Voedingsadvies bij verhoogd glucosegehalte in het bloed Wat is diabetes? Diabetes mellitus, ook wel suikerziekte of diabetes genoemd, is een aandoening waarbij het lichaam niet meer kan zorgen voor een normale hoeveelheid glucose in het bloed. De glucose in het bloed is afkomstig van de koolhydraten in de voeding. Koolhydraten is de verzamelnaam voor de verschillende soorten suikers en zetmeel. Koolhydraten komen onder andere voor in: • aardappelen, macaroni, spaghetti (zetmeel) • brood, beschuit, crackers (zetmeel) • graanproducten zoals rijst, maïs, haver (zetmeel) • peulvruchten zoals witte en bruine bonen (zetmeel) • fruit, vruchtensap (fructose) • melk, yoghurt, karnemelk (lactose) • vla, pudding, vruchtenyoghurt (lactose) • koek, ontbijtkoek, gebak (suiker+zetmeel) • suiker, honing, zoet broodbeleg, • limonade, snoep (suiker) Als het glucosegehalte in uw bloed gedurende langere tijd te hoog is, is dit niet goed voor uw lichaam (onder andere voor de bloedvaten). Ook veel verzadigd vet is slecht voor uw bloedvaten. Het voedingsadvies is bedoeld om de hoeveelheid glucose in het bloed op een normaal peil te brengen en te houden en tevens om de hoeveelheid vet te beperken.
Algemene richtlijnen De basis van de voeding voor iemand met diabetes is een gewone goede voeding, zoals die voor iedereen geldt. Om een goede voeding samen te stellen zijn de volgende punten van belang: Koolhydraten In uw voeding mogen evenveel koolhydraten voorkomen als in een gewone voeding. U hoeft dus meestal niet minder brood, aardappelen, fruit en dergelijke te eten dan u gewend was. De koolhydraten moeten wel goed over de dag verdeeld worden. Dit doet u door naast de drie hoofdmaaltijden ook nog iets tussendoor te gebruiken, zoals een vrucht, een glas karnemelk of iets dergelijks. Het is ook belangrijk dat u elke dag ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten gebruikt. Dat wil zeggen dezelfde hoeveelheid brood, aardappelen, fruit, melkproducten, nagerecht e.d. Regelmatig eten Het is belangrijk om 3 maaltijden per dag te nemen en een aantal keren iets tussendoor. Suiker Het gebruik van suiker is in beperkte mate toegestaan. Bijvoorbeeld: een nagerecht met suiker, een gewoon koekje, een sneetje brood met gewoon zoet beleg. Te veel suiker is echter niet goed. Dat geldt voor iedereen. Daarom is het aan te raden om koffie en thee zonder suiker te drinken, gewone limonade te vervangen door de light-soorten en zeer matig te zijn met snoep. Voeding bij verhoogd glucosegehalte – ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen – www.zorgsaam.org – juli 2015
1
Vetten Ook vet speelt een belangrijke rol in de voeding. In de voeding komen twee soorten vet voor: • Verzadigde vetten; verhogen de kans op hart- en bloedvataandoeningen. Ze komen vooral voor in dierlijke producten. • Onverzadigde vetten; verminderen de kans op hart- en vaataandoeningen. Ze komen voor in oliën en in vis. Het is goed om te kiezen voor de goede soort vet (onverzadigd) en ook om de totale hoeveelheid vet in uw voeding in de gaten te houden, meestal komt dit neer op beperken. Het is daarom wenselijk om: • Dieetmargarine, dieethalvarine of olie te gebruiken in plaats van gewone (plantaardige) margarine en boter. • Magere of halfvolle producten te kiezen in plaats van de volle of vettere soorten, bijvoorbeeld halfvolle melk, magere kaas, mager vlees, magere vleeswaren. • Zuinig te zijn met snacks, koek en andere vette voedingsmiddelen. Vezels Het is verstandig om te zorgen voor voldoende voedingsvezels in de voeding. Geef daarom de voorkeur aan grove graanproducten, zoals bruin-, volkoren- en roggebrood in plaats van witbrood. Veel groenten en rauwkost en vers fruit, indien mogelijk met schil. Lichaamsgewicht Let op uw gewicht. Zorg ervoor dat u niet te zwaar wordt. Gewichtstoename kan een stijging van de hoeveelheid glucose in het bloed tot gevolg hebben, terwijl een paar kilo gewichtsvermindering een bloedglucoseverlagend effect heeft. Beweging Probeer elke dag minstens een half uur extra te bewegen; bijvoorbeeld wandelen, fietsen, tuinieren of zwemmen. Als u beweegt, verbruikt uw lichaam energie in de vorm van glucose. Hoe meer u beweegt, hoe meer glucose er wordt verbruikt. Extra lichaamsbeweging kan zo helpen om het glucosegehalte van uw bloed te doen dalen. Ook helpt beweging om een goed gewicht te bereiken of te handhaven en bevordert het de bloedsomloop. Momenteel gebruikt u voor de behandeling van de diabetes alleen een dieet of een dieet en tabletten. Als dit in de toekomst zou veranderen (u moet beginnen met tabletten, u moet meer tabletten gaan gebruiken of u moet insuline spuiten) neem dan altijd contact op met uw diëtist. Het is mogelijk dat uw dieet dan aangepast moet worden.
Adviezen voor de broodmaaltijden Brood Kies bij voorkeur de donkere broodsoorten, zoals bruinbrood, volkorenbrood of roggebrood. Ook bruin knäckebröd en krentenbrood zijn prima mogelijkheden. Beleg Kies bij voorkeur de magere soorten beleg: • Kaas of smeerkaas (20+, 30+). Voeding bij verhoogd glucosegehalte – ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen – www.zorgsaam.org – juli 2015
2
• • • • • • • • •
Magere kwark of Hüttenkäse, eventueel met wat tuinkruiden, plakjes rauwkost, een beetje jam of vers fruit. Ei: gekookt of bereid met weinig dieetmargarine. Neem niet meer dan twee à drie eieren per week. Magere vleeswaren, zoals fricandeau, rosbief, ham, casselerrib, kip- en kalkoenfilet, rookvlees, pekelvlees, rollade, rosbief, tong, ongelardeerde lever. Vis, zoals haring, makreel, sardientjes, tonijn, paling, zalm, mosselen (gekookt of in het zuur) Gewoon zoet beleg; neem liever niet meer dan één sneetje brood met zoet beleg per maaltijd Rauwkost, bijvoorbeeld tomaat, radijs Fruit, bijvoorbeeld aardbeien Pindakaas (met mate) Groentespread, sandwichspread
Dranken • Koffie zonder suiker, eventueel met een beetje melk. • Thee (ook kruiden-, bloesem- of vruchtenthee) zonder suiker. • Magere of halfvolle melk, magere yoghurt of karnemelk. • Kant-en-klare magere yoghurtdrank zonder suiker • Kant-en-klare halfvolle chocolademelk zonder suiker • Zelfgemaakte chocolademelk, bereid van magere of halfvolle melk, cacao en zoetstof. • Magere bouillon of magere ongebonden soep. Let op! Zakjes koffiemelange bevatten soms veel suiker.
Adviezen voor tussendoortjes Dranken Naast de eerder genoemde dranken kunt u ook gebruik maken van: • Groentesap, tomatensap • Water, bronwater, mineraalwater • Suikervrije frisdranken, dit zijn de zogenaamde “light” limonades • Suikervrije limonadesiroop. • Wees matig met alcohol Fruit Neem twee porties fruit per dag. Alle soorten zijn toegestaan. In plaats van een stuk fruit kunt u een glaasje ongezoet vruchtensap nemen. Versnaperingen Geschikte tussendoortjes zijn bijvoorbeeld: een (volkoren)biscuittje, kaneelbeschuitje, lange vinger, speculaasje, plakje ontbijtkoek, Sultana, Evergreen, waterijsje, 10 zoute stokjes, één eetlepel studentenhaver, twee kaaskoekjes. Gebruik ze echter met mate is het advies.
Voeding bij verhoogd glucosegehalte – ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen – www.zorgsaam.org – juli 2015
3
Adviezen voor de warme maaltijd Soep Ga bij de bereiding uit van bouillon (vers of uit glas), waar de vetlaag van afgeschept is of eventueel van een bouillontablet. Hieraan kunnen soepgroenten, stukjes mager vlees, kip of magere gehaktballetjes en eventueel een beetje bindmiddel (vermicelli, rijst, bloem en dergelijke) worden toegevoegd. Ook soep uit een pakje is geschikt. Let echter op met het gebruik van kant-en-klare soep uit bijvoorbeeld blik, koelvak of diepvries, deze bevatten vaak veel vet. Aardappelen Neem bij voorkeur gekookte aardappelen, omdat deze de bloedglucose minder laten stijgen Eén keer per week kunt u de aardappelen ook eens bakken in weinig dieetmargarine/olie of frituren in vloeibaar frituurvet/olie. Aardappelpuree kunt u ook zeer goed zonder vetstof bereiden. Aardappelen kunt u afwisselen met zilvervliesrijst , volkoren macaroni, volkoren spaghetti, peulvruchten en dergelijke. Groenten Groenten zijn gezond. Probeer dagelijks een ruime portie ( 200-300 g) te gebruiken. Alle groenten zijn geschikt. U heeft de keuze uit vers, in blik, in glas of uit diepvries. Breng zoveel mogelijk afwisseling in de soorten groente. Gekookte groente kunt u op smaak brengen met kruiden of specerijen. Voeg weinig of geen dieetmargarine toe. Rauwe groente kunt u afmaken met olie, azijn, kruiden, specerijen, gesnipperd uitje, dressing, mager sausje (bijvoorbeeld met kwark, yoghurt of magere slasaus). Vlees, wild en gevogelte, vis Kies bij voorkeur de magere soorten: • Mager rundvlees, zoals sukadelap, lende, rosbief, tartaar, ossenhaas, biefstuk; • Mager varkensvlees, zoals varkenshaas, hamlapje, rollade, varkensfilet, karbonade zonder vetrand, fricandeau; • Mager kalfsvlees, zoals kalfslapje, kalfsoester; • Mager paardenvlees; • Mager lamsvlees; • Wild en gevogelte, bijvoorbeeld kip, kalkoen, fazant (alle zonder vel), haas, wild konijn; • Vis, schelp- en schaaldieren. Alle soorten zijn toegestaan, ook de vettere, zoals haring, zalm, paling en makreel. Het is aan te raden om minstens tweemaal per week vis te eten. Bak en braad in weinig dieetmargarine of dieet bak- en braad. Eventueel kunt u vlees of vis ook koken, stoven, grilleren, roosteren, bereiden in antiaanbakpan, in aluminiumfolie of in de Romeinse pot. Paneren is minder geschikt, omdat bij het bakken veel vet opgenomen wordt. Jus Zo maakt u een lekkere, niet vette jus: Laat per persoon één afgestreken eetlepel dieetmargarine bruin worden in een braadpan die net groot genoeg is. Bak hierin het vlees Voeding bij verhoogd glucosegehalte – ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen – www.zorgsaam.org – juli 2015
4
bruin en gaar, waarna u het braadvet met water of bouillon verdunt. Laat nog even doorkoken. Eventueel kunt u de jus laten afkoelen en de gestolde vetlaag er af scheppen. Nagerechten Bent u gewend een nagerecht te gebruiken, dan kunt u een keuze maken uit fruit of magere en halfvolle melkproducten, zoals yoghurt, kwark, vruchtenyoghurt, vruchtenkwark, pap, vla en pudding (met suiker). Zoetstoffen, diabetesproducten Suiker is in uw voeding toegestaan, mits u het met mate gebruikt. Het is dus niet nodig en niet wenselijk om speciale “diabetesproducten” of “suikervrije producten” te gebruiken. Aan veel van deze producten zijn nadelen verbonden. Vaak bevatten ze toch koolhydraten, waardoor ze niet vrij te gebruiken zijn. Ze leveren meestal veel vet en veel energie. Ze kunnen verder diarree veroorzaken en ze zijn duurder dan de gewone producten en worden vaak minder lekker gevonden. Wel is het gebruik van zoetstof in plaats van suiker zinvol. Dit is verkrijgbaar in tablet-, poeder- of vloeibare vorm. Ook suikervrije limonade of lightlimonade is een goede vervanging voor de gewone frisdranken. Pas op: in light sappen zit weer veel suiker.
Vragen Heeft u vragen of wenst u meer informatie dan kunt u contact opnemen met de diëtist. ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen, Afdeling diëtetiek: Tel: 0115 – 688262. E-mail:
[email protected]
Voeding bij verhoogd glucosegehalte – ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen – www.zorgsaam.org – juli 2015
5
