Ordo Virtutum ‘Mono-polyfonie’ wegen naar meerstemmigheid zaterdag 19 september · 15.00 - 16.15 uur kapel zusters onder de bogen
Sankt Gallen, Abdij van Reichenau, Keulen 9de - 13de eeuw sequens
Sancti spiritus assit nobis gratia
Notker von Sankt Gallen (Balbulus) ca. 840-912
Santiago de Compostela 12de eeuw Codex Calixtinus • kyrie Rex immense • organum Alleluia V /. Vocavit Ihesus
sequens
De Sancto Ianuario Pangat ymnum Augiensis
• conductus Congaudeant catholici
sequens
De Sancto Marco Sancti martyris festum
Notre-Dame de Paris rond 1200
sequens
De Sancto Gereone Laetetur aecclesia
Bern von Reichenau ca.978-1048
conductus
Dic Christi veritas
Philippe le Chancelier na 1160-1236 hymnus
De sancto Cuniberto Annua reverti
Chartres rond 1000 organum
Alleluia V /. Multifarie olim
organum quadruplum: Graduale
Viderunt omnes
Perotinus 1160-1230
Ordo Virtutum Hubert Mayer, Johannes Mayer,
organum
Responsorium Petre, amas me?
organum
Alleluia V /. Video celos apertos
Jörg Rieger en Alexander Yudenkov zang o.l.v. Stefan Johannes Morent zang, harp en fluit
1
zaterdag t 15.00
Toelichting
verduidelijken. Als voorbeelden van deze vroege vormen van het organum klinken in ons concert enkele
Rond het jaar 1000 getuigen handschriften uit
sequenzen die een band hebben met het klooster van
Frankrijk en Engeland van een enorme, zelfs revo-
Sankt Gallen en met de abdij op het eiland Reichenau
lutionair te noemen ontwikkeling, die de Europese
in de Bodensee, en een hymne uit Keulen. De Pinkster-
muziekcultuur op een unieke manier zou gaan be-
sequens en de sequenzen over de eilandheiligen
palen: de meerstemmige zetting van het eerder uit-
Januarius en Marcus, én de hymne over de heilige
sluitend eenstemmige gezang. Het gaat hier nog niet
Cunibertus worden door de zangers voorzien van
om polyfonie met zelfstandige stemmen, maar het
meerstemmige versieringen, volgens methodes die
betreft de overdracht van de eenstemmige lijn naar
uit de traktaten afkomstig zijn.
een klankruimte, als het ware de ontdekking van een nieuw perspectief in de muziek.
Muziek voor een feestelijke liturgie
De kunst van het zogenaamde ‘organum’, zoals deze
Al rond het jaar 1000 werd deze schematische opzet
vroege vorm van meerstemmigheid wordt genoemd,
van theoretici in composities toegepast en op een
is al beschreven in muziektheoretische geschriften uit
creatieve manier verder uitgewerkt. In verschillende
de negende eeuw, zoals in het beroemde traktaat
handschriften uit Chartres en Saint-Maur-des-Fossés
Musica enchiriadis. Hier wordt verklaard dat het gaat
uit deze periode bevinden zich organa, waarin het
om een op dat moment al gevestigde en bekende
verband met het parallelle kwart-organum nog wel
manier om de eenstemmige lijn een klankruimte te
duidelijk is, maar waarin men afwijkt van de regels ten
bieden, hetzij door de eenvoudige vorm van het zingen
gunste van tekstuitdrukking in de muziek. Dit reper-
in parallelle kwinten, of in de vorm van het variabele
toire bestaat al uit kunstzinnige melismatische (meer
kwart-organum, dat wat vernuftiger is en aan meer
noten op één lettergreep), solistische gezangen, zoals
regels gebonden. Beide vormen stammen uit de mon-
het alleluia uit de mis of de grote responsoria uit het
delinge traditie en hebben als doel de eenstemmige
officie (de gebeden op geregelde uren).
muziek een rijkere klank te bieden, maar vragen om
Vanuit deze praktijk, die door speciaal opgeleide
een heroriëntering en herformulering in theoretische
zangers werd uitgeoefend, ontwikkelt zich in de
onderbouwing en notatie. Aanvankelijk werden beide
twaalfde en dertiende eeuw een veelvoud aan meer-
vormen vooral verklaard aan de hand van voorbeelden
stemmige vormen en stijlen, die alle ten doel hebben
uit het repertoire van de sequenzen. Blijkbaar leenden
de liturgie zo fraai mogelijk vorm te geven. Een van de
de sequens-melodieën met hun syllabische tekstzetting
centra hiervan bevindt zich in Noord-Frankrijk, waar-
(één noot per lettergreep) zich goed om de interval-
van ook de organa uit de zogenaamde Codex Calix-
relaties tussen twee boven elkaar gestelde tonen te
tinus afkomstig zijn. In dit handschrift, genoemd naar Paus Calixtus II, bevindt zich on-
fragment uit het geschrift Musica enchiriadis, laat-negende eeuw
der meer de feestelijke liturgie zoals die in Santiago de Compostela werd gevierd bij het feest van de Heilige Jacobus. Als een van de belangrijkste christelijke bedevaartsplaatsen uit de Middeleeuwen, vonden in Santiago de meest rijke liturgische vieringen plaats, met noottegen-noot gezette conducti (processiegezangen), maar ook organa waar boven lang aan-
2
gehouden tonen van het basisgezang, een virtuoze,
Voor het eerst zien we hier componisten die bij naam
vrij bewegende bovenstem klinkt.
bekend zijn (Leoninus en Perotinus) én duidelijk omlijnde werken die schriftelijk vastgelegd en benoemd
Keerpunt
worden. De kunst van het organum bereikt haar hoog-
Rond de overgang van de twaalfde naar de dertiende
tepunt én eindpunt in de prachtige, monumentale
eeuw voltrekt zich in de omgeving van de Parijse Notre-
vierstemmige organa van Perotinus voor het feest van
Dame een ‘keerpunt in de muziekgeschiedenis’: een-
Kerstnacht, die een muzikale parallel vormen met de
voudig gezegd ontstaat er een meerstemmige muziek-
trotse pilaren van de gotische Notre-Dame.
praktijk, die niet meer uitsluitend als liturgische ver-
In de westerse muziekgeschiedenis is zo een eerste
fraaiïng dient, maar die door haar innerlijke structuur
belangrijke stap gezet op de weg van één- naar
een zelfstandige musica mensurabilis biedt, een muziek
meerstemmigheid. t
met een onafhankelijk muzikaal tijdsverloop, zoals de driestemmige conductus van Philippe le Chancelier.
Stefan Johannes Morent
Gewelf van het koor van de Notre-Dame in Parijs
3
Teksten Notker von Sankt Gallen (Balbulus)
Notker von Sankt Gallen (Notker de Stamelaar)
sequens Sancti spiritus assit nobis gratia
pinkstersequens
(melodiemodel: Occidentana)
De genade van de Heilige Geest sta ons bij
Sancti Spiritus assit nobis gratia
De genade van de Heilige Geest sta ons bij
quae corda nostra sibi faciat habitaculum.
opdat zij onze harten make tot een woning voor Hem,
Expulsis inde cunctis vitiis spiritalibus.
en er alle geestelijke boosheid verdrijve.
Spiritus alme, illustrator hominum,
Heilige Geest, licht van de mensen,
horridas nostrae mentis purga tenebras.
verdrijf het gruwelijk duister van onze ziel.
Amator sancte sensatorum semper cogitatuum.
Heilige minnaar van gedachten vol inzicht,
Infunde unctionem tuam clemens nostris sensibus
stort uw zalving goedgunstig over onze zinnen.
Tu purificator omnium flagitiorum, Spiritus.
Gij die zuivert van alle boosheid, Geest,
Purifica nostri oculum interioris hominis.
reinig het oog van onze inwendige mens.
Ut videri supremus genitor possit a nobis,
Opdat wij de hoogste Vader kunnen aanschouwen,
mundi cordis quem soli cernere possunt oculi.
die alleen de ogen van een zuiver hart kunnen zien.
Prophetas tu inspirasti
Gij hebt de profeten opgewekt
ut praeconia Christi praecinuissent inclyta.
om Christus’ heerlijke lof vooruit te verkondigen.
Apostolos confortasti uti tropheum Christi
Gij hebt de apostelen gesterkt om de trofee
per totum mundum veherent.
van Christus over geheel de wereld te dragen.
Quando machinam per verbum suum
Toen door Zijn Woord God heeft gemaakt
fecit Deus coeli, terrae, marium,
het samenstelsel van hemel, aarde en zee,
Tu super aquas foturus eas
hebt Gij, Geest, zwevend boven de wateren,
numen tuum expandisti Spiritus.
uw macht uitgestrekt.
Tu animabus vivificandis
Om de wezens het leven te schenken,
aquas foecundas.
bevrucht Gij de wateren.
Tu aspirando das spiritales esse homines.
Door uw adem, geef de mens geestelijk te zijn.
Tu divisum per linguas mundum
De wereld, door talen en zeden verdeeld,
et ritus adunasti Domine.
hebt Gij weer één gemaakt, o Geest.
Idolatras
De slaven van de afgodsbeelden
ad cultum Dei revocas
roept Gij terug tot de dienst van God.
magistrorum optime, ergo nos supplicantes tibi
O beste der meesters, wij bidden U daarom:
exaudi propitius sancte Spiritus.
verhoor ons genadig, Heilige Geest;
Sine quo preces omnes cassae creduntur
want zonder U – wij geloven het –
et indignae Dei auribus.
zijn alle gebeden ijdel en Gods oren onwaardig.
Tu qui omnium saeculorum sanctos
Gij die de heiligen van alle eeuwen
tui numinis docuisti instinctu
hebt onderwezen door de aandrang van uw wil,
amplectendo spiritus.
en hun geest hebt omvat,
Ipse hodie apostolos Christi
Gij hebt heden de apostelen van Christus
donans munere insolito
verrijkt met een ongewoon
et cunctis inaudito saeculis.
en door de eeuwen ongehoord geschenk;
Hunc diem
en zo hebt Gij deze dag gemaakt
gloriosum fecisti.
tot een dag vol heerlijkheid. Vertaling naar het Groot Gebedenboek (Het Spectrum, 1951)
4
De Sancto Ianuario sequens Pangat ymnum Augiensis Pangat ymnum Augiensis insula martyrum plena.
Laat de Reichenau een hymne zingen,
Quae maximo hodie gaudio compta.
het eiland, zo rijk aan martelaren dat vandaag van de grootste vreugde vervuld is,
Dum colit rubras praesentium testium lauros.
daar het de bloedrode zege der aanwezige getuigen
Effusione qui sanguinis emerunt caelum.
viert die door het vergieten van hun bloed de hemel hebben verdiend.
Ianuarius nam princeps qui fuit praesul.
De vooraanstaande Januarius, dus, die bisschop was,
Accinctus seno ad poenam numero fratrum.
heeft het koninkrijk Beneventum met grote glans doen stralen,
Benevento regno tale decus emicuit.
toen hij de straf onderging met een zestal broeders
Quos Christus saluti misit Sueviae medicos.
die Christus als artsen heeft gezonden voor het heil van Zwabenland.
Eia iam fratres placemus Dominum odis devotis.
Welaan, dan, broeders, laat ons met vrome lofliederen
Qui nos sedula prece martyrum coronet languidos.
de Heer plezieren, dat hij ons zieken door het ijverig gebed der martelaren mag kronen.
Et tueatur in aevum.
En ons beware in eeuwigheid.
De Sancto Marco sequens Sancti martyris festum
Sequens over de Heilige Marcus
Sancti martyris festum et evangelistae.
Feest van de H. Martelaar en Evangelist.
Circumquaque veneretur populus gratulabundus.
Laat het dankbaar volk alom
Et prae cunctis leatabunda Suevia canat patronum.
en vooral het vreugdevolle Zwabenland zijn patroon bezingen.
Istum in animalibus quatuor Ezechiel propheta
Hem zag eertijds de profeet Ezechiël
quondam sacer prospexerat praefiguratum.
in vier dieren voorafgebeeld.
Hunc cernit spiritalibus oculis praesignatum
Johannes de mysteriënmeester heeft hem met zijn
Iohannes leonis in effigie mysteriarches.
geestelijke ogen voorafgebeeld gezien in het beeld van de leeuw.
Hic sancta sequens Petri vestigia Romam pervenit.
Hij kwam in de heilige voetsporen van Petrus naar Rome.
Illic divina signa conscripserat evangelista.
Daar heeft hij als Evangelist over de Goddelijke tekens geschreven.
Et inde missus iussu Petri pio, Alexandriae verbo
En vandaar gezonden, op vroom bevel van Petrus,
salutari illustravit populus.
heeft hij het volk van Alexandrië met het Woord van heil verlicht.
Ibique Christus carceri inclusum Evangelistam
En daar heeft Christus zijn Evangelist lieflijk begroet,
visitando suum salutavit dulciter.
toen Hij hem in de kerker bezocht.
Iam fortem triumphatorem
Reeds toen heeft de Koning van de hemel
suo pro nomine pugnantem.
de sterke held die voor Zijn naam vocht
Rex caeli suum corona militem donavit.
als zijn soldaat de kroon geschonken.
Cuius sanctissimi thesaurus corporis.
De schat van zijn allerheiligste lichaam heeft de
Terris Germaniae advectus plurimis renitet miraculis.
Duitse landen, toen hij was aangekomen, met wonderen doen stralen.
5
O Marce decus honor atque salus patriae.
O Marcus, eer en sieraad en heil van het vaderland,
Cum plebe cuncta tua augienses servulos.
behoed, samen met het gehele volk, ook de dienaren van Reichenau.
Benigne fautor tuere.
Genadige beschermer.
Bern von Reichenau De sancto Gereone Sequentia
Sequens van St. Gereon
Laetetur aecclesia iubilans catholica
Laat de gehele kerk zich jubelend verblijden:
Prole mater inclita sed fidei dote virgo pudica
de moeder, beroemd door de Zoon, maar door de bruidschat van het geloof een kuise maagd,
Quos ut puerpera parturit hic per tormenta
die, toen zij als kraamvrouw Hem met kwellingen
In celi regia conspicatur cives leta
heeft gebaard, in het hemels rijk door een blijde schare werd aanschouwd.
Nam legio martyrum thebeorum sacra
Want het legioen der Thebaanse martelaren
Hec sanguine rosea compsit sollemnia
heeft deze plechtigheden met rood bloed getooid:
Cumque Maximiani iussa trucis
toen zij de goddeloze bevelen van de wrede
spernerent fortiter pro Christo impia
Maximianus krachtig afwezen om Christus.
Et diis nollent ferre thura corporum
Omdat zij de goden geen wierookoffer wilden brengen,
subeunt dira supplicia
ondergingen zij wrede straffen aan hun lichamen.
Hinc Verona novenis splendet mirifica
Daarom schittert wonderbaarlijk Verona negenjaarlijks
Tripudiat victore victrix et troia
en zelfs Troje danst als overwinnares om de overwinnaar.
Hic inter plurima Gereon cum turba dux presidet
Deze legerleider Gereon, samen met velen, beschermt
te fovens sancta Colonia
jou, heilig Keulen, door je te begunstigen,
Huius sociorumque meritis freta laudum deo
en omwille van de verdiensten van zijn gezellen, prijs
debita refer preconia
God met een Hem verschuldigd loflied
Qui vox omnigena dulci melodia
dat nu met ieders stem en met zoete melodie
Martyrum pro hac victoria personet
voor de overwinning van de martelaren
in alta nunc. Amen. Alleluia.
in de hoge weerklinkt. Amen. Alleluia.
Gereon en leden van het Thebaanse Legioen, door Stefan Lochner ca.1440
6
De Sancto Cuniberto ymnus Annua reverti festa gratulemur
Laat ons de terugkeer van het jaarlijkse feest vieren,
patris Cuniberti laudes modulemur
laat ons lofliederen aanheffen ter ere van vader Cunibertus
Cuius gaudet natu gallie gens trina
Over wiens geboorte het volk van Gallië zich drievoudig
cuius presulatu fulget agripina
verheugt, door wiens bisschopsambt Keulen straalt.
Qui divinis rebus iugiter intentus
Die de Goddelijke zaken steeds zorgvuldig heeft nage-
suis in diebus iustus est inventus
streefd, en in zijn dagen rechtvaardig is opgetreden.
Conservator legum excelsi probatus
Een bewaker van de wetten van de Hoogste heeft hij
in conspectu regum est magnificatus
zich getoond, in het aangezicht van de koningen staat hij hoog in aanzien.
Eya suavitatis assurgamus sono
Welaan, laat ons een toon van lieflijkheid aanheffen,
mire sanctitatis patri et patrono
voor de wonderbaarlijke heiligheid van de vader en de patroon.
Salve Cuniberte salus agripine
Gegroet zijt gij, Cunibertus, heil van Keulen,
fac ut simus per te salvi sine fine
maak dat wij door u gered worden, zonder einde.
Quorum te caterva laudat o patrone
De menigte looft u, o patroon,
servos tuos serva sub protectione
bewaar uw dienaren onder uw bescherming.
Gloria superno patri sit et nato
Eer zij aan de allerhoogste Vader en aan de Zoon
atque coeterno flamini beato
en aan de even eeuwige Heilige Geest.
Amen.
Amen.
Alleluia Multifarie olim Alleluia.
Alleluia.
V /. Multifarie olim deus loquens in prophetis,
V /. Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God
novissime diebus istis locutus est nobis
in het verleden tot de voorouders gesproken door de
in filio suo.
profeten, maar nu de tijd ten einde loopt heeft hij tot ons gesproken door zijn Zoon. (Hebr. 1,1-2)
Responsorium Petre amas me? Petre, amas me?
Petrus, hou je van mij?
Tu scis, domine, quia amo te.
Gij weet Heer, dat ik van u hou.
Pasce oves meas
Weid mijn schapen!
V /. Symon Iohannis,
V /. Simon, zoon van Johannes,
diligis me plus his?
hou je meer van mij dan de anderen hier?
Tu scis, domine, quia amo te.
Gij weet Heer, dat ik van u hou.
Pasce oves meas
Weid mijn schapen! (Joh. 21,15)
7
Alleluia Video celos apertos Alleluia.
Alleluia.
Video celos apertos
Ik zie de hemel geopend,
Et Ihesum stantem a dextris virtutis Dei.
en Jezus staand aan de rechterhand van de goede God. (Hand. 7,55)
Kyrie Rex immense Rex immense, pater pie, eleyson.
Geweldige koning, goede vader, eleison,
Sother, theos athanatos, eleyson.
Verlosser, onsterfelijke god, eleison,
Palmo cuncta qui concludis, eleyson.
Gij die alles in handen hebt, eleison.
Christe, Fili Patris summi, eleyson.
Christus, zoon van de hoogste vader, eleison
Qui de celis descendisti, eleyson.
die uit de hemel neergedaald bent, eleison,
Tuum plasma redemisti, eleyson.
Gij die uw schepping hebt verlost, eleison.
Consolator, dulcis amor, eleyson.
Vertrooster, zoete liefde, eleison,
Qui Iacobum illustrasti, eleyson.
Gij die Jakobus hebt verlicht, eleison,
Cuius prece nobis parce; eleyson.
vergeef ons op zijn voorspraak, eleison.
Alleluia Vocavit Ihesus Alleluia.
Alleluia.
V /. Vocavit Ihesus Iacobum Zebedei et
V /. Jezus benoemde Jakob, de zoon van Zebedeüs,
Iohannem fratrem eius, et imposuit eis nomina
en zijn broer Johannes, en noemde hen Boanerges,
Boanerges, quod est filii tonitrui.
wat ’zonen van de donder‘ betekent. (Marcus 3,17)
Conductus Congaudeant catholici Congaudeant catholici,
Laat de gelovigen zich verheugen,
letentur cives celici.
en de bewoners van de hemel jubelen
Die ista.
op deze dag.
Clerus pulchris carminibus
Laat de clerus met mooie liederen
studeat atque cantibus.
en gezangen ijveren
Die ista.
op deze dag.
Hec est dies laudabilis,
Dit is een loffelijke dag,
divina luce nobilis.
verheven door het goddelijke licht,
Die ista.
deze dag.
Qua Iacobus palacia
Daar steeg Jakob op
ascendit ad celestia.
naar het paleis der hemelen
Die ista.
op deze dag.
8
Vincens Herodis gladium
Hij overwon het zwaard van Herodes:
accepit vite bravium.
zo verkreeg hij de beloning des levens
Die ista.
op deze dag.
Ergo carenti termino
Laten wij de Heer loven,
benedicamus domino.
die zonder grenzen is,
Die ista.
op deze dag.
Magno patri familias
Aan de grote Heer en Vader
solvamus laudis gracias.
willen wij onze dank betuigen
Die ista.
op deze dag.
Philippe le Chancelier Dic Christi veritas Dic, Christi veritas,
Zeg, waarheid van Christus,
dic, cara raritas,
zeg, lieflijke zeldzaamheid,
dic, rara Caritas:
zeg, zeldzame lieflijkheid:
ubi nunc habitas?
waar woon jij nu?
aut in Valle Visionis?
Woon je in het dal van het visioen?
aut in throno Pharaonis?
of op Farao’s troon?
aut in alto cum Nerone?
of in de trotse hoogte met Nero?
aut in antro cum Theone?
of met Timon in de grot?
Twee pagina’s uit de Codex Calixtinus, met rechtsonder de conductus Congaudeant catholici (kathedraal van Santiago de Compostela, Codex Calixtinus, f24)
9
vel in fiscella scirpea
of lig je samen met de
cum Moyse plorante?
wenende Mozes in een rieten mandje?
vel in domo Romulea
of in Romulus’ huis (i.e. de pauselijke Curie)
cum Bulla fulminante?
met de razende Bulle? (pauselijk schrijven)
Respondit Caritas:
De liefde antwoordde:
‘homo, quid dubitas?
‘Mens, wat twijfel je?
quid me sollicitas?
Waarom stoor je me?
non sum, quo mussitas,
Ik ben niet op de plaatsen waarover je spreekt,
nec in euro nec in austro,
ik ben niet in het oosten, noch in het zuiden,
nec in foro nec in claustro,
niet op de markt, noch in het klooster,
nec in bysso vel cuculla,
ik draag geen fijn linnen, noch ruwe wol,
nec in bello nec in bulla:
niet in oorlog, noch in de bulle:
de Iericho sum veniens,
van Jericho ben ik gekomen
ploro cum sauciato,
en ik ween met de verwonde
quem duplex Levi transiens
waaraan de huichelachtige Levi voorbijging
non astitit grabato.’
en niet bleef staan waar hij lag.’
O vox prophetica,
O profetische stem,
o Nathan, predica:
o Natan, verkondig:
culpa Davitica
de grote schuld van David
patet non modica!
ligt daar open.
dicit Nathan: ‘non clamabo,
Natan zegt: ‘Ik zal niet getuigen,
neque David planctum dabo’,
noch een klaagzang aan David wijden’,
cum sit Christi rupta vestis,
het kleed van Christus is gescheurd,
contra Christum Christus testis.
Christus getuigt tegen Christus.
Ve, ve vobis, hypocrite,
Wee, gij huichelaars,
qui culicem colatis!
die de mug laat steigeren!
Que Cesaris sunt, reddite,
Geef terug wat de keizer toebehoort
ut Christo serviatis!
en daarmee dienen jullie Christus!
Perotin: Graduale Viderunt omnes Viderunt omnes fines terre
De einden der aarde hebben het gezien,
salutare Dei nostri:
de overwinning van onze God.
iubilate Deo omnis terra.
Juicht de Heer toe, heel de aarde. (Psalm 98,3-4)
V /. Notum fecit Dominus salutare suum:
De Heer heeft zijn overwinning bekendgemaakt:
ante conspectum gentium
voor het oog van de volken
revelavit iustitiam suam.
zijn gerechtigheid onthuld. (Psalm 98,2)
Vertalingen: Stefan Johannes Morent, met dank aan Marcel Zijlstra en Régis de la Haye.
10
Ordo Virtutum
Stefan Johannes Morent
Ensemble Ordo Virtutum is gespecialiseerd in muziek
Stefan Johannes Morent studeerde muziekwetenschap
uit de Middeleeuwen en werd opgericht door de
en informatica aan de Universität Tübingen, blokfluit
musicoloog prof. dr. Stefan Johannes Morent. Door
en historische uitvoeringspraktijk bij Kees Boeke, en
een verbinding tot stand te brengen tussen muziek-
middeleeuwse muziek bij Andrea Ramm en Sterling
wetenschappelijk onderzoek en de uitvoeringspraktijk
Scott Jones. Hij is verbonden aan de Universität
wil het ensemble de muzikale wereld van de Middel-
Tübingen en leidt onder meer een onderzoeksproject
eeuwen voor het publiek toegankelijk maken. Het
naar digitale muziekuitgaven.
ensemble werkt samen met gerenommeerde musici
Morent schreef taltijke publicaties over de uitvoerings
die gespecialiseerd zijn in de middeleeuwse uitvoerings- praktijk van middeleeuwse muziek en was gastdopraktijk, zoals Andrea von Ramm en Sterling Scott
cent/spreker bij universiteiten, hogescholen, festivals,
Jones. Het ensemble trad op in talrijke festivals in
internationale congressen en symposia in Europa, de
Europa, de Verenigde Staten en Australië.
Verenigde Staten en Australië. Samen met Benjamin
Het repertoire omvat gregoriaans, Minnesang, mid-
Bagby en Susanne Ansorg heeft hij de leiding over de
deleeuwse heldendichten, muziek van Hildegard
‘Akademie für Musik des Mittelalters’ in Ochsenhausen.
von Bingen en meerstemmig geestelijk repertoire.
Daarnaast is hij artistiek leider van het festival voor
Het ensemble nam verschillende cd’s op en werkte
middeleeuwse muziek ‘Via Mediaeval’ in Rheinland-
mee aan talrijke radio- en tv-producties, congressen
Pfalz en van het festival ‘Europaïsche Avantgarde
en symposia. In april 2016 maakt Ensemble Ordo
um 1400’ in Konstanz.
Virtutum een tournee door Nederland in het kader van het Seizoen Oude Muziek 2015/2016, met op vrijdag 22 april een concert in de Keizerzaal in Maastricht.
Ordo Virtutum (Hubert Mayer, Jörg Rieger, Stefan Johannes Morent en Alexander Yudenkov)
11
t Cinquecento
t SLOTCONCERT · El Viaje de Jerusalem
zondag 20 september · 13.30 - 14.45 uur
kapel zusters onder de bogen
· € 15
zondag 20 september · 20.00 - 21.15 uur
onze lieve vrouwebasiliek
· € 22
Terry Wey countertenor Achim Schulz tenor
Música Temprana
Tore Tom Denys tenor Tim Scott Whiteley
o.l.v. Adrián Rodríguez Van der Spoel
bariton Ulfried Staber bas m.m.v. Marnix De Cat countertenor
In 1588, 60 jaar oud, trok Francisco Guerrero, kapelmeester van de kathedraal in Sevilla, naar het Heilig
Orlando di Lasso Missa super Dixit Joseph en motetten
Land. Heen en terug ging de reis langs Venetië, waar hij twee bundels liet uitgeven, met motetten en met Spaanse geestelijke liederen. Toen Jeruzalem eindelijk
Het in Wenen gevestigde vocaal ensemble Cinque-
in zicht kwam, hieven hij en zijn medereizigers ontroerd
cento is voor het eerst in dit festival te gast. Centraal
de hymne Urbs beata Jerusalem aan, een visioen van
staat de zesstemmige Missa super Dixit Joseph van
vrede. De terugreis was turbulent. Guerrero kwam
Lassus, voorafgegaan door het gelijknamige motet,
behouden maar geruïneerd thuis en publiceerde zijn
waarop de mis vrij is gebaseerd. Dit parodieprincipe
reisverhaal, tevens een artistieke autobiografie. Tien
was in de zestiende eeuw tijd een gebruikelijke ma-
jaar later stierf hij aan de pest.
nier om uit het oude iets nieuws te maken. Het motet
Música Temprana roept het beeld op van Guerrero’s
vertelt over Jozef in Egypte, die zijn broers terugstuurt
epische, ultieme pelgrimage, met muziek uit zijn
naar Kanaän om daar hun vader Jakob op te halen
Venetiaanse bundels en van zijn vereerde leermeester
en mee te nemen naar Egypte. De misdelen worden
Cristóbal de Morales, met fragmenten uit het boek,
afgewisseld met motetten.
en in dialoog met improvisaties op Arabische luit.
Dit concert wordt opgenomen door Omroep MAX voor NPO Radio 4. Uitzending zal plaatsvinden op zondag 27 september 2015 vanaf 20.00 uur in het programma MAX Avondconcert.
Stichting Musica Sacra, Theater aan het Vrijthof Maastricht en Omroep MAX Radio 4. festivaldirectie Hugo Haeghens bestuur Jean Jacobs, Eddy Klomp, Bas Huijser en Michel Cobben programmacommissie Jacques Giesen (voorzitter), Jos Leussink (adviseur), Sylvester Beelaert (Musica Sacra Maastricht), Hugo Haeghens en Fons Dejong (Theater a/h Vrijthof), Russell Postema (Omroep MAX) projectleiding en fondsenwerving Fons Dejong marketing en publiciteit Nicole de Boer productiebureau Peter Noten, Raf Meijers en Joyce Limpens-Paquay redactie Philip Leussink en Jacinta Wetzer vormgeving Philip Leussink uitbalie Daan Grol, Judith Bruijnzeels, Kirstin Görtz, Diederik Honing, Elsbeth Willems en Jules Indemans techniek Remco van der Giessen facilitair Claire Dullens en Nandi Nijsten financiën Jos Spauwen, Marc Berkmans en Willy Spronck festivalbeeld GOTRA | Maïté Guérin © David Peskens samenwerkingspartners Theater aan het Vrijthof, Omroep MAX, NPO Radio 4, RKK, Academie Beeldende Kunsten Maastricht, Conservatorium Maastricht, Koninklijk Conservatorium Den Haag, Intro in situ, Lumière Cinema Maastricht, Philharmonie Zuidnederland, Stichting Maastrichtse Componisten, Studium musica sacra maastricht is een coproductie van
12
Chorale, Toneelacademie Maastricht, VVV Maastricht, Boekhandel Dominicanen, Universiteit Tilburg (School of Humanities, Department of Culture Studies), dr. Fons Kurris, ds. Joen Drost en alle deelnemende locaties en podia. mediapartners Omroep MAX, L1, Media Groep Limburg, RTV Maastricht. Omroep MAX maakt opnamen voor (live) uitzending op NPO Radio 4. met dank aan Fonds Podiumkunsten, Provincie Limburg, Gemeente Maastricht, Stichting Elisabeth Strouven, VSBfonds, Fonds 21, Prins Bernhard Cultuurfonds Limburg, Stichting Kanunnik Salden Nieuwenhof, Limburgs Festival Platform en VVV Maastricht. De activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van Musica Sacra Maastricht en door anonieme giften van particulieren.
word vriend van het festival Steun ons met een bijdrage vanaf € 40 en geniet als Vriend van het festival vele voordelen. Zie voor meer informatie en aanmelding www.musicasacramaastricht.nl/vriend. stichting musica sacra Vrijthof 47, 6211 LE Maastricht
[email protected] • www.musicasacramaastricht.nl
