Voeding en kanker Katleen Wils, oncologische diëtiste Ann Bellekens, hoofddiëtiste AZ Sint Maarten
Inhoud 1. 2. 3. 4. 5.
Diëtisten in het AZ Sint Maarten Preventieve voedingsadviezen Voedingsadviezen tijdens kankerbehandeling Voedingsadviezen na kankerbehandeling Feiten en fabels omtrent voeding bij kanker
DIËTISTEN IN AZ SINT MAARTEN Diëtistenteam centrale voedingsdienst Duffel 11 diëtisten in AZ Sint maarten, 3 diëtisten in PC Sint Norbertus, 1 hoofddiëtiste en 2 administratieve medewerkers Takenpakket Opvolging tijdens hospitalisatie (dagopname chemo- en radiotherapie en verblijvende patiënten) Ambulante consultaties Link tussen arts, verpleging, PSST-team en keuken Verschillende specialisaties binnen het diëtistenteam waaronder 2 oncologische diëtisten
Nauwe samenwerking met PSST-team en behandelende artsen; Doel: voedingstoestand beoordelen na de diagnose en voedingsgerelateerde problemen zo snel mogelijk aanpakken
DIËTISTEN IN AZ SINT MAARTEN Specialisatie Verschillende specialisaties binnen diëtistenteam waaronder ook 2 oncologische diëtisten (stage in UZ Leuven) sterke onderlinge informatie-uitwisseling binnen het team Plan van aanpak (oncologie) 1. Signalisatie voedingsproblemen door arts of verpleging 2. Bezoek van diëtist(e) aan patiënten tijdens hospitalisatie en/of ambulant in daghospitaal 3. Opgenomen patiënten: voedingsaanpassing + opvolging voedingsinname en gewicht tijdens verblijf
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN gebaseerd op World Cancer Research Fund report Voedingsadviezen uit ‘wereldkankerrapport’ 2007: “Food, nutrition, physical activity and the prevention of cancer: a global perspective” Auteurs: ‘World Cancer Research Fund’ & ‘American Institute for Cancer Research’
Bron: http://www.dietandcancerreport.org/
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Het verkrijgen of behouden van een gezond lichaamsgewicht o ↑ vetmassa ; ↑ risico op kanker o Abdominale obesitas (vetopstapeling t.h.v. buik) ; +70% risico op colonkanker (dikke darm) o ↑ vetmassa ; invloed op hormoonbalans kan tumorgroei stimuleren Aanbeveling: streven naar een BMI tot 25 met zo weinig mogelijk lichaamsvet
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Lichaamsbeweging o Lichaamsbeweging ; ↓ risico op kanker o Beweging ; ↓ risico op colonkanker o Beweging ; ↓ risico op baarmoederkanker en borstkanker na de menopauze o Versterking van immuunsysteem o Positieve invloed op hormoonhuishouding o Versnelt de darmpassagetijd kankerverwekkende stoffen brengen minder schade toe aan het darmslijmvlies Aanbeveling: elke dag minstens 30 minuten matige lichamelijke activiteit zoals zwemmen, wandelen, fietsen, tuinieren..
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Beperk het gebruik van calorierijk voedsel en drank o ↓ suikerrijke en vetrijke voedingsmiddelen en dranken ; ↓ risico op gewichtstoename, overgewicht en obesitas o Beperk gebruik van kant-en-klaar maaltijden en afhaalmaaltijden Aanbeveling: Geef de voorkeur aan verse producten en beperk het gebruik van vetrijke en suikerrijke voeding zoals kant-en-klaarmaaltijden, snoepgoed en frisdrank
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Kies voor plantaardige voedingsmiddelen o Plantaardige voedingsmiddelen: veel water, vezels en weinig calorieën ; ↓ risico op gewichtstoename, overgewicht en obesitas o Plantaardige voedingsmiddelen ; ↓ risico op mond-, keel-, slokdarm-, maag- en darmkanker variatie: grotere kans dat alle voedingstoffen aanwezig zijn
Aanbeveling: 2 à 3 stukken fruit; 300 gram groenten; elke maaltijd volkoren graanproducten, aardappelen of peulvruchten en beperken van geraffineerde zetmeelproducten zoals wit brood, witte pasta en witte rijst
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Beperk het gebruik van rood en bewerkt vlees o Rood en bewerkt vlees (runds- ,varkens-, lams- en paardenvlees): ↑ risico op darmtumoren o Geroosterd, gebraden en gebakken vlees: invloed op ontstaan van darm-, prostaat-, borst-, nier- en pancreaskanker o Bewerkt vlees = gerookt, gezouten, bevat conserveringsmiddelen ° kankerverwekkende stoffen (N-nitroso-verbindingen) o Rood vlees bevat haemijzer (rode kleur) beschadiging van cellen van de dikke darmwand Aanbeveling: max. 500 gram rood vlees en bewerkte vleesproducten per week ; Probeer ook eens een vegetarisch alternatief ; Pas een correcte bereidingswijze toe: niet laten aanbranden, zorgvuldig roosteren
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Beperk alcoholgebruik en rook niet o Alcohol: ↑ risico op kanker in mond, keel, slokdarm, maag, colon, rectum, borst en lever o o o o
Alcohol rechtstreeks schade aan DNA van de cel Roken + alcohol = extra schadelijk Geen verschil tussen soorten drank* Beperkte inname beschermend effect tegen hart- en vaatziekten
Aanbeveling: max. één glas per dag voor vrouwen en maximaal twee glazen per dag voor mannen * 1 alcoholconsumptie = 10 gram alcohol 1 glas wijn 1 pilsbiertje 1 borrel sterke drank (bijvoorbeeld Whisky)
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Beperk het zoutgebruik o
Gebruik van zout en gezouten voeding: ↑ risico op maagkanker
o
↑ zoutverbruik beschadiging van weefsel van de maagwand
o
Onderzoek in verleden: introductie van de koelkast (meer gebruik van verse groenten en fruit, vermindering gerookt en gezouten voeding) vermindering maagkankers
Aanbeveling: wees matig met zoutgebruik; Beperk het gebruik van kant-en-klaar bereidingen en geef de voorkeur aan verse of diepvriesgroenten Gemiddelde zoutinname Belgische bevolking
Gemiddelde zoutbehoefte Belgische bevolking
8 à 9 gram/dag
5,0 gram/dag
Voornaamste bronnen: industrieel bereide voedingsmiddelen (70 à 75%) zoals brood, kaas, gezouten boter, vleeswaren en bereide gerechten (groenten in blik, kant-en-klaar maaltijden) maar ook via toevoeging van zout en kruidenmengsels aan warme maaltijden
Bron: Voedingsaanbevelingen voor België (herziening 2009); Hoge Gezondheidsraad
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Nut van voedingssupplementen? o Voedingssupplementen: geen gunstig preventief effect o Hoog gedoseerde voedingssupplementen: ↑ risico op bepaalde kankers
Aanbeveling: Voedingssupplementen zijn niet noodzakelijk; Kies voor een gezonde en gevarieerde voeding om alle noodzakelijke voedingsstoffen op te nemen
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Streef naar een gezond gewicht Probeer dagelijks 30 minuten te bewegen (matige inspanning) Beperk het gebruik van voedingsmiddelen met veel toegevoegde suikers en vetten Verbruik voldoende groenten, fruit, volkorenproducten en peulvruchten Verminder het gebruik van rood vlees, bewerkt vlees en vleeswaren Beperk uw alcoholgebruik en rook niet Hou uw zoutgebruik in de gaten en vermijd kant-en-klaar bereidingen Vertrouw niet alleen op voedingssupplementen
PREVENTIEVE VOEDINGSADVIEZEN Een gezonde evenwichtige voeding met veel groenten, fruit, andere plantaardige voedingsmiddelen en volwaardige eiwitten, levert alle voedingsstoffen die nodig zijn in preventie tegen kanker
VOEDINGSADVIEZEN TIJDENS DE KANKERBEHANDELING Wat als het noodlot toch toeslaat?
Voeding = ondersteunde rol tijdens behandeling van kanker Doel: Gewichtsbehoud Inspelen op nevenwerkingen van de behandeling
VOEDINGSADVIEZEN TIJDENS DE KANKERBEHANDELING Oorzaken van voedingsproblemen
o Kanker negatieve invloed op de voedingstoestand en lichaamssamenstelling o Behandeling ↓ mogelijkheid om voldoende (en goed) te eten en/of drinken o Andere beïnvloedende factoren op de ernst van voedingsproblemen zoals leeftijd, algemene conditie,…
VOEDINGSADVIEZEN TIJDENS DE KANKERBEHANDELING Wat kan de diëtist(e) voor u betekenen? Individueel voedingsadvies bij specifieke problematiek: o o o o o o o o
Anorexie (verminderde eetlust) en gewichtsverlies Stijgend lichaamsgewicht Stoelgangproblemen: constipatie en diarree Misselijkheid en braken Smaakveranderingen en voedselaversies Kauw- en slikproblemen Vermoeidheid, snel verzadigingsgevoel, vol gevoel …
VOEDINGSADVIEZEN TIJDENS DE KANKERBEHANDELING Wat kan de diëtist(e) voor u betekenen? Interventies Optimalisatie van de voedingstoestand via: 1.
Orale voeding
Kleine frequente maaltijden Gezonde voeding of tijdelijk energie- en eiwitverrijkte voeding Specifieke voedingstips afhankelijk van de problematiek Eventueel opstart van klinische bijvoeding
2.
Sondevoeding
3.
Totale parenterale voeding (TPN) ~ voeding via infuus
VOEDINGSADVIEZEN TIJDENS DE KANKERBEHANDELING Wat kan de diëtist(e) voor u betekenen?
Optimalisatie van lichaamssamenstelling Behoud van spiermassa, combinatie van: o Eiwitrijke voeding o Beweging, naar eigen mogelijkheden (extreem zware inspanningen vermijden)
VOEDINGSADVIEZEN NA DE KANKERBEHANDELING Voedingsadviezen na de actieve kankerbehandeling? Gezond lichaamsgewicht
via gezonde voeding, zie preventieve voedingsadviezen
lichaamsbeweging
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Zijn alternatieve kankerdiëten (zoals Moerman en Houtsmuller) aangewezen tijdens mijn kankerbehandeling? Neen, deze ingewikkelde diëten leiden tot een onvolwaardige, éénzijdige voeding met een hoog risico op voedingstekorten en zijn daarom niet aangewezen tijdens de behandeling
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Is rietsuiker (of een ander suikeralternatief zoals ahornsiroop of honing) gezonder dan gewone (witte) tafelsuiker? Neen, Rietsuiker bevat zeer kleine hoeveelheden mineralen (in vergelijking met gewone suiker). Gezien het aangewezen is om suiker te beperken, gaat het om een te verwaarlozen hoeveelheid…
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Zijn zoetstoffen kankerverwekkend? Neen, Het is wel aangewezen om de inname van lightdranken te beperken tot maximaal ½ liter per dag. Hierdoor worden de ADI’s zeker niet overschreden
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Kan ik het risico op kanker verminderen via een vegetarische voeding? Het is moeilijk om hier een eenduidig antwoord op te geven, Een strikt vegetarische/veganistische voeding dient in de eerste plaats de nodige voedingsstoffen te leveren (voornamelijk ijzer en vitaminen van de B-groep). Af en toe een vegetarisch alternatief biedt de mogelijkheid om rode vleessoorten te vervangen. Geef de voorkeur aan onbereide vleesvervangers gezien gepaneerde groentenburgers e.d. doorgaans meer vetstoffen vereisen tijdens de bereiding en daardoor zeker geen gezondheidswinst opleveren…
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Kan ik het risico op borstkanker verminderen door sojaproducten te gebruiken? Er is onvoldoende bewijs om hier een eenduidig antwoord op te geven, Verschillende onderzoeken toonden een verband aan tussen het gebruik van sojaproducten en borstkanker. Momenteel wordt aangeraden om regelmatig vegetarische alternatieven op de menu te plaatsen, ook sojaproducten maken hier deel van uit. Supplementen lijken echter niet zinvol…
FEITEN EN FABELS OMTRENT VOEDING BIJ KANKER Stelling: Kan ik mijn kankerbehandeling bevorderen door het gebruik van omega-3 supplementen? Neen, Het gebruik van omega-3 supplementen tijdens de behandeling is controversieel. Er wordt aangeraden om regelmatig voedingsmiddelen rijk aan omega-3 vetzuren (zoals vette vis) te gebruiken. Supplementen worden wel afgeraden…
