voor de professionele sportbeoefenaar (dus onder andere ook de betaalde voetbalspeler) en het decreet van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar.

25 (2)

De niet-professionele (of niet-betaalde) sportbeoefenaar Als je in ondergeschikt verband sport en U heeft uit uw sport, een inkomen dat meer bedraagt dan 7 858 EUR per jaar, is de wet van 24 februari 1978 betreffende de professionele (of betaalde) sportbeoefenaar van toepassing. Als je jaarlijkse vergoeding minder is dan 7 858 EUR per jaar val je onder de toepassing van het decreet van 24 juli 1996. De voetbalspeler is dan, juridisch gesproken, een niet-professionele sportbeoefenaar.

Er ontstaat een bijzondere situatie wanneer je sportbeoefening een inkomen oplevert dat beneden de loongrens van de professionele sportbeoefenaar ligt, maar je voor dat inkomen wel een overeenkomst hebt gesloten met een club. In dit geval is sociaalrechterlijk de wet van 3 juli 1978 op de arbeidsovereenkomsten op de voetbalspeler en op de club van toepassing. Maar ook het decreet van 1996 blijft hier geldig. Er is echter wel een correctie op: er moet namelijk rekening worden gehouden met het contract dat de voetbalspeler heeft getekend.

2.2.2.

Volgens de KBVB

Er is echter ook de Koninklijke Belgische Voetbalbond die zijn eigen onderscheid en omschrijving heeft: (1)

Amateur Dit is de speler die geen titularis is van een door de bond geboekt niet-amateur of profcontract.

(2)

Niet-amateur Dit is de speler gebonden door een contract, conform de bepalingen en dat voldoet aan alle wettelijke en reglementaire voorwaarden. Een contract van niet-amateur kan geldig afgesloten worden voor zover de speler de volle leeftijd van zestien jaar bereikt heeft.

(3)

Profspeler Dit is de speler die zich ertoe verbindt in de zin zoals vermeld in het statuut van de speler van de KBVB, bij een profclub en voor deze laatste, zijn sportactiviteit uit te oefenen als beroep, aan alle oproepen die hem door de club gestuurd worden gevolg te

26 geven en alle prestaties te leveren die de club van hem eist. Dit contract moet beantwoorden aan de wettelijke en reglementaire normen. Elke speler kan een contract van profspeler afsluiten op voorwaarde dat hij de volle leeftijd van zestien jaar bereikt heeft.

Deze indeling betekent dat de voetbalbond de wettelijke indeling niet altijd naleeft. Nog al eens catalogeert men bij de KBVB een speler als niet-amateur, terwijl hij eigenlijk betaalde sportbeoefenaar is. Bijgevolg wordt de betrokkene niet altijd door de juiste commissie behandeld. Daarenboven krijg je de afgeleide problemen in de voetbalsector, zoals de vrijheidsaanvraag voor de amateur. Decretaal kan iedereen jaarlijks zijn vrijheid aanvragen als zijn jaarloon onder de 7 858 EUR ligt. Hiervoor moet men wel tussen 1 en 30 april zijn ontslag aan de club bekend maken en het betekenen aan de voetbalbond. Volgens de reglementering van de KBVB geldt deze procedure echter niet voor de nietamateurs, terwijl die volgens het decreet wel hun aanvraag zouden moeten indienen. Dus: verwarring troef ! Ondanks het aandringen van de spelersvakbond Sporta heeft de KBVB deze wettelijke bepalingen nog altijd niet in hun reglementen geïntegreerd.

2.3.

Zelfstandige

Er kan tenslotte ook een onderscheid gemaakt worden naargelang de sportbeoefenaar al dan niet een zelfstandige is. Net als een werknemer wil hij met zijn sport een inkomen verwerven onder welke vorm ook (start- en/of prijzengelden, sponsorgelden,….). Hij doet dit evenwel zonder onder het gezag te staan van een werkgever. Er wordt dan niet gesproken over een arbeidsovereenkomst, maar van een aannemingscontract. Je oefent dan je sportactiviteit uit op onafhankelijke basis. De Belgische sociale zekerheid gaat uit van een negatieve omschrijving van de zelfstandige: ‘Alle personen die een beroepsbezigheid uitoefenen, waardoor zij niet aan de sociale zekerheid van de werknemers, noch aan het statuut van het overheidspersoneel zijn onderworpen.’ Een volgende voorwaarde is de uitoefening van de sport als beroep; de sport als hobby of vrijetijdsbesteding valt hier dus niet onder, tenzij er “voldoende herhaling en regelmaat” is en wanneer bovendien een winstoogmerk voor handen is.

27 De zelfstandige heeft dan ook zijn eigen verplichtingen maar deze zal ik in deze verhandeling niet bespreken.

2.4.

Besluit

Tijdens mijn literatuurstudie ondervond ik dat er met definities werd gegoocheld en de hierbij horende overlappingen maakten de hele situatie er niet gemakkelijker op. Het is bijgevolg moeilijk om de juiste definitie te geven van dé sportbeoefenaar of dé voetballer. Zoals u zult merken, volgen er in dit werk verschillende definities en begripsomschrijvingen. Er zijn mijn inziens twee factoren die de omschrijving nader bepalen: -

het niveau waarop de definitie wordt omschreven (Europees, federaal of gewestelijk)

-

het soort recht waarin de definitie wordt omschreven (arbeidsrecht, sociaal zekerheidsrecht, fiscaal recht, …)

28

3.

De instellingen met betrekking tot het betaalde voetbal in de wereld

Vooreerst zal ik in dit hoofdstuk bespreken wat de kenmerken van sport in Europa zijn en wat het Europese sportmodel zo specifiek maakt. Hierna wordt er een overzicht gegeven van de verschillende instanties en organisaties op Internationaal, Europees en Federaal gebied die van belang zijn voor de voetbalclub én voetbalspeler.

Tenslotte ga ik na waarom er nog altijd geen overeenstemming is tussen de reglementen van de Koninklijke Belgische Voetbalbond en de wettelijke bepalingen.

3.1.

Het Europese sportmodel

Ten eerste is er een systeem van promoveren en degraderen. Ten gevolge van de piramidale structuur van de sportsector zijn de verschillende niveaus niet alleen op organisatorisch vlak maar ook in sportief opzicht onderling van elkaar afhankelijk. Er worden immers op alle niveaus competities georganiseerd. Zo kan een voetbalclub, die op regionaal niveau actief is, zich kwalificeren voor een nationaal en zelfs internationaal kampioenschap door te promoveren. Anderzijds kunnen clubs ook degraderen als ze er niet in slagen zich in een bepaalde competitie te handhaven. Promotie en degradatie behoren tot de vaste kenmerken van elk nationaal kampioenschap. Doordat het deelnemersveld voortdurend verandert, zijn dit soort kampioenschappen interessanter dan gesloten competities. Het systeem van promoveren en degraderen vormt één van de basiskenmerken van het Europese sportmodel. In de Verenigde Staten heeft men een sportmodel ontwikkeld dat gebaseerd is op gesloten kampioenschappen en meerdere sportbonden per sporttak. In dit systeem blijven dezelfde teams altijd in dezelfde competitie spelen.

29

3.2.

Kenmerken van de sport in Europa

3.2.1.

Het belang van de kleine clubs

Kenmerkend voor de sport in Europa is dat kleine clubs de basis vormen van de sportsector. De clubs zijn namelijk de stuwende kracht achter de ontwikkeling van de sport. Zij organiseren sportactiviteiten op plaatselijk vlak. Op dit niveau onderhoudt de sport traditiegetrouw geen banden met de Staat of het bedrijfsleven. Dit blijkt uit het feit dat de sport in Europa grotendeels drijft op de inzet van onbetaalde vrijwilligers en niet-professionelen. Zij houden de Europese sport draaiende. Sport is voor hen een hobby en een manier om een bijdrage te leveren aan de samenleving. De Europese sportsector verschilt in dit opzicht van de sportsector in de V.S. In de V.S. is de sport gekoppeld aan het bedrijfsleven en gebaseerd op een professionelere aanpak waarbij nagenoeg uitsluitend een beroep wordt gedaan op professionele deskundigen.

3.2.2.

De nationale identiteit

Sport draagt bij tot de stabiliteit van de samenleving en staat symbool voor een bepaalde cultuur en identiteit. Hoewel de sport in Europa met globalisering wordt geconfronteerd, vormt zij toch een van de laatste nationale passies. Een van de kenmerken van de sport in Europa is dan ook dat de nationale of zelfs regionale identiteit een belangrijke rol speelt. Ik denk hier bijvoorbeeld zelfs aan het verschil in sportbeleving tussen Vlaanderen en Wallonië.

3.2.3.

Internationale wedstrijden

Sport beantwoordt aan de psychologische behoefte om zicht met anderen te meten zonder dat het daarbij (normaal) tot bloedvergieten komt. Internationale wedstrijden bieden de Europese landen de mogelijkheid om hun tradities en cultuur aan een breed publiek te tonen. Op die manier wordt de culturele verscheidenheid, één van de kenmerken van Europa, in stand gehouden. Europa verschilt ook hier van de Verenigde Staten waar er geen behoefte is aan wedstrijden tussen staten onderling.

30

3.3.

De organisatie

De organisatie van de sportsector in de lidstaten berust traditiegetrouw op een netwerk van nationale bonden. Alleen de belangrijkste bonden zijn vertegenwoordigd in Europese en internationale bonden. De structuur van de sportsector lijkt in wezen op een hiërarchisch opgebouwde piramide: De clubs De clubs vormen de basis van de piramide. Zij bieden aan iedereen de mogelijkheid om op plaatselijk vlak aan sport te doen en bevorderen op die manier de idee van ‘sport voor iedereen’. Zij vormen ook de kweekvijver van nieuwe generaties sportmannen en sportvrouwen. De onbetaalde inzet van vrijwilligers is op dit niveau bijzonder belangrijk en nuttig voor de ontwikkeling van de Europese sport. De regionale bonden Het volgende niveau omvat de regionale bonden waarvan de clubs gewoonlijk lid zijn. Hun werkterrein beperkt zich tot één regio. Binnen die regio zijn zij verantwoordelijk voor de organisatie

van

regionale

kampioenschappen

en

de

coördinatie

van

regionale

sportevenementen. De nationale bonden De nationale bonden –één per tak van sport – vertegenwoordigen het volgende niveau. Doorgaans zijn alle regionale bonden lid van een nationale bond. De nationale bonden zorgen voor het algemeen beheer binnen hun tak van sport en vertegenwoordigen tegelijkertijd hun sporttak binnen de Europese of internationale bonden. Zij organiseren ook nationale kampioenschappen en treden op als regulerende instanties. De nationale bonden bevinden zich in een monopoliepositie omdat er voor elke sporttak maar één nationale bond is. Zo is er in elk land maar één voetbalbond en alleen deze bond kan erkende kampioenschappen organiseren. In een aantal landen wordt de rol van de bond gereguleerd door de nationale wetgeving. De Europese bonden De Europese bonden, die op dezelfde wijze zijn georganiseerd als de nationale bonden, staan aan de top van de piramide. Elke Europese bond laat per land slechts één nationale bond toe als lid. De Europese bonden proberen hun positie in de sportwereld te handhaven met behulp van een aantal voorschriften.

31

3.3.1. (1)

Internationaal FIFA en UEFA De competitiesport wordt beheerd door internationale verenigingen, de internationale sportfederaties, waaronder één per sporttak door het Internationaal Olympisch Comité erkend wordt. Die federaties of bonden hebben als leden de respectievelijke nationale sportbonden van de bewuste sporttak. Ze erkennen traditiegetrouw slechts één enkele sportfederatie per land. Het beroepsvoetbal is georganiseerd als een wereldkartel op basis van akkoorden tussen voetbalclubs op nationaal niveau, die nationale verenigingen opzetten, die op hun beurt Europese (UEFA) en internationale afspraken (FIFA) maken. Met uitzondering van Groot-Brittanië wordt er per land slechts één nationale vereniging erkend. De FIFA controleert de internationale competities; de UEFA de Europese en de nationale Bonden de nationale competities. Dit wereldkartel wordt op alle vlakken geleid volgens dezelfde basisregelen. De UEFA, de nationale Bonden, clubs en spelers moeten deze regelen naleven, die worden afgedwongen in eigen voetbalrechtbanken, daar de betrokkenen in beginsel niet naar de gewone rechtbanken kunnen, op straffe van sanctie. De FIFA is in feite een wereldwijd economisch en financieel netwerk. Dit netwerk wordt gefinancierd via een systeem van belastingen: de nationale Bonden van Europa betalen aan de UEFA (dit gebeurt op basis van het inkomen van de verschillende organisaties), en de UEFA betaalt aan de FIFA. Gedetailleerde reglementen gelden voor de verdeling van televisie-, video- en tranmissierechten, evenals de verkoop van spelers, zowel op nationaal en internationaal vlak.

(2)

Andere organisaties Daarnaast zijn er (op gouvernementeel vlak) nog enkele organisaties die onrechtstreeks met voetbal kunnen te maken hebben: Verenigde Naties (U.N.O.) Hoewel dit geen sportorganisatie is, heeft deze organisatie als voornaamste doelstelling de vrede en internationale veiligheid onder de naties te doen heersen. Ze

32 kan de apartheid in sport veroordelen en dit proberen te verbieden en te doen verdwijnen. U.N.E.S.C.O. Op 16 november 1945 werd een overeenkomst in Londen getekend tot oprichting van een organisatie der verenigde naties voor opvoeding, wetenschap en cultuur. In artikel 2 van die overeenkomst werd bepaald dat de organisatie een krachtig impuls geeft aan de volksopvoeding en aan de verspreiding der cultuur, onder meer door het suggereren van opvoedingsmethodes geschikt om de kinderen van gans de wereld tot de verantwoordelijkheden van een vrij mens voor te bereiden. Onder haar veelvuldige activiteiten heeft U.N.E.S.C.O. een afdeling “lichamelijke opvoeding en sport” opgericht.

3.3.2. (1)

Nationaal KBVB De nationale verenigingen erkennen elkaar als exclusieve organisaties, met uitsluiting van elke andere voetbalorganisaties. Spelers of clubs aangesloten bij één nationale bond mogen geen lid zijn van een andere bond en ook niet deelnemen aan een wedstrijd georganiseerd door een mogelijke andere bond. Het reglement van de Belgische Voetbalbond luidt dan ook als volgt: “Als lid van de F.I.F.A. vanaf diens ontstaan, wordt de K.B.V.B. door alle buitenlandse bonden erkend als de enige bond, die in België de voetbalsport vertegenwoordigt”

Volgens de regels van de KBVB zijn er drie categorieën van spelers, deze heb ik reeds besproken in hoofdstuk 2 van dit eerste deel.

Elke federatie heeft het recht reglementen op te stellen. Het gaat niet alleen om zuivere sportregels (een voetbalploeg bestaat uit 10 veldspelers en één doelman,…) maar ook rechtsregels; Het reglement van de Koninklijke Belgische Voetbalbond is een volumineus boekdeel dat de samenstelling, de bevoegdheden en de werking van de diverse bondsinstanties beschrijft, het leven van de clubs in de bond en de betrekkingen tussen de clubs en de aan hen toegewezen leden. Het bevat zelfs een opsomming van de diverse soorten

33 contracten en statuten waaraan telkens weer andere regels, rechten en verplichtingen verbonden zijn. Ook de sportieve en disciplinaire jurisdictie komt ruim aan bod. Het is dan ook voor elke sportbeoefenaar uitermate belangrijk de statuten en de reglementen van zijn federatie te kennen. Niet alleen om de verplichtingen na te leven die worden opgelegd, maar ook om er bepaalde rechten uit te puren en eventueel beslissingen te kunnen bestrijden. Deze nationale regels zijn ondergeschikt aan een internationaal reglement, dat ook weer op de sportbeoefenaar van toepassing is. De federatie waartoe deze sportbeoefenaar behoort zal immers haar competitie organiseren in een ruimer kader dan nationaal verband en de regels moeten voor alle sporters overal dezelfde zijn. (2)

De overheid Buiten de nationale organisatie van de vrijwillige sportbeweging, bestaat in ons land een administratieve overheid die zich met de sport bezighoudt. Die overheid, deel van de administratieve organisatie van het land, is veel recenter dan de sportverenigingen, clubs en bonden. Het is deze organisatie die de wetten en decreten uitvaardigt met betrekking tot de (niet-)betaalde sportbeoefenaar. Concreet kun je stellen dat de volgende ministers verantwoordelijk zijn voor sport in België: Op Federaal niveau: Rudy Demotte, Minister van Sociale zaken en volksgezondheid12 Op Vlaams niveau: Bert Anciaux, Vlaams Minister van cultuur, jeugd, sport en Brussel13

(3)

De verhouding tussen overheid en KBVB Naast de verwarring van de begripsomschrijving tussen enerzijds de wettelijke bepalingen en anderzijds de KBVB (zie vorig hoofdstuk), zijn er nog andere redenen waarom de reglementering van de KBVB nog te veel de bovenhand neemt op de wettelijke bepalingen14:

1. Het is zo dat de sportbonzen gedurende een tijd met een zeker succes de mythe hoog hebben kunnen houden dat sport iets speciaals is en een eigen leefwereld van

12

www.fgov.be www.vlaanderen.be 14 BLANPAIN, R. (1992). De Gladiatoren van de sport; in de ban van de sportmaffia. Die Keure, Brugge. 13

34 fair play en gentlemen uitmaakt, die volgens eigen regels en dynamiek evolueert, waar het (gewone) recht eenvoudigweg niet aan te pas komt. Het Parlement en de rechter hoeven daar niet in tussen te komen. Velen onder hen houden dat nog vol, maar de rechters volgen niet langer. 2. Er is geen twijfel dat de voetbalbond een machtige organisatie is, met zeer veel geld en invloed, vooral zakelijk en politiek. Sport en business zijn onder één noemer te noemen, zoals ook besproken in de economische, sociale en historische kadering in het begin van deze verhandeling. Heel wat politici met naam houden namelijk niet alleen oprecht van sport, ze zijn er ook als de eersten bij om hun imago langsheen de sport bij de kiezer tentoon te spreiden en vervullen dan ook graag de rol van voorzitter van de club of bij het verlenen van politieke hand- en spandiensten. 3. U kan ook de verantwoordelijkheid bij de slachtoffers leggen: waarom konden zij niet vroeger naar de rechter stappen om bepaalde wanpraktijken en onregelmatigheden tegen de Belgische wetgeving aan te klagen? Het antwoord is hier meervoudig: o Degene die de sport beoefenen, de profvoetballers, hebben nog in feite, nog in rechte iets in de pap te brokken inzake de organisatie van hun sport. Het Belgische sportsyndicalisme langs Sporta-A.C.V. is trouwens erg lang heel zwak gebleken, en dit in tegenstelling tot de omliggende landen. Onderzoek leert me dat Sporta is gegroeid en dat ze heden ten dage bijzonder veel dossiers behandelen en dat er van zwakte geen sprake meer is. De speler primeert! o Vervolgens is het zo dat de Bond steeds met de grootste ‘structurele brutaliteit’ heeft gereageerd ten aanzien van voetbalspelers die naar de rechtbank zijn gestapt. In de reglementen van de Voetbalbond was het namelijk voorzien dat iemand die naar de rechtbank stapte direct van de lijsten werd geschrapt. Met andere woorden: de voetballoopbaan was meteen ten einde. Gelukkig is deze mijn inziens vooroorlogse regelgeving naar de prullenbak verwezen. o Daarenboven was de houding van sommige rechters in den beginne aarzelend en voelden zij zich niet geroepen om in de vreemde wereld van de sport tussen te komen. Meer nog moest de rechter, om evidente redenen, kunnen tussenkomen op een spoedige wijze, bij wijze van kort geding, en niet alle rechters waren van oordeel dat deze hoogdringendheid voorhanden was. Heel wat vorderingen in kort geding werden door de rechters afgewezen. Eens de

35 rechter dan toch eens een vordering aanvaardde, aarzelden sportbonden niet om het vonnis eenvoudigweg te negeren, waarna een verdere stap nodig was: de dwangsom. o Daar komt tenslotte nog bij dat procederen niet goedkoop is, en dat de Bond zonder

enige

moeite

de

beste

advocaten

kan

betalen

en

alle

proceduregevechten tot in de hoogste instanties kan en wil aangaan. De sportbeoefenaar beschikt echter niet over deze middelen, velen haken dan ook ontmoedigd af.

3.4.

Besluit

Het moge duidelijk zijn dat de Belgische Voetbalbond, de aangesloten clubs en de aangesloten spelers zich, zoals iedere inwoner, zich moeten schikken naar de nationale wetgeving. De regelgeving van de KBVB heeft tal van regels, maar op het gebied van sociaaljuridische en arbeidsrechterlijke regelgeving moet het zich schikken naar wat in de diverse decreten en wetten is overeengekomen. Dit is gemakkelijk door te trekken naar de Europese en internationale wetgeving waar er schendingen van essentiële mensenrechten optreden. Er is namelijk een groot verschil tussen bijvoorbeeld enerzijds een gele kaart en de bijhorende boete krijgen en anderzijds einde contract zijn en een boete krijgen omdat je van club wil veranderen. In deel II bespreek ik enkele arresten die aantonen dat er veel reglementeringen van internationale organisaties en onze eigen KBVB in strijd zijn met de wettelijke bepalingen.

36

4.

Het juridische statuut van de professionele voetbalclub

De werkgever van de voetbalspeler is zijn voetbalclub. Deze twee gaan namelijk een overeenkomst aan met elkaar. Bovendien regelen de clubs de overgangen, de aanwervingen, organiseren de wedstrijden en organiseren de verplaatsingen. In dit hoofdstuk zal ik bespreken welke verplichtingen de voetbalclub heeft ten opzichte van enerzijds de KBVB en anderzijds de overheid. Daarnaast tracht ik ook een beeld te geven van het statuut van de club en welke logica hierachter zit.

4.1.

Aantal

Bij de Belgische Voetbalbond waren op het einde van het seizoen in 2005, 1 874 clubs aangesloten. In het seizoen 1982-1983 waren er het meeste clubs aangesloten, namelijk 2 131. Sinds begin jaren 80 kent de evolutie dan ook een golvend verloop (zie figuur 1). De economie, de huidige licentieperikelen en de (hieruit voortvloeiende) fusies tussen verschillende voetbalclubs zullen daar zeker voor iets tussenzitten.

Clubs 2500

Aantal

2000

1500

1000

500

Seizoen

Figuur 1 Aantal voetbalclubs erkend door de KBVB

2003/2004

2000/2001

1997/98

1994/95

1991/92

1988/89

1985/86

1982/83

1979/80

1976/77

1973/74

1970/71

1930/31

1895/96

0

37

4.2.

Statuut

Juridisch kan een sportclub verschillende vormen aannemen en bij eventuele problemen is de rechtsvorm immers van belang. In het Belgisch voetbal zijn alleen Standard Luik, Germinal Beerschot en Charlerloi als een NV gestructureerd. De rest zijn allen VZW’s. Via een mailing deed ik ook navraag bij alle eerste- en tweede klasseclubs en uit de (weliswaar geringe) respons, bleek dat deze inderdaad over het VZW statuut beschikken. Het behoort niet tot mijn doelstelling om alles uit de doeken te doen van een VZW, hiervoor verwijs ik U graag naar volgende literatuur: -

Matheï, S. (2005). De VZW stap voor stap. Gent: Larcier

-

Prims, H. (2002). De nieuwe V.Z.W.-wet. Antwerpen: Kluwer

Een voorbeeld van een dergelijk statuut kan u terugvinden in bijlage 1.

Zolang binnen de clubs financieel alles goed loopt en aangegane verbintenissen worden nageleefd, is er geen probleem. Het personeel wordt soms geconfronteerd met wanbetaling door de club. Vaak dulden ze dat hun loon niet of laattijdig wordt gestort omwille van hun goedgelovigheid of vrees hun verdere carrière op het spel te zetten. Deze situatie komt U in andere bedrijfstakken niet tegen. De meeste clubs verschuilen zich achter een VZW-structuur, die geen afdracht doet voor het ‘Fonds voor sluiting’. Door de nieuwe VZW-wet zouden ook deze verenigingen in aanmerking komen voor het fonds voor sluiting van de onderneming, maar voorlopig is deze wet nog niet van kracht15 16. Een VZW gaat niet failliet, maar in vereffening. De faillissementswetgeving is strenger. Een VZW kan namelijk zijn vereffenaars aanduiden.

4.3.

Verplichtingen

4.3.1.

Verplichtingen

ten

opzichte

van

de

aangesloten

voetbalspeler op sociaal zekerheidsrechterlijk gebied

15 16

-

nagaan of de werknemer voldoet aan de wettelijke normen

-

onmiddellijke aangifte van tewerkstelling

www.rva.be advies 1526 van de Nationale Arbeidsraad

38 -

opmaken van een arbeidsovereenkomst

-

opmaken en overhandigen van een arbeidsreglement

-

medisch onderzoek

-

aanvragen van een rijksregisternummer

-

loon uitbetalen

-

loonwaarborgen naleven

-

andere nodige sociale documenten afleveren aan de werknemers

4.3.2.

Verplichtingen ten opzichte van de overheid op sociaal zekerheidsrechterlijk gebied

-

een verzekering tegen arbeidsongevallen afsluiten

-

aansluiten bij de rijksdienst voor sociale zekerheid + afhoudingen + bijzondere bijdrage van sociale zekerheid

-

aansluiten bij een kinderbijslagfonds

-

aansluiten bij een externe dienst voor preventie en bescherming

-

eventueel aansluiten bij een erkend sociaal secretariaat

-

bescherming van de persoonlijke levenssfeer

-

afhouding bedrijfsvoorheffing en doorstorten

4.3.3.

Verplichtingen ten opzichte van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

-

aansluitingsnummer aanvragen

-

bijdragen berekenen

-

kwartaalaangiften doen DMFA

-

werknemersbijdragen inhouden op lonen

-

werknemersbijdragen RSZ storten

-

eigen patronale RSZ-bijdragen betalen

4.3.4.

Verplichtingen ten opzichte van de KBVB

In 2000 werd een nieuw licentiesysteem voor het Belgische profvoetbal ingevoerd om een einde te maken aan de torenhoge schulden die nogal wat voetbalclubs bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid hadden. Vanaf het seizoen 2001-2002 kunnen alleen nog clubs die over een licentie beschikken, deelnemen aan de competitie van het Belgische profvoetbal in eerste of tweede klasse. Een van de voorwaarden voor de toekenning van een licentie is dat de clubs

39 moeten bewijzen dat ze hun RSZ-schulden hebben betaald of dat ze een overeengekomen afbetalingsplan of afbetalingsakkoord naleven. Voetbalclubs die niet aan de voorwaarden voldoen, krijgen geen licentie en degraderen automatisch naar derde klasse. De maatregel had onmiddellijk resultaat, want de RSZ-schulden van de voetbalclubs in de eerste en tweede afdeling zijn gedaald van 5,42 miljoen euro in 2000 naar 1,68 miljoen euro in 2002.

Clubs moeten aan een aantal voorwaarden voldoen: -

uiterlijk op 1 augustus beschikken over minstens vijftien spelers met het statuut van niet-amateur

-

een vooraf vastgelegde stadioncapaciteit hebben

-

het bewijs leveren niet in gebreke te blijven met de betaling van de spelerslonen, de aan de RSZ verschuldigde sommen, de bedrijfsvoorheffing, de patronale bijdragen van het pensioenfonds van de beroepsvoetballers, de BTW, de belastingen van welke aard dan ook, en de bondsschulden en de vorderingen tussen clubs

Nu moeten de voetbalclubs slechts eenmaal per jaar een sluitend dossier indienen (in maart gaat de licentiecommissie na of de club het jaar ervoor zonder schulden afsloot), in Nederland bijvoorbeeld moet dat tweemaal per jaar. Ik kan me, naar analogie met de mening van spelersvakbond SPORTA vinden in een preventieve licentiecontrole: Het zou zinvoller zijn om clubs voorafgaand aan het seizoen een bankwaarborg voor drie maanden loon te laten storten. In geval van wanbetaling kan deze geldsom gedeblokeerd worden om de spelers een inkomen te bezorgen. In het wielrennen bijvoorbeeld moet er een borg van drie maanden loon gestort worden17. Clubs die al in oktober niet meer aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen, horen nu eenmaal niet thuis in het ‘betaald voetbal’18.

Sedert 2002 zijn er al een aantal clubs vanuit eerste klasse naar derde klasse gedaald omdat ze niet over de vereiste documenten beschikten om een licentie te verkrijgen. Concreet gaat het over RWDM en Aalst (2002), KV Mechelen en Lommel (2003) en La Louvière en

17

Hardie, V. (18 februari 2006). Sportersvakbond sporta heeft de handen vol met talrijke schendingen van het arbeidsrecht. De Morgen 18 De Vos, D. (December 2005). Licentieperiode. Sporta Flash

40 Moeskroen (2006). Deze twee laatste clubs kunnen wel nog in beroep gaan19 en Moeskroen kreeg inderdaad enkele weken later hun licentie.

Een voorbeeld van een aanvraag tot licentie kan U terugvinden in bijlage 2.

4.4.

Clubs worden bedrijven

Net als grote bedrijven worden clubs nu ook beursgenoteerd. Tottenham Hotspur was in 1983 de eerste sportclub die naar de beurs trok. De verzakelijking van de sport is niet meer tegen te houden. Grote industriële groepen kopen zich in bij clubs, een kleine 50-tal clubs zijn intussen beursgenoteerd en dit terwijl de beleggers klaarblijkelijk niet echt van voetbal houden20. In België hadden RSC Anderlecht21 en Sporting Charleroi22 ooit beursgerichte plannen maar die zijn (wijselijk) alweer opgeborgen.

4.5.

Besluit

Een voetbalclub is een hele organisatie geworden. Er zijn vele mensen die helpen, ook vrijwilligers. Door de grootte en de impact van deze voetbalclubs hebben ze, net als alle bedrijven en organisaties diverse verplichtingen tegenover de overheid. Specifiek in dit hele verhaal is dat de clubs ook verplichtingen hebben ten opzichte van de KBVB. Dit kan ik maar enkel toejuichen. Het komt de clubs en de sport zeker ten goede, maar zoals ik in dit stuk reeds vermeldde, zouden er ook preventieve controles moeten komen, zo zal je de clubs in moeilijkheden nog eerder uit dit competitieve circuit kunnen wegnemen, want anders komt het tot situaties zoals dit jaar in tweede klasse waar er een club de eindronde speelt die eigenlijk al lang naar derde klasse had moeten zakken23. Hoewel de schuldenberg ten opzichte van de RSZ al is teruggelopen, blijft deze berg nog steeds bestaan. Enkele auteurs noemden de RSZ dan ook smalend ‘De grootste sponsor van het Belgische voetbal’

19

GDV(25 april 2006). Licentiecommissie speelt het hard. Het Nieuwsblad VANDENWEGHE, H. (11 december 2001). Voetbalaandelen crashten vorig jaar. De Morgen 21 BAUWENS, R. (5 oktober 2000). Bang voor zelfvernietiging. Het Laatste Nieuws 22 HUGHE, W. (20 juni 2002). Voetbalclubs scoren slecht op de beurs. Het Nieuwsblad 23 KVU (13 mei 2006). Ontknoping tweede klasse in de knoop. Het Nieuwsblad 20

41

Deel II

Arbeidsrecht

42

1.

Inleiding

In dit tweede deel zal ik de specifieke kenmerken bespreken van de betaalde voetbalspeler in het arbeidsrecht. Een eerste hoofdstuk handelt over de arbeidsovereenkomst. Daarnaast zal ik ook de tewerkstelling van vreemde werknemers bespreken. Aangezien in deze sector vele buitenlanders actief zijn is dit onontbeerlijk. Hoofdstuk 2 geeft dan ook een overzicht van de tewerkstelling van vreemde werknemers (in dit geval: buitenlandse voetbalspelers in de Belgische competitie). Hiervoor zijn er namelijk een aantal verplichtingen. In dit hoofdstuk wordt eveneens de transferproblematiek aangehaald en enkele arresten uit het verleden die aantonen dat de diverse bonden op de verscheiden niveau’s het geldende recht helemaal niet naleefden. Tenslotte ga ik na wat de gevolgen hiervan zijn en als deze steeds nageleefd worden.

43

2.

Specifieke

kenmerken

arbeidsovereenkomst

voor

van de

de

betaalde

voetbalspeler De arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar is een arbeidsovereenkomst in de algemene betekenis van het woord met toepassing erop van het verbintenissenrecht, het arbeidsrecht en het arbeidsovereenkomstenrecht ‘tout court’, maar waar voor enkele zaken een specifieke regeling wordt uitgewerkt. De sportbeoefenaar (en de betaalde voetbalspeler) krijgt een bijzondere bescherming.

Ik zal hier de voornaamste verschillen en specifieke kenmerken in volgende onderverdeling bespreken : -

Het afsluiten van een arbeidsovereenkomst

-

De uitvoering van een arbeidsovereenkomst

-

De schorsing van de arbeidsovereenkomst

-

De beëindiging van de arbeidsovereenkomst

-

De bijzondere arbeidsovereenkomst: deeltijdse arbeid

2.1.

Het afsluiten van een arbeidsovereenkomst24

De wet van 24 februari 1978 heeft voor de betaalde sportbeoefenaar het onweerlegbare vermoeden ingesteld dat de arbeidsovereenkomst van een betaalde sportbeoefenaar wordt gekwalificeerd als een arbeidsovereenkomst voor bedienden.

2.1.1.

Loon / gezag / arbeid

Onder betaalde sportbeoefenaar wordt, in de zin van de wet, verstaan “de personen die de verplichting aangaan zich voor te bereiden op of deel te nemen aan een sportcompetitie of exhibitie onder het gezag van een ander persoon tegen een loon dat een bepaald bedrag overschrijdt”.

24

Wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars. Belgisch Staatsblad, 9 maart 1978.

44 Het bedrag wordt jaarlijks, na advies van het Nationaal Paritair Comité voor de Sport, vastgesteld. Het minimumloon bedraagt 7 858 EUR bruto per jaar. Sportbeoefenaars, die een vergoeding voor gedane kosten of voor verloren loon of een beloning ontvangen, die minder bedraagt dan 7 858 EUR per jaar, vallen onder de toepassing van het Vlaams Decreet voor de niet-professionele sportbeoefenaars. Een reservespeler neemt niet effectief deel aan de competitie of de exhibitie; hij staat enkel ter beschikking. Toch dient hij als een betaalde sportbeoefenaar beschouwd te worden, niet omdat hij zich ter beschikking stelt, maar wel omdat hij zich voorbereidt op de genoemde activiteiten. Het begrip “betaalde sportbeoefenaar” kent dus drie bestanddelen: (1)

Loon Het meest opvallende element uit de definitie houdt verband met het loon. Om als betaalde sportbeoefenaar te worden beschouwd moet de sportbeoefenaar een loon ontvangen dat een zeker bedrag overschrijdt. Door een loongrens in te lassen is de Wet Betaalde Sportbeoefenaars op heel wat sportbeoefenaars en voetbal niet van toepassing. Dit neemt echter niet weg dat deze personen door een arbeidsovereenkomst kunnen verbonden zijn. Ze kunnen worden aangeduid met de term “semi-professionele sportbeoefenaars”.

Er bestaan echter ook sportbeoefenaars die sport niet op professionele basis beoefenen maar

toch

een

vergoeding

ontvangen. Zij zijn derhalve niet door een

arbeidsovereenkomst verbonden noch bijdrageplichtig in het stelsel der zelfstandigen.

Het brutoloon van de voetbalspeler bestaat uit heel wat diverse aspecten: -

vast en onveranderlijk bruto maandelijks loon

-

veranderlijke wedstrijdpremies

-

onveranderlijke contractuele vergoedingen

-

werkgeversbijdragen in het pensioenfonds

-

de vaste jaarlijkse vergoeding, vermeld in het nieuw contract dat de speler werd aangeboden, vermeerderd met de overeenkomstige patronale R.S.Z.bijdrage

en

de

premies,

arbeidsongevallenverzekering

die

verschuldigd

zijn

voor

de

45 -

de eventuele bijdragen, betaald op basis van een groepsverzekeringscontract gesloten ten gunste van de spelers

-

de verblijfs- en verplaatsingskosten bepaald in het voorstel van nieuw contract

-

de premies per gewonnen punt

-

de premies voor de Beker van België en eventueel de Europabeker, die aan de speler betaald werden tijdens het laatste seizoen van het verstreken contract

-

het bedrag van de vergoedingen die aan de speler betaald werden in het afgelopen seizoen voor elke publiciteit die met zijn medewerking en met de toestemming van zijn club werd gemaakt

-

elke andere niet-voorwaardelijke premie vermeld in het nieuwe schriftelijke contract dat de speler aangeboden werd

-

de premies ontvangen als speler van een nationaal vertegenwoordigend elftal van om het even welk land gedurende het laatste seizoen van het verstreken contract

Opvallend bij de loonvergelijkingen is wel dat je in België moet winnen voor het geld. In het buitenland gaat het vooral om hoge wedden. Zo komt het dat de modale Belgische winstpremies even groot zijn als deze bij Manchester United25

Clubs durven spelers wel eens een boete opleggen. Wettelijk en contractueel kan dit, maar er moet evenwel rekening gehouden worden met de wet26 waarin wordt gezegd dat het totaal van de inhoudingen niet meer mag bedragen dan één vijfde van het bij elke uitbetaling verschuldigde loon. (2)

Gezag Één van de voorname voorwaarden om te spreken van een arbeidsovereenkomst is de aanwezigheid van gezag of ondergeschikt verband. De gezagsverhouding bestaat vanaf het ogenblik dat de werkgever zijn gezag kan uitoefenen op de werkzaamheden

25

MAESSCHAELK, J, (2005). Expert class in professioneel sportmanagement. Niet gepubliceerde cursus. Brussel: VLEKHO 26 Wet van 12 april 1965 teneinde de bescherming van het loon der werknemers. Belgisch Staatsblad, 30 april 1965.

46 van de werknemer. Het gezag moet niet op een permanente of werkelijke wijze worden uitgeoefend, de juridische mogelijkheid volstaat. De vraag rijst nu hoever de draagwijdte van het gezag reikt: -

Kan de sportclub de voetballer verplichten ook buiten de werkuren een dieet te volgen?

-

Kan hij hem verbieden te roken?

-

Mag de voetbalspeler met een vriendenclubje zaalvoetbal spelen?

-

…

Het arbeidsrecht bevat met betrekking tot deze materie geen specifieke bepalingen. Artikel 1134 van het B.W. impliceert echter wel dat de voetbalspeler zijn conditie niet mag verwaarlozen. Daarenboven kunnen in het arbeidsreglement specifieke dingen worden opgenomen waaraan de voetbalspelers zich moeten houden (3)

Arbeid Dit is de handeling die door de werknemers wordt gedaan, in dit geval voetballen. Het specifieke hieraan is dat voetbal een volwaardige job is geworden waar je uw brood mee kan verdienen. En als U echt uitblinkt, zelfs meer dan dat…

2.1.2.

Leeftijd 27

De arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars kan slechts, en ten vroegste, geldig aangegaan worden vanaf het einde van de voltijdse leerplicht. Deze loopt tot het einde van het schooljaar tijdens hetwelk men 15 of 16 jaar wordt. Daarna is er tot en met het jaar waarin men 18 wordt een deeltijdse leerplicht.

2.1.3.

Fundamentele rechten van de beroepsvoetballer

Het is vanzelfsprekend dat de sportbeoefenaar als persoon enerzijds en werknemer anderzijds geniet van de fundamentele sociale grondrechten. Tot deze fundamentele rechten behoren in het bijzonder het verbod van mensenhandel, de vrijheid van arbeid en de vrijheid van vereniging. Ook het beginsel dat de mens en de arbeid geen koopwaar zijn, dient ook in de sportwereld nageleefd te worden. Dit laatste durft soms wel nog eens voorkomen. Volgens de CAO van 21 juni 200528 mag de individuele arbeidsovereenkomst geen afbreuk doen aan de fundamentele rechten van partijen, met name: 27

K.B. van 18 juli 2001 betreffende de vaststelling, voor de uitoefening van bepaalde sporttakken, van de minimumleeftijd die vereist is om een arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars te kunnen aangaan. Belgisch Staatsblad, 2 augustus 2001.

47 -

vrijheid van meningsuiting

-

keuze van geneesheer en therapie

-

eerbiediging van het privé-leven

-

het recht op beeld

Artikel 6 van de CAO stelt ‘bij de uitoefening van die rechten, moeten de partijen rekening houden met wederzijdse redelijke belangen. De aandacht, die de media toekennen aan het beroepsvoetbal moet hen, met het oog op die belangen, wederzijds tot enige terughoudendheid aanzetten’ (1)

Vrijheid van meningsuiting Spelers en werkgevers mogen vrij hun mening uiten in de media. Zij zullen zich onthouden van elke nadelige uitlating over hun medecontractanten, collega’s, medewerkers en/of aangestelden. Concreet betekent dit dat een speler vrij de pers te woord mag staan en interviews geven, alsmede ervoor betaald worden. Nochtans dienen de betrokken partijen, zoals elke andere werkgever en werknemer, het beroepsgeheim (in het geval van voetballers: tactiek van de ploeg, de opstelling, bepaalde trainingsplannen, …) te eerbiedigen evenals de nodige discretie in acht te nemen. Nadelige uitlatingen zijn eveneens uit den boze. Het gaat hier om mededelingen die schade berokkenen aan anderen.

(2)

Vrijheid van geneesheer De voetbalspeler heeft de keuze ofwel een eigen geneesheer ofwel de medische staf van de club-werkgever te raadplegen. In geval de speler zijn eigen geneesheer raadpleegt draagt hij de kosten en de kosten en de risico’s van de zo voorgeschreven gevolgde therapie. In het tweede geval draagt de club de kosten en de risico’s van de therapie waaraan de speler zich onderwerpt.

(3)

Eerbiediging van het privé-leven Wat de diëtetiek betreft, kan de speler in zijn club raadgevingen genieten die nuttig zijn voor de beoefening van zijn specifieke sportactiviteit. De speler mag elke andere sportactiviteit van zijn keuze beoefenen. Hij dient er evenwel op te letten dat de uitoefening van die activiteit zijn fysieke integriteit en de

28

C.A.O van 21 juni 2005 betreffende de arbeidsvoorwaarden voor betaalde voetballers. Belgisch Staatsblad, 13 december 2005

48 mogelijkheid om zijn contractuele verplichtingen na te komen niet in gevaar brengt. Enkel in geval van zware fout, dit is een zeer zware tekortkoming, kan hier sprake zijn van een contractuele tekortkoming. (4)

Recht op naam en beeld De speler beschikt vrij over zijn beeld. Het beeld van een persoon behoort tot zijn privacy. Enkel met zijn toestemming mag een foto worden afgedrukt zonder dat evenwel aan het algemeen informatierecht tekort kan worden gedaan. Het publiceren van een foto van een speler, die een doelpunt maakt of een uitstekende prestatie leverde is, als element van goede informatieverstrekking, toegelaten. Daarbuiten echter, is de individuele toestemming van de speler nodig. Deze kan zelf vrij overeenkomsten betreffende zijn naam en beeld aangaan. Daarop zijn er in de Collectieve arbeidsovereenkomst beperkingen aangebracht, die evenwel restrictief dienen geïnterpreteerd te worden: 1) de speler mag geen gebruik maken van de uitrusting van de club 2) hij mag geen reclamecontracten sluiten met derden, die concurrenten zijn van de sponsors van de club 3) hij mag geen contracten sluiten met derden, die producten verkopen of commercialiseren, die strijdig zijn met het imago van de sport (tabak en alcohol) De club mag echter gratis gebruik maken van de naam en het beeld van de betaalde speler als het gaat om: -

de afbeelding van een sportactiviteit, die bedoeld is ter informatie van het publiek en die zijn privé-leven niet schaadt;

-

foto’s van de ploeg of van de spelers afzonderlijk, maar enkel in het kader van een globale campagne van de club-werkgever en/of de Liga waarvan die laatste lid is. Het gebruik moet beperkt blijven tot de werkgever, de Liga en hun sponsors.

Een voorbeeld van een afgesloten arbeidsovereenkomst, kan U terugvinden in bijlage 3.

49

2.2.

De uitvoering van een arbeidsovereenkomst

De meest voorkomende arbeidsovereenkomst in de voetbalsport is deze voor een bepaalde tijd.

2.2.1.

Bepaalde tijd

Elke speler die bij zijn nationale bond als niet-amateur te boek staat, dient in het bezit te zijn van een geschreven overeenkomst met de club die hem tewerkstelt. Dergelijke overeenkomsten hebben een duur van minimum één en maximum vijf jaar. Overeenkomsten met een andere looptijd zijn slechts toegelaten indien zij beantwoorden aan de nationale wetgeving. De overeenkomsten moeten de van kracht zijnde wetgeving eerbiedigen, evenals de in de reglementen van de FIFA vervatte beginselen en alle bijkomende reglementen, die werden aangenomen door de nationale bond van de club, die gebruik maakt van de diensten van de speler. Een kopie van deze overeenkomsten moet aan de betrokken nationale bond worden overgemaakt en op verzoek worden voorgelegd aan de FIFA. Indien de partijen overeenkomen om het contract voor het einde van zijn duurtijd te beëindigen, moeten zij de nationale bond daarvan op de hoogte brengen.

De arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd is hernieuwbaar. De wet wijkt hiermee af van artikel 10 van de Arbeidsovereenkomstenwet29, die stelt dat partijen die verscheidene opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben gesloten zonder dat er een onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer, verondersteld worden een overeenkomst voor onbepaalde tijd te hebben aangegaan, behalve wanneer de werkgever het bewijs levert dat deze overeenkomsten gerechtvaardigd waren wegens de aard van het werk of wegens andere wettige reden.

Als de overeenkomst gesloten is voor bepaalde tijd dan heeft de benadeelde partij wegens het verbreken daarvan zonder dringende reden vóór het verstrijken van die termijn recht op een vergoeding gelijk aan het bedrag van het tot het verstrijken van die termijn verschuldigde loon. Deze vergoeding mag echter niet meer belopen dan het dubbel van het volgende loon: ‘het lopend loon overeenstemmend met de nog verschuldigde lonen tot het einde van het sportseizoen met een minimum van 25 % van het jaarloon’

29

Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. Belgisch Staatsblad, 22 augustus 1978.

50

2.2.2.

Onbepaalde tijd

De arbeidsovereenkomst voor sportbeoefenaars kan ook voor onbepaalde tijd gesloten worden. In de praktijk wordt van deze regeling zelden gebruik gemaakt. De arbeidsovereenkomst voor voetbalspelers wordt geacht voor onbepaalde tijd te zijn gesloten indien de vormvoorschriften die gelden voor de overeenkomsten voor bepaalde tijd niet werden nageleefd. De arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd zelf is aan geen vormvoorschriften gebonden, ze kan mondeling afgesloten worden.

2.2.3.

Concurrentiebeding

Artikel 8 van de Wet van 24 februari 1978 bepaalt dat ‘elk concurrentiebeding’ als niet bestaande wordt beschouwd. Dit betekent dat elke bepaling in het contract met de werkgever of in de reglementen van nationale of internationale sportfederaties, waarbij aan de werknemer de mogelijkheid wordt ontzegd om na het einde van zijn arbeidsovereenkomst bij een nieuwe werkgever van zijn keuze te presteren, nietig is. De benadeelde werknemer heeft eventueel recht op schadevergoeding. Evenwel, wanneer een einde wordt gemaakt aan de overeenkomst, hetzij door de werkgever om een dringende reden, hetzij door de sportbeoefenaar zonder dringende reden, dan zal de sportbeoefenaar niet mogen deelnemen aan een betaalde sportcompetitie of –exhibitie in dezelfde sporttak tijdens het lopende seizoen.

2.2.4.

Verplaatsingskosten

Artikel 10 van de CAO bepaalt dat ‘de arbeidsovereenkomst het bedrag dient te vermelden van de aan de speler toegekende verplaatsingsvergoedingen, rekening houdend met de terzake geldende wettelijke bepalingen en met de door de belastingdiensten in aanmerking genomen parameters. De betaling van deze vergoedingen zal worden vermeld op de maandelijkse loonfiche, alsook op het jaarlijks overzicht. Voormelde kosten moeten reëel zijn, zoniet zal de betaalde voetbalspeler er de fiscale gevolgen van dragen’.

51

2.2.5.

Terbeschikkingstelling van spelers

Vroeger was er een algemeen verbod van terbeschikkingstelling van werknemers aan derden. Dit artikel30 van de wet van 24 juli 1987 stelt dat de activiteit is verboden die door een natuurlijke persoon of door een rechtspersoon wordt uitgeoefend om door hen in dienst genomen werknemers ter beschikking te stellen van derden die deze werknemers gebruiken. En over hen enig gedeelte van het gezag uitoefent dat normaal aan de werknemer toekomt. Daarenboven dient een derde deze werknemer te gebruiken en over deze werknemer een deel van het gezag uit te oefenen dat normaal aan de werkgever toekomt. Dit algemeen verbod van terbeschikkingstelling zou evenwel de tand des tijds niet weerstaan. Een dynamische arbeidsmarkt veronderstelt immers een veralgemening van soepele vormen van terbeschikkingstelling. De Wet van 1987 diende dan ook aangepast te worden. In feite is het verbod van terbeschikkingstelling nu zodanig uitgehold dat met het principiële verbod beter had afgeschaft en vervangen door een geordende toelating. Terbeschikkingstelling van werknemers is nu mogelijk wanneer dit geschiedt zonder dat de gebruikers enig gedeelte van het gezag uitoefenen dat normaal aan de werkgevers toekomt: ‘Als uitoefening van een gezag geldt het naleven door de derde van de verplichtingen die op hem rusten inzake het welzijn op het werk, evenals de richtlijnen die door de derde worden gegeven in uitvoering van de overeenkomst, die hem met de werkgever verbindt, zowel inzake arbeids- en rusttijden als inzake de uitvoering van het overeengekomen werk’31 Deze terbeschikkingstelling is niet beperkt noch wat de taak, noch wat de duur, noch wat de aard van de arbeidsovereenkomst betreft. De ter beschikking gestelde werknemer dient niet noodzakelijk door een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd verbonden te zijn. Een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd of voor een wel omschreven werk zijn niet uitgesloten. Een en ander betekent nu dat de betaalde voetballers door hun club (werkgever) aan een ander club (gebruiker) ter beschikking kunnen worden gesteld, in de voorwaarden zoals ze hierboven zijn bepaald.

30

Wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers. Belgisch Staatsblad, 20 augustus 1987. 31 Wet van 12 augustus 2000 houdende sociale, budgettaire en andere bepalingen. Belgisch Staatsblad, 31 augustus 2003.

52 Uit de CAO voor de betaalde voetballers leid ik volgende voorwaarden af in verband met de terbeschikkingstelling -

De onderlinge terbeschikkingstelling kan enkel gebeuren in de loop van de transferperiodes, zoals voorzien in het reglement van de voetbalsport.

-

Een terbeschikkingstelling is slechts mogelijk voor een duur tot het einde van het lopende seizoen. Een periode van terbeschikkingstelling is slechts éénmaal verlengbaar tussen zelfde clubs.

-

De toestemming van de vakbonden, zoals bepaald in de wet, is rechtsgeldig wanneer tenminste twee van de drie representatieve vakbonden hun akkoord geven.

-

De overeenkomsten betreffende dergelijke terbeschikkingstelling worden binnen de maand ter informatie overgemaakt aan de voorzitter van het paritair comité voor de sport.

2.3.

De schorsing van een arbeidsovereenkomst

2.3.1.

Wettelijke schorsingen

In geval van schorsing van de arbeidsovereenkomst kan ik verwijzen naar de geldende wettelijke bepalingen overeenkomstig de arbeidsovereenkomstenwet32, en dit specifiek voor bedienden. In geval van schorsing van de overeenkomst ingeval arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of ongeval heeft de speler recht op gewaarborgd maandloon. Dit betekent dat de club gedurende de eerste 30 kalenderdagen van de arbeidsongeschiktheid het vast loon van de speler doorbetaald. De louter sportieve contractuele prestaties van de overeenkomst worden opgeschort tot zolang de tijdelijke ongeschiktheid duurt. De speler is ertoe gehouden de club onmiddellijk van zijn ongeschiktheid op de hoogte te stellen en dit binnen 2 werkdagen vanaf de dag van de arbeidsongeschiktheid. De club kan deze arbeidsongeschiktheid controleren door een door hun aangeduide en betaalde geneesheer. Deze controlearts dient wel volledig onafhankelijk van de betrokken speler of club te functioneren. De

werkgever

is

het

gewaarborgd

loon

echter

niet

verschuldigd

indien

de

arbeidsongeschiktheid het gevolg is van een sportongeval. Hier heeft u recht op een arbeidsongevallenvergoeding. Een sportongeval is een ongeval dat de sportbeoefenaar heeft 32

Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. Belgisch Staatsblad, 22 augustus 1978.

53 opgelopen

naar

aanleiding

van

een

lichaamsuitoefening

uitgevoerd

tijdens

een

sportcompetitie of- exhibtie waarvoor de inrichter toegangsgeld ontvangt en waarvoor de deelnemers in om het even welke vorm een loon ontvangen. (zie ook volgend deel: sociaal zekerheidsrecht) De speler verliest daarnaast ook het recht op gewaarborgd loon indien de ongeschiktheid te wijten is aan een door hem gepleegde zware fout al dan niet tijdens de contractuele prestaties.

2.3.2.

Conventionele schorsingen

De partijen komen bovendien overeen dat de overeenkomst in de volgende gevallen kan opgeschort worden: -

In geval van een zwaarwichtige bondssanctie opgelopen door de speler, die hem in de onmogelijkheid zal stellen al zijn contractuele verplichtingen na te komen. Ik denk hier bijvoorbeeld aan een schorsing die een speler krijgt wegens agressief gedrag tegenover spelers en/of scheidsrechter33

-

In

geval

van

niet-aangifte

of

intrekking

van

de

werkvergunning

en/of

verblijfsvergunning door de bevoegde overheden

2.4.

De beëindiging van een arbeidsovereenkomst

2.4.1.

Beëindiging bepaalde tijd

De overeenkomst voor een bepaalde tijd komt normaal ten einde door het verstrijken van de overeengekomen termijn. Als de overeenkomst zonder dringende reden voor het verstrijken van de termijn beëindigd wordt, is een vergoeding verschuldigd, die gelijk is aan het bedrag van het loon dat verschuldigd is tot het bereiken van het einde van de overeengekomen termijn, zonder echter het dubbel te mogen overtreffen van het loon, dat overeenstemt met de duur van de opzeggingstermijn, die in acht had moeten worden genomen, indien de overeenkomst zonder tijdsbepaling was gesloten. Praktisch gezien komt het maximum neer op 6 maanden loon, te betalen door de partij, die de arbeidsovereenkomst voortijdig en onrechtmatig beëindigt.

33

Reunes, M. (12 april 2006). Conceiçao geschorst tot 11 augustus. Het Nieuwsblad

54

2.4.2.

Beëindiging onbepaalde tijd

De overeenkomst voor onbepaalde tijd wordt normaal beëindigd door het geven van een opzeggingstermijn. Indien geen opzeggingstermijn gegeven wordt en er geen dringende reden is, die een onmiddellijke verbreking van de arbeidsovereenkomst rechtvaardigt, dient een schadevergoeding betaald te worden gelijk aan het loon, overeenkomstig de duur van de nog te lopen opzeggingstermijn.

2.4.3.

Opzeggingsvergoeding

Indien de overeenkomst voor onbepaalde tijd werd gesloten, is de partij die de overeenkomst verbreekt zonder dringende reden of zonder de bepalingen van het eerste lid van artikel 5 van de wet van 24 februari betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars in acht te nemen, gehouden de andere partij een vergoeding te betalen gelijk aan het lopend loon en de voordelen verworven krachtens overeenkomst, overeenstemmend met:

Jaarloon (JL)

Duur van de opzeggingstermijn

JL < 15 106 EUR

4.5 maand als de overeenkomst verbroken wordt tijdens de eerste twee jaren na aanvang van de overeenkomst 3 maanden als de overeenkomst verbroken wordt vanaf het derde jaar na aanvang van de overeenkomst 6 maanden als de overeenkomst verbroken wordt tijdens de eerste twee jaren na aanvang van de overeenkomst 3 maanden als de overeenkomst wordt verbroken vanaf het derde jaar na de aanvang van deze overeenkomst 6 maanden 12 maanden 18 maanden

15 106 EUR < JL < 24 631 EUR

24 361 EUR < JL < 32 842 EUR 32 842 EUR < JL < 98 526 EUR JL > 98 526 EUR

Tabel 1 Opzegvergoeding betaalde sportbeoefeaars onbepaalde tijd

Als het gaat om een voortijdige beëindiging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur, dan zal men volgens artikel 4 van de wet van 24 februari 1978 rekening moeten houden met de maximumgrenzen, zijnde de verdubbeling.

2.4.4.

De transfervergoeding

Hierbij aaneensluitend wil ik zeker de hele problematiek van de transfervergoeding vermelden. Deze heeft betrekking op een verhouding die geregeld wordt tussen drie partijen, namelijk de voetbalspeler, de oorspronkelijke club en de toekomstige club.

55

(1)

Historiek Historisch gezien zijn er volgens prof. Kesenne twee belangrijke motieven voor de sportbonden om een transfersysteem in te voeren34: 1. Het verzekeren van een sportief evenwichtige competitie tussen de clubs. Er zijn namelijk rijke en armere clubs. De rijke clubs zouden het betere spelerstalent kunnen monopoliseren en met hogere salarissen lokken. Wanneer aldus het overwicht van de ene club tegenover de andere te groot zou worden, zou de spanning uit de competitie gaan. Met het betalend overgangssysteem zouden de kleinere clubs hun talenten kunnen houden dan wel ten gelde maken en aldus ook financieel beter en sterker worden om zelf op zoek te gaan naar nieuw talent. 2. Door het systeem van het laten betalen door de ene club aan de andere voor de overgang van een speler te laten betalen, worden ook de hoge wedden van de sterspelers in toom gehouden.

Deze twee genoemde zaken hebben volgens Johnny Maesschalk geen enkele reden meer om het transfersysteem in stand te houden. Het spelerstalent gaat namelijk waar het gaan wil en het zijn de financieel sterke clubs die met hogere niet in toom gehouden lonen de beste spelers lokken, aantrekken en contacteren.35 (2)

Problematiek De transferproblematiek komt ter sprake in een dubbel aspect; Ten eerste heeft men de problemen van sportbeoefenaars die door een club geblokkeerd worden om extra-sportieve redenen. Hierbij denk ik aan de vetes tussen bepaalde clubs, tussen clubs en ouders, tussen ouders en bestuursleden en tussen bestuurders onderling. Anderzijds heeft men de sportbeoefenaars die geblokkeerd worden om financiële redenen, omdat de vraagprijs zodanig hoog is dat geen club dat bedrag wil betalen.

34 35

KESENNE, S. (20 november 1997). Het einde van de transfermarkt. Trends Review MAESSCHALK, J. (2004-2005). Sport en Recht, niet gepubliceerde cursus. Brussel: VLEKHO

56 (3)

Tegenstanders van de transfervergoeding De verdedigers van de belangen van de sportbeoefenaars, beroepen zich op de vrijheid van die voetbalspeler om zijn sport te beoefenen. Volgende rechtsprincipes kunnen dan naar voor worden geschoven: -

recht op arbeid

-

rechten van het kind

-

individuele vrijheid

-

vrijheid om zich bij een vereniging aan te sluiten en ontslag te nemen

-

Europees Verdrag van de Rechten van de Mens36

Het is in principe niet nodig om die algemene rechtsbeginselen ter hulp te roepen, want zowel het Decreet van de niet-betaalde sportbeoefenaar als de Wet betreffende de arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar garanderen de vrijheid van de sportbeoefenaar. (4)

Voorstanders van de transfervergoeding De voorstanders van de transfervergoeding steunen zich op de theorie dat jeugdwerking niet meer mogelijk is, wanneer er geen inkomsten kunnen gecreëerd worden uit de overgang van spelers. Noch de wet op de betaalde sportbeoefenaar, noch het decreet van de niet-betaalde sportbeoefenaar, regelen de verhouding tussen de clubs die betrokken zijn bij een transfer. Enkel de verhouding club-speler wordt geregeld. Derhalve stellen de voorstanders van de transfervergoeding dat afspraken tussen clubs perfect mogelijk zijn. Daarenboven steunt men zich vooral op de vrijheid die de federaties hebben binnen hun statuten en huishoudelijke reglementen en binnen het recht op vrije vereniging om een reglementering uit te bouwen, waaraan de clubs als lid van de federatie gebonden zijn. Elke vereniging heeft immers in het kader van de vrijheid van vereniging, het recht om een eigen reglementering uit te werken, zolang die reglementering niet strijdig is met de openbare orde.

36

Wet van 4 november 1950 betreffende de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Belgisch Staatsblad 19 augustus 1955.

57 Hoewel deze partijen loodrecht tegenover elkaar staan, zal er tot een akkoord moeten gekomen worden, willen alle partijen tot een aanvaardbare oplossing komen. Het gerecht heeft bijgevolg een vette kluif om door de argumenten van zowel voor- als tegenstanders tot gerechtelijke uitspraken te komen. In het volgende hoofdstuk over de buitenlandse werknemers bespreek ik enkele arresten waardoor er een duidelijke lijn werd getrokken van wat er wel en wat er niet kan. (5)

Gevolgen

Een nieuw tijdperk met een ander systeem zal tot gevolg hebben dat de clubs innovatieve manieren zullen overwegen om inkomstenbronnen aan te boren. De profclubs moeten zich concentreren op andere inkomstenbronnen, ik denk hierbij aan: -

televisierechten

-

reclame

-

gokken/loterijen

-

merchandising

-

recettes

-

Champions League

-

…

2.5.

De bijzondere arbeidsovereenkomst: Deeltijdse arbeid

Bij CAO van 7 juni 2000 werd in het Nationaal Paritair Comité voor de Sport een regeling uitgewerkt betreffende de deeltijdse arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar.37

2.5.1.

Toepassingsgebied

Deze CAO is van toepassing op sportbeoefenaars, die deeltijds prestaties leveren, krachtens een arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars volgens de Wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar.

37

C.A.O. van 7 juni 2000 betreffende de deeltijdse arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar. Belgisch Staatsblad, 3 september 2003.

58

2.5.2.

Deeltijdse arbeidsovereenkomst

De arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar wordt vermoed een voltijdse arbeidsovereenkomst te zijn, tenzij uitdrukkelijk overeengekomen wordt dat het een deeltijdse arbeidsovereenkomst betreft en voor zover de bedoelde sportbeoefenaar gemiddeld niet meet dan 30 uren per week zijn activiteit als sportbeoefenaar uitoefent. Dit veronderstelt dat de deeltijdse sportbeoefenaar naast zijn sportactiviteit nog een activiteit als loontrekkende of zelfstandige uitoefent of als regelmatig student is ingeschreven in een onderwijsinstelling. De deeltijdse arbeidsovereenkomst moet minstens voldoen aan de hierna volgende bepalingen: -

de overeenkomst moet worden opgemaakt, gedateerd en ondertekend vóór de sportbeoefenaar in dienst treedt

-

de overeenkomst wordt gesloten voor een bepaalde duur. Deze termijn moet duidelijk opgegeven worden, bedraagt maximum 5 jaar en is hernieuwbaar

-

de overeenkomst moet in evenveel exemplaren worden opgesteld als er betrokken partijen zijn. Een exemplaar wordt aan de sportbeoefenaar overhandigd

-

de volledige identiteit van de sportbeoefenaar moet vermeld worden, dit wil zeggen naam, voornaam, adres, geboortedatum, rijksregisternummer, nationaliteit

-

de juiste benaming, adres van de maatschappelijke zetel, rechtspersoonlijkheid en statutaire vertegenwoordiging met naam en adres van de vertegenwoordigers van de werkgever

-

de overeenkomst moet de omschrijving vermelden van de beroepsactiviteit of hoofdactiviteit van de sportbeoefenaar en zijn sociaal statuut

-

de overeenkomst moet het jaarloon van de betaalde sportbeoefenaar vermelden, minstens moet dit jaarloon voldoende bepaalbaar zijn

-

maandelijkse betaling van het loon uiterlijk 10 werkdagen na de rechtgevende maand

Er bestaat een eigen regeling voor de verbreking: deze bedraagt maximum 9 maanden loon wanneer de overeenkomst tijdens de eerste twee jaar wordt verbroken. Vanaf het derde jaar is deze verbrekingsvergoeding gelijk aan maximaal het loon van zes maanden.

59

2.6.

Besluit

In dit hoofdstuk was het mijn betrachting om duidelijk te maken waar de specifieke kenmerken liggen van de betaalde voetbalspeler met betrekking tot de arbeidsovereenkomst. Zowel tijdens en bij het beëindigen van de arbeidsovereenkomst zijn er specifieke reglementeringen die men ergens anders niet terug vindt. Bovendien is er in deze sector één specifiek thema dat tot de nodige discussies leidt: de transfervergoeding. In het volgend hoofdstuk wordt dit dan ook in Europees daglicht geplaatst

60

3.

De voetbalspeler als werknemer binnen de Europese Unie

In dit deel zal duidelijk worden -

Hoe het zit met de transfergoeding in Europese context;

-

Als men als club een maximum aantal buitenlandse spelers kan/mag opstellen;

-

Hoe het zit met de algemene reglementering als men buitenlanders wil tewerkstellen in België.

Mijn inziens zijn er drie arresten die als leidraad kunnen gebruikt worden om als antwoord te dienen op deze vragen. Tevens ondervond ik tijdens mijn literatuuronderzoek dat het deze arresten zijn die steeds worden aangehaald en zelfs als baanbrekend gezien worden voor de (Europese) situatie waarin de sportbeoefenaar of voetbalspeler zich nu bevindt.

Het meest bekende arrest is dat van Jean-Marc Bosman. Er zijn sedert Bosman enkele rechtszaken geweest waardoor de cruciale vraag rijst of sportfederaties in hun reglementen de mogelijkheid hebben om, ten aanzien van de deelnemende clubs, beperkingen kunnen opleggen inzake het aantal spelers afkomstig uit derde landen waarmee de EU een associatieovereenkomst heeft gesloten. Er zijn twee uitspraken die het discriminatieverbod van spelers binnen of buiten de EU een andere dimensie geven: Malaja en Kolpak. Ik zal na het arrest Bosman bespreken in welke mate de uitspraak in de zaak Kolpak betreffende associatieakkoorden ertoe kan leiden dat het Bosman-arrest in zijn gehele consequentie wordt doorgetrokken tot de niet-EU onderdanen.

61

3.1.

Specifieke regels voor het tewerkstellen van de betaalde voetbalspeler als vreemde werknemer

3.1.1.

Volgens de FIFA-regeling 38

De internationale transfer of de eerste aansluiting van de spelers jonger dan 18 jaar wordt enkel in de volgende omstandigheden toegestaan: -

Over het algemeen wegens de verhuis van de woonplaats van de familie, omwille van redenen vreemd aan het voetbal, naar het land van de nieuwe club;

-

Binnen de EER/EU, en voor de spelers wiens leeftijd ligt tussen de minimumleeftijd om te mogen werken in het land van de nieuwe opleidingsclub en 18 jaar, wordt door de nieuwe club een project opgestart voor de sportieve opleiding en de academische vorming van de speler. Er wordt bijgevolg een gedragscode opgesteld en in voege gebracht door de voetbalinstanties.

Dezelfde principes zijn van toepassing op de eerste aansluiting van de spelers onder de 18 jaar van een andere nationaliteit dan die van het land waar zij voor de eerste keer wensen te worden aangesloten.

3.1.2.

Volgens het Europees recht

Het Verdrag van Amsterdam39 is onmiskenbaar een mijlpaal in de geschiedenis van het Europese migratierecht. Het is echter niet het startpunt. Het Europese migratierecht, dat onderverdeeld kan worden in het interne (de onderdanen van de lidstaten) en het externe (onderdanen van derde staten: de derdelanders) migratierecht, vindt zijn oorsprong in 1957 toen het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap40 in werking trad. (1)

Onderdanen van EU-staten Dit verdrag voorziet in een recht op vrij verkeer voor werknemers, zelfstandigen en het dienstenverkeer41. In deze context van mijn verhandeling is Artikel 39 met toepassing op de werknemers uiteraard het belangrijkste.

38

www.fifa.com Verdrag van Amsterdam, 2 oktober 1997 40 Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschappen. Rome, 25 maart 1957 41 Artikels 39,43 en 49 EG. 39

62 De voorwaarden waaraan moet voldaan worden om als werknemer in de zin van Artikel 39 EG aangemerkt te worden zijn: -

nationaliteitsvoorwaarde: het moet gaan om een onderdaan van een lidstaat

-

intracommunautaire dimensie: in een andere lidstaat arbeid verrichten

-

de arbeid moet reëel en daadwerkelijk zijn, niet louter marginaal en bijkomstig

-

er moet een gezagsverhouding zijn met een al dan niet financiële beloning

Het recht op vrij verkeer is niet onbeperkt. Lidstaten mogen namelijk, als overwegingen die hun grondslag vinden in de handhaving van de openbare orde of nationale veiligheid, evenals als de bescherming van de volksgezondheid dit rechtvaardigen, een persoon de toegang tot hun grondgebied ontzeggen of het verblijf op hun grondgebied beëindigen. Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Maastricht42 in 1993 is het burgerschap van de Unie ingesteld. Burger van de Unie is bijgevolg een ieder die de nationaliteit van een lidstaat bezit. Één van de rechten die burgers van de Unie, dat de primaire hoedanigheid van onderdanen van de lidstaten is, genieten een reis- en verblijfsrecht in de andere lidstaten. (2)

Onderdanen van niet-EU-lidstaten Derdelanders kwamen er in de vier decennia die volgden op de inwerkingtreding van het EG-verdrag, bekaaid vanaf. In principe bleef het nationale vreemdelingenrecht hun recht op toegang tot en verblijf in een lidstaat bepalen. Ook de toegang tot de arbeidsmarkt was een nationale aangelegenheid. Hier gelden echter een paar uitzonderingen: 1) Personen die een verblijfsrecht genieten vanwege hun relatie met een onderdaan van een lidstaat (=afhankelijk verblijfsrecht). 2) Overeenkomsten die de EG heeft gesloten met derde staten waarin bepalingen inzake het verblijf en de toegang tot de arbeidsmarkt zijn opgenomen. Deze overeenkomsten worden aangeduid als associatieovereenkomsten. De gemeenschap is hierdoor bevoegd om met derde staten of internationale organisaties overeenkomsten te sluiten mits er een interne bevoegdheid van de EG is om regelgeving op de in een internationale overeenkomst opgenomen beleidsterrein vast te stellen. Deze bevoegdheid kan expliciet in het Verdrag, of impliciet uit een verdragsbepaling of een

42

Verdrag van Maastricht ter oprichting van de Europese Unie. 7 februari 1992.

63 bepaling van secundair Gemeenschapsrecht voortvloeien. De door de Europese Gemeenschap gesloten overeenkomsten maken deel uit van het Gemeenschapsrecht en hebben dus voorrang op het nationale recht. Ook kunnen individuen zich op een bepaling uit deze overeenkomsten beroepen als zij hierdoor gunstiger worden behandeld, mits de bepaling in kwestie voldoet aan de voorwaarde voor directe werking, zoals die door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschapap zijn geformuleerd. Omdat de inhoud van een overeenkomst het resultaat is van bereikt politiek compromis, is er geen vaste lijn van wat er in een Associatieovereenkomst moet staan.

In de meeste lidstaten geldt dat er geen recht op vrij verkeer is voor de onderdanen van de op 1 mei 2004 toegetreden lidstaten. Dit omdat men vreesde dat er invasie vanuit het Oosten van Europa zou komen. Ondanks de verschillen die de Associatieovereenkomsten kenmerken, hebben zij één zaak gemeen: een onderdaan van de staat waarmee de overeenkomst is gesloten, ontleent nooit een recht op eerste toegang tot het grondgebied of arbeidsmarkt van een lidstaat. Deze bevoegdheid ligt dus altijd in handen van de lidstaat van ontvangst. Eerst na rechtmatige binnenkomst kan een individu aanspraak maken op de rechten die in een Associatieovereenkomst zijn opgenomen. Een derdelander heeft met andere woorden geen circulatierecht tussen de lidstaten.

3.1.3. (1)

Volgens het Belgisch recht Het vrije verkeer van werknemers Zoals gezegd geldt voor Artikel 39 van het EG-Verdrag dat elke onderdaan van een lidstaat van de EU het recht heeft om in een andere lidstaat te gaan werken. Dit recht is verder uitgewerkt in Verordening (EEG) nr. 1612/6843. Vrij verkeer van werknemers betekent gelijke behandeling inzake toegang tot het werk, loonvoorwaarden en arbeidsomstandigheden, lidmaatschap van vakorganisaties, huisvesting, toegang van kinderen tot het onderwijs, enz.

43

Verordening (EEG) van 15 oktober 1968 nr. 1612/68 betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de gemeenschap. Publicatieblad L 257, 19 oktober 1968.

64 De onderdanen van de “oude” EU-lidstaten kunnen een beroep doen op dit recht. Behalve om Belgen gaat het dus om onderdanen uit Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Finland, Zweden, Spanje, Portugal, Ierland, Oostenrijk en Griekenland. Dezelfde regeling is ook toepasselijk op onderdanen van landen die tot de Europese Economische Ruimte behoren. Behalve de reeds genoemde EU-lidstaten zijn dat Ijsland, Noorwegen en Liechtenstein. Ten slotte zijn de regels in verband met het vrije verkeer van werknemers ook al toepasselijk op de onderdanen van twee nieuwe EU-lidstaten, met name Cyprus en Malta.

Ten aanzien van onderdanen van de tot nu toe genoemde staten gelden dezelfde regels als ten aanzien van Belgen. Zij kunnen in dezelfde mate als Belgen en onder dezelfde voorwaarden als Belgen op het Belgische grondgebied tewerkgesteld worden. Het geldt ook ten aanzien van betaalde sportbeoefenaars. Er zijn geen wettelijke beperkingen voor hun tewerkstelling als sportbeoefenaar. (2)

De nieuwe EU-Lidstaten Sinds 1 mei 2004 telt de EU tien nieuwe lidstaten. Zoals hierboven meegedeeld, gelden voor de onderdanen van twee ervan nu al de beginselen van het vrije verkeer van werknemers. Voor de andere acht, met name Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Slowakije, Slovenië en Tsjechië werd dat op termijn ook zo. De oude EU-lidstaten waren evenwel bevreesd voor een overrompeling van hun arbeidsmarkt met goedkope arbeidskrachten uit deze landen. Daarom werd voorzien in overgangsmaatregelen.

(3)

Onderdanen van andere landen Voor onderdanen van andere dan de bovengenoemde landen is de Belgische arbeidsmarkt naar algemene regel gesloten. Dit volgt uit de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers44. De onderdanen van deze landen kunnen naar algemene regel slechts in België tewerkgesteld worden wanneer de werkgever die hen tewerkstelt, een arbeidsvergunning heeft en de werknemer zelf over een arbeidskaart beschikt. Op de verplichting van het bezit van een arbeidsvergunning en een arbeidskaart zijn er evenwel uitzonderingen.

44

Wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers. Belgisch Staatsblad, 21 mei 2005.

65 (4)

Tewerkstelling zonder arbeidsvergunning Voor een aantal categorieën werknemers of voor een aantal specifieke situaties is geen arbeidskaart en de daarbij horende arbeidsvergunning verreist. Dit is onder meer het geval voor de deelname aan internationale sportwedstrijden. Voorwaarde is dat de sportbeoefenaar normaal in het buitenland verblijft en er tewerkgesteld wordt door een in het buitenland gevestigde werkgever. Dezelfde uitzondering geldt voor scheidrechters, begeleiders, officiële vertegenwoordigers, personeelsleden en alle andere personen geaccrediteerd en/of erkend door internationale of nationale sportfederaties. Bijkomende voorwaarde is dat het verblijf in België niet langer dan drie opeenvolgende maanden duurt. Wanneer Vlaanderen de Olympische Spelen zou organiseren, dan hebben de sportbeoefenaars, hun trainers, begeleiders, enz. geen arbeidskaart nodig om in België aan deze spelen deel te nemen, ook niet wanneer deze personen werknemers zijn. Als bijvoorbeeld de Oekraïense ploeg Dinamo Kiev een wedstrijd in Anderlecht komt spelen, hebben die spelers ook geen arbeidsvergunning nodig.

(5)

Arbeidsvergunning en arbeidskaart Naar algemene regel kunnen vreemdelingen die geen beroep kunnen doen op de beginselen van het vrije verkeer van werknemers, in België slechts tewerkgesteld worden wanneer zij in het bezit zijn van een arbeidskaart. De werkgever moet naar algemene regel in het bezit zijn van een arbeidsvergunning. De arbeidsvergunning wordt alleen voor die werknemers toegekend die onderdaan zijn van een land waarmee België door een internationaal akkoord inzake de tewerkstelling van werknemers verbonden is. België sloot dergelijke akkoorden met heel wat landen.

Er zijn drie soorten arbeidskaarten: A, B en C.

Arbeidskaart B Dit is het algemeen principe: De kaart is geldig voor één bepaalde functie bij één bepaalde werkgever. Deze werknemers verblijven dus nog niet in België. Ze is geldig voor maximaal 12 maanden, maar is wel verlengbaar. De werkgever dient bovendien een arbeidsvergunning aan te vragen.

66 Arbeidskaart A Deze arbeidskaart wordt toegekend aan de werknemer met de toelating om te werken. Ze is geldig voor onbepaalde duur en de werkgever hoeft geen arbeidsvergunning aan te vragen. Je moet wel 10 jaar wettig verblijf in België hebben en enkele jaren tewerkstelling met de arbeidskaart B kunnen bewijzen.

Arbeidskaart C Bepaalde categorieën van vreemdelingen die niet naar België zijn gekomen om te werken en een onzeker voorlopig verblijfsstatuut hebben, komen via deze kaart toch in aanmerking om te werken. Het betreft categorieën zoals kandidaat-vluchtelingen, slachtoffers van mensenhandel, bepaalde studenten… Deze kaart is maximaal geldig voor 1 jaar maar kan verlengd worden als de procedure nog niet ten einde is.

Hierbij horen heel wat documenten: -

inlichtingenblad voor buitenlandse werknemer (bijlage 4)

-

inlichtingen i.v.m. gezinsleden (bijlage 5)

-

geneeskundig getuigschrift (bijlage 6)

-

aanvraag tot tewerkstelling van een vreemde werknemer (bijlage 7)

-

verklaring toe te voegen aan de arbeidsovereenkomst voor beroepssportlui (bijlage 8)

In principe komen slechts een beperkt aantal bijzondere categorieën van buitenlandse werknemers, onder welbepaalde voorwaarden, in aanmerking voor onmiddellijke toekenning van een arbeidsvergunning45. De belangrijkste categorieën zijn:

45

-

hooggeschoold personeel

-

leidinggevend personeel

-

stagiaires

-

gespecialiseerde techniekers

-

professionele sportbeoefenaars

-

Au-pair jongeren

Officieus gecoördineerde tekst van het K.B. van 9 juni 1999 houdende de uitvoering van de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers.

67 Normaal wordt de arbeidsvergunning alleen toegekend na een onderzoek van de binnenlandse arbeidsmarkt. Er moet blijken dat het niet mogelijk is om binnen een redelijke termijn op de arbeidsmarkt een werknemer te vinden die, al of niet door een nog te volgen gepaste beroepsopleiding, geschikt is om de betrokken arbeidsplaats op een bevredigende wijze en binnen een billijke termijn te bekleden. Op dit voorafgaand onderzoek van de toestand van de arbeidsmarkt zijn opnieuw een aantal uitzonderingen waarvan één belangrijk is voor beroepssportbeoefenaars. De uitzondering geldt voor sportbeoefenaars en trainers die minstens 18 jaar oud zijn. Er is bovendien een belangrijke bijkomende voorwaarde inzake bezoldiging. Zowel de sportbeoefenaar als de trainer moet een bezoldiging ontvangen die minstens het achtvoudige bedraagt van de bezoldiging bepaald overeenkomstig de bepalingen van artikel 2 § 1 van de wet van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars. Voor de periode 01/07/2005 tot 30/06/2006 is dit bedrag bepaald op 7 858 EUR x 8. Om vrijgesteld te zijn van een onderzoek van de arbeidsmarkt moet de jaarlijkse bezoldiging van de sportbeoefenaar of van de trainer dus minimaal 62 864.00 EUR bedragen.

Er zijn gevallen bekend waarbij bepaalde clubs deze regel van 8 x basisloon proberen te omzeilen door mensen aan te trekken met, officieel, een andere functie, zoals coördinator, terwijl ze in werkelijkheid gewoon voetballen. Hier vangt men meestal bot want voor sportcoördinatoren krijgt U niet makkelijk een arbeidsvergunning: dergelijke mensen zijn er genoeg in België en hoeven dus niet in het buitenland gezocht te worden.

Voor betaalde sportbeoefenaars (of trainers) die minder verdienen, gelden de normale regels.

Hun

tewerkstelling

kan

slechts

legaal

nadat

de

werkgever

een

arbeidsvergunning bekomen heeft en de sportbeoefenaar een geldige arbeidskaart. Arbeidsvergunning en arbeidskaart worden zoals eerder gezegd maar uitgereikt na een onderzoek van de situatie op de arbeidsmarkt.

Zoals

U

hieronder

merkt,

kent

de

toekenning

van

arbeidskaarten

voor

beroepssportbeoefenaar in 2004 (177) een kleine daling ten opzichte van 2000 (241) en 2001 (256) . Het verdubbelen van de loongrens sedert 1 juli 2003 om in aanmerking

68 te komen heeft geen noemenswaardig effect gehad op het aantal aangevraagde arbeidsvergunningen en arbeidskaarten B.

arbeidskaarten voor de beroepssportbeoefenaar 300

aantal

250 200 150 100 50 0 2000

2001

2002

2003

2004

jaar

Figuur 2 Evolutie van behandelde arbeidskaarten en –vergunningen in het Vlaams Gewest betreffende beroepssportbeoefenaars.

Hiernaast kan ik nog de opdeling maken tussen de verschillende sporten waarvoor de arbeidskaart B in 2004 werd aangevraagd. Voetbal vormt hier -uiteraard- de grootste groep. Sporttak Voetbal Basketbal Volleybal Wielrennen Andere Totaal

1e aanvragen 58 27 7 3 2 97

Hernieuwingen 66 7 5 0 2 80

Aantal 124 34 12 3 4 177

Tabel 2 Het aantal vergunningen van arbeidskaarten per sporttak in 2004

3.2.

De arresten

3.2.1.

Bosman

In het baanbrekende Bosman-arrest46, oordeelde het Europees Hof van Justitie dat het bestaande transfersysteem van voetballers waarbij aan het einde van de overeenkomst tussen speler en club een transfersom wordt gevraagd, strijdig is met het Gemeenschapsrecht. En 46

Hof van Justitie, 15 december 1995, C-415/93

69 meer bepaald met art. 39 EG-verdrag inzake het vrij verkeer van werknemers (zie hoger) Spelers einde contract zijn dus vrij en kunnen met een nieuwe werkgever een arbeidsovereenkomst sluiten. (1)

Situering Jean-Marc Bosman was een Belgische beroepsvoetballer, die speelde bij RC Luik, dat destijds uitkwam in de Belgische eerste klasse. De zaak Bosman was het gevolg van een geschil tussen hem en de club in 1990. Jean-Marc Bosman beweerde namelijk dat de Belgische Voetbalbond en de transferregels van de UEFA-FIFA zijn transfer naar een Franse club, Duinkerke, hadden verhinderd. Hij spande een proces aan tegen RC Luik en later tegen de Belgische Voetbalbond en de UEFA. Bosman vorderde dat de nationale rechter zou verklaren dat de transferregels en de nationaliteitsclausules niet op hem van toepassing waren omdat zij strijdig waren met de bepalingen van het Verdrag van Rome inzake de mededinging en het vrije verkeer van werknemers. De nationale rechter verwees de zaak naar het Europees Hof van Justitie.

(2)

De rechtszaak De volgende vragen werden aan het Europees Hof van Justitie voorgelegd: ‘Moeten de artikelen 39,81 en 82 van het Verdrag van Rome van 25 maart 195747 aldus worden uitgelegd dat zij verbieden: 1) dat een voetbalclub een geldsom eist en int wanneer een van haar spelers wiens contract verstrijkt, in dienst wordt genomen door een andere club? 2) dat de nationale en internationale sportverenigingen of –bonden in hun reglementen bepalingen opnemen, die de toegang van buitenlandse spelers die onderdaan zijn van de Lid-Staten van de Europese Gemeenschap, tot de door hen georganiseerde competities beperken?’

(3)

De uitspraak Ten aanzien van de transferregels oordeelde het Hof dat zij de toegang van spelers tot de arbeidsmarkt in ander lidstaten rechtstreeks beïnvloeden en bijgevolg het vrije

47

Verdrag van Rome betreffende de stichting van de EEG. 25 maart 1957

70 verkeer van werknemers kunnen belemmeren. Zij zijn derhalve strijdig met de bepalingen van het Verdrag Hoewel J.-M. Bosman geen nadeel heeft ondervonden van de nationaliteitsregels, oordeelde de nationale rechter dat zij zijn carrière konden belemmeren omdat zij zijn kansen om door een club uit een andere lidstaat in dienst te worden genomen of te worden opgesteld, verminderden. Het Hof van Justitie, uitspraak doende op de door het Hof van Beroep te Luik bij arrest van 1 oktober 1993 gestelde vragen, verklaart voor recht: ‘Artikel 39 EEG-verdrag verzet zich tegen de toepassing van door sportclubs vastgestelde regels, volgens welke een beroepsvoetballer, die onderdaan is van een lidstaat, bij het verstrijken van het contract dat hem aan een club bindt, door een club van een andere lidstaat slechts in dienst kan worden genomen, indien deze club aan de club van herkomst een transfer-, opleidings- of promotievergoeding heeft betaald.’ ‘Artikel 39 EEG-verdrag verzet zich tegen de toepassing van door sportverenigingen vastgestelde regels, volgens welke de voetbalclubs voor de door hen georganiseerde competitiewedstrijden slecht een beperkt aantal beroepsspelers mogen opstellen, die onderdaan zijn van een andere lidstaat. (4)

Precieze betekenis van het arrest van het Hof 1) Indien het contract van de beroepsvoetballer met zijn club afloopt en indien deze speler onderdaan van een van de lidstaten van de E.U. is, kan deze club niet verhinderen dat de speler een nieuw contract ondertekent met een andere club in een andere lidstaat, en evenmin kan zij dit moeilijker maken door de nieuwe club te vragen een transfer-, opleidings- of promotievergoeding te betalen. 2) Beperkingen met betrekking tot de nationaliteit van beroepsvoetballers, die onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie, zijn niet toegestaan. Het arrest heeft onmiddellijke gevolgen en voorziet niet in een overgangsperiode. Dit betekende dat het arrest van het Hof moest worden toegepast vanaf 15 december 1995.

Het Hof deed geen uitspraak over het nationale transfersysteem binnen een lidstaat van EU of de EER, maar de reglementen van FIFA, de UEFA en de nationale bonden moeten ook in overeenstemming zijn met de mededingingsregels van het Verdrag.

71 Nationale transfersystemen zijn in beginsel onverenigbaar met deze regels, in het bijzonder met artikel 81 van het Verdrag.

Veel spelers, overal in de wereld, werden beter door het volgehouden initiatief van Jean-Marc Bosman. Voor anderen werd hij naar de hel gewenst en hoeft hij geen ‘dankjewel’ te verwachten. Eind december 1998 onderschreven de speler en de KBVB een dading: de KBVB betaalt de speler 16 miljoen BEF, de speler aanvaardt de minnelijke schikking en ziet af van elke verdere schadeclaim tegen de Belgische, Europese of wereldvoetbalbond. (5)

Gevolgen A.

Het Vlaams Decreet

Met het decreet Martens van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de nietprofessionele sportbeoefenaars48 werd een einde gemaakt aan de verkoop van voetballers. In Vlaanderen hebben deze sportbeoefenaars de jaarlijkse vrijheid om van club te veranderen. Transfervergoedingen onder welke vorm dan ook zijn uitdrukkelijk verboden. Sporters hebben het recht om jaarlijks een einde te maken aan hun verhouding met de club waarvan ze lid zijn. Het decreet is van toepassing op: - de sportlui die van hun club geen enkele vergoeding ontvangen die als loon kan worden gekwalificeerd (‘onbetaalde sportbeoefenaars’ of ‘amateurs’) - de sportbeoefenaars die in ondergeschikt verband en tegen loon zijn tewerkgesteld door hun club, zonder evenwel het krachtens de wet van 24 februari 1978 bepaalde minimumloon

genieten,

en

dus

verbonden

zijn

met

een

‘gewone’

arbeidsovereenkomst cfr. de wet van 3 juli 1978 - De zelfstandige sportbeoefenaars, die hun sportieve diensten aan een club verstrekken op grond van een burgerrechterlijke aannemingsovereenkomst B.

De Belgische CAO over de arbeidsvoorwaarden van de betaalde voetballer (12 juni 1998)

Deze CAO, gesloten in het Nationaal Paritair Comité voor de Sport, is van toepassing op de betaalde sportbeoefenaars en hun werkgevers. Artikel 5 van de CAO heeft het 48

Decreet van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar. Belgisch Staatsblad, 12 september 1996.

72 over het einde van de arbeidsovereenkomst. Als de duurtijd van de overeenkomst verstreken is, geldt de normale regel dat de speler vrij is een overeenkomst te sluiten met een nieuwe club van zijn keuze. Deze vrijheid van de speler mag op geen enkele wijze belemmerd worden. Einde contract mag dus geen transfervergoeding gevraagd worden, ook niet voor een louter binnenlandse transfer. C.

Enkele cijfers

Het voetbalbestel reageerde als een gestoken wesp, maar zonder veel inzicht in de marktmechanismen. De clubs lieten zich verleiden tot wilde aankopen en het betalen van dure langlopende contracten. Spelers onder contract mochten immers wel nog worden verkocht. Na een piek in de transferuitgaven rond de eeuwwisseling, is de oververhitte markt afgekoeld. Vijftien van de twintig duurste transfers dateren namelijk van 2000 en 2001, met 75.8 miljoen euro voor Zidane van Juventus naar Real Madrid nog steeds als duurste transfer.

Uit een door de UEFA gemaakte studie bleek dat één jaar na het arrest de Engelse Premier League meer buitenlandse voetballers te werk stelde dan enig ander land. Met de 226 EU-buitenlanders en 29 spelers uit andere landen haalde het Engels voetbal 36% buitenlandse spelers. Spanje (140 buitenlanders) en Portugal (137) hadden voornamelijk voetballers van buiten de EU in dienst. In het seizoen 2003-2004 hadden in de Duitse Bundesliga maar 97 van de 248 spelers (39 procent) een Duits paspoort. In Engeland is de situatie niet anders. Op de eerste dag van de Premier League waren 135 van de 220 spelers (61.4 procent) die aan de aftrap verschenen, buitenlanders. En in het begin van de Belgische competitie hadden de clubs van de profliga een totaal van 418 spelers, waaronder 243 Belgen onder contract. In het seizoen 2004-2005 zag het lijstje er als volgt uit: Engeland

57%

aantal buitenlandse spelers

België

49%

aantal buitenlandse spelers

Duitsland

44%

aantal buitenlandse spelers

Nederland

39%

aantal buitenlandse spelers

73

3.2.2. (1)

Malaja49 Situering Lilia Malaja is een Poolse basketbalspeelster die een overeenkomst sluit met Racing Club de Strasbourg om uit te komen in de Franse competitie, seizoen 1998-1999. De club kan echter, volgens het bondsreglement niet meer dan 10 spelers opstellen met maximum twee buitenlanders van buiten de EER. Aangezien er al twee derdelanders meedoen, wordt Malaja uitgesloten van deelname.

(2)

De rechtszaak Club en speelster willen hieraan wat doen en richten een verzoek aan de Bond om Malaja, voor de toepassing van het bondsreglement, als een onderdaan van EER te mogen beschouwen. Onder meer op basis van het Akkoord dat werd gesloten tussen de EG en Polen gecombineerd met de principes die voortvloeien uit het Bosman-arrest van het Europees Hof van Justitie. Drie dagen later laat de basketbalbond weten dat het verzoek wordt afgewezen. Racing Club Straatsburg vecht vervolgens de beslissing aan voor de Administratieve Rechtbank te Straatsburg maar ook hier wordt de vordering afgewezen.

(3)

De uitspraak Malaja gaat in beroep bij het Administratief Hof van Beroep die op 3 februari 2000 tot een uitspraak komt. Het beroept zich hier op artikel 37, §1 van het Associatieverdrag dat in 1991 werd afgesloten tussen de EG en de lidstaten en anderzijds Polen. Dit artikel voorziet dat, onder voorbehoud van de in elke lidstaat geldende voorwaarden en modaliteiten, de werknemers die onderdaan zijn van de Poolse Republiek en die wettig op het grondgebied van een lidstaat zijn tewerkgesteld niet het voorwerp mogen uitmaken van enige discriminatie op grond van nationaliteit ten opzichte van de nationale onderdanen, wat betreft de arbeidsvoorwaarden, de beloning of het ontslag. Het Hof stelt vervolgens dat de reglementaire bevoegdheid van de Basketbalbond, die onder meer inhoudt dat contracten moeten worden gehomologeerd, niet de toepassing van het arbeidsrecht in de weg kan staan. De Bond kan bijgevolg niet weigeren haar te laten spelen.

49

Cours administrative d’appel de Nancy nr. 99NC00282. 3 februari 2000.

74 Op grond van deze beslissing wordt een deel van het Bondsreglement geannuleerd zodat Mevr. Malaja speelgerechtigd wordt. Hoger beroep bij de Raad van State door de Bond biedt geen hulp meer: De Raad van State wijst het beroep af.

3.2.3. (1)

Kolpak 50 Situering Hier gaat het over een geschil, voor het Europees Hof van Justitie, tussen de Duitse Handbalbond (DHB) en Maros Kolpak, een Slowaakse handbalkeeper, over de afgifte van een beroepsspelerkaart. De discussie handelt over de volgende bepaling in het bondsreglement: Artikel 8, §15 van het door de DHB vastgestelde spelreglement in de versie zoals ze tijdens het geschil van kracht is, bepaalt dat clubs slechts twee spelers uit ‘derdelanden’ kunnen opstellen. Namelijk onderdanen van buiten de EU en van landen waarvan de onderdanen niet op het punt van het vrije verkeer met EU-onderdanen worden gelijkgesteld. 1. De spelerskaarten van de spelers die - niet de nationaliteit van een lidstaat van de EU hebben; - niet de nationaliteit hebben van een met de EU geassocieerde derde staat, waarvan de onderdanen op het punt van het vrije verkeer uit hoofde van artikel 39 zijn gelijkgesteld, moeten zijn gemerkt met een ‘A’ achter het spelerskaartnummer. 2. In teams in de Bundesliga en van de Regionalliga’s mogen bij kampioenschaps- en bekerwedstrijden telkens ten hoogste twee spelers worden ingezet wiens kaart met een ‘A’ is gekenmerkt.

Kolpak speelt bij de ambitieuze Duitse tweededivisiehandbalclub TSV Östringen eV Handball. Hij woont in Duitsland en beschikt over een geldige verblijfsvergunning. Wegens zijn Slowaakse nationaliteit is zijn spelerskaart met ‘A’ gemerkt. Kolpak gaat hier echter niet mee akkoord en heeft bij Landgericht Dortmund een beroep in rechte ingesteld tegen het besluit van de DHB. Kolpak heeft namelijk opgemerkt dat Slowakije tot de derde landen behoort waarvan de onderdanen 50

H.v.J., 8 mei 2003, C-438/00. Deutscher Handballbund eV tegen Maros Kolpak.

75 krachtens het uit de bepalingen van het EG-verdragen de bepalingen van de Associatieovereenkomst Gemeenschappen-Slowakije voortvloeiende discriminatieverbod op dezelfde voet als Duitse spelers en speler uit de EU-landen recht hebben op onbeperkte deelname aan wedstrijden. Het Duitste Landgericht heeft Kolpak gelijk en deelt mee dat de DHB hem een kaart moet geven zonder de vermelding ‘A’. De DHB heeft tegen deze uitspraak hoger beroep ingesteld bij het Oberlandesgericht Hamm. Dit hof stelt vervolgens een prejudiciële vraag aan het Europees Hof van Justitie. (2)

Het arrest Kolpak beroept zich op artikel 38 van de Associatieovereenkomst GemeenschappenSlowakije51: “Volgens de in elke lidstaat geldende voorwaarden en modaliteiten is de behandeling van werknemers die onderdaan zijn van de Slowaakse Republiek en die wettig op het grondgebied van een lidstaat zijn tewerkgesteld vrij van elke vorm van discriminatie op grond van nationaliteit ten opzichte van de nationale onderdanen, wat betreft de arbeidsvoorwaarden, de beloning of het ontslag” Deze prejudiciële vraag gaat dus over het feit of de bepaling van artikel 38 van de Associatieovereenkomst Gemeenschappen-Slowakije aldus moet worden uitgelegd dat de EG er zich tegen verzet dat een beroepssporter van Slowaakse nationaliteit die wettig is tewerkgesteld door een in een lidstaat gevestigde club, een door een sportfederatie van die lidstaat vastgestelde regel wordt toegepast volgens welke de clubs bij kampioenschaps- en bekerwedstrijden slechts een beperkt aantal spelers mogen opstellen uit derde landen die geen partij zijn bij de Overeenkomst betreffende de EER.

(3)

Overwegingen van het hof Het Hof onderzoekt eerst of artikel 38 van de Associatieovereenkomst rechtstreeks werking heeft. Hiervoor verwijst men naar hetzelfde arrest dat ook de Franse Raad van State in de Malaja-zaak aanhaalde. Gelet op dezelfde doelstellingen die eraan ten grondslag liggen, wordt dan ook rechtstreekse werking verleend, wat betekent dat Slowaakse onderdanen zich rechtstreeks op deze bepaling kunnen beroepen voor de nationale rechterlijke instantie van de lidstaat van ontvangst.

51

Associatieverdrag Gemeenschappen – Slowakije. 25 juni 1999.

76

Vervolgens gaat het Hof in op de toepasselijkheid van artikel 38 van de Associatieovereenkomst Gemeenschappen-Slowakije op door een sportfederatie vastgestelde regel: het discriminatieverbod is van toepassing op de door sportverenigingen vastgestelde regels betreffende de voorwaarden waaronder beroepssporters een activiteit in loondienst kunnen verrichten. Het Hof stelt dat deze redenering kan doorgetrokken worden naar artikel 38 van het Associatieverdrag met Slowakije. (4)

Draagwijdte Ten slotte onderzoekt het Hof de draagwijdte van het in het Associatieverdrag vervatte non-discriminatiebeginsel. Hierbij wordt bekeken of aan de toepassingsvoorwaarden van artikel 38 van het Associatieverdrag is voldaan. In dit artikel zitten drie elementen: - een verboden discriminatie op grond van nationaliteit - een verboden discriminatie inzake de arbeidsvoorwaarden, de beloning of het ontslag - een verboden discriminatie van werknemers met de Slowaakse nationaliteit die wettig op het grondgebied van een lidstaat zijn tewerkgesteld.

Men kwam voor deze drie elementen tot volgende conclusies:

1. Conform bosman: Gelet op de uitleg die het Hof heeft gegeven aan artikel 38 van het Associatieverdrag met Slowakije en gelet op het feit dat de regel van de DHB van dezelfde aard is als de in het arrest Bosman genoemd nationaliteitsclausule, beslist het hof dat er een discriminatie is in de zin van het Associatieverdrag. Het hof volgt het punt niet dat de beperking van buitenlanders zou gerechtvaardigd zijn om de opleiding van jonge Duitse spelers in stand te houden

2. Ten eerste hebben nationaliteitsclausules geen betrekking op de indienstneming van beroepsspelers, waarvoor geen beperkingen gelden, maar op de mogelijkheid voor hun clubs om hen voor een officiële wedstrijd en in de twee plaats dat de deelneming aan deze wedstrijden de essentie van hun activiteit is.

77 3. Hier is er geen probleem: hij had immers al wettig toegang tot de Duitse arbeidsmarkt. (5)

De uitspraak Het Hof concludeert dat artikel 38 van het op 4 oktober ondertekende Associatieverdrag Gemeenschappen-Slowakije aldus moet worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat op een beroepssporter van Slowaakse nationaliteit die wettig is tewerkgesteld door een in een lidstaat gevestigde club, een door een sportfederatie van die lidstaat vastgestelde regel wordt toegepast volgens welke de clubs bij kampioenschaps- en bekerwedstrijden slechts een beperkt aantal spelers mogen opstellen uit derde landen, die geen partij zijn bij de Overeenkomst betreffende de EER.

3.3.

Implicaties als gevolg van deze arresten

Alleen Europese onderdanen, d.w.z. onderdanen van een lidstaat van de Europese Unie, kunnen zich als dusdanig beroepen op artikel 39 EG-Verdrag. Een niet-EU-onderdaan kan in beginsel alleen van de rechten neergelegd in de bepalingen van artikel 39 genieten als familielid van een migrerende EU-werknemer. Het Hof trekt nochtans de beginselen uit het arrest Bosman betreffende de non-discriminatie inzake nationaliteit, in toepassing van artikel 39 EG-Verdrag, door naar de nondiscriminatiebepalingen van de associatieverdragen. Dit kan belangrijke consequenties hebben. Want, gelet op de veelheid aan associatieverdragen die gelden tussen de lidstaten van de EU en derde landen, kan het non-discriminatieverbod zich uitstrekken tot tal van nationaliteiten.

Ingevolge het Kolpak-arrest kan men stellen dat niet-EU-onderdanen die zich kunnen beroepen op associatieverdragen met een non-discriminatiebepaling gelijkaardig aan deze neergelegd in artikel 39 EG-verdrag, zich op het Bosman-arrest kunnen beroepen voor zover het nationaliteitsclausules verbiedt. Om de persoonlijke impact in te schatten van de kolpak-uitspraak, som ik hieronder een aantal associatieverdragen op, die ik verder niet zal behandelen - De Europa-Akkoorden - Oost-Europa en voormalig Sovjetunie (PCA’s) - De Cotonou-akkoorden: Africa, Carabean, Pacific (ACP-landen)

78

In België heeft men snel elke rem op migratie opgeheven. Het minimumbedrag voor een contract met een niet-EU-speler is geen rem gebleken. De migratie van niet-EU-burgers kan wel nog worden beperkt via een systeem van arbeidsvergunningen (zie hoger). Andere landen zijn creatiever en hebben wel nog een bepaalde rem: Spanje:

Slechts vier niet-EU-spelers onder contract waarvan er maar drie tegelijk in het veld mogen staan (De Zuid-Amerikanen hebben een aparte status)

Italië:

Geen beperking meer sinds drie seizoenen.

Duitsland:

Slechts maximum vijf niet-EU-spelers per club. Dat laatste wordt verminderd tot drie in het seizoen 06-07. Elke Bundesligaclub moet ook twaalf Duitsers onder contract hebben.

Frankrijk:

Slechts maximum vijf niet-EU-spelers per club.

Engeland:

Geen beperking in aantal, maar wel in kwaliteit. Een niet-EU-speler moet de laatste twee jaar 75 procent van de interlands voor zijn land hebben gespeeld.

Nederland:

Niet-EU-spelers onder de 20 jaar moeten 218 000 euro bruto verdienen. Ouder dan 20 moeten die 436 000 euro verdienen of 150 procent van het gemiddelde salaris van de eredivisie.

79

3.4.

De huidige situatie

3.4.1.

Het politiek favoritisme ten aanzien van het voetbal

Een en ander neemt niet weg dat het voetbal in ons land, althans de KBVB en de erbij aangesloten clubs, sinds meerdere jaren van een bijzonder voorkeurregime genieten. Enkele voorbeelden: 1. Voor Belgische beroepsvoetballers worden slechts sociale zekerheidsbijdragen berekend en betaald op het minimumloon en niet op de reëel betaalde lonen (zie deel III) 2. Op de transferbedragen wordt geen BTW betaald, aangezien het niet gaat om een levering van diensten. 3. Restaurantkosten gespendeerd in de business-seats van een voetbalclub mogen fiscaal voor 100% worden afgetrokken terwijl dat voor een ander eethuis fiscaal slechts voor 69 %52 kan worden ingebracht. 4. Buitenlandse voetballers in eerste en tweede klasse en niet-inwoners van België dienen maar 18% bedrijfsvoorheffing op hun beroepsinkomen te betalen (zie deel IV). Clubs besparen aldus gauw 30%. Voor de Belgische spelers wordt de concurrentie alleen maar groter. Zij worden immers een stuk duurder.

3.4.2.

Het

verkopen

van

spelers

in

de

loop

van

de

arbeidsovereenkomst De zucht naar snel financieel gewin, waarover de Europese Commissie zich zorgen maakte, concentreert zich nu, op de transfer van de voetballers in de loop van de arbeidsovereenkomst tussen spelers en club. Clubs trachten dan ook zo lang mogelijke contracten te sluiten. Zo had Ronaldo een overeenkomst van negen jaar en de broertjes De Boer een arbeidsovereenkomst van zeven jaar. Op die manier proberen de clubs deze spelers nog met winst tijdens hun contract te verkopen. Sprekend is hier het geval De Beule53. De voorzitter van de club stak het niet onder stoelen of banken dat hij niet langer met de eerste ploeg zou spelen indien hij niet zou bijtekenen. Deze uitspraak van de voorzitter leidde tot contractbreuk. De Beule kwam vrij en speelt nu bij een andere club. Deze case was echter het topje van de ijsberg. De druk gebeurt meestal in stilte… 52 53

In 2003 was dit nog 50%, www.arcalius.be A.R. 67.074, 2 februari 2005. VZW Sporting Lokeren Oost-Vlaanderen tegen De Beule Davy.

80

3.4.3.

De vrijheid van de betaalde voetbalspeler komt weer in het gedrang

De Europese Commissie is langzamerhand door de knieën gegaan onder druk van de regeringsleiders, die massaal en met succes door de voetbalbonden werden gelobbyd. Dit gebeurde al eerder in België. Hierbij een overzicht van enkele maatregelen die de voetbalspeler niet ten goede komen: (1)

In België: de politieke pletrol De vrijheid van de spelers wordt aanhoudend afgebouwd en de mensenhandel in de sport wordt in de hand gewerkt. De overheid, de voetbalbond en de vakbonden van spelers zijn erin geslaagd de Wet van 24 februari 1978 betreffende de betaalde sportbeoefenaars om te buigen ten voordele van de voetbalbond en clubs en ten nadele van de vrijheid van de voetballers: A.

Optrekken van de verbrekingsvergoeding

De Wet van 24 februari 1978 betreffende het statuut van de betaalde sportbeoefenaar laat de contracterende partijen de mogelijkheid om een arbeidsovereenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd te sluiten. In feite worden enkel overeenkomsten voor bepaalde duur gesloten. Dit kan voor een periode van maximum vijf jaar. Deze overeenkomsten zijn hernieuwbaar. Gedurende die vijf jaar kunnen spelers worden verkocht of verhuurd aan andere clubs. Er was ook de mogelijkheid voor spelers om hun overeenkomst voortijdig te beëindigen. Een speler kan namelijk in aanvaring komen met een bepaalde trainer waardoor hij niet meer wordt opgesteld en zodoende kans heeft om winstpremies mis te lopen. Spelers, die niet werden opgesteld, hadden dus de mogelijkheid te dreigen om te vertrekken. Deze situatie was niet naar de zin van de voetbalbond en van de clubs. De toenmalige Eerste Minister J.-L. Dehaene zette de Minister van Arbeid en Tewerkstelling,

Mevr.

Miet

Smet,

onder

druk

om

de

zogenaamde

verbrekingsvergoeding op te trekken. De vergoeding werd dan ook opgetrokken tot en met 36 maanden loon voor voetballers met een contract voor bepaalde duur die meer dan 98 526 EUR per jaar verdienen54.

54

zie ook deel II, 1.4.3.

81 B.

Reglementering van de transfer

Op uitdrukkelijk verzoek van Dr. D’Hooghe, toen nog voorzitter van de KBVB, vaardigde de FIFA omzendbrief nr. 616 uit waarbij gesteld wordt dat een transfer, in geval van eenzijdige beëindiging van de arbeidsovereenkomst, geweigerd wordt. Enkel als beide clubs en de speler akkoord zijn is een transfer mogelijk. Een nieuwe inperking van de vrijheid van arbeid en van de vrijheid van verkeer van werknemers was het gevolg. C.

Dwang om de arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd te verlengen

Spelers einde contract worden uitzonderlijk. Spelers, die weigeren hun contract te verlengen, worden naar de B of de C-ploeg verbannen, met alle gevolgen van dien, zoals bijvoorbeeld verlies aan inkomsten. Er wordt nu verkocht in de loop van de overeenkomst en de prijzen slaan de pan uit. D.

Verlaging van het minimumbedrag vereist voor het statuut betaalde sportbeoefenaar

De toenmalige Minister van Werkgelegenheid en Arbeid, Laurette Onckelinx, heeft het toepassingsgebied van de Wet van 24 februari 1978 uitgebreid door het bedrag van de jaarlijkse bezoldiging te verlagen tot 7 206EUR. Bij KB van 18 juli 200155 werd het minimumbedrag verlaagd tot 7 260EUR, in plaats van het dubbele bedrag dat voorheen van toepassing was. Het gevolg is nu dat meer spelers een arbeidsovereenkomsten sluiten voor de duur van 5 jaar, daar ze nu onder de Wet van 1978 vallen. Ze genieten niet langer van de jaarlijkse kostenloze overgang, overeenkomstig het Decreet Martens van 1996 betreffende de niet-professionele sportbeoefenaar E.

Verlaging van de minimumleeftijd tot 16 jaar

Sinds het K.B. van 18 juli 2001 kunnen jongeren van 16 jaar een arbeidsovereenkomst van 5 jaar sluiten, daar ook zij nu onder de Wet van 1978 vallen. Ook zij genieten dus niet langer van de jaarlijkse kostenloze overgang, overeenkomstig het Decreet Martens. 55

K.B. van 18 juli 2001 betreffende de vaststelling, voor de uitoefening van bepaalde sporttakken, van minimumleeftijd die vereist is om een arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars te kunnen aangaan. Belgisch Staatsblad, 17 oktober 1978.

82 (2)

Europese ontwikkelingen Ook hier werd er met succes door de voetbalbonden gelobbyd. Een en ander gaf aanleiding tot de Verklaring in 1997 bij het Verdrag van Amsterdam door de Europese Top, gewijd aan de sport56. Deze verklaring luidde als volgt: “De conferentie bedrukt de maatschappelijke betekenis van sport, met name de rol die sport vervuld bij het smeden van een identiteit en samenhorigheid. De Conferentie verzoekt de organen van de Europese Unie daarom gehoor te geven aan sportorganisaties wanneer belangrijke vraagstukken in verband met de sport aan de orde zijn. In dit verband zou bijzondere aandacht moeten besteed worden aan de specifieke kenmerken van de amateursport”. In die verklaring zat duidelijk een dubbele boodschap:

(3)

-

een dialoog met de sportorganisaties op te zetten

-

rekening houden met de specifieke kenmerken van de (amateur)sport

Het FIFA transfer reglement Op 5 juli 2001 werden de nieuwe transferregelen van de FIFA aanvaard op het Congres dat werd gehouden in Buenos Airos. Het reglement bestaat uit twee afzonderlijke documenten: 1. Het FIFA-reglement betreffende het statuut en de transfer van spelers 2. Een reglement ter toepassing van het reglement betreffende het statuut en de transfer van spelers A.

Draagwijdte

Het reglement geldt enkel voor de internationale transfers van de ene nationale bond naar de andere. De nationale bonden zijn evenwel gehouden een eigen transferreglement op te stellen. Dit reglement dient door de FIFA goedgekeurd te worden. Het moet de algemene beginselen van het FIFA-reglement eerbiedigen en voorzieningen bevatten inzake de regeling van geschillen, die omtrent interne transfers zouden kunnen ontstaan. B.

Opleidingsvergoeding

De FIFA heeft wereldwijd een systeem van opleidingsvergoedingen opgezet waarbij voor spelers die vóór hun 23 jaar een eerste profcontract tekenen, een vergoeding aan 56

Verslag van de Commissie aan de Europese Raad. Teneinde de bestaande sportstructuren te vrijwaren en de sport haar sociale functie in het kader van de Gemeenschap te laten behouden. 10 december 1999. Brussel.

83 de opleidende club dient betaald te worden. En dit voor het aantal jaren dat de speler tussen zijn 12 en 21 jaar een opleiding heeft genoten. Het is duidelijk dat dit eens te meer strijdig is met het vrij verkeer van werknemers in de Europese Unie en het Bosman Arrest. Er loopt (logischerwijs) dan ook al een rechtszaak tegen het FIFA-systeem van opleidingsvergoedingen en wel in Denemarken. Niet minder dan tien vakbonden van beroepsvoetballers en FIFpro57steunen de Deense spelersvakbond in deze nieuwe juridische strijd, die wederom faliekant zal aflopen voor het voetbal. C.

Duur van de overeenkomst

De duur van de overeenkomsten is van één tot vijf jaar, tenzij de nationale wetgeving een andere duur toelaat. Dit zou dan eventueel langere overeenkomsten dan 5 jaar mogelijk maken. D.

Stabiliteit

Spelers die een overeenkomst sluiten en die minder dan 28 jaar oud zijn, zijn gebonden aan hun club gedurende een periode van drie jaar. Is de speler 28 jaar of meer wanneer hij een overeenkomst sluit, dan is hij gebonden voor een minimumduur van twee jaar. Dezelfde binding geldt voor de clubs. Indien een speler zijn overeenkomst eenzijdig zou verbreken gedurende deze beschermende periodes ondergaat hij een sportieve en financiële sanctie. E.

Transferperiodes

Er zijn twee vaste transferperiodes. Deze moeten voor alle landen samenvallen. De transferperiode in de winter zal korter zijn en alleen gebruikt kunnen worden voor dringende sportieve maatregelen (zoals bijvoorbeeld een club met veel gekwetste spelers). Een speler mag slechts één keer per seizoen van club veranderen. F.

Arbitragecommissie

Er wordt een arbitragecommissie gevormd met vertegenwoordigers van de spelers en de clubs, en met een onafhankelijke voorzitter. Zij zal zich uitspreken over geschillen.

57

Fédération Internationale des Footballeurs Professionels : De wereldwijde organisatie die de belangen verdedigt van de betaalde voetbalspelers

84

3.5.

Besluit

Niemand had ooit kunnen denken dat het Luikse afdankertje Jean-Marc Bosman de voetbalen de sportwereld zo zou kunnen veranderen. De Belgische voetbalbond was er gerust in maar de zaak nam echter te grote proporties aan en in plaats van een conflict met de Belgische voetbalbond werd het een conflict met het Europees Hof van Justitie. Jean-Marc Bosman haalde zijn slag thuis. Al was niet meteen duidelijk wat de gevolgen zouden worden in de voetbalwereld. Uiteindelijk zou blijken dat de jeugdspelers minder belangrijk werden gevonden dan de buitenlandse tweederangs voetballers. En ook de top van het voetbal, die hun eigen wetten in het water hadden zien vallen, proberen de jaren nadien via allerlei reglementeringen en gelobby toch nog wat in de pap de brokken, waardoor de vrijheid van de spelers opnieuw in het gedrang lijkt te komen!

85

Deel III

Sociaal Zekerheidsrecht

86 De sociale zekerheid voor de werknemers behelst volgende sociale bescherming: -

ziekteverzekering – geneeskundige verzorging

-

ziekteverzekering – uitkeringen bij loonverlies

-

gezinsbijslagen

-

pensioenen

-

werkloosheidsverzekering

-

arbeidsongevallen en beroepsziekten

-

jaarlijkse vakantie

Wat de betaalde voetballers betreft moesten we echter lange tijd spreken van een ‘geamputeerde regeling’: Ze hadden vroeger geen recht op sommige regelingen van de sociale zekerheid maar die is door de jaren heen opgevuld en is nu bijna volledig. Enkel voor het vakantiegeld is er nu geen wettelijke regeling, wel een sectorale regeling. Bovendien geldt overal het gewaarborgd minimum maandloon van een 21 jarige, zijnde 1234.20 EUR / maand.

Ook in dit deel worden de specifieke zaken besproken die verschillen of merkwaardig zijn met de algemene reglementering in het sociaal zekerheidsrecht.

Naast de 7 takken van de sociale zekerheid bespreek ik bovendien ook nog de extra-legale verzekeringen en vergoedingen. Want de betaalde voetbalspeler heeft namelijk slechts recht op een beperkte minimumbijdrage als hij zich in een bepaald risico bevindt. Soms zal het fonds voor bestaanszekerheid tussenkomen, en de speler/club hebben ook nog de kans om private verzekeringen aan te gaan.

Ik beëindig dit deel met een praktische toepassing van hoe de lonen van betaalde voetbalspelers worden verwerkt op het sociaal secretariaat “Wij Helpen”.

87

1.

Het forfaitair loon

De sportbeoefenaar behoort tot een bijzondere categorie, voor wie forfaitaire bedragen in aanmerking worden genomen (1234.20 EUR / maand). Uit de Voorbereidende Werken blijkt dat men om een dubbele reden forfaitair te werk is gegaan58: -

enerzijds omwille van de eenvoud en om betwistingen te vermijden, vermits het loon van beroepsvoetbalspelers naast de vaste maandwedde allerlei premies omvat die moeilijk vast te stellen zijn

-

anderzijds uit opportuniteitsoverwegingen, omdat de meeste sportclubs geen winstgevende ondernemingen zijn en dat dus de uitgaven tot het strikte noodzakelijke dienen te worden beperkt

Ongeacht de bedragen die de sportbeoefenaar ontvangt, worden de bijdragen op dat forfaitair bedrag berekend. Ook voor de onvolledige maanden van tewerkstelling. Bij het vaststellen van de berekeningsbasis voor bijdragen kunnen zich vier situaties voordoen: 1. Het maandloon van de sportbeoefenaar bereikt het forfaitair bedrag: voor die maand berekent men de bijdragen op dit forfaitair bedrag 2. Het maandloon van de sportbeoefenaar is lager dan het forfaitair bedrag: voor die maand berekent men de bijdragen op de helft van dit forfaitair bedrag wanneer de verzekeringsplicht een volledige maand dekt 3. Het maandloon van de sportbeoefenaar is lager dan het forfaitair bedrag: voor die maand berekent men de bijdragen op één vijfentwintigste van de helft van dit forfaitair bedrag per activiteitsdag, wanneer de verzekeringsplicht geen volledige maand dekt 4. Het maandloon van de sportbeoefenaar is lager dan de forfaitaire bedragen onder 2 of 3: voor die maand berekent men de bijdragen op het werkelijke loon Of schematisch : Inkomen

> 1234.20 / mnd

< 1234.20 / mnd en > 617.10 / mnd

< 617.10 / mnd

Verzekeringsplicht

= volledige maand

= volledige maand

< volledige maand

= volledige maand

Sociale bijdragen berekend op

1234.20 / mnd

617.10 / mnd

49.37 /dag

Werkelijk uitbetaalde loon

Tabel 3 Het forfaitair bedrag

58

Parlementaire Bescheiden Kamer, zitt., 75-76, 979/3

88

2.

De specifieke kenmerken van de betaalde voetbalspeler in de sociale zekerheidswetgeving

2.1.

Ziekte en invaliditeitsverzekering

Het nakomen van de verplichtingen van de arbeidsovereenkomst veronderstelt dat de werknemer gezond is en geen letsel heeft opgelopen waardoor hij arbeidsongeschikt is. De problemen die de sportbeoefenaars en betaalde voetbalspelers in het kader van de ziekteen invaliditeitsregeling ondervinden hebben te maken met de interpretatie van artikel 76quater van de wet van 9 augustus 196359. De tussenkomst wordt hier wettelijk geweigerd voor schade die - voortspruit uit een ongeval overkomen naar aanleiding van een lichaamsoefening tijdens een sportcompetitie of –exhibitie waarvoor de organisator toegangsgeld ontvangt - en waarvoor de deelnemers een bezoldiging ontvangen in welke vorm ook. Als die twee voorwaarden voldaan zijn, is er dus geen sprake van ziekte- of invaliditeitsuitkeringen.

Buiten het feit dat alles hier gebaseerd is op het minimum inkomen van een 21-jarige, loopt alles simultaan.

Er is de vrije keuze van geneesheer en kosteloze medische bijstand. De speler kiest tussen één van de twee volgende alternatieven: -

De speler raadpleegt de geneesheer van zijn keuze. Hij draagt de kosten en de risico’s van de zo voorgeschreven en gevolgde therapie. De club dient hier enkel de wettelijke en reglementaire bepalingen na te leven

-

De speler raadpleegt de medische staf van zijn club. De club draagt de kosten en de risico’s van de therapie waaraan de speler zich onderwerpt. De speler geniet in dit geval van de in het contract vastgelegde eventuele bijkomende voordelen

59

Wet van 9 augustus 1963 tot instelling en organisatie voor verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen. Belgisch Staatsblad, 1 november 1963.

89

2.2.

Arbeidsongevallen en beroepsziekten

De arbeidsongevallenverzekering is een verplichte verzekering ten voordele van de werknemer, dus niet voor de zelfstandige. De voorwaarden zijn bepaald door de wet, en zijn aldus gelijk voor elke maatschappij. De premie is betaalbaar door de werkgever en is afhankelijk van maatschappij tot maatschappij binnen bepaalde marges, maar is uiteraard ook afhankelijk van de sector (volgens NACE-codes) en de risicograad van de uitgeoefende activiteit. De toepassing van de arbeidsongevallenwetgeving is zeer belangrijk: zij neutraliseert grotendeels de uitsluiting uit de ziekte en invaliditeit van de sportongevallen voor de betaalde sportbeoefenaar. Overeenkomstig de arbeidsongevallenwetgeving60 van 10 april 1971 heeft elke werkgever in de privé-sector de verplichting een arbeidsongevallenverzekering ten gunste van zijn werknemers af te sluiten bij een daartoe gemachtigde verzekeraar. Een bijzondere regeling werd uitgewerkt in het KB van 9 mei 198861. Wanneer een club gezag uitoefent over zijn spelers en wanneer die spelers een vergoeding krijgen voor hun prestaties is het contract van de betrokken spelers een arbeidsovereenkomst. Meteen is dan ook de wet van 10 april 1971 van toepassing: de werkgever moet dan ook in voorkomend geval een arbeidsongevallenverzekering afsluiten. De waarborgen van de arbeidsongevallenverzekering van toepassing tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst als op weg naar en van de plaats waar ze moet worden uitgevoerd, zijn meerledig: de geneeskundige, heelkundige en apothekerskosten alsmede de ziekenhuisen prothesekosten die voortvloeien uit het ongeval, zijn ten laste van de verzekeraar. Om

van

de

arbeidsongevallenverzekering

te

kunnen

genieten,

moet

er

een

arbeidsovereenkomst zijn en moet het letsel het gevolg zijn van een plotse gebeurtenis. In de verzekeringsovereenkomsten mag worden bepaald dat de vergoedingen wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid voor een periode van ten hoogste zes maanden vanaf de dag volgend op het begin van de arbeidsongeschiktheid, rechtstreeks aan de getroffene worden betaald door de club onder de waarborg van de betrokken gemachtigde verzekeraar. De toepassing van de arbeidsongevallenregeling is zeer belangrijk: zij neutraliseert de uitsluiting uit de ziekte en invaliditeit van de sportongevallen. Een voorbeeld van een arbeidsongevallenaangifte vindt U in bijlage 9. 60

Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, Belgisch Staatsblad, 24 april 1971. K.B. van 9 mei 1988 betreffende houdende goedkeuring van de resolutie nr. 3 van 17 mei 1984. Belgisch Staatsblad, 26 juli 1988.

61

90

De afgelopen maanden was er heel wat te doen rond Abdeljamid Oulmers, een Marokkaanse voetbalspeler van Charleroi. In november 2004 kreeg hij een selectie voor de nationale ploeg. Oulmers was in de wolken, Charleroi was dit heel wat minder. De club had geen zin om de speler af te staan. Oulmers was namelijk niet fit en het ging slechts om een vriendschappelijke interland. Maar die vraag werd door de Marokkaanse voetbalbond afgewezen. Alsof de duivel er mee gemoeid was, scheurde Oulmers in die vriendschappelijke wedstrijd zijn ligamenten. Gevolg: 7 maanden buiten strijd. Charleroi betaalde alle medische facturen en vroeg aan de Marokkaanse bond hoeveel procent van de kosten zij voor hun rekening zouden nemen. Nul euro was het gevatte antwoord, verwijzend naar het FIFA-reglement62, dat stipuleert dat clubs hun internationals gratis moeten afstaan, en wie dat niet doet wordt gesanctioneerd. Charleroi raamde op een financieel verlies van 1.25 miljoen EUR, en dit was voldoende om naar de rechtbank te stappen. Ze argumenteren namelijk dat deze genomen regels indruisen tegen het Europees handelsverdrag, meer bepaald met artikel 81 (beperking van het vrije handelsverkeer) en artikel 82 (misbruik van monopolie). Het duurde niet lang voor ook de G14, dat zijn de achttien kapitaalkrachtigste clubs van Europa, zich in de debatten mengden. Het was de G14 al langer een doorn in het oog dat de grote clubs hun spelers zonder enige vorm van vergoeding moeten uitlenen. De G14 eist nu een schadevergoeding van 860 miljoen EUR van de FIFA. Dit bedrag zou overeenkomen met het verlies dat de clubs de afgelopen tien jaar leden door blessures en afwezigheid van spelers63. De uitspraak wordt nog voor het WK in Duitsland verwacht.

Volgens de FIFA kan deze zaak wel op een failliet van het internationale voetbal uitdraaien. Deze bond is namelijk van oordeel dat vele nationale bonden financieel niet in staat zijn om voor de ‘huur’ en ‘verzekering’ van hun internationals in te staan. Stel dat Eto’o een zware blessure oploopt, dan zou FC Barcelona van de Kameroense federatie een veelvoud van hun totale budget als compensatie kunnen eisen. Het zullen bijgevolg de arme landen zijn, die hiervan de dupe zullen wezen.

62

FIFA-reglement: Art 36 tot 40 Hardie, V. (21 maart 2006) Voetbalclub eist forse schadevergoeding van de wereldvoetbalbond, uitspraak voor het WK verwacht. De Morgen

63

91 Het WK is een nogal winstgevende onderneming (2,5 miljard EUR winst). Met deze bedragen zou de FIFA een fonds kunnen oprichten om clubs te vergoeden en spelers te verzekeren, maar de FIFA heeft geen oren naar dit idee. Het dient wel gezegd te worden dat er zo een fonds in het leven is geroepen, maar dan uitsluitend voor de duur van het WK 2006 in Duitsland. Het is mijn inziens een goed begin.

2.3.

Werkloosheid

Om werkloosheidsuitkeringen te kunnen genieten moet de werkloze “zonder arbeid en zonder loon zijn”, aldus artikel 44 van het Werkloosheidsbesluit64. De werkloze heeft bijgevolg geen recht op werkloosheidsuitkeringen voor de dagen waarop hij traint of aan competities deelneemt. De werkloosheidsreglementering is namelijk zeer streng en verbiedt elke arbeid die een (zelfs onrechtstreeks) productief karakter vertoont of kan vertonen.

De volgende handelingen worden verboden: -

elke activiteit verricht voor zichzelf die ingeschakeld kan worden in het economisch ruilverkeer van goederen en diensten (dus individuele trainingen of oefeningen gericht op sportbeoefening die een inkomen of prijs oplevert of zelfs maar kan opleveren)

-

elke activiteit verricht voor een derde (bijvoorbeeld voetbalclub of sponsor), waarvoor de werkloze enig loon of materieel voordeel ontvangt dat tot zijn levensonderhoud of dat van zijn gezin kan bijdragen. Alleen sport als pure vrijetijdsbesteding, verricht zonder loon, inkomen of prijzen in het verschiet, is dus toegelaten; maar het verzaken aan lonen of prijzen waarop men krachtens zijn sportprestaties recht heeft, leidt dan weer wel tot het verlies van uitkeringen, de betrokkene kan immers een materieel voordeel verwerven, en deze mogelijkheid is reeds voldoende.

Toch bestaat er op dit strenge arbeidsverbod een uitzondering: Artikel 48, §1 van het Werkloosheidsbesluit staat het verrichten van bezoldigde activiteiten, en dus ook van rechtstreeks of onrechtstreeks beloonde sportbeoefening toe, indien aan de volgende voorwaarden tegelijk is voldaan: -

de sportbeoefening moet worden verricht voor 7 uur ’s morgens en/of na 18 uur ’s avonds (de beperking geldt niet voor zaterdagen en zondagen)

-

64

het mag geen sport betreffen die alleen na 18 uur wordt uitgeoefend

werkloosheidsbesluit, 25 november 1991.

92 -

de sportactiviteiten moeten door de werkloze worden aangegeven bij zijn uitkeringsaanvraag

-

de werkloze moet deze activiteiten reeds hebben uitgeoefend terwijl hij nog was tewerkgesteld als werknemer, en dit gedurende ten minste drie maanden

-

de sportactiviteiten moeten “op bijkomstige wijze” worden uitgeoefend

De werkloosheidsuitkeringen kunnen pas worden uitgekeerd na een bepaald aantal gepresteerde dagen met inhouding van sociale zekerheidsbijdragen, dus net zoals de normale regeling als voor andere ‘gewone’ werknemers. Indien men jonger is dan 36 moet men immers 312 arbeidsdagen bewijzen in de 18 maanden voorafgaand aan de uitkeringsaanvraag. Zoals gezegd wordt in de beroepssport hiervoor het minimummaandloon van 1 234,20 EUR als norm gehanteerd, ook al verdient de sporter maandelijks 4000 euro. De uitgekeerde bijdragen zijn vervolgens ook hier beperkt. Een voorbeeld van een C4-werkloosheidsbewijs vindt U in bijlage 10.

2.4.

Kinderbijslag

De in het Koninklijk Besluit van 28 november 196965 beschreven sportbeoefenaars hebben recht op kinderbijslag. Voor de vaststelling van het aantal arbeidsdagen waarvoor het recht op kinderbijslag bestaat, worden alle dagen die aanleiding geven tot verzekeringsplicht als arbeidsdagen van ten minste drie uur aanzien. Het maandbedrag van de kinderbijslag mag het bedrag van de forfaitaire maandelijkse bijslag niet overschrijden.

2.5.

Pensioen

Voor de betaalde sportbeoefenaar en dus ook voor de betaalde voetbalspeler is ook hier het bedrag gebaseerd op het gewaarborgd minimum maandinkomen van een 21-jarige. Sportloopbanen zijn echter vrij kort en duren zelden 45 jaar (dit is de maximum

65

K.B. van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders. Belgisch Staatsblad, 5 december 1969.

93 loopbaanbreuk). Ze zullen dus zelden een hoger pensioen hebben dan het minimumpensioen, tenzij ze een gemengde loopbaan hebben gehad. Om dit systeem te ondersteunen kunnen sportclubs een speciale groepslevensverzekering afsluiten voor hun leden als onderdeel van de toegekende bezoldiging. Deze verzekering is momenteel enkel geldig voor voetballers, basketters en judoka’s. Andere sporttakken waarvan kan aangetoond worden dat ze als beroepsactiviteit normaal worden stopgezet op de leeftijd van 35 jaar kunnen deze polis ook aanvragen. Het belangrijkste kenmerk van deze groepsverzekering voor betaalde sportbeoefenaars ligt in het feit dat de normale leeftijd voor beëindiging van de beroepsactiviteit voor de leeftijd van 65 jaar wordt vastgelegd. Daardoor is de eindvervaldag van het verzekeringscontract ook vastgelegd voor de leeftijd van 65 jaar. In het geval van de betaalde sportbeoefenaar mag het pensioenkapitaal worden vrijgemaakt vanaf de leeftijd van 35 jaar.

Om dit stelsel correct te situeren zal ik kort maar bondig de verschillende pensioenstelsels bespreken: Eerste pijler Dit is het wettelijk pensioen, dus het pensioen dat wordt opgebouwd in het kader van de sociale zekerheid. Tweede pijler Dit is het collectief aanvullend pensioen. Het zijn extra-legale voordelen die via een pensioenfonds of groepsverzekering worden opgebouwd in het kader van de bedrijven. Derde pijler Dit zijn de individuele verzekeringen: pensioensparen of levensverzekering De twee laatste systemen werken via kapitalisatie: ieder legt zijn eigen spaarpot aan. De aanvullende pensioenen zijn samengesteld uit de stortingen van de bedrijven ten gunste van hun werknemers onder de vorm van een groepsverzekering of pensioenfonds. Tenslotte is er het aanvullend pensioen dat elk voor zich aanlegt via een individuele spaarpot.

Het pensioenfonds is een VZW of onderlinge verzekeringsmaatschappij, die de verzamelde fondsen beheert. Het rendementspercentage is variabel, en over het algemeen hoger dan dit van de groepsverzekering, maar zonder gewaarborgd minimum.

De groepsverzekering is een patronale bijdrage, wat inhoudt dat de werkgever dat bovenop uw loon moet storten. Sporta merkt echter op dat deze bijdrage van het loon wordt

94 afgehouden, wat niet mag66. Sporta merkt ook op dat clubs de groepsverzekering berekenen op basis van hun budget, terwijl dat een raming is en deze vakbond er voorstander van is dat ze dat op het reële loon doen. Dat leidt tot oneerlijke concurrentie tussen de clubs want de club die het volledig correct doet, wordt benadeeld. Er wordt dan namelijk een minder hoog nettoloon aangeboden.

2.6.

Vakantiegeld

2.6.1.

Juridische basis

Sportbeoefenaars verbonden door een arbeidsovereenkomst zijn niet onderworpen aan de wettelijke bepalingen inzake jaarlijkse vakantie en kunnen bijgevolg geen aanspraak maken op wettelijk verlof en vakantiegeld. De sociale partners in het PC 223 kwamen in 2003 overeen om toch een vorm van buitenwettelijk verlofgeld te voorzien voor de betaalde voetballers67. In deze regeling werd voorzien dat de voetballers recht hebben op dubbel vakantiegeld.

2.6.2.

Wie heeft er recht op dubbel vakantiegeld?

Het dubbel vakantiegeld is enkel verschuldigd aan: -

voetballers, die vallen onder de wet van 24/02/1978 betreffende de betaalde sportbeoefenaars, dit wil zeggen met een jaarloon van 7 858 EUR

-

en, die een contract hebben gesloten vanaf ten vroegste 01/07/2003

Hebben met andere woorden geen recht op het dubbel vakantiegeld:

66

-

andere betaalde sportbeoefenaars dan voetballers

-

voetballers waarvan het jaarloon het grensbedrag niet bereikt

-

voetballers met een contract vóór 01/07/2003

HARDIE, V. (18 februari 2006). Sportersvakbond heeft de handen vol met talrijke schendingen van het arbeidsrecht. De Morgen 67 C.A.O. van 26 maart 2003 betreffende de betaalde sportbeoefenaars, geconcretiseerd in een Memorie van toelichting d.d. 08/06/2004

95

2.6.3. (1)

Dubbel vakantiegeld bij in dienst Bedrag De concrete berekeningswijze van het vakantiegeld in dienst verschilt naargelang het gaat om het vast of het variabel gedeelte van de wedde A.

verlofgeld op het vast gedeelte van de wedde

Zoals in de wettelijke regeling heeft de voetballer per werkelijk gepresteerde en gelijkgestelde maand in het vakantiedienstjaar (VDJ) bij de werkgever recht op een verlofgeld gelijk aan 1/12e van 92% van het vast brutoloon van de maand juni. Er was een uitzondering voor het vakantiedienstjaar 2003: Voor spelers die vanaf 01/07/2003 een contract hebben getekend en die op 31/02/2003 nog steeds in dienst waren, werd de berekeningsbasis vastgelegd op 6 maanden, ongeacht de werkelijk gepresteerde en gelijkgestelde maanden in 2003 (met andere woorden altijd 6/12den van 92%) B.

Verlofgeld op het variabel gedeelte van de wedde

Per werkelijk gepresteerde en gelijkgestelde maand in het VDJ bij de werkgever heeft de voetballer recht op een verlofgeld gelijk aan 1/12e van de volledige contractuele of overeengekomen bruto winstpremie van de eerste ploeg in de Belgische competitie van toepassing op de eerste competitiewedstrijd van het nieuwe seizoen in het vakantiedienstjaar, ongeacht het feit of deze speler effectief aan deze wedstrijd heeft deelgenomen. Hier gebeurt dus geen herleiding tot 92%. Er was ook hier een uitzondering voor het vakantiedienstjaar 2003: Voor spelers die vanaf 01/07/2003 een contract hebben getekend en die op 31/12/2003 nog steeds in dienst waren, werd de berekeningsbasis vastgelegd op 12 maanden, ongeacht de werkelijk gepresteerde en gelijkgestelde maanden in 2003 (met andere woorden altijd 12/12den van de premie) (2)

Betalingstijdstip Het dubbel vakantiegeld moet telkens in de maand juni bij de hoofdvakantie betaald worden. Uit de ‘memorie van toelichting’ blijkt dat de sociale partners de bedoeling hebben om het verlofgeld op hetzelfde ogenblik uit te betalen als de wedde van mei.

96

2.6.4.

Dubbel vakantiegeld bij uitdiensttreding

Indien de arbeidsovereenkomst met de speler wordt beëindigd, is tevens vakantiegeld bij uitdiensttreding verschuldigd. Aangezien er geen “enkel” vertrekvakantiegeld verschuldigd is, geldt hier echter niet het klassieke percentage van 15.34%. In tegenstelling tot de bepaling inzake wettelijk vakantiegeld voor bedienden, betaalt elke club uitsluitend dubbel vakantiegeld voor de prestaties die bij haar geleverd zijn. Er zal met andere woorden dus nooit sprake zijn van een verrekening van het vertrekvakantiegeld bij een nieuwe club. Opnieuw wordt een onderscheid gemaakt tussen het vertrekvakantiegeld op vast loon en dat variabel loon. (1)

Vertrekvakantiegeld op basis van het lopende jaar (=vakantiejaar) A.

Dubbel vakantiegeld op vast gedeelte van de wedde

Per gepresteerde of gelijkgestelde maand tijdens het vakantiedienstjaar bij de huidige club ontvangt de speler een premie die gelijk is aan 1/12e van 92% van de normaal verdiende volledige vaste bruto wedde van de maand van vertrek. B.

Dubbel vakantiegeld op variabel gedeelte van de wedde

Per gepresteerde en gelijkgestelde maand in het vakantiedienstjaar bij de huidige werkgever ontvangt de speler een premie die gelijk is aan 1/12e van de volledige contractuele of overeengekomen bruto winstpremie van de eerste ploeg in de Belgische competitie van toepassing op de eerste competitiewedstrijd van het nieuwe seizoen in het vakantiedienstjaar, ongeacht het feit of deze speler effectief aan deze wedstrijd heeft deelgenomen. (2)

Vertrekvakantiegeld

op

basis

van

het

voorgaande

jaar

(=vakantiedienstjaar) Indien de speler het dubbel vakantiegeld op basis van het vorige jaar nog niet ontvangen heeft (met andere worden een uitdiensttreding vóór de loonuitbetaling in juni), betaalt de club hem bijkomend het nog verschuldigde dubbel vakantiegeld op de vaste wedde volgens de modaliteiten zoals hierboven reeds uiteengezet werd.

97

2.6.5.

Parafiscale behandeling

Op RSZ-vlak dient de premie – zowel bij in als bij uit dienst – bij de andere brutobedragen (vast loon, winstpremies,…) van de maand van betaling gevoegd te worden en dienen er slechts sociale bijdragen betaald te worden op het geplafonneerd bedrag dat van toepassing is bij sportbeoefenaars. Op fiscaal vlak (inhouding bedrijfsvoorheffing) dient de schaal van de exceptionele vergoedingen toegepast te worden.

98

3.

Fonds voor bestaanszekerheid

3.1.

De risicogroepen

De bijdrage die de club zal betalen, zal worden aangewend voor initiatieven ter bevordering van de vorming en tewerkstelling van de risicogroepen, alsook voor initiatieven die kaderen in het gelijke kansenbeleid en voor maatregelen inzake kinderopvang. Als risicogroepen worden beschouwd: -

de laaggeschoolde werklozen en de langdurige werklozen, de deeltijds leerplichtigen, de herintreders, de laaggeschoolde werknemers, de werknemers die geconfronteerd worden met collectief ontslag, herstructurering of de introductie van nieuwe technologie

-

alle werknemers, ongeacht hun opleidingsniveau, van wie de functie bedreigd wordt zonder bijkomende vorming in de sector

-

werknemers waarvoor het Fonds bijzondere maatregelen nodig acht

-

speciale aandacht gaat uit naar de jeugd, de arbeidsongeschikte werknemers, naar diegenen die tijdelijk hun sportieve activiteiten onderbreken en diegenen die zich op het einde van hun loopbaan bevinden.

3.2.

Doel

Het Fonds stelt zich tot doel opleiding en/of vorming te organiseren of aan te moedigen van betaalde sportbeoefenaars die zich tijdens of onmiddellijk na hun tewerkstelling als betaalde sportbeoefenaar voorbereiden op een beroepsloopbaan na de beëindiging van hun sportloopbaan. Hiertoe kan het Fonds financiële steun verlenen aan de betaalde sportbeoefenaars die op eigen initiatief een opleiding en/of vorming volgen. Het Sociaal Fonds voor de betaalde sportbeoefenaars wordt paritair beheerd conform de statuten van het Fonds.

99

4.

Sport en private verzekering

Zoals hoger gezegd bestaat er voor de voetbalclubs de verplichting om een arbeidsongevallenverzekering

af

te

sluiten

voor

de

leden

verbonden

door

een

arbeidsovereenkomst.

Het blijft derhalve altijd aangewezen om bij de club te informeren of ze in orde is met die verzekering en wat er precies is verzekerd. Er zijn daarnaast nog verschillende andere soorten verzekering mogelijk. Normaliter zal de sportclub een verzekering hebben afgesloten voor burgerlijke aansprakelijkheid. Er moet worden nagegaan of ook de aansprakelijkheid van de leden wordt gedekt en niet enkel die van de vereniging als organisator van activiteiten en die van haar bestuursleden.

Veel letsels worden opgelopen zonder dat een derde aansprakelijk is. Naast de wettelijk verplichte

arbeidsongevallenverzekering

voor

de

clubs

bestaat

daarom

voor

de

sportbeoefenaar de mogelijkheid een persoonlijke ongevallenverzekering af te sluiten. U kunt zich op een zodanige wijze verzekeren dat U een kapitaal ontvangt als U als beroepssporter uw sportloopbaan voortijdig definitief moet beëindigen. U kan ook zorgen voor een wekelijkse vergoeding voor het geval je tijdelijk je sportactiviteiten niet kan uitoefenen.

Voor de bezoldigde sportbeoefenaars bestaan er bijgevolg polissen die enerzijds de geringe inbreng van de sociale zekerheid moeten compenseren en anderzijds het draagvlak van hun specifieke beroepsactiviteiten aangaan:

4.1.

Tijdelijk of definitief verlies van een vast inkomen als sporter

Deze polis is bedoeld om een tijdelijke of definitieve onbekwaamheid van een sporter om zijn bezoldigde activiteit te beoefenen of verder te zetten te verzekeren en dit wegens een ongeval of ziekte. Bij dit soort van dekkingen is de verzekeringnemer meestal de sportbeoefenaar zelf, al kan dit in sommige gevallen ook de club zijn.

100

4.2.

Tijdelijk of definitief verlies van een facultatief inkomen als sporter

Het doel van deze verzekering is het dekken van het tijdelijk of definitief verlies van inkomen van de sportbeoefenaar dat hij verkrijgt door premies en bonussen toegekend via een facultatief premiestelsel. Ook hier kan dit op individueel gebied als in clubverband worden afgesloten.

4.3.

Financieel verlies voor clubs of sporters ten gevolge

van

de

tijdelijke

of

definitieve

onbeschikbaarheid van een aangesloten speler Deze verzekering wordt nog aangeboden ondanks het feit dat de toepassing ervan niet meer relevant is. Als gevolg van het Bosman-arrest zijn de verzekeringen die het financieel verlies dekken dat een investeerder of club ondergaat wanneer het een speler verliest aan herziening toe.

4.4.

Speciale groepslevensverzekering voor bepaalde sporters met pensioenkapitaal vanaf 35 jaar

Sportclubs kunnen een speciale groepslevensverzekering afsluiten voor hun leden als onderdeel van de toegekende bezoldiging. Deze verzekering is momenteel enkel geldig voor voetballers, basketters en judoka’s. Andere sporttakken waarvan kan aangetoond worden dat ze als beroepsactiviteit normaal worden stopgezet op de leeftijd van 35 jaar kunnen deze polis ook aanvragen (zie ook hoger: pensioen)

4.5.

Bonusverzekering

De bedoeling van deze verzekering is het steunen van de personen die belang hebben bij de realisatie van een bepaalde sportprestatie. Wanneer de sportbeoefenaar deze specifieke prestatie tot een goed einde brengt wordt hem een premie, een vooraf bepaalde som gegeven. Men kan dus spreken van een aanmoedigingspremie. Deze som ligt vaak boven de normale mogelijkheden van de verzekeringnemers, meestal een club.

101

5.

Praktijk

In dit hoofdstuk is het mijn bedoeling om enkele concrete situaties te tonen van hoe de lonen van de betaalde voetbalspelers op het sociaal secretariaat ‘Wij Helpen’ berekend worden. Aangezien het echter om vertrouwelijke informatie gaat, was ik niet gemachtigd om de echte gegevens te gebruiken.

Daarom besloot ik om een fictieve werkgever aan te maken en alle bestaande werknemers uit de voetbalclub naar deze nieuwe fiche te kopiëren, dit om alle specifieke eigenschappen en codes van de oorspronkelijke werknemers te behouden. Vervolgens heb ik de naam van de werkgever, de werknemers en het loon aangepast. Dit alles veranderde niets aan de bedoeling van dit praktijkvoorbeeld. De lonen werden helemaal analoog berekend zoals in het oorspronkelijke dossier, waardoor ik in dit deel perfect kan illustreren wat ik ook in gedachten had.

Voor de spelersnamen heb ik enkele (nostalgische) namen gekozen uit een Belgische voetbalploeg die als laatste een Europese beker won. Voor de adressen vond ik dan weer mijn inspiratie in straatnamen die ik met mijn eigen woonplaats en met de plaats van mijn school associeer.

102

5.1.

De

gegevens

die

het

sociaal

secretariaat

binnenkrijgt Op het sociaal secretariaat krijgen we de loongegevens van de spelers altijd op volgende manier binnen: Nr.

Speler

Totaal in Euro 5695

KEW

< forfait

270

Totaal KEW 5425

Halve forfait

0

0

Grote forfait 1234,2

2

Preud’homme Michel

10

De Wilde Pascal

2400

370

2030

0

0

1234,2

17

Sanders Koen

1540

700

840

0

617,1

0

20

Clijsters Lei

1654

550

1114

0

617,1

0

21

Emmers Marc

790

240

550

550

0

0

23

Koeman Erwin

4120

550

3570

0

0

1234,2

25

den Boer Piet

4921

660

4261

0

0

1234,2

27

Goethals Raymond (trainer)

4000

500

3500

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t

…

…

…

…

…

…

…

…

Hierbij wat uitleg: -

Totaal in Euro is de vergoeding die de speler heeft ontvangen, dus alle premies, toeslagen, bezoldigingen zijn reeds door de werkgever verrekent. Dit bedrag kan uit vele componenten bestaan en hiervoor verwijs ik graag naar Deel II, waar het loon uitvoerig werd besproken.

-

KEW staat voor kosten eigen aan de werkgever. Dit zijn bedragen die aan een werknemer worden terugbetaald door de werkgever en die vrijgesteld zijn van belastingen en sociale zekerheidsbijdragen. Voorbeelden hiervan zijn een telefoon, internetaansluiting,… Deze kosten worden bijgevolg niet meegerekend in de loonberekening.

-

Totaal – KEW is bijgevolg het brutobedrag waarop de loonberekening zal gebeuren.

-

< forfait , halve forfait en grote forfait zijn de bedragen waarom de RSZ-inhouding zal gebeuren, dit heb ik uitgelegd in het eerste hoofdstuk van dit deel.

103

5.2.

De loonberekening

Aangezien het loon samenhangt met het forfait, zijn er diverse situaties mogelijk, deze zal ik allemaal bespreken: -

grote forfait

-

halve forfait

-

minder dan de halve forfait

Naast deze verschillen, zijn er ook nog verschillen voor een buitenlandse speler en de trainer. Deze bespreek ik derhalve ook.

Na iedere loonberekening voeg ik de loonbrief toe die de werknemers zouden opgestuurd krijgen.

5.2.1.

De speler waarvan het brutoloon hoger is dan het forfait

Speler : Michel Preud’homme Bruto RSZ

5 425 Dit wordt berekend op het forfait, namelijk 1 234.2

- 161.31

Dus: 13.07% * 1 234.2 = 161.31 Belastbaar

Bruto - RSZ

5 263.69

Bedrijfsvoorheffing Schaal1 Ondergrens: 5 250

Netto

- 2 206.93

Basisbedrag: - vermindering alleenstaande

2 226.93 - 20

totaal

2 206.93

Belastbaar - Bedrijfsvoorheffing

3 056.76

104

105

5.2.2.

De speler waarvan het brutoloon lager is dan het forfait, maar hoger is dan de helft van het forfait

Speler : Lei Clijsters Bruto RSZ

1 114 Aangezien het brutobedrag kleiner is dan de gewone forfait, maar groter is dan de halve forfait, wordt de RSZ berekend op 617.10

- 80.66

Dus: 13.07% * 617.10 = 80.66 Belastbaar

Bruto - RSZ

1 033.34

Bedrijfsvoorheffing Schaal 1 Ondergrens: 1 020

Netto

- 80.46

Basisbedrag: - vermindering 1 KTL - vermindering andere persoon ten laste

138.46 - 29 - 29

totaal

80.46

Belastbaar - Bedrijfsvoorheffing

952.88

106

107

5.2.3.

De speler waarvan het brutoloon lager is dan de helft van het forfait

Speler : Marc Emmers Bruto RSZ

550 Aangezien het brutobedrag kleiner is dan de helft van het forfait, wordt de RSZ berekend op het totale brutoloon

- 71.89

Dus: 13.07% * 550 = 71.89 Belastbaar

Bruto - RSZ

478.11

Bedrijfsvoorheffing Schaal 1 Ondergrens: 465 Basisbedrag: - vermindering alleenstaande totaal Netto

Belastbaar - Bedrijfsvoorheffing

-0

0 -20 0 478.11

108

109

5.2.4.

De buitenlandse speler

Piet den Boer is een Rotterdammer die met RSC Hiepso de ploeg van zijn leven heeft gevonden, een ploeg die hem al enkele jaren het volste vertrouwen geeft. Daar de afstand tussen Rotterdam en deze Kortrijkse topploeg echter te ver is, woont Piet al enkel jaren dicht bij Kortrijk. Hij koos er echter voor om net over de grens in Frankrijk te gaan wonen, want op die manier krijgt hij een hoger loon zoals hieronder uiteengezet

Speler : Piet den Boer Bruto RSZ

4 261 Dit wordt berekend op het forfait, namelijk 1 234.2

- 161.31

Dus: 13.07% * 1 234.2 = 161.31 Belastbaar

Bruto - RSZ

Bedrijfsvoorheffing Buitenlandse spelers genieten van een gunstarief, namelijk 18% ! In het volgend deel wordt dit nader belicht.

4 099.69 - 737.94

4099.69 * 18% = 737.94 Netto

Belastbaar - Bedrijfsvoorheffing

3 361.75

110

111

5.2.5.

De trainer

De trainer valt onder paritair comité 329.01 en niet onder paritair comité 223. Dit houdt in dat hij valt onder de wet van 3 juli 1978 en niet deze van 24 februari 1978 betreffende de betaalde sportbeoefenaars. Het is bijgevolg een gewone loonberekening waar er geen rekening wordt gehouden met een forfait.

Trainer : Raymond Goethals Bruto

3 500

RSZ

13.07% * 3 500 = 161.31

- 457.45

Belastbaar

Bruto - RSZ

3 042.55

Bedrijfsvoorheffing

Schaal 1 Ondergrens: 3 030

Voorlopig Netto

- 1 065.75

Basisbedrag:

1 065.75

totaal

1 065.75

Belastbaar - Bedrijfsvoorheffing

Terugbetaling onkosten

1 976.8 + 428.49

Bijzondere bijdrage sociale zekerheid

18.59 + 1.1% (3 500 – 2 190.20) 18.59 + 1.1% (1309.8) 18.59 + 14.41 33.01

Netto

Voorlopig netto + terugbetaling onkosten – bijzondere bijdrage sociale zekerheid

-33.01

2 372.28

112

113

6.

Besluit

Net zoals andere evoluties uit vorige hoofdstukken, is ook hier een evolutie waar te nemen. Vanuit een geamputeerde sociale zekerheid is het statuut van de betaalde voetbalspeler bijna volledig geïntegreerd in de gehele sociale zekerheid. Daar alle nodige inhoudingen voor de sociale zekerheid op een minimum forfait worden berekend, houden de betaalde voetbalspelers meer van hun verrekend brutoloon over. Anderzijds is het gevolg dat ook de uitkeringen miniem zullen zijn als deze voetbalspeler er het recht op opent. Om dit te compenseren bestaan er vele verzekeringsmaatschappijen die specifieke polissen hebben om allerlei gevaren te verzekeren. Daarnaast bestaat er ook het pensioenfonds wat er voor zorgt dat de voetbalspeler na zijn actieve carrière toch al enig geld opzij heeft gezet. De toepassingen leerden me dat de opbouw van het loon niet te achterhalen is aangezien dit uit vele componenten bestaat. Daarenboven heb ik ervaren dat het variabel loon bijzonder sterk prestatiegebonden is. Het dossier dat ik heb behandeld was handig in die zin, dat er diverse situaties in voorkwamen en dat ik zodoende iedere specifieke situatie heb kunnen bestuderen, manueel berekenen en toetsen aan de werkelijkheid.

114

Deel IV

Fiscaal Recht

115 Naast de wettelijke afhoudingen binnen het stelsel van de sociale zekerheid, krijgt de voetbalspeler ook te maken met belastingen. De rijksinwoners zijn immers onderworpen aan de personenbelasting. Deze is van toepassing op het inkomen, wereldwijd. Teneinde evenwel dubbele belasting (reeds belast in het land waar de sportprestatie werd geleverd en het inkomen verworven) te vermijden, heeft België met een aantal landen een overeenkomst afgesloten tot voorkoming ervan. Het belastbaar inkomen wordt gevormd door het totaal netto-inkomen (dit is het inkomen na aftrek van de sociale zekerheidsbijdragen) verminderd met bepaalde aftrekbare uitgaven.

Dit deel bestaat uit drie hoofdstukken:

In het eerste hoofdstuk bespreek ik de Belgische wetgeving en de specifieke regelingen met betaalde voetbalspelers.

Het tweede hoofdstuk gaat nog een stap verder: hier wordt het sociale statuut van buitenlandse sportbeoefenaars in België bekeken. Dit door enerzijds de interne Belgische wetgeving te doorgronden en anderzijds oog te hebben voor de internationale wetgeving.

In het derde hoofdstuk tenslotte geef ik via een praktijkvoorbeeld meer uitleg over de fiscale fiches die dienen ingevuld te worden.

116

1.

Het

belastingsstelsel

van

de

betaalde

voetbalspeler die rijksinwoner is Het is enerzijds belangrijk te weten wie belastingsplichtig is in België, maar anderzijds is het ook belangrijk om te weten welke inkomsten er belastbaar zullen zijn. Het principe om het beroepsinkomen te berekenen van een betaalde voetbalspeler is in grote lijnen hetzelfde als dat van een gewone belastingsplichtige Belg. In een aantal gevallen zijn er echter fiscale beperkingen.

1.1.

Belastingsplichtige en het belastbare inkomen

1.1.1.

Belastingsplichtige

Een natuurlijk persoon ingeschreven in het Rijksregister is belastingsplichtige als de woonplaats of de zetel van het fortuin in België gelegen is. Dit is ook het geval bij personen die in het buitenland tewerkgesteld zijn. Aan de hand van artikel 4 van het OESO-modelverdrag68 wordt de fiscale woonplaats als volgt bepaald: 1. Voor de toepassing van de overeenkomst betekent de uitdrukking ‘verblijfhouder van een overeenkomstsluitende Staat’ iedere persoon die, ingevolge de wetgeving van die Staat, aldaar aan belasting is onderworpen op grond van zijn woonplaats, verblijf, plaats van leiding of enige andere soortgelijke omstandigheid. 2. Indien een natuurlijk persoon ingevolge de bepaling van paragraaf 1 verblijfhouder van beide overeenkomstsluitende Staten is, gelden de volgende regels: -

Hij wordt geacht verblijfhouder te zijn van de overeenkomstsluitende Staat waarin hij een duurzaam tehuis tot zijn beschikking heeft. Indien hij in beide overeenkomstsluitende Staten een duurzaam tehuis tot zijn beschikking heeft, wordt hij geacht verblijfhouder te zijn van de overeenkomstsluitende Staat waarmede zijn persoonlijke en economische betrekkingen het nauwste zijn

-

Indien niet kan worden bepaald in welk overeenkomstsluitende Staat hij het middelpunt van zijn levensbelangen heeft, of indien hij in geen van de overeenkomstsluitende Staten een duurzaam tehuis tot zijn beschikking heeft,

68

OESO-modelverdrag, 19 december 1977

117 wordt hij geacht verblijfhouder te zijn van de overeenkomstsluitende Staat waarin hij gewoonlijk verblijft -

Indien hij in beide overeenkomstsluitende Staten of in geen van beide gewoonlijk verblijft, wordt hij geacht verblijfhouder te zijn van de overeenkomstsluitende Staat waarvan hij onderdaan is

-

Indien hij onderdaan is van beide overeenkomstsluitende staten of van geen van beide, zullen de bevoegde autoriteiten van de overeenkomstsluitende Staten de aangelegenheid in onderlinge overeenstemming regelen

1.1.2.

Belastbare inkomsten

Artikel 5 van het WIB 9269 stelt dat alle rijksinwoners aan de personenbelasting onderworpen zijn op grond van hun wereldwijd inkomen, behoudens toepassing van de overeenkomst ter vermijding van dubbele belasting. Dit principe is ook van toepassing op de betaalde voetballer. Volgens artikel 6 van ditzelfde wetboek wordt het belastbaar inkomen gevormd door het totale netto-inkomen van de vier inkomstencategorieën te verminderen met de aftrekbare bestedingen. Onder netto-inkomen wordt verstaan de belastbare inkomsten verminderd met de beroepskosten. De vier inkomstencategorieën waarvan de nettobedragen samen het totale netto-inkomen vormen, zijn: het inkomen van onroerende goederen, het beroepsinkomen, het diverse inkomen en het inkomen van roerende goederen. Ik zal in deze verhandeling enkel het beroepsinkomen behandelen: Onder het nettobedrag van beroepsinkomsten wordt verstaan het totale bedrag van die inkomsten met uitsluiting van de vrijgestelde inkomsten en na uitvoering van de volgende bewerkingen70: 1. het brutobedrag van de inkomsten van iedere beroepswerkzaamheid wordt verminderd met de beroepskosten die op deze inkomsten betrekking hebben 2. beroepsverliezen die tijdens het belastbare tijdperk zijn geleden ten hoofde van enige beroepswerkzaamheid,

worden

afgetrokken

van

de

inkomsten

van

andere

beroepswerkzaamheden 3. van de beroepsinkomsten, bepaald overeenkomstig 1. en 2., worden de beroepsverliezen van vorige belastbare tijdperken afgetrokken. 69 70

Wetboek van inkomstenbelastingen Art 23 §2 WIB 92

118

Daar de betaalde voetbalspeler onder het statuut van een bediende valt, zal ik de beroepskosten en de beroepsverliezen hier niet behandelen, ik zal het wel uitvoerig hebben over de beroepsinkomsten: Beroepsinkomsten zijn inkomsten die rechtstreeks of onrechtstreeks voortkomen uit werkzaamheden van alle aard, met name71: -

winst

-

baten

-

winst en baten van een vorige beroepswerkzaamheid

-

bezoldiging

-

pensioenen, renten en als zodanig geldende toelagen

Voor enkele sporttakken zijn er circulaires en parlementaire vragen gepubliceerd om de beroepsinkomsten te bepalen van onder andere wielrenners, motorrenners, voetballers, ruiters die deelnemen aan jumpings,… Volgens Comm. IB 23/293 zijn lonen, premies, vergoedingen van voetbalspelers: 1. Bezoldiging wanneer ze worden betaald of toegekend door de club waarvan de spelers lid zijn of door een federatie, groepering of vereniging waarvan hun club lid is. 2. baten van winstgevende bezigheden wanneer ze worden betaald of toegekend door een club waarvan de spelers geen lid zijn of door een federatie waarvan hun club lid is. 3. naar het geval bezoldigingen of baten van winstgevende bezigheden wanneer ze worden betaald of toegekend door natuurlijke personen of door andere dan onder 1. en 2. hierboven bedoelde organisaties. (1)

Bezoldiging Premies, lonen en vergoedingen van de club waarvan de voetbalspeler lid is of van de federatie, groepering of vereniging waarvan zijn club lid is, worden beschouwd als bezoldiging. Deze kunnen zowel maandelijks uitbetaald worden alsook variabel. Artikel 31, WIB 92 geeft een goed overzicht van wat men verstaat onder het begrip bezoldiging:

Bezoldigingen van werknemers zijn alle beloningen die voor de werknemer de opbrengst zijn van arbeid in dienst van een werkgever. Daartoe behoren inzonderheid:

71

Art 23 §1 WIB 92

119 -

wedden, lonen, commissies, gratificaties, premies, vergoedingen, met inbegrip van fooien en toelagen die, zelfs toevallig, uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid op enige andere wijze worden verkregen dan als terugbetaling van eigen kosten aan de werkgever

-

voordelen van alle aard verkregen uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid

-

vergoedingen verkregen uit hoofde of naar aanleiding van het stopzetten van de arbeid of het beëindigen van een arbeidsovereenkomst

-

vergoedingen verkregen tot volledig of gedeeltelijk herstel van een tijdelijke derving van bezoldiging

-

bezoldigingen die door de werknemer zijn verkregen, zelfs indien ze zijn betaald of toegekend aan zijn rechtverkrijgenden

Met andere woorden alle opbrengsten die de betaalde voetballer verkrijgt en die in relatie staan met het beroep dat hij uitoefent en die hij verwerft door toedoen van zijn werkgever, zijn de belastbare bezoldigingen. Alle inkomsten van deelname aan interviews, sportavonden, televisieoptredens, publiciteit voor bepaalde firma’s,… worden belast als bezoldiging, wanneer de voetballer deelneemt aan deze activiteit in opdracht van zijn club of van de federatie, ongeacht wie de vergoeding uitkeert.

Voordelen van alle aard die de werknemer verkrijgt uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van zijn beroepswerkzaamheid, moeten ook in de belastbare bezoldiging worden opgenomen. De voetballer wordt op het voordeel van alle aard dus belast op: -

de voordelen in natura die ze ontvangen van hun club of federatie

-

de voordelen die ontstaan doordat kosten die voor hun eigen beroeps- of privékosten zijn ten laste worden opgenomen door de werkgever of door een sociaal fonds.

In de praktijk wordt vermoed dat elk voordeel dat de werkgever aan een werknemer toestaat een belastbare toekenning uitmaakt: de werkgever of de werknemer kan dit feitelijk vermoeden echter weerleggen door aan te tonen dat een andere oorzaak dan de arbeidsrelatie het voordeel volledig verklaart of nog dat het voordeel evengoed had kunnen verkregen worden indien de beroepswerkzaamheid niet werd uitgeoefend. Deze worden door KB vastgelegd in artikel 18 KB/WIB 92.

120

Tot de belangrijkste voordelen van een betaalde voetbalspeler behoren onder meer: -

kosteloze beschikking over onroerende goederen of gedeelten van onroerende goederen

-

voetbalspelers die kosteloos over één enkele kamer beschikken

-

kosteloze verstrekking van verwarming en van elektriciteit gebruikt tot andere doeleinden dan verwarming

(2)

-

persoonlijk gebruik van een kosteloos ter beschikking gesteld voertuig

-

…

Baten Alle inkomsten die de voetbalspeler (rechtstreeks en onrechtstreeks) niet van de club krijgt, zijn belastbaar als baten. De vergoedingen worden dan meestal betaald door een natuurlijk persoon of vereniging die niet de club is waarmee hij onder contract ligt. Baten zijn alle inkomsten uit een vrij beroep, een ambt of post en alle niet als winst of bezoldiging aan te merken inkomsten uit een winstgevende bezigheid72. Zij omvatten: -

de ontvangsten

-

voordelen van alle aard verkregen uit hoofde of naar aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid

-

alle verwezenlijkte meerwaarden op activa die voor de beroepswerkzaamheid worden gebruikt

-

de vergoedingen van alle aard die gedurende het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid zijn verkregen * ter compensatie of naar aanleiding van enige handeling die een vermindering van de beroepswerkzaamheid tot gevolg kan hebben * tot volledig of gedeeltelijk herstel van een tijdelijke derving van baten

Met andere woorden wanneer een voetbalspeler een inkomen krijgt voor een opdracht die niet kan worden gelijkgesteld worden met een arbeidsovereenkomst, worden deze inkomsten beschouwd als baten. Enkele voorbeelden:

72

-

televisieoptredens

-

deelname aan een publiciteitscampagne

Art 28 WIB 92

121 -

openen van winkelketens

-

deelnames

aan

supportersvereniging -

…

supportersavonden

georganiseerd

door

een

122

2.

De

buitenlandse

sportbeoefenaar

en

voetbalspeler in België 2.1.

Inleiding

Wanneer de inkomsten worden verkregen voor het in het buitenland geleverde prestaties zijn er twee mogelijkheden: -

Ofwel zijn zij vrijgesteld van Belgische inkomstenbelastingen krachtens een met die staat gesloten dubbelbelastingsverdrag.

-

Ofwel zijn zij in België wel belastbaar.

Hetzelfde geldt voor het fiscaal statuut van de buitenlandse sportbeoefenaar die in België aantreedt. Hij is onderworpen aan de Belgische belasting van niet-inwoners. Op het inkomen dat hij hier verwerft, wordt 18 % procent belasting geheven.

Daar de situatie raakvlakken heeft met meerdere landen, bestaat er gevaar voor dubbele belasting. Om dit te vermijden werden door verscheidene landen verdragen gesloten tot het vermijden van die dubbele belasting, de zogenaamde ‘dubbelbelastingverdragen’. Die laten toe dat slechts één van betrokken staten heft. Die verdragen hebben naar analogie met de Europese gedachte, voorrang op intern Belgisch recht.

2.2.

fiscale statuut van buitenlandse sportbeoefenaars in België

Belgische topsporters van wereldniveau zijn, met uitzondering van twee tennissende meisjes en Tommeke Boonen vrij schaars. Als we wereldtoppers aan het werk willen zien, moeten wij ons verplaatsen of we kunnen de buitenlandse topsporters naar België halen. In dit stuk zal ik dan ook behandelen hoe de buitenlandse sporters naar België gehaald worden en hoe de Belgische fiscus hierbij helpt. Bij de uitwerking hiervan zal zowel de Belgische interne wetgeving als het belangrijke impact van de dubbelbelastingsverdragen worden besproken.

123

2.2.1.

Belgische interne wetgeving

De basis van onze huidige specifieke belastingswetgeving voor buitenlandse sportbeoefenaars werd vastgelegd door de wet van 22 december 198973. Deze wet had tot doel alle inkomsten door een in België buitenlandse sportbeoefenaar uitgeoefende activiteit, in België belastbaar te maken. En dit ongeacht de fiscale kwalificatie ervan en ongeacht of deze inkomsten rechtstreeks aan de betrokkene dan wel aan een tussenpersoon werden uitbetaald. Sinds de wet van 28 juli 1992 vormen bovendien de buitenlandse sportbeoefenaars, samen met buitenlandse artiesten een afzonderlijke categorie van belastingsplichtigen, ongeacht of zij hun activiteit occasioneel, in loondienst of als zelfstandige uitoefenen. Via dezelfde wet werd voor de nieuwe categorie tevens een bevrijdende bedrijfsvoorheffing ingevoerd waardoor in principe geen aangifte in de belasting der niet-inwoners (BNI) meer moet worden ingediend. (1)

Belastbare inkomsten Op basis van artikel 228 §2, 8° van WIB zijn de belasting der niet-inwoners onderworpen: “inkomsten van welke aard ook, uit een België door podiumkunstenaar of een sportbeoefenaar persoonlijk en als zodanig verrichte werkzaamheid, zelfs indien de inkomsten niet worden toegekend aan de podiumkunstenaar of aan de sportbeoefenaar zelf, maar aan een andere natuurlijke persoon of rechtspersoon”

Inkomsten van welke aard ook: De Belgische fiscale wetgeving deelt in principe alle inkomsten op naar aard (onroerende, roerende, bedrijfs- en diverse inkomsten ). De bedrijfsinkomsten worden daarna nog verder ingedeeld in verschillende categorieën. Elke categorie heeft hierbij verschillende bepalingen, aftrekposten, enz. Op basis van deze indeling zouden de inkomsten van niet-inwonende sportbeoefenaars die in België sportprestaties verrichten, de aard hebben van winsten, baten, bezoldigingen of diverse inkomsten al naargelang de omstandigheden waarin de werkzaamheden in België worden verricht.

73

Wet van 22 december 1989 betreffende het statuut van de dienstplichtigen. Belgisch Staatsblad, 19 januari 1990.

124 Rekening houdend echter met de moeilijkheden die kunnen rijzen in verband met de kwalificatie van de inkomsten die voortkomen uit door sportbeoefenaars in België verrichte prestaties, heeft de Belgische wetgever de inkomsten die zonder bemiddeling van een Belgische inrichting voortkomen uit door sportbeoefenaars persoonlijk en als zodanig in België verrichte werkzaamheden, ingedeeld in een afzonderlijke aan de BNI onderworpen inkomstencategorie. Dit houdt in dat, ongeacht de omstandigheden van de beroepsuitoefening en ongeacht aan wie de inkomsten worden betaald of toegekend, deze inkomsten gerangschikt worden onder het toepassingsgebied van artikel 228. Deze rangschikking in een afzonderlijke inkomstencategorie betekent een belangrijke vereenvoudiging en waarborgt een eenvormige fiscale behandeling van die inkomsten, waarbij de omstandigheden waarin de werkzaamheden worden verricht, niet moeten worden nagegaan en de uiteindelijke verkrijger van de inkomsten niet speciaal moet worden opgespoord.

Sportbeoefenaar: De sportlui die materiële voordelen nastreven uit hun sportprestaties en hun sport dus niet als een loutere vrijetijdsbesteding beoefenen. Daaronder vallen onder meer: -

atleten

-

voetbal-, rugby-, volleybal-, en basketbalspelers

-

wielrenners, motorrenners, autorenners, rallyrijders

-

ruiters, jockeys

-

golf-, cricket- en tennisspelers

-

biljart- en snookerspelers

-

turners

-

schermers

-

schaatsers

-

kaatsers, petanquespelers

-

schaak- en bridgespelers

Persoonlijk: In persoon zelf (dit wil zeggen een persoonlijke aanwezigheid is vereist)

125 Als zodanig: In de hoedanigheid van de sportbeoefenaar

(2)

Wijze van belastbaarheid De inkomsten zijn onderworpen aan bedrijfsvoorheffing74 A.

Schuldenaar van de bedrijfsvoorheffing

De bedrijfsvoorheffing is verschuldigd door degenen die als schuldenaar, bewaarder of tussenpersoon inkomsten van sportbeoefenaars betalen of toekennen. Die persoon zal ook de vereiste fiches 281.30 en de bijhorende samenvattende opgave 325.30 op maken en indienen. B.

Tarief van de bedrijfsvoorheffing

Het tarief van de in te houden belasting bedraagt momenteel 18%. Overeenkomstig artikel 248, 1e lid is de belasting m.b.t. de in artikel 228 §2 °8 WIB92, is die bedrijfsvoorheffing “bevrijdend”, zelfs wanneer de verkrijger nog andere regulariseerbare inkomsten in België heeft behaald of verkregen. Dit houdt in dat de buitenlandse sportbeoefenaar in België geen aangifte moet indienen in de belasting der niet-inwoners. C.

Heffingsgrondslag

De bedrijfsvoorheffing wordt berekend op het brutobedrag van de ontvangen inkomsten. Dat brutobedrag omvat, naast de eigenlijke beloningen, de vergoedingen als terugbetaling van werkelijke kosten die eigen zijn aan de sportbeoefenaar (zoals verplaatsingskosten en verblijfkosten), de voordelen van alle aard, enz. Bij de vaststelling van het tarief van 18% werd immers op forfaitaire wijze rekening gehouden met de beroepskosten van de sportbeoefenaars (zie praktijk) D.

Speciale

regeling

voor

in

België

verblijvende

voetballers

en

basketbalspelers met buitenlandse nationaliteit Wanneer in het verleden buitenlandse voetballers of basketters in dienst van Belgische clubs tijdelijk in België verbleven, was het niet steeds van in het begin 74

Artikel 87 KB WIB

126 duidelijk of hun verblijf de nodige permanentie had om als rijksinwoner in België gekwalificeerd te worden. Veelal behielden zij trouwens hun familiale banden in het buitenland, waardoor zij in hun land van oorsprong fiscaal inwoner bleven. In die gevallen konden deze buitenlandse voetballers uiteraard genieten van de lage 18% belastingsdruk in België.

Met het oog op vereenvoudiging van de fiscale verplichtingen van de clubs om zodoende hun rechtszekerheid te verbeteren heeft de Minister van Financiën beslist75 om in het kader van de voetbal- en basketballicenties, een procedure van erkenning in te voeren die ertoe strekt om, vanaf de aanwerving van een buitenlandse sportbeoefenaar, zijn hoedanigheid van inwoner of niet-inwoner van België vast te stellen. Een dergelijke erkenning moet de club, als schuldenaar van de bedrijfsvoorheffing, in staat stellen bij voorbaat en met zekerheid de terzake geldende regels toe te passen. Er zijn bovendien enkele voorwaarden om tot erkenning als fiscaal niet-inwoner te worden gekwalificeerd. Zo onder andere: -

de aanvraag wordt eenmalig per speler ingediend door de sportfederatie ter attentie van de dienst buitenland

-

de club dient in het bezit te zijn van de nodige licenties

-

de betrokkene mag enkel de buitenlandse nationaliteit hebben en nog niet als fiscaal inwoner beschouwd zijn geweest gedurende de 5 kalenderjaren vóór de aanvraag

-

de erkenning wordt per kalenderjaar verleend voor maximaal 4 opeenvolgende jaren

-

alle documenten dienen in het Nederlands, het Frans, het Duits of het engels te worden verschaft

-

de aanvraag moet uiterlijk worden ingediend binnen de 3 maanden volgend op de aankomst in België

75

RH. 244/545.147

127

2.2.2. (1)

Internationale wetgeving Toepasbare wetgeving Uit de interne Belgische fiscale wetgeving kan U afleiden dat een zeer ruime inhoud wordt gegeven aan de belastbaarheid van de vergoedingen betaald aan buitenlandse sportbeoefenaars in Belgïe. Of België ook effectief tot belastingsheffing zal kunnen overgaan, zal afhankelijk zijn van de toepassing van de dubbelbelastingsverdragen die België met verschillende landen heeft gesloten. De dubbelbelastingsverdragen primeren immers op het interne recht.

Als België geen verdrag heeft gesloten met de woonplaats van de sportbeoefenaar, is de Belgische interne wetgeving onverkort van toepassing. In dat geval zijn de inkomsten die een buitenlandse sportbeoefenaar ontvangt zonder bemiddeling van een Belgische inrichting voor een in België persoonlijk en in die hoedanigheid verrichte prestatie, aan bedrijfsvoorheffing onderworpen. Om te oordelen of België ook effectief mag heffen dient vooraf dus steeds, in voorkomend geval, het toepasselijke dubbelbelastingsverdrag te worden geraadpleegd. (2)

Het OESO-modelverdrag76 A.

Algemeen

De meeste verdragen zijn gebaseerd op het in de schoot van de OESO uitgewerkte modelverdrag 1977. Net zoals in het Belgisch intern recht heeft ook het OESO-modelverdrag voor de sportbeoefenaars een aparte categorie van belastingsplichtigen gevormd waarin de belastingsregels specifiek worden geregeld. Het OESO-modelverdrag regelt in artikel 17 expliciet de heffingsbevoegdheid inzake inkomsten verkregen door artiesten en sportbeoefenaars. Artikel 17, §1 bepaalt namelijk dat “niettegenstaande de bepalingen van artikel 14 en 15 inkomsten die een inwoner van een overeenkomstsluitende staat verkrijgt uit zijn persoonlijke werkzaamheden die hij in een ander overeenkomstsluitende staat verricht in de hoedanigheid van 76

OESO-modelverdrag, 19 december 1977

128 sportbeoefenaar, in die andere staat (staat waar de prestatie wordt verricht) mogen worden belast.”

De inkomsten van sportbeoefenaars zijn belastbaar in de verdragstaat waar de betrokkenen hun werkzaamheden verrichten, en dit ongeacht of: -

zij in loondienst dan wel zelfstandig optreden

-

zij langer of korter dan 183 dagen in de werkstaat verblijven

-

er al dan niet een vaste inrichting of een vaste basis in de werkstaat aanwezig is.

Zowel de commentaar op het OESO-modelverdrag als de Belgische commentaar op de dubbelbelastingsverdragen77 bevestigen dit principe.

Concreet zal dit nu betekenen dat België op de inkomsten die betrekking hebben op sportactiviteiten voor publiek die in België worden uitgeoefend, de bevrijdende roerende voorheffing van 18% zal inhouden. B.

Inkomsten bedoeld in artikel 17 van het OESO-modelverdrag

Dit artikel omvat alle inkomsten die een direct of indirect verband hebben met een wedstrijd of manifestatie tijdens welke de sportbeoefenaar voor publiek optreedt, onafhankelijk van de plaats en van de hoedanigheid van de schuldenaar. Naast de effectieve prijzengelden zullen in het algemeen alle inkomsten van publiciteit en sponsoring die direct of indirect gerelateerd zij aan prestaties in het openbaar, onder het toepassinggebied vallen van artikel 17. C.

Specifieke toepassingen van de internationale verdragsregels

De inkomsten van de sportbeoefenaar kunnen ingedeeld worden in drie categorieën: Inkomsten uit een publieke sportprestatie -

premies en prijzengelden vaste vergoedingen sponsorgelden

Inkomsten uit een persoonlijke prestatie andere dan uit een publieke sportprestatie - handtekeningen plaatsen - aanwezigheid op commerciële evenementen - geven van trainingen - dragen van naam op gewone kledij

Inkomsten die geen persoonlijke activiteit inhouden - inkomsten ter compensatie van een annulering van een manifestatie - inkomsten uit het aan derden gegeven recht om gebruik te maken van naam en/of afbeelding voor commerciële doeleinden

Tabel 4 De soorten inkomsten van de betaalde voetbalspeler op fiscaal gebied 77

Com DBV 17/11

129

(3)

Verdragen afwijkend van het standaard artikel 17 van het OESOmodelverdrag A.

Algemeen

Zoals eerder al vermeld, maakt artikel 17 geen onderscheid tussen sportbeoefenaars al dan niet in dienstverband. Voor beide categorieën zijn dezelfde toewijzingsregels van artikel 17 van toepassing. Om met zekerheid de heffingsbevoegdheid te bepalen moet het betrokken dubbelbelastingsverdrag tussen de woonstaat en de werkstaat dus steeds worden geconsulteerd. Hieronder som ik de voornaamste afwijkingen op, maar zal hier niet dieper op in gaan. -

Verdragen met Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Noorwegen en de Verenigde Staten

(4)

-

Verdrag België – Verenigde Staten

-

Verdrag België - Frankrijk

Vrijstelling tot inhouding van bedrijfsvoorheffing De administratie heeft, ten behoeve van de inrichters van vertoningen of sportmanifestaties in België, die gebruik maken van de diensten van buitenlandse sportbeoefenaars een bericht gepubliceerd78 met als doel rekening te houden met de door België gesloten overeenkomsten ter voorkoming van dubbele belasting. In dit bericht geeft de Administratie een opsomming van de situatie waarin afgezien kan worden van de inning van de bedrijfsvoorheffing evenals de voorwaarden waaraan deze vrijstelling is onderworpen. Er werd via een circulaire79 een procedure van voorafgaand akkoord ingevoerd teneinde de vrijstellingen waartoe België gehouden is op basis van de overeenkomsten die zij gesloten heeft met het oog op het voorkomen van dubbele belasting soepeler te laten lopen en meer rechtszekerheid te creëren. Het aldus ingestelde voorafgaand akkoord beoogt twee principiële objectieven:

78 79

Bull772. Belgisch Staatsblad, 25 april 1997 Circulaire R.9.Div./546.156 1februari 2002

130 -

de betrokken sectoren aanmoedigen in België op te treden, door hen rechtszekerheid te garanderen als tegenprestatie voor een beperkt aantal formaliteiten

-

de administratie, geconfronteerd met de vestiging van aanslagen die veelal worden ontheven na lange moeilijke procedures, ontlasten van een groot aantal onproductieve taken

De invoering van het voorafgaande akkoord is een goed initiatief en heeft een belangrijke administratieve vereenvoudiging ingeluid.

131

3.

Praktijk

In dit laatste hoofdstuk zal ik melding maken aan de hand van welke fiches de belastingsaangifte kan ingevuld worden. Hier zal ik wederom het verschil maken tussen inwoner en niet-inwoners.

3.1.

Sportbeoefenaars-inwoners

Voor sportbeoefenaars-inwoners, maakt men een onderscheid tussen de basketters en voetballers aan de ene kant, de andere sporters aan de andere kant.

3.1.1.

Voetballers en basketters

Op de regelmatige vergoedingen worden de gewone BV-schalen toegepast Voor de buitengewone vergoedingen gelden volgende regels: -

voor voetballers: exceptionele vergoedingen

-

voor basketters: 11.11%

3.1.2.

Andere sporters

Voor hen zijn er de klassieke regels zoals toepasselijk voor alle werknemers.

3.1.3.

Fiscale fiche

Hiervoor moet een loonfiche 281.10 opgesteld worden samen met de samenvattende opgave 325.10 Op de loonfiche 281.10 moet het totale bedrag worden ingeschreven van alle vaste of veranderlijke bezoldigingen in geld of in natura die toegekend zijn aan de beroepssporter op wiens naam de fiche is opgesteld. De fiche vermeld: -

het brutobedrag van de bezoldigingen, premies, vergoedingen, … verminderd met de persoonlijke bijdragen die ingehouden zijn ter uitvoering van de sociale wetgeving van een wettelijk of reglementair statuur, dat werknemers uit het toepassingsgebied van de sociale wetgeving sluit, evenwel met uitsluiting van de bijzondere bijdrage voor de sociale zekerheid die betrekking heeft op de bezoldiging van het jaar 2005

132 maar voor aftrek van de aan de bron ingehouden of de niet-ingehouden bedrijfsvoorheffing. -

de belastbare voordelen van alle aard.

Een voorbeeld van de fiche 281.10 en 325.10 vindt U op de volgende pagina’s.

133

134

135

3.2.

Sportbeoefenaars-niet-inwoners

Het betreft hier de sporters die geen inwoner zijn van België.

3.2.1.

Bedrijfsvoorheffing

Zoals eerder al vermeld besloot de regering in 2002 de belasting voor buitenlanders die minder dan tien maanden in België woonden, terug te brengen naar 18% bedrijfsvoorheffing, en dit voor maximum vier jaar. Die maatregel kwam er op vraag van tennistoernooien en de Memorial Van Damme, die aan hun atleten niet konden verkopen dat aan hun prijzengeld soms de helft werd afgehouden door de fiscus. Finaal werd de gunstmaatregel voor buitenlanders goedgekeurd toen voormalig minister Johan Vande Lanotte er zijn schouders onder zette. Als bezieler en geldzoeker voor het topbasketbal in Oostende, dat meer dan driekwart van de salariskost naar buitenlanders ziet gaan, had hij alle belang bij zo een maatregel.

Alle brutobezoldigingen van de sporters, inclusief kostenvergoedingen, worden vóór RSZinhouding, onderworpen aan een eenvormige BV-percentage van momenteel 18%. Deze brutobezoldigingen mogen wel nog verminderd worden met volgende forfaitaire bedragen: - verplaatsingskosten:

300

- verblijfskosten:

37.50

- overnachtingskosten:

62.50

Totaal

400

Dit bedrag van 400 EUR geldt enkel voor de eerste prestatiedag, voor de volgende prestatiedagen mag slechts een bedrag van 100 EUR/dag in mindering gebracht worden (met een maximum van 10 gepresteerde dagen/jaar). Deze BV-inhouding is bevrijdend. De sporter hoeft dus geen aangifte in de Belasting der Niet Inwoners (BNI) meer te doen

3.2.2.

Fiscale fiche

Deze sommen dienen vermeld te worden op een fiche 281.30 (rubrieken 10i,11 en 12). De fiche 281.30 voor baten en de samenvattende opgave 325.30 moeten opgemaakt worden wanneer er80:

80

Comm. IB 57/64

136 “Inkomsten van welke aard ook uit een in België door een sportbeoefenaar persoonlijk en als zodanig verrichte werkzaamheid, zelfs indien de inkomsten niet worden toegekend aan de sportbeoefenaar zelf, maar aan een andere natuurlijk persoon of rechtspersoon.”

Een voorbeeld van de fiche 281.30 vindt u op de volgende pagina.

137

138

4.

Besluit

Heel wat Belgische professionele voetbalclubs trekken middelmatige buitenlandse spelers aan omdat die goedkoper zijn dan de Belgische. Dat zorgt er soms voor dat sommige voetbalclubs nauwelijks nog Belgische spelers op de loonlijst hebben staan. Als het van minister van Financiën Didier Reynders afhangt, betalen alle buitenlandse topsporters, en dus ook de voetballers, straks niet langer 18 procent belastingen, maar evenveel als hun Belgische collega’s: 40 tot 50 procent. Bovendien zou het voor een club fiscaal aantrekkelijker worden om spelers tussen 16 en 23 jaar een contract geven. Dat moet jongeren met talent voorrang geven op middelmatige buitenlanders81. De roep naar de inkrimping van het aantal buitenlanders in het voetbal is niet nieuw. Op het eerste zicht lijkt het idee van Minister Reynders lovenswaardig, maar lijkt niet zo meteen uitvoerbaar. De meeste clubs zitten nu al krap bij kas en een verhoging van de loonlast zou de financiële strop rond hun hals alleen maar nóg meer aanspannen82.

Het Belgische intern recht is sinds de wet van 28 juli 1992 in grote lijnen afgestemd op de internationale wetgeving (namelijk het OESO-modelverdrag) Omdat

het

internationaal

recht

primeert

op

het

Belgisch intern

recht

en

de

dubbelbelastingsverdragen die België met diverse landen heeft gesloten, kleine verschillen kunnen vertonen, moet steeds het toepasbare belastingsverdrag geraadpleegd worden. Een belasting van 18% is, in tegenstelling tot de sportbeoefenaar inwoner in België, een aantrekkelijk tarief. De aantrekkelijke fiscaliteit voor de buitenlandse sportbeoefenaar zal alleszins positief blijven werken bij het aantrekken van buitenlandse topsporters, en dit misschien zoals Minister Reynders terecht vreest, ten nadele van de eigen Belgische jeugd.

81

Vandwalle, L. (27 januari 2006). Reynders bevoordeelt Belgische jeugdspelers tegenover buitenlandse; Eigen voetballers eerst. Het Nieuwsblad 82 Verstraete, J. (26 januari 2006). Minister Reynders wil bedrijfsvoorheffing op buitenlandse sporters verhogen; Doodsteek voor veel clubs! Het Nieuwblad

139

Algemeen Besluit Dit eindwerk ben ik gestart met de voetbalspeler te situeren tussen enkele begrippen. Dit vond ik nodig opdat U toch wel de nodige achtergrond moest weten, om dit binnen een geheel te kunnen kaderen. Het is me duidelijk geworden dat, ondanks Bosman, de spelers nog steeds niet hun vrijheden genieten waar ze recht op hebben. De voetbalbonden willen meer macht hebben dan de overheid en de bestaande wetgeving. Het zijn vaak de politieke topmensen die hun club een steuntje in de rug geven, met waarschijnlijk enkele bijkomende bedoelingen. Misschien moeten de spelers zich maar eens verenigen om de nog bestaande wanpraktijken aan te tonen. Het viel me eveneens op dat de buitenlanders enerzijds werden geweerd door het minimumloon te verachtvoudigen maar anderzijds werden ze aangetrokken omdat ze slechts 18% bedrijfsvoorheffing moeten betalen. Dit laatste haalt de bovenhand. Het minimumloon is al langer geen afschrikmiddel meer en er wordt meer dan ooit in verschillende vijvers overal ter wereld gevist. En iedereen is er van overtuigd dat zij wel eens die ene unieke speler zullen vinden. Dit alles dus ten nadele van de eigen jeugd, die op hun beurt ook eieren voor hun geld kiezen en het buitenland opzoeken.

Ondanks het vele opzoekwerk en voorbereidend lezen, heb ik veel aan dit eindwerk gehad. De drie grote delen van dit werk omvatten enkele voorname vakken van de drie jaren van mijn afstudeerrichting. Het was in dit opzicht een leuke herhaling maar bovendien was het gezien het onderwerp een zeer boeiende aanvulling.

Het komende Wereldkampioenschap zal ik alvast met kritische zin volgen. Transfergeruchten en blessures bij een nationale ploeg zullen voor mij nooit meer hetzelfde zijn…

140

Literatuurlijst Juridische bronnen

Wetten

WET van 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars. Belgisch Staatsblad, 9 maart 1978.

WET van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. Belgisch Staatsblad, 22 augustus 1978.

WET van 12 april 1965 teneinde de bescherming van het loon der werknemers. Belgisch Staatsblad, 30 april 1965.

WET van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers. Belgisch Staatsblad, 20 augustus 1987.

WET van 12 augustus 2000 houdende sociale, budgettaire en andere bepalingen. Belgisch Staatsblad, 31 augustus 2003.

WET van 4 november 1950 betreffende de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Belgisch Staatsblad 19 augustus 1955.

WET van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers. Belgisch Staatsblad, 21 mei 2005.

WET van 9 augustus 1963 tot instelling en organisatie voor verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen. Belgisch Staatsblad, 1 november 1963.

Wet van 22 december 1989 betreffende het statuut van de dienstplichtigen. Belgisch Staatsblad, 19 januari 1990.

141 Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, Belgisch Staatsblad, 24 april 1971.

werkloosheidsbesluit, 25 november 1991.

Decreten

Decreet van 24 juli 1996 tot vaststelling van het statuut van de niet-professionele sportbeoefenaar. Belgisch Staatsblad, 12 september 1996.

Collectieve arbeidsovereenkomsten

C.A.O. van 9 december 2005 betreffende de betaalde voetballers. Belgisch Staatsblad, 20 januari 2006.

C.A.O. van 7 juni 2000 betreffende de deeltijdse arbeidsovereenkomst voor de betaalde sportbeoefenaar. Belgisch Staatsblad, 3 september 2003.

C.A.O. van 26 maart 2004 betreffende de oprichting van een Sociaal Fonds voor de sport en tot vaststelling van zijn staturen, evenals de aanwending van de bijdrage voor de risicogroepen. Belgische Staatsblad, 3 maart 2006.

C.A.O. van 28 september 2005 over het gewaarborgd gemiddeld minimuminkomen gesloten in het Nationaal Paritair Comité van de Sport. Belgisch Staatsblad, 8 december 2005.

C.A.O. van 21 juni 2005 betreffende de arbeidsvoorwaarden voor betaalde voetballers. Belgisch Staatsblad, 13 december 2005.

C.A.O. van 26 maart 2003 betreffende de betaalde sportbeoefenaars, geconcretiseerd in een Memorie van toelichting d.d. 08/06/2004.

142 Koninklijke besluiten

K.B. van 18 juli 2001 betreffende de vaststelling, voor de uitoefening van bepaalde sporttakken, van de minimumleeftijd die vereist is om een arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars te kunnen aangaan. Belgisch Staatsblad, 2 augustus 2001.

K.B. van 10 augustus 1978 betreffende de bevoegdheid van de betaalde sportbeoefenaars en hun werkgevers. Belgisch Staatsblad, 17 oktober 1978.

K.B. van 22 juni 2004 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders. Belgisch Staatsblad, 2 juli 2004.

K.B. van 28 september 2005 waarbij algemeen verbindend wordt verklaard de collectieve arbeidsovereenkomst van 28 mei 2004, gesloten in het Nationaal Paritair Comité voor de sport, betreffende het gewaarborgd gemiddeld minimuminkomen. Belgisch Staatsblad, 8 december 2005.

K.B. van 31 mei 2001 waarbij algemeen verbindend wordt verklaard de collectieve arbeidsovereenkomst van 12 juni 1998, gesloten in het Nationaal Paritair Comité voor de sport, betreffende de arbeidsvoorwaarden van de betaalde voetballer. Belgisch Staatsblad, 19 september 2001.

K.B. van 13 juli 2004 tot vaststelling van het bedrag van de vergoeding bedoeld in artikel 5, tweede lid, van de wet van 24 februari1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars. Belgisch Staatsblad, 3 augustus 2004.

K.B. van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders. Belgisch Staatsblad, 5 december 1969.

143 Arresten

H.v.J., 15 december 1995, C-415/93, Jur. 1995,4921

H.v.J., 8 mei 2003, C-438/00. Deutscher Handballbund eV tegen Maros Kolpak

A.R. 67.074, 2 februari 2005. VZW Sporting Lokeren Oost-Vlaanderen tegen De Beule Davy

Cours administrative d’appel de Nancy nr. 99NC00282. 3 februari 2000.

Verdragen

VERDRAG tot oprichting van de Europese Gemeenschappen. Rome, 25 maart 1957

VERDRAG van Amsterdam. 2 oktober 1997

VERDRAG van Maastricht ter oprichting van de Europese Unie. 7 februari 1992.

VERDRAG van Rome betreffende de stichting van de EEG. 25 maart 1957.

Associatieverdrag Gemeenschappen – Slowakije. 25 juni 1999.

OESO-modelverdrag, 19 december 1977

Verordening

VERORDENING (EEG) van 15 oktober 1968 nr. 1612/68 betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de gemeenschap. Publicatieblad L 257, 19 oktober 1968.

144 Secundaire bronnen

Boeken

Maeschalck, J. (2000). Je rechten als sportbeoefenaar. Brugge: Die Keure.

Blanpain, R. (1992). De gladiatoren van de sport. In de ban van de sportmaffia. Brugge: Die Keure.

Maeschalk, J., Paquay, Ph., Coomans, C. (2004). Sportcodex. 2004 – 2005. Geannoteerde verzameling van alle reglementaire teksten in de Vlaamse Gemeenschap. Brugge: Die Keure.

Werkgroep Sportrecht in Beweging (ed.) (1995). Handboek voor sportrecht. Brugge: Die Keure.

Maeschalk, J., Paquay, Ph., Coomans, C. (2004). Sportcodex. 2004 – 2005. Geannoteerde verzameling van alle reglementaire teksten in de Vlaamse Gemeenschap. Brugge: Die Keure.

Blanpain, R. (2002). Het statuut van de sportbeoefenaar naar internationaal, Europees, Belgisch en Gemeenschapsrecht. Brussel : Larcier.

Hendrickx, F. (ed.) (2004). Buitenlanders in de sport: sport, recht en praktijk. Antwerpen: Intersentia.

Tiberghien, A. (2004). Handboek voor fiscaal recht. Brussel: Larcier.

Van Gerven, D. (2002). Handboek verenigingen. Kalmthout: Biblo.

Matheï, S. (2005). De VZW stap voor stap. Gent: Lexalis.

145 Artikels

Blanpain, R. (oktober 2005). 10 jaar Bosman: de strijd voor de vrijheid van de speler gaat verder. Flash.

Dobbeleir, J. (augustus 2002). Voet- en basketbal: akkoord over niet-inwonerschap mogelijk. Fiscoloog.

Maeschalck, J. (2002). R.S.Z. Voetbalclubs. Dug out.

Decaestecker, B., Vandewalle, L. (2006). Reynders bevoordeelt Belgische jeugdspelers tegenover buitenlanders; Eigen voetballers eerst. Het Nieuwsblad

Verstraete, J. (2006). Minister Reynders wil bedrijfsvoorheffing op buitenlandse spelers verhogen; “Doodsteek voor veel clubs!”. Het Nieuwsblad

Hardie, V. (18 februari 2006). Sportersvakbond heeft de handen vol met talrijke schendingen van het arbeidsrecht. De Morgen

Hardie,

V.

(21

maart

2006).

Voetbalclub

eist

zware

schadevergoeding

van

wereldvoetbalbond, uitspraak voor het WK verwacht. De Morgen

Vandeweghe, H. (10 december 2005). Op 15 december 1995 veranderde een Luiks afdankertje het wereldwijde sportlandschap. De Morgen

Hardie, V. (20 september 2005). Handelsrechtbank legde datum vast voor uitspraak in proces van Waalse club versus FIFA. De Morgen

FIS (21 december 2005) Het arrest Bosman in de praktijk. De standaard

Vandeweghe, H. (28 januari 2006). De vadsige Belg aan het sporten krijgen moet de prioriteit zijn, niet de zoveelste gunstregel voor een nu al overgesubsidieerde sector. De Morgen

GFR (8 april 2005). Clubs importeren helft spelers. De Standaard

146

Losbladige werken

Ced. Samsom (2005). Verzameling CAO’s : Nationaal paritair comité nr. 223 voor de sport.

Ced. Samsom (2005). Verzameling CAO’s : Nationaal paritair comité nr. 223 voor de betaalde sportbeoefenaars.

Naslagwerken

Ced. Samsom (2005). Gids voor sociale reglementering in ondernemingen

Cursussen

Maesschalk, J. (2004-2005), Sport en Recht. Brussel VLEKHO (niet-gepubliceerde cursus, Masterclass Professioneel Sportmanagement).

Scripties

Declercq F. (2003-2004), Dekking zoeken – Het statuut en de verzekeringen van een professionele sportbeoefenaar. VLEKHO Brussel

Engelen J. (2003), Sportbeoefenaars en de personenbelasting. Katholieke Hogeschool Kempen

Laeveren J. (2004-2005), Arena NV, sportverzekeringen. Katholieke Hogeschool Kempen

147 Verslagen

Verslag van de commissie aan de Europese raad. Teneinde de bestaande sportstructuren te vrijwaren en de sport haar sociale functie in het kader van de Gemeenschap te laten behouden. 10 december 1999. Brussel

Fonds voor arbeidsongevallen. Dienstjaar 2004: algemeen verslag

Administratie werkgelegenheid, afdeling tewerkstelling. Jaarrapport 2004

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Administratieve instructies multifunctionele aangifte RSZ, 1e kwartaal 2006

Brochures

Sporta (2004). Sport: een job als (g)een ander; geüpdate symposiumrapport

ING (2003). De wet op aanvullende pensioenen: de nieuwe spelregels

Websites

http://acv-sporta.be

http://meta.fgov.be

http://www.rsz.be

http://www.rva.be

http://mineco.fgov.be

http://www.trefzeker.be

148

http://www2.vlaanderen.be

http://sportenrecht.be

http://www.forbes.com

http://www.kbvb.be

http://europa.eu.int

http://www.vmc.be/vreemdelingenrecht

http://ejustice.just.fgov.be

http://fisconet.fgov.be

e-mail

Dienst Werkloosheid, ([email protected]). Algemene vraag. E-mail aan Deman, M., ([email protected]), 29 maart 2006.

RVP, ([email protected]). Vaststelling van het rustpensioen voor de betaalde sportbeoefenaar. E-mail aan Deman, M., ([email protected]), 30 maart 2006.

Fonds voor arbeidsongevallen, ([email protected]). Toepassingsgebied van de arbeidsongevallenwet. E-mail aan Deman, M., ([email protected]), 6 april 2006.

Sporta,

([email protected]).

Drie

concrete

vragen.

E-mail

aan

Deman,

M.,

([email protected]), 4 mei 2006.

Algemene E-mail naar 24 eerste- en tweede klasse clubs. Vraag met betrekking tot het statuut van de voetbalclub. E-mail door Deman, M. ([email protected]), 14 april 2006.

149

Andere bronnen

Officieus gecoördineerde tekst van het K.B. van 9 juni 1999 houdende de uitvoering van de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers.

Parlementaire Bescheiden Kamer, zitt., 75-76, 979/3.

Mondelinge bronnen

Vanderkelen, C. en Devos, D., Afspraak bij ACV-Sporta, Kartuizerstraat 70, 1000 Brussel. Informeel gesprek, 7 maart 2006.

150

Bijlagen Bijlage 1:

Neerlegging van de statuten van een voetbalclub in het Belgisch Staatsblad

Bijlage 2:

Getuigschrift uitgereikt om te dienen inzake het bekomen van de licentie betaald voetbal – seizoen 2006-2007

Bijlage 3:

Arbeidsovereenkomst voor de betaalde voetbalspeler

Bijlage 4:

Inlichtingenblad voor de buitenlandse werknemer

Bijlage 5:

Inlichtingen m.b.t. de in België verblijvende gezinsleden van de buitenlandse werknemer

Bijlage 6:

Geneeskundig getuigschrift te voegen bij de aanvraag om arbeidsvergunning of arbeidskaart op naam van werknemers die geen onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie

Bijlage 7:

Aanvraag tot tewerkstelling van een vreemde werknemer

Bijlage 8:

Verklaring toe te voegen aan de arbeidsovereenkomst voor beroepssportlui

Bijlage 9:

Ongevalsaangifte

Bijlage 10:

Werkloosheidsbewijs Formulier C4

151

Bijlage 1: Neerlegging van de statuten van een voetbalclub in het Belgisch Staatsblad

152

Bijlage2: Getuigschrift uitgereikt om te dienen inzake het bekomen van de licentie betaald voetbal – seizoen 2006-2007

153

Bijlage 3: Arbeidsovereenkomst voor de betaalde voetbalspeler

154

Bijlage 4: Inlichtingenblad voor de buitenlandse werknemer

155

Bijlage 5: Inlichtingen m.b.t. de in België verblijvende gezinsleden van de buitenlandse werknemer

156

Bijlage 6: Geneeskundig getuigschrift te voegen bij de aanvraag om arbeidsvergunning of arbeidskaart op naam van werknemers die geen onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie

157

Bijlage 7: Aanvraag tot tewerkstelling van een vreemde werknemer

158

Bijlage 8: Verklaring toe te voegen aan de arbeidsovereenkomst voor beroepssportlui

159

Bijlage 9: Ongevalsaangifte

160

Bijlage 10: Werkloosheidsbewijs Formulier C4