Vluchtelingen als changemakers In de strijd voor homo-emancipatie

Vluchtelingen als changemakers In de strijd voor homo-emancipatie Inclusief een handelingsprotocol voor zelforganisaties & beroepskrachten gericht op sociale acceptatie, weerbaarheid en zelfredzaamheid

Manifest Changemakers – Homo-emancipatie Ik ben een changemaker. Ooit ben ik naar Nederland gevlucht omdat mijn wereld mij wilde veranderen. Nu verander ik mijn wereld. Ik ben een changemaker. Dit is mijn manifest. Er is één wereld, één volk, één leven. Ik geloof in de universele rechten van de mens. Deze gelden overal en voor iedereen, zonder uitzondering. Ik verwerp het idee dat cultuur, religie, sekse, leeftijd, afkomst of nationaliteit scherpe grenzen trekken tussen mensen. Ik sta voor de uitgestoken hand, voor bruggen bouwen, voor een gemeenschappelijk grenzeloos doel: een leven in vrijheid en vrede. Ik ben een vluchteling. Toen ik hier kwam, vertelde ik de verhalen van mijn vlucht uit het land Tekst: Anne-Floor Dekker, Ewa Karolina Szepietowska en Fatma Özgümüş Eindredactie: Natalie Figueroa Perez Vormgeving: Lawless & Lotski Foto’s: Frank van der Burg Druk: Drukkerij Vaes ISBN/EAN: 978-90-812980-0-1

van mijn moeder en vader. Ik was een boodschapper van schendingen van mensenrechten. Ik was missionaris namens mijn volk. Ik kwam uit Irak, uit Iran, uit Koerdistan, ik kwam uit Turkije, uit Afghanistan, uit Somalië, ik kwam uit Eritrea, uit Ethiopië, uit Rwanda. Ik streed voor vrijheid, voor vrede, voor emancipatie, tegen ongelijkheid, tegen tirannie, tegen angst. Ik zet me in voor een andere, betere wereld, waarin mensen vrij kunnen uitkomen voor hun seksuele geaardheid. Overal en altijd, hier en nu. Ik werk aan verandering, in denken en doen, aan de band tussen mensen. In de maatschappij van miljoenen. Mijn waarden zijn respect, waardigheid en wederkerigheid. Ik zie mezelf als deel van een wereldwijde stroming die steeds sterker wordt. Overal ontpoppen

© 2011, Vluchtelingen-Organisaties Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vluchtelingen-Organisaties Nederland. Deze publicatie is medegefinancierd door het Europees Vluchtelingenfonds en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (WWI).

mensen zich tot changemaker. Steeds meer mensen begrijpen dat zij zelf de sleutel in handen hebben om hun wereld te veranderen. Dit kan een kleine verandering zijn. Bijvoorbeeld zorgen voor meer begrip voor elkaar. Het kan ook een grote verandering zijn. Zoals een einde maken aan lichamelijk geweld of geestelijke terreur. Ik ben een nieuwe stem in het debat. Niet hard, niet soft, maar helder en inspirerend. Ik praat over wat wij voor elkaar kunnen betekenen om mensen vrij te laten in hun partnerkeuze, man of vrouw. Over het werk dat nodig is, over wat het kost en wat het oplevert. Ik wil ook jou inspireren, motiveren en uitnodigen om changemaker te worden. Om op te staan voor de rechten van iedereen, ook voor homoseksuelen, lesbiennes en biseksuelen. Daarom eindig ik mijn manifest met een oproep aan jou. Sluit je nu bij me aan. Dan veranderen we samen de wereld. En we beginnen vandaag.

Vluchtelingen-Organisaties Nederland

Inhoud

Hoofdstuk 1 Introductie 1.1

Aanleiding project Bevorderen van Homo-emancipatie onder



Vluchtelingen in Nederland

1.2

Homoseksualiteit onder vluchtelingen

6 9

Hoofdstuk 2 Verhalen van changemakers 2.1

Afghanistan: Het best bewaarde geheim

13

2.2

Irak & Zuid-Koerdistan: Taboes, harems en homoliefde

19

2.3

Eritrea: Gewoon niet bespreekbaar

28

2.4

Iran: Praten over mensenrechten

35

2.5

Turkije & Noord-Koerdistan: Vechten voor vrijheid

41



en rechten voor bestaan

2.6

Tibet: Struisvogelpolitiek

2.7

Somalië: Nog erger dan een taboe

Appendix: Handelingsprotocol homo-emancipatie:

Voor zelforganisaties & beroepskrachten gericht op sociale acceptatie, weerbaarheid en zelfredzaamheid

47 54

Voorwoord

Voor u ligt een publicatie naar aanleiding van het project ‘Bevorderen van Homo-emancipatie onder

We noemen onze aanpak ook wel het ‘confrontatiemodel’. Confrontatie met tegenkrachten.

Vluchtelingen in Nederland’. Het is niet een projectverslag van de hierin uitgevoerde activiteiten.

Uiteraard verwachtten we, zoals altijd, tegenstand, maar dit keer zijn dingen voorgevallen die

Het is een kijkje in de keuken van hen die zich hebben ingezet om een maatschappelijke en

soms op het randje van het toelaatbare stonden. Een en ander leest u terug in dit boekje. Maar

culturele verandering rond homoseksualiteit te realiseren.

niet iedere harde interruptie, soms juist van radicaal religieuze christelijke groepen, hebben we hierin opgenomen. Enkele geïnterviewde changemakers hebben er dan ook voor gekozen onder

Het project ‘Bevorderen van Homo-emancipatie onder Vluchtelingen in Nederland’ was onderdeel

een pseudoniem hun verhaal te doen. Omdat zij degenen zijn die iedere dag de confrontatie

van ons programmalijn Changemakers. Een programmalijn waarin wij, vluchtelingen, ons inzetten

aangaan te midden vanuit hun gemeenschap.

voor maatschappelijke veranderingen voor de gelijkheid en vrijheid van individuen. Voor de vooruitgang van gemeenschappen. We opereren vanuit de overtuiging dat het veranderen van de

Uiteindelijk hebben er honderden mensen aan dit project deelgenomen. Het is ons gelukt door

wereld bij jezelf begint. Waarschijnlijk vinden sommigen ons daarin naïef. Anderen te liberaal. Maar

de eerste barrières te breken. Gemeenschappen waarop wij in eerste instantie niet rekenden,

wij stellen dat het bewustzijn van eigen verantwoordelijkheid een universele norm van beschaving

raakten vanzelf betrokken. En het merendeel wil doorgaan. We kunnen stellen dat we de doos

is.

van Pandora hebben geopend. Wat er in zat, vindt u terug in dit boekje. Hoop voor verandering, voor vrijheid en gelijkheid is overgebleven. Een start voor een nieuw erfgoed om later echt trots

Dit boekje geeft via interviews met vluchtelingen die zich hebben ingezet voor de acceptatie

op te kunnen zijn.

van homoseksualiteit in hun gemeenschap, inkijk in de achtergronden van homofobie bij vluchtelingengemeenschappen in Nederland. Soms complex, soms schokkend. U vindt achtergrondinformatie over de landen waar we vandaan komen die in geen enkel wetenschappelijk boek terug te vinden is. Informatie over het echte, dagelijkse leven van gewone mensen daar. Informatie waaruit te concluderen valt dat homofobie inderdaad het meest goed bewaarde

Vluchtelingen-Organisaties Nederland

culturele erfgoed is dat er bestaat. Homoseksualiteit is in al onze herkomstlanden een taboe. De redenen waarom vindt u terug in dit boekje. Het heeft dan ook lef en moed gekost te starten met de afbraak van dit taboe. Onze changemakersprojecten worden namelijk niet in veilige conferentiezalen met gelijkgestemden uitgevoerd. Ze worden niet ‘dicht bij de mensen’ uitgevoerd. Nee, onze projecten vinden plaats precies te midden van de gemeenschappen.

6

7

Hoofdstuk 1 Introductie 1.1 Aanleiding project Bevorderen van Homo-emancipatie onder Vluchtelingen in Nederland ‘Een ieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon.’ Artikel 5, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

len zijn. In de opinie van deze changemakers

worden door de overige bij VON aangesloten

is homofobie geen onderdeel is van het cul-

vluchtelingenorganisaties gezien als pio-

tureel erfgoed dat zorgvuldig bewaard moet

niers. Tegelijkertijd hebben de bijeenkom-

worden en aan nieuwe generaties moet

sten de jongeren ook veel kritiek opgeleverd.

worden overgedragen. Zij stellen dat het een

Vanuit de achterban bijvoorbeeld: wie zijn zij

vorm van mensenrechtenschending is die

om homoseksualiteit uit de taboesfeer te

krachtig bestreden dient te worden.

halen? Maar ook vanuit welzijnsorganisaties: hebben deze jongeren wel de taak om de

Programmalijn Changemakers In 2007 startte VON met de programmalijn

Tot de eerste changemakers behoren leden

sociale acceptatie van homoseksualiteit te

van de Turks-Koerdische Jongerenorgani-

bevorderen? Is dit niet een taak voor bijvoor-

satie Komçiwan. Zij wilden achterhalen

beeld het COC?

waarom er zoveel weerstand bestaat tegen

Verantwoordelijkheden en taakverdeling

Changemakers. Een programma gericht op

om op te staan als leiders van een men-

homoseksuelen in de Turks-Koerdische ge-

het organiseren van veranderprocessen bin-

taliteitsverandering over homoseksualiteit.

meenschap en tegelijkertijd het taboe rond

nen vluchtelingengemeenschappen in Ned-

Zij hebben de krachten van verandering leren

homoseksualiteit doorbreken. Via interviews

erland. Bijvoorbeeld verandering van een

analyseren en doeltreffende strategieën uit

in koffiehuizen en buurthuizen kwamen de

VON is ervan overtuigd dat emancipatie van

collectieve mentaliteit of elementen van een

leren zetten die aansluiten op hun eigen ge-

jongeren tot de conclusie dat de vooroorde-

vluchtelingen en de collectieve mentalitei-

cultuur als vrouwelijke genitale verminking,

meenschap. Op deze manier heeft VON een

len ten opzichte van homoseksuelen, les-

tsverandering die daaraan vooraf gaat, al-

eergerelateerd geweld of huwelijksdwang.

proces georganiseerd dat van binnenuit de

biennes en biseksuelen (holebi’s) vooral

leen kans van slagen heeft als het wordt

Of verandering van beleid en publieke opinie

gemeenschappen komt en daarmee grote

voortkomen uit onwetendheid en mythen.

gedragen door de gemeenschappen zelf.

over de arbeidsparticipatie van vluchtelingen

kans van slagen heeft.

Homoseksualiteit wordt gezien als een ziek-

Emanciperen doe je nu eenmaal zelf. De

te, die kan worden genezen. Spreken over

jonge changemakers van Komçiwan heb-

homoseksualiteit zou mannen en vrouwen

ben vanuit deze visie goede stappen gezet.

aanzetten tot homoseksuele relaties.

Alleen mensen uit de Turks-Koerdische ge-

of inburgering van nieuwkomers.

Vluchtelingen met lef

Binnen deze programmalijn is ook het pro-

8

de mensenrechten zelf verantwoordelijk wil-

ject opgezet ‘Bevorderen van Homo-eman-

Via de programmalijn Changemakers zijn

cipatie onder Vluchtelingen in Nederland’.

vluchtelingen met lef zelf opgestaan om

Om deze en andere mythen over homosek-

veranderproces starten. De commotie rond

In dit project zijn mensen geactiveerd om

het taboe rond homoseksualiteit in ver-

sualiteit weg te nemen, organiseerden de

de bijeenkomsten bewijst dat zij de kern van

de sociale acceptatie van homoseksualiteit

schillende vluchtelingengemeenschappen

jongeren van Komçiwan voor hun achterban

de mentaliteit die aan de basis staat van ho-

in hun omgeving te bevorderen. Zij zijn ge-

op de agenda te zetten. Zij zijn opgestaan

bijeenkomsten. Daarbij werden (ervarings)

mofobie ook daadwerkelijk hebben geraakt.

vormd tot changemakers: mensen die het

vanuit het idee dat dagelijkse problemen tus-

deskundigen uitgenodigd. De bijeenkom-

lef hebben hun eigen situatie en die van an-

sen hetero en homo, tussen man en vrouw,

sten werden druk bezocht en de discussies

deren te veranderen. Vluchtelingen hebben

tussen jong en oud problemen van onszelf

waren verhit. De jonge changemakers heb-

via training en coaching de kennis en vaar-

zijn, voor een deel meegenomen in onze

ben daadwerkelijk een start gemaakt met

digheden gekregen die nodig zijn om veran-

bagage. Problemen waarvoor wij vanuit ons

een veranderproces in de gemeenschap en

dering in gang te zetten. Zij zijn geïnspireerd

vluchtelingschap en onze directe band met

meenschap zelf kunnen daadwerkelijk een

9

1.2 Homoseksualiteit onder vluchtelingen Maar homo-emancipatie gaat om meer dan

Om de invalshoek van het project ‘Bevorderen

alleen de sociale acceptatie van homosek-

Vanuit onze programmalijn Changemakers

van Homo-emancipatie onder Vluchtelingen

De gronden voor vluchtelingenbescherm-

sualiteit in de gemeenschappen. Het gaat

heeft een groeiend aantal vluchtelingen

in Nederland’ en het daaraan gekoppelde

ing waren daarmee gelijk aan de funda-

ook om het weerbaar maken van holebi’s

zich actief ingezet voor de sociale accep-

handelingsprotocol te verduidelijken, vindt

mentele rechten van de mens, opgesteld

van vluchtelingenkomaf tegen de sociale

tatie en weerbaarheid van holebi’s uit de

u hieronder een korte probleemanalyse

in de Universele Verklaring voor de Rechten

druk van de omgeving. Hiervoor is van be-

eigen gemeenschappen. Dat deden zij in

rond het onderwerp homoseksualiteit in

van de Mens door de Verenigde Naties in

lang dat wordt samengewerkt met instanties,

enkele gevallen samen met organisaties als

vluchtelingengemeenschappen.

1948. Daarmee kan het Verdrag van Genève

zoals homobelangenorganisaties, die directe

het COC, de Veilige Haven en Secret Garden.

steun kunnen bieden en mensen met vragen

Bij beide, zowel de vluchtelingenorganisa-

of problemen naar de juiste adressen kunnen

ties als onze samenwerkingspartners, groei-

doorverwijzen.

de echter de behoefte aan een duidelijke

worden gezien als een exclusief mensen-

Vluchtelingen & mensenrechten in historisch perspectief

rechtenverdrag. Later werden ook andere asielgronden erkend zoals het afkomstig zijn uit een gebied of land waarin de situatie gevaarlijk is en het geweld grootschalig, ern-

rol- en taakverdeling. Hoe bevorderen we homo-emancipatie, zowel vanuit de kant

In

277.700

stig en/of willekeurig. Maar ook vervolging

van de gemeenschap als vanuit de kant van

vluchtelingen afkomstig uit ruim 27 landen.

Nederland

wonen

circa

op grond van seksuele geaardheid, is een

de holebi? Wat kunnen we doen, wanneer

De grootste groepen vluchtelingen zijn

belangrijke internationale grond van be-

zijn wij verantwoordelijk en waar zoeken

afkomstig uit Irak, Afghanistan, Iran, Soma-

scherming geworden.

we samenwerking met de ander? Vanuit

lië, Turkije, Voormalig Joegoslavië, Ethiopië

deze gezamenlijke behoefte is het project

en Eritrea .

Bevorderen van Homo-emancipatie onder

Leven, maar niet altijd laten leven in vrijheid

Vluchtelingen in Nederland ontstaan met

Volgens het Internationale Verdrag betref-

een bijbehorend handelingsprotocol (zie

fende de Status van Vluchtelingen, dat in

Vluchtelingen komen vaak uit landen waar

Appendix).

1951 in Genève werd opgesteld en in 1956

in het algemeen sprake is van een afwij-

door Nederland werd geratificeerd, wordt

zende, negerende of zelfs vijandige houding

een vluchteling als volgt gedefinieerd:

tegenover holebi’s. Homoseksualiteit wordt als een zeer beschamende zaak beschouwd.

A refugee, according to the Convention, is

Vluchtelingen die naar Nederland komen

someone who is unable or unwilling to re-

zijn dan ook vaak opgegroeid in een omge-

turn to their country of origin owing to a

ving waarin dit onderwerp een hardnekkig

well-founded fear of being persecuted for

taboe is. Zelfs zo hardnekkig dat homosek-

reasons of race, religion, nationality, mem-

suele asielzoekers binnen de gemeenschap-

bership of a particular social group, or politi-

pen om hun vluchtredenen worden gedis-

cal opinion (UNHCR, 1951).

kwalificeerd. En soms is de afkeer zo groot dat zelfs vrouwen die wel voor vrouwenrechten vechten, niets willen weten van holebi’s.

Bron: Representativiteitstoets LOM: Eindrapportage Vluchtelingen-Organisaties Nederland (VON), 2011. Van de Bunt Adviseurs. In opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties..

10

11

De sociale acceptatie van homoseksualiteit is helaas nog overal ter wereld een probleem.

Verdedigen van mensenrechten

Hoe absoluut is de absolute waarheid? Een ander aspect dat de sociale accepta-

Daarin onderscheiden vluchtelingen zich niet. Toch vinden wij het opmerkelijk dat

Dat de link tussen de eigen vrijheid en het

tie van homoseksualiteit kan belemmeren

vluchtelingen die zelf ervaring hebben met

recht op vrijheid van anderen niet wordt ge-

is de absolute waarheid die sommige reli-

besproken heersende (juridisch-politieke) nor-

geweld, vervolging en diverse vormen van

legd, heeft te maken met de eigen bagage van

gies pretenderen te hanteren. In alle reli-

men en religie aspecten van zijn. Ook de mate

mensenrechtenschendingen, niet de link

vluchtelingen. Allereerst komen vluchtelingen

gies is homoseksualiteit ‘zondig’ verklaard.

van masculiniteit speelt hierbij een rol. Hoe meer

leggen met hun eigen houding en gedrag

uit landen waarin de democratische rechts-

De strafmaat voor homoseksueel gedrag is

patriarchaal en macho een cultuur is, hoe sterker

jegens holebi’s in hun omgeving. Vluchtelin-

orde - met fundamentele waarden zoals indi-

in vrijwel ieder heilig boek vastgelegd. De

het eergevoel en hoe meer schaamte een rol

gen weten als geen ander wat het betekent

viduele vrijheden en gelijkheid - een onbekend

religieuze voorschriften zijn volgens veel

speelt. Individuen die van het normenstelsel

om niet jezelf te mogen zijn. Wat het bete-

begrip is of voor een langere periode uit beeld

moslims, orthodoxe christenen en gerefor-

afwijken, die zich niet houden aan de culturele

kent wanneer je zelfbeschikkingsrecht sys-

is geweest. Vluchtelingen weten vaak hoe ze

meerden niet discutabel. Ze dienen gehan-

normen en waarden, zoals holebi’s die hun sek-

tematisch, geheel of gedeeltelijk, wordt ge-

moeten overleven in tijden van onderdruk-

teerd te worden als een absolute waarheid.

sualiteit openlijk beleven, lopen dan kans slacht-

schonden. Toch zien zij geen overeenkomst

king en vervolging. Leven in vrijheid en hoe

Dit maakt het moeilijk om binnen religieuze

offer te worden van diverse vormen van eerge-

met de ervaring van holebi’s als slachtoffers

hiermee om te gaan zoals in Nederland wordt

gemeenschappen onderdelen van de religie

relateerd geweld.

van mensenrechtenschendingen.

bedoeld, maakt doorgaans geen deel uit van

of cultuur ter sprake te stellen en een men-

hun ervaring. Deze situatie creëert ruimte voor

taliteitsverandering rond homoseksualiteit

De kern van het probleem rond homofo-

een negatieve houding tegenover homosek-

te starten.

bie ligt besloten in het normenstel waarin

sualiteit: een afwijking van de heersende norm

vluchtelingen leven en vormt daarmee de Toch zien we in de praktijk dat binnen reli-

barrière voor sociale acceptatie van ho-

gieuze kringen vaak een dubbele moraal

moseksualiteit

Iemand die zelf slachtoffer wordt van mensen-

wordt gehanteerd. Homoseksualiteit wordt

meenschappen. De oplossing is een norm-

rechtenschendingen wordt dus niet automa-

getolereerd zolang je er niet mee ‘te koop’

verandering: ‘normaal’ dient te worden

tisch een democraat en bewuste verdediger

loopt. Dat legitimeert de vraag: hoe abso-

hergedefinieerd. Zolang dit niet gebeurt,

van mensenrechten. De uitspraak van een

luut is de absolute waarheid? Misschien dat

kunnen we het onderwerp wel bespreken,

links-liberale vluchteling in een interne bijeen-

juist het taboe dat rond homoseksualiteit is

maar verandert er niets wezenlijks. Mensen

komst over de manier waarop in hun gemeen-

gecreëerd, ruimte schept voor deze dubbele

zijn pas bereid om zichzelf of hun omge-

schap met holebi’s wordt omgegaan is daar-

moraal?

ving te veranderen als ze beseffen dat hun

waartegen men zich moet verzetten.

voor typerend: “Wij weten wie en hoe ze zijn. We vallen hen niet lastig. We praten er ook nooit over. Zolang we hun seksuele geaard-

Homofobie als cultureel erfgoed

heid kunnen negeren, is er toch niets aan de hand?.”.

binnen

vluchtelingenge-

huidige houding ten opzichte van holebi’s schadelijk is voor hen zelf. Om dit te bereiken moet de confrontatie worden aangegaan, zodat homofobie niet langer als onderdeel van

In veel landen wordt homofobie beschouwd

het cultureel erfgoed maar als een mensen-

als een aspect dat toebehoort aan het cultureel

rechtenschending wordt gezien.

erfgoed dat zorgvuldig van generatie naar generatie dient te worden overgedragen. Het maakt onderdeel uit van een cultuur waar ook de eerder

12

13

Hoofdstuk 2 Verhalen van changemakers

Wie is de probleemeigenaar? Om een norm- of mentaliteitsverandering te organiseren moeten de meest intieme

Belangrijk is ook dat heteroseksuele vluchte-

Dit hoofdstuk beschrijft interviews met

Dit hoofdstuk biedt belangrijke achtergrond-

en dierbare aspecten van het bestaan van

lingen zich niet verschuilen achter teksten als

vluchtelingen die zich hebben ingezet voor

informatie over de problematiek rond homo-

mensen ter sprake worden gesteld. Denk

‘het is toch niet mijn probleem?’ of ‘ik heb er

de acceptatie van homoseksualiteit in hun

fobie in vluchtelingengemeenschappen in

aan cultuur, seksuele identiteit – waaronder

toch geen last van?’. VON stelt dat juist wij, op

gemeenschap. Vluchtelingen die de verant-

Nederland. De soms complexe, soms schok-

rollen- en positieverdeling, normaal en

basis van ons vluchtelingenschap, de rechten

woordelijkheid hebben genomen om ook de

kende verhalen beschrijven het kader van

wenselijk gedrag van mannen en vrouwen

van de mens - waarbij zelfbeschikkingsrecht

mensenrechten van homoseksuele en bisek-

de vrijheidsstrijd waarin veel homoseksuele

– religie en gevoel van eer en schaamte.

van het individu centraal staat – moeten koes-

suele vluchtelingen uit te dragen en te verde-

en biseksuele vluchtelingen zijn verwikkeld.

Om dit te realiseren is een veranderproces

teren. Met ons vluchtelingenschap hebben

digen. In onze ogen echte changemakers.

Aan het woord komen changemakers uit Af-

van binnenuit de betreffende gemeen-

we hiervoor de morele verantwoordelijkheid

ghanistan, Irak en Zuid-Koerdistan, Eritrea,

schap nodig: mensen van vluchtelingen-

gekregen. Hoe wij deze verantwoordelijkheid

Iran, Turkije en Noord-Koerdistan, Tibet en

komaf die zélf deze onderwerpen aan de

in ons project Bevorderen van Homo-eman-

Somalië.

kaak stellen. Alleen dan kan een duurzame

cipatie onder Vluchtelingen in Nederland tot

en geloofwaardige mentaliteitsverandering

uiting hebben gebracht, wordt beschreven in

worden gestart.

het volgende hoofdstuk.

Van belang is daarbij dat niet alleen holebi’s

2.1 Afghanistan: Het best bewaarde geheim

zich opstellen als probleemeigenaar, zoals nu vaak gebeurt, maar ook de ‘hetero-omgeving’. Net zoals de emancipatie van vrouwen niet

Feiten & cijfers

een geïsoleerd proces van individuele vrouwen is, is de emancipatie van holebi’s een wis-

Afghanistan heet officieel de Islamitische Republiek Afghanistan. Het land ligt tussen Cen-

selwerking tussen enerzijds het individu dat

traal-Azië en Zuid-Azië en heeft circa 30 miljoen inwoners. De bevolking is onderverdeeld

zich ontwikkelt en de samenleving die deze

in een aantal groepen: de Pashtun, de Tadzjieken, de Hazara, de Oezbeken, de Aimak, de

ontwikkeling ondersteunt en zelfs stimuleert.

Nuristani, de Beloetsji, de Turkmenen en de Kirgiezen. In Afghanistan worden meerdere talen gesproken: Dari, Pashtun, Beloetsji, Oezbeeks, Turkmeens, maar ook verscheidene Nuristaanse talen. De hoofdreligie in Afghanistan is de Islam. De Afghaanse gemeenschap is één van de grootste vluchtelingengroepen in Nederland. Deze groep is flink in omvang gegroeid vanaf de jaren negentig in verband met de jarenlange aanhoudende burgeroorlog die vanaf 1979 in Afghanistan woedt. Ook vandaag de dag is het nog steeds onrustig in Afghanistan. De gemeenschap is heterogeen, net als in Afghanistan zelf, wat betreft de politieke- en geloofsopvattingen, het opleidingsniveau, de regio van afkomst en de etnische groep. Op dit moment telt de Afghaanse gemeenschap in Nederland circa 38.000 mensen.

14

15

Changemaker Sharifa “Het ontstaan van deze traditie is enigszins

Vrouwen zijn er om kinderen te baren en jongens voor plezier

“Mijn naam is Sharifa en ik woon sinds 11 jaar in Nederland. Ik ben de voorzitter van een

begrijpelijk: in Afghanistan lopen de vrou-

Afghaanse vrouwenorganisatie. Al 10 jaar ben ik actief bij VON. Door de activiteiten die

wen bedekt in een burka en verblijven ze

bij VON gedurende de jaren zijn georganiseerd, ben ik zodanig empowered dat ik zelf een

binnens-huis. En mannen willen ‘wat’, maar

changemaker wilde worden. Ik heb daarom de Changemakerstraining gevolgd, waar ik veel

mogen niets. Ze mogen zelfs pas praten met

van leerde.”

een vrouw buiten de familie als ze een trouw-

“De onbereikbaarheid van vrouwen wordt

verzoek hebben gedaan! Vrouwen zijn dus

met jongetjes opgelost. Ik denk dat als de

onbereikbaar en onzichtbaar voor ze. Wat ze

burka voor vrouwen niet meer verplicht zou

wel zien, zijn de mooie jongens. Mannen mo-

zijn, dit probleem ook zou verdwijnen. Dan

gen niet naar meisjes kijken maar wel naar

kunnen ze op een meisje verliefd worden.

jongens. Totdat een jongen een baard krijgt,

Jongens zijn moeilijker te beschermen, ze

en vooral mooi ‘wit’ is (dus ook veel thuis ge-

gaan met de mannen om en lopen onbe-

houden), is hij zeer in trek bij oudere mannen.

dekt. Het is echt ongelofelijk, nog steeds

Zulke jongens lopen serieus gevaar als ze in

komen stenigingen in Afghanistan voor als

“Nog steeds komen stenigingen in Afghanistan voor als een man en een vrouw met elkaar gaan, maar nooit als een man het met een kind doet!”

Het best bewaarde geheim van Afghanistan “Afghanistan is een islamitisch land. Homo-

hun eentje buiten lopen. Wanneer de ouders

een man en een vrouw met elkaar gaan,

seksualiteit is daarom verboden, het mag sim-

is een hele oude ‘traditie’ in de zuidelijke de-

hem willen beschermen, moet hij binnen

maar nooit als een man het met een kind

pelweg niet van de Koran. En toch gebeurt het

len van Afghanistan. Het ontstond zo’n 250

blijven en mag hij alleen naar buiten onder

doet! Dat mag ook niet van de Koran! De

heel vaak. In Kandahar bijvoorbeeld, één van de

jaar geleden, nog onder de heerschappij van

toezicht. Zonder deze bescherming kan

term pedofilie is in Afghanistan onbekend,

grootste zuidelijke provincies van Afghanistan,

de koning Ahmad Shah Durrani. Kandahar,

een jongen worden opgepakt, weggevoerd

men herkent de benaming niet. Ze hebben

is bekend dat veel van de mannen wel eens

de hoofdstad van de gelijknamige provincie,

en tot seks worden gedwongen. De eerste

alleen over de ‘homo’ gehoord. Dat is wan-

met andere mannen zijn ‘geweest’. Daarnaast

was de toenmalige vestigingsplaats van de

keer gebeurt altijd onder dwang. Soms, als

neer een man iets met een andere man

zoeken oudere mannen die de mannelijke ‘rol’

Shah. Afghanistan was in deze dagen veel in

het om een zoon gaat van een machtige

heeft. Homoseksualiteit onder vrouwen is

spelen, gezelligheid bij jongens van 11-13 jaar,

oorlog met omringende landen, dus verble-

persoon, kunnen de daders hem daarna

totaal onbekend. Ze weten niet wat een les-

die als het vrouwelijke type worden gezien. De

ven de militaire troepen maanden- of jaren-

zelfs doodmaken, uit angst voor wraak. Of

bienne is. Het is ook vreemd dat de mannen

jongens moeten mooi zijn en worden ook mooi

lang onderweg en in gevecht. In het leger

gewoon omdat hij weerstand biedt. De mis-

seksuele relaties hebben met jongens, maar

gekleed in vrouwelijke kleding, hebben geleerd

had men natuurlijk geen vrouwen waardoor

bruikte jongen moet zijn hele leven met

ze vinden niet dat ze homo’s zijn. Ze zien het

zich vrouwelijk te bewegen en goed te dansen.

er onderling relaties ontstonden waarbij de

deze schaamte rondlopen, totdat hij zelf

als een spelletje, bacha bazi, spelletje met

Vervolgens vermaken ze de oudere mannen op

jongens werden ‘gebruikt’ als vervanging

weer hetzelfde met een ander doet. Dan

jongens. Velen zeggen dat vrouwen er zijn

de speciaal hiervoor georganiseerde feesten. Na

van vrouwen. Omdat deze ‘gewoonte’ in

pas wordt hij een man.”

om kinderen te baren en de jongens voor

het feest worden ze vaak ‘uitgenodigd’ door de

het zuiden ontstond en daarmee vooral in

sommige mannen om ‘mee te komen’…”

deze regio de oudste traditie is, is het ook

het plezier.”

daar het meest verspreid en openbaar. Hier-

16

“Het heet ‘bacha bazi’, wat letterlijk vertaald

door schamen mensen in het zuiden zich er

betekent: ‘jongensspel’ (boy playing) en

niet voor. Terwijl in het noorden, waar het

de oudere mannen worden ‘bacha baz’ ge-

ook bekend is, het minder zichtbaar is en de

noemd, wat ‘boy player’ betekent. Bacha bazi

schaamte veel groter is.”

17

“In het noorden van Afghanistan is de ‘tradi-

Nederland: het land van seksuele vrijheid en homohuwelijk

tie’ ook bekend maar minder geaccepteerd.

in bed met zijn vrouw aan de ene kant en de

Het is een taboe. Daar wonen ook minder

jongen aan de andere kant. De vrouw heeft

mensen die op het platteland leven en arm

daar meestal niets over te zeggen, ze is er

zijn. In het noorden worden jongentjes die

in principe alleen voor het baren en verzor-

“In Nederland worden Afghaanse ouders

worden uitgebuit voor geld meestal als vies

gen van kinderen. Soms, als de jongen iets

geconfronteerd met openlijke homosek-

“Veel Afghaanse ouders zijn gewend aan het

en slecht gezien, als een ‘hoer’. Deze jon-

ouder wordt, heeft hij stiekem ook seks met

sualiteit. Ze hebben hier weinig informatie

feit dat hier zo veel homo’s te zien zijn. Maar,

gens hebben later erg grote moeite om een

de vrouw.”

over, dus zijn bang dat hun kinderen ook

dat willen ze absoluut niet voor hun eigen

‘zo’ worden. In Afghanistan kunnen ze be-

kind! Dan zullen de mensen zeggen dat ze

dochter aan zo iemand geven. Daarom doet

“Er zijn weinig openlijk volwassen homo-

tere controle over hun kinderen houden.

hun kind niet goed hebben opgevoed. Daar

men het stiekem. In het zuiden is het bijna

seksuelen in Afghanistan. Daar hoor je

Daar kunnen ze hun zoon overtuigen dat hij

krijgen zij de schuld van. Ze denken dus dat

‘normaal’. Het is een teken van welvaart voor

bijna niets over. Dat wordt erg stiekem

later geen vrouw zal vinden als hij ‘dit doet’,

je homo wórdt, niet dat je als homo bent ge-

de rijke mannen. Ze hebben daar allemaal

gedaan. Vaak begint het juist op jonge

omdat hij er slecht van wordt. Hier in Ned-

boren. Als een Afghaanse jongen hier homo

één of meerdere jongens tot hun beschik-

leeftijd, wanneer een jongen seks heeft

erland is het moeilijker om met deze argu-

zou blijken, zou de hele familie ten onder

king. Ze zijn trots als ze vier jongens hebben

met oudere mannen en vervolgens zet het

menten kinderen in de hand houden. Hier is

gaan. De eer van de familie zou geschonden

en bekend zijn als een goede eigenaar, die

gedrag zich voort in zijn latere, volwassen

omgaan met seksualiteit flexibeler. Meisjes

worden.”

goed voor zijn jongens zorgt, ze veel liefde

leven. Er wordt gezegd dat ook mannen in

weten veel meer en de jongens hebben, als

‘geeft’ en de mooiste jongens van de provin-

de overheidskringen bezig zijn met bacha

ze hieraan behoefte hebben, ook meer vrij-

“Wat betreft onze jongeren: ze zijn in Ne-

cie heeft. Vaak gaat het om getrouwde man-

bazi. Mensen praten er weinig over. Mensen

heid om het te doen. Omdat de ouders veel

derland natuurlijk wat meer gewend dan in

nen, soms hebben ze ook meerdere vrouwen.

praten er weinig over. Er wordt onder Af-

minder controle hebben over wat hun kind

Afghanistan. Ze weten wat homoseksualiteit

Veel van hen krijgen psychische problemen:

ghanen vaak gezegd: ‘hij is iemand die dat

doet, gaan ze zich nog meer afsluiten van de

is en ze vinden het niet echt raar. De beste

het onderhouden van relaties met deze jon-

als jongen heeft gekregen, dus moet hij

buitenwereld.”

vriend van mijn dochter is homo. Haar vader

gens en met hun vrouw tegelijkertijd legt

dit doorgeven’. Anders moet hij verder in

een groot beslag op hen. Vaak slaapt de man

schaamte leven.”

vrouw te vinden. Geen enkele familie wil hun

hoorde eens van iemand dat zijn dochter op “Ik ben naar Nederland gekomen in de tijd

straat liep met een jongen. Ze lachte hem al-

dat het eerste homohuwelijk werd afges-

leen maar uit: “Pap, hij is gay!”. En toch, het

loten. Wat vond ik dat bijzonder! Kijk wat er

is beter dat ze niet samen buiten worden

in het Westen mogelijk is! We zaten thuis met

gezien. Mensen hoeven niet te veel te zien.

“Ik heb al een keertje een workshop over homoseksualiteit bijgewoond. Daar was de groep

mijn man televisie te kijken, helemaal verbi-

Dan gaan ze roddelen. De Afghaanse ouders

gemixt, ook Nederlanders, Marokkanen en vier Afghanen. Maar dit is de eerste keer dat Af-

jsterd en giechelig. Maar toen vond ik het ook

zijn bang dat hun kind een homo wordt als

ghanen zo open over homoseksualiteit praten. Dat gebeurt nooit. Het is een groot taboe.

nog bijzonder om een meisje met een jongen

hij met ze omgaat. Ze bidden: ‘alstublieft,

Als een kind van Afghaanse ouders een homo zou blijken te zijn, zouden zij erg ziek worden.

op de straat te zien zoenen. Daar stonden we

laat het niet mijn kind gebeuren, niet mijn

Ze zouden hem verstoten. Zeker als het om een jongen gaat. De bloedlijn van de familie

ook verbijsterd naar te kijken. Dat het mag!

kind!’.”

gaat over de jongens, zij zijn de dragers van het familiebloed en voorzetters van de familie.

Nu vind ik dat allemaal heel gewoon. Nu kan

Daarom is dat veel erger als een jongen homoseksueel blijkt te zijn, dan als een meisje les-

ik zelfs een homo op straat herkennen.”

bisch blijkt te zijn.” Deelnemer workshop homo-emancipatie Voice of Afghan Women.

18

19

2.2 Irak & Zuid-Koerdistan: Taboes, harems en homoliefde

Lesbische relaties worden niet serieus genomen

Feiten & cijfers

“Lesbiennes, ja hier horen mensen daar af en toe iets over, maar het blijft een raar

“Over het algemeen beschouwen Afghanen

Koerdistan is verdeeld over meerdere landen. Het merendeel van de Koerden woont in Tur-

begrip voor mensen. In Afghanistan ben ik

het niet als een probleem als een vrouw met

kije, Iran, Syrië en Irak. Verder wonen ook Koerden in bijvoorbeeld Armenië en Azerbeidzjan.

zelf een paar lesbiennes tegengekomen. Ik

een andere vrouw een relatie heeft. Ze moeten

De Iraakse Koerdische Autonome Regio is het enige deel van Koerdistan dat officiële poli-

heb er zelf eentje beter gekend. Ze was een

het alleen niet te veel naar buiten brengen, niet

tieke erkenning geniet. Er wonen circa 40 miljoen Koerden in Koerdistan, waarvan circa 6

bekende advocaat, iedereen wist dat ze op

te open hierover zijn. Maar het kan, net. Ook op

miljoen in Zuid-Koerdistan (Noord-Irak).

vrouwen viel. De reactie van mensen? Ze

scholen hebben meisjes relaties met andere

lachten alleen maar. Dat is niet zo erg. Deze

meisjes. Meer dan alleen collegiale of vriend-

In 1976 vluchtten de eerste Koerden uit Zuid-Koerdistan naar Nederland vanwege burger-

vrouw was een ‘mannelijke lesbo’ en had een

schappelijke relaties, dat is zeker. Sommigen

oorlog. Naar schatting wonen er momenteel circa 40.000 Zuid-Koerdische vluchtelingen in

relatie met een getrouwde vrouw met vijf

krijgen een verhouding met een docente, ze-

Nederland. In totaal wonen er circa 120.000 Koerden afkomstig uit de verschillende delen

kinderen. De man van die vrouw kwam dat

ker als ze mooi en jong is. Ik heb ook hier, in

van Koerdistan in Nederland. De Koerdische gemeenschap in Nederland kent net zoals in

uiteindelijk te weten en maakte ruzie met

Nederland, een paar keer over lesbiennes ge-

Koerdistan zelf diverse stromingen die van elkaar verschillen in taal en cultuur. Zo spreken

de advocate. Wanneer zijn vrouw vreemd-

hoord, maar alleen heel vaag. Mensen praten

Koerden diverse dialecten van het Koerdisch zoals het Kurmanji, Sorani, Badini, Hawrami,

gegaan zou zijn met een man, zou hij hem

hier niet over. Ze begrijpen dat niet. Ze vinden

Zazaki, Kalhuri en het Gorani. Maar ook culturele en politieke stromingen verschillen van

zeker doodmaken. Nu maakte hij alleen ru-

het bovendien niet waard om daarover te rod-

elkaar.

zie.”

delen. Een vrouw is toch altijd minderwaardig en twee vrouwen met elkaar zijn gewoon niet interessant.”

Changemaker Selma Cheragwandi

“Biseksualiteit? Ja, het bestaat, maar niet in

“Mijn naam is Selma Cheragwandi. Ik woon al langer in Nederland dan in Irak, mijn geboorte-

deze term. Mensen weten alleen wat bacha

land, namelijk 34 jaar. Ik ben de vicevoorzitter van de Koerdische Vrouwen Vereniging en heb

bazi is. Dan is de bacha boz de dominante

in die hoedanigheid mij altijd ingezet voor de rechten en zelfbeschikking van vrouwen. Als

man, de ‘baas’ en kuni is de andere, die zich

changemaker bij VON heb ik veel training gegeven, waaronder over eergerelateerd geweld

dit laat aandoen. Kuni wil niemand zijn!”

en homoseksualiteit in de Koerdische gemeenschap. Een uitdaging voor mij is inventief omgaan met de barrières die ik tegenkom. Soms wil ik meer betekenen voor de gemeenschap, maar word ik in de praktijk geremd door beperkingen. Bijvoorbeeld dat beleidsmakers vaak alleen aandacht hebben voor de Koerdische gemeenschap in grote steden en niet in de rest van het land.”

20

21

“Irakese Koerden zeggen: dit is ayba, dat gaat jouw eer schenden, daardoor ga je jouw gezicht verliezen in de gemeenschap. Je praat niet over homoseksualiteit, het is ayba!”

Het oude Irak: taboes, harems en homoliefde

22

zeggen: “Hij is met zijn vriend”, of “zij is met haar vriendin”. Terwijl het taboe was, wist toch

wijl ik in mijn naïviteit en nuchterheid dacht

iedereen ervan. Wat een hypocrisie. Toen we

dat het om gewone vriendschappen ging.

later in Bagdad gingen wonen, ik was toen een

Vriendschap is vriendschap, dacht ik. Je kunt

jaar of dertien, heb ik dat niet meer meege-

toch goede vriendinnen zijn, op reis gaan,

maakt. Niet meer gezien, niet meer gehoord.

zelfs in een bed slapen? Die anderen herken-

In de grote steden werd het volgens mij niet

den het omdat zij het kenden uit hun omge-

gedaan, het was in elk geval niet zichtbaar.”

ving. In mijn omge-ving werd er niet openlijk

“Ik was nog maar negen jaar oud toen we

netjes en vroeg wat er aan de hand was. De

naar het zuiden van Irak verhuisden. Als kind

een antwoordde dat de ander gisteravond

weet je niet wat een homo of lesbienne is.

met haar vriendinnen de nacht had doorge-

Er werd ook niet over gesproken omdat het

bracht. Die vrouw had dus twee vriendin-

“Toen ik zestien was, kregen we visite uit Koer-

ste zus gevraagd. Die man was officier en had

taboe is. Maar toen we in Zuid-Irak kwamen

nen. Ze droeg ook twee ringen, ik zie het

distan. Dat meisje heeft mij toen gekust. Ik vond

hele rijke ouders. Toch vond mijn moeder het

wonen had iedere man - nou, dit is misschien

nog steeds voor me, en zei: “deze is van

dat vies en dacht: “Eeeh! Bah! Ze kust mij! Ik

niet goed. Ze zei dat ze nog liever zelfmoord

wat overdreven, maar zeker veel mannen -

mijn man en deze is van mijn liefde…”. Kun

moet mijn mond wassen, ze kust mij, ze zuigt

zou plegen dan haar oudste dochter aan die

een ‘boyfriend’. Dat was in Samawah, Basra.

je dat geloven? De tweede vriendin was ook

mijn lippen! Waarom doet ze dat?!”. Mijn moeder

man te geven. Ik vroeg waarom, hij was toch

En de vrouwen hadden hun ‘vriendinnen’.

verliefd op haar, maar volgens de vrouw die

zei dat ze misschien ziek was. Misschien wist ze

een knappe man? Mijn moeder antwoordde

Geloof me, ik zag vrouwen met twee ringen

mijn moeder sprak speelde ze met hun bei-

meer, maar wilde ze dat niet vertellen. Ik heb

‘Ach, kind, je hoeft het niet te weten, maar zijn

aan hun vinger: één van hun echtgenoot en

den. Als ik hier nu over praat wil niemand me

ook niets gevraagd, dus weet niet of ze lesbisch

grootvader ging met jongens om…’. Doordat

de andere ring van hun vriendin. Bij mannen

geloven dat zoiets in die tijd mogelijk was.

was of zo. Maar het was duidelijk dat ze contact

hij rijk was kon hij trouwen, kinderen krijgen

weet ik dat niet, dat heb ik niet gezien.”

Het was eind jaren zestig, stel je voor... men

zocht met andere meisjes. En nu, als ik erover

en toch die jongens makkelijk krijgen. Echte

giechelde en praatte hierover. Later hoor-

denk, denk ik: wat ben ik naïef ge-weest! Ik wist

hypocrisie.”

“Ik zal je precies vertellen wat ik als kind heb

den we over een hele oude man - hij was in

niet wat het was…”

meegemaakt. Mijn moeder bad tot God dat

zijn zestig maar voor ons kinderen was dat

wij, de kinderen, niet gepakt werden. In die

al heel oud - die getrouwd was met een jong

“Toen ik in Bagdad studeerde, woonden veel

het, maar hoort zogenaamd niets en praat er

tijden werden in Irak kinderen van vooraan-

meisje van veertien. Iedereen vroeg zich af

van mijn vriendinnen uit het Zuiden, Noorden

niet over. Tegelijkertijd zijn mensen bang voor

staande families vaak gestolen en gebruikt

hoe dat mogelijk was. Sommigen zeiden:

en binnenland in een internaat. Van hen hoor-

de toekomst van hun kinderen. Zoals mijn

tegen de familie. Als een jonge jongen werd

“Nou ja, hij heeft ook al paar vriendjes, jonge

de ik wel eens dat een aantal meisjes ‘goed

moeder voor de toekomst van haar dochter.

gepakt, dan werd hij gebruikt als wapen

vriendjes.”. Moet je nagaan, die oude man…

bevriend’ waren. Ik dacht dat het om gewone

Die officier was het kleinkind van die rijke ho-

tegen die familie. Hij kon dan worden mis-

omdat hij rijk was had hij mooie jongens om

vriendschappen ging. Later, toen ik naar Ne-

mofiele grootvader. Hij was niet zelf homofiel,

bruikt, verkrachting kwam regelmatig voor.

zich heen, die daar naartoe waren gebracht.

derland kwam zei een vriendin uit Irak een keer:

maar toch werd hij niet geaccepteerd door

Mijn moeder was zich daar heel bewust van

Bovendien bleek zijn jonge echtgenote ook

“Weet je nog dat dat ene meisje met die andere

mijn familie. Mijn moeder zei: “Hij gaat echt

en vreesde God toen we klein waren.”

een vriendin te hebben!”

‘bevriend’ was?” “Ja”, antwoordde ik, “ik wist dat

niet met jullie zuster trouwen, ook al is hij nog

ze vriendinnen waren”. “Nee”, zei mijn vriendin,

zo goed en ook al heeft hij er niets mee te

Bevriend of ‘bevriend’

over gesproken.” “Op een dag werd om de hand van mijn oud-

“De gemeenschap is hypocriet: iedereen weet

“Een keer werden we uitgenodigd op een

“Volgens mij was homoseksualiteit in de Iraakse

“Ze waren ‘bevriend - bevriend’!”. Ze durfde het

maken. Het zit toch in zijn genen!”. Terwijl het

Arabisch feest van een sjeik. De sjeik had

gemeenschap in die periode buitenshuis een

woord ‘lesbisch’ denk ik niet uit te spreken. Dus

de jaren ’70 was...”

twee vrouwen die de hele tijd aan het gie-

taboe, maar binnenshuis niet. Men praatte

anderen waren hiervan op de hoogte geweest, ter-

chelen waren. Mijn moeder vond dat niet

er-over, maar niet openlijk. Niemand zou

23

“Ook hoorde ik later een verhaal over een vrouw die in de jaren ‘50 met mijn moeder had samengewerkt voor vrouwen- en mensenrechten. De man van deze vrouw

De oosterse wereld: hypocrisie van de eerste orde

scheen met jongens om te gaan. Toen ik

“Elke gemeenschap die over traditionele moraal en geloof praat, is naar mijn mening

zo geliefd zijn – maakt dat mensen homo’s

zelf de bron van de ergste geheimen. Ze vin-

alleen nog maar meer haten.” Maar er waren

den alles prima, zo lang alles binnenshuis

ook anderen daar, mooi gekleed, feestelijk.

zelf later actief werd en wilde schrijven over

“In Irak praten mensen er niet over, maar ze

blijft. Maar buitenshuis zijn het heel andere

Dat was oké, dat moet je laten zien. Die les-

de mensenrechten nam de dochter van

roddelen wel. Een paar jaar geleden, toen ik

mensen. Ik heb bijvoorbeeld vrouwen gezien

biennes op ons feest waren netjes en had-

die vrouw met mij contact op. Ik weet nog

terug ging naar Koerdistan, zaten we met

die thuis de baas zijn en buiten zielig, on-

den duidelijk respect voor zichzelf. Daar heb

dat mijn moeder zei: “Dat heb ik liever niet,

een aantal mensen in een restaurant. Er

derdanig en stil. Ze willen aan de buiten-

ik dan ook respect voor. Maar die mannen

ik ben gek op haar moeder en haar zuster,

kwam een ober naar ons toe en die deed

wereld laten zien dat hun man sterk is en dat

gingen echt te ver in het laten zien van hun

omdat ze collega’s waren, maar haar vader

heel raar. Zo raar dat je zelfs als je oké bent

zij alles voor hem doen. Maar thuis, ik zweer

seksuele gevoelens, dat hoef ik niet te zien.

deugt niet.” We hebben toen alleen een paar

met homo’s, je ze op dit moment haat. Ik

bij God, zal haar man die om een koffie vraagt

Hetzelfde geldt voor geloof: of je nu Moslim

brieven uitgewisseld en dat was het. Mijn

zei “God, wat heeft die jongen?”. De man-

als antwoord krijgen: “Heb jij geen handen?!

of Christen bent, dat hoef je niet naar buiten

vader was het niet met mijn moeder eens:

nen begonnen allemaal te lachen en ze zei-

Ga maar zelf koffie halen.”. Zij bepaalt alles

te tonen. Je bent wie je bent!”

“Ah, laat haar toch, wat heeft dat kind daar-

den “Ja, hij wil laten zien dat hij een mooie

thuis en hij mag daar niets. Dat is de oosterse

mee te maken?”, maar mijn moeder bleef bij

kont heeft!”. Die jongen was echt bezig om

wereld, hypocrisie van de eerste orde.”

haar standpunt: “Ik heb wel contact met hen,

te laten zien dat hij een homo was, om te

maar Selma is nog jong. Je weet niet wat die

laten zien dat hij bereid was met jongens te

vader doet, misschien gaat hij ook met jonge

gaan. Ik weet niet of hij dat voor geld doet of

meisjes?”.”

niet. Later besprak ik het met een vriendin die daar woont en die vertelde dat er veel

‘Ik heb niets tegen homo’s, maar ze moeten uit mijn buurt blijven. God behoede ons…’

“Hier kom ik regelmatig gevluchte vrouwen tegen die geëmancipeerd en goed opgeleid zijn. Ze hebben zich aangepast aan de Nederlandse samenleving. Ze drinken alcohol, hebben Nederlandse vriendjes. Maar toch erkennen ze de rechten van homo’s niet en

“Ik wist niet dat sommigen ‘dubbel’ zijn, hoe

homo’s zijn. Iedereen weet het van elkaar,

zeg je dat, biseksueel. Maar nu weet ik dat

maar niemand zegt er openlijk iets over.

“Later, na mijn studententijd, hoorde ik niets

Dat vind ik vreemd. Juist mensen die wegens

veel mannen die getrouwd waren, vaak met

Terwijl er achter de ruggen van anderen

meer over homoseksualiteit. Totdat ik in de

onderdrukking zijn gevlucht, moeten be-

kinderen, ook met jonge jongens gingen. Ze

wel weer over wordt gesproken. “Dus wat is

jaren negentig lid werd van Vrouwen Tegen

grijpen dat homoseksuelen hetzelfde recht

waren of biseksueel of ze waren homosek-

het”, vroeg ik, “is het taboe?”. “Nou”, zei ze,

Uitzetting. Dit is een organisatie voor mi-

verdienen als ieder ander.”

sueel, maar wilden niet uit de kast komen.

“taboe is als je kind naar huis komt en zegt

grantenvrouwenrechten in Nederland. We or-

Ze waren vast bang om hun naam en gezicht

- ik ben homo. Dat is taboe. Maar als je over

ganiseerden een week voor nieuwko-mers in

te verliezen in de gemeenschap. Maar ja, als

de anderen praat, dat is niet taboe. Omdat je

Nederland. Op het feest dat we aan het eind

je zo doet, is dat toch ook al gezichtsverlies?

er een grapje over maakt.”. Het is dus geen

van die week organiseerden, zag ik voor het

Allemaal hypocrisie. Het is echt bizar.”

gesprek voor aan tafel, maar mensen rodde-

eerst vrouwen met elkaar dansen. In dezelfde

“Tijdens de Changemakersbijeenkomsten

len er wel over.”

periode werd ook de homoparade in Amster-

die ik mede organiseerde over homosek-

dam georganiseerd, de Gay Pride. Daar zag

sualiteit hebben we erg veel gelachen. Vrij-

“Er worden veel grappen over homo’s ge-

ik een boot met mannen die helemaal naakt

wel alle deelnemers zeiden: “We hebben

maakt in Irak. Sommigen worden gepest. Ik

waren. Dat vond ik niet normaal. Toen iemand

niets tegen de homo’s, als ze maar geen

kan me voorstellen dat zo’n jongen die zo

mij vroeg wat ik daarvan vond, antwoordde ik:

familie zijn.” Een van de deelneemsters zei

met zijn kont staat te draaien gepest wordt.

“Jullie weten dat ik niets tegen homo’s of les-

dat ze er oké mee is, maar als haar dochter

Hij vraagt er ook een beetje om. Aan de an-

biennes heb. Niets tegen wie dan ook. Maar

lesbisch zou zijn, dan zou ze dat niet kunnen

dere kant is het ook zielig, hij zoekt iets, ter-

wat zij deden - terwijl ze weten dat ze niet

accepteren. Wat dat betreft zijn ze allemaal

beschouwen ze seksualiteit als abnormaal.

Niets tegen homo’s, zolang het geen familie is

wijl hij weet dat ´ie wordt uitgelachen.”

24

25

Roddel vs. realiteit zo dubbel. In de pauze van een van de bijeenkomsten zei één van de deelneemsters met

“Verdomme, dit is een vloek, een zonde!”. Hij

“Er worden grappen gemaakt over homosek-

afkeuring: “Selma, je hebt jezelf zo aange-

begint te vloeken en zegt tegen de oudere

sualiteit en er wordt over geroddeld, maar in

Homoseksualiteit bij vrouwen wordt als

past, je accepteert alles.” Ik antwoordde:

zoon: “Dit is jouw schuld, waarom let je niet

de realiteit is het een heel ander verhaal. Een

minder erg gezien dan bij mannen. Mannen

‘Wat bedoel je nou? Ik accepteer niet alles.

op! Je moet had wat zeggen, ik zal mijn ge-

kennis van ons heeft een mooie zoon. Daar

dragen de eer van de familie. Bij vrouwen is

Ik accepteer geen onrecht tegen mensen.”

zicht verliezen! Wat doe je mij aan, je denkt

worden dan direct vragen over gesteld: is hij

het niet zo erg omdat je maagdelijkheid niet

“Maar”, zei die vrouw, “je accepteert wat ze

niet aan je moeder!”. Maar de oudste zegt:

misschien homo? De mensen zeggen: “Kijk

wordt geschaad, denken de mensen.”

hier doen, met die homo’s en zo…”. Daarna

“Maar pa, ik kan er niets aan doen en ik ben

hoe hij loopt, hij gedraagt zich vrouwelijk, hij

zei ze: “God behoede ons, God behoede

zelf ook homo…”. De vader wordt helemaal

geeft ons een knuffel…” Die roddel leidt dan

“Waarschijnlijk zou de moeder de schuld

ons…”. Ze vroeg verbaasd: “Selma waarom

gek, hij begint te vloeken en schreeuwen:

tot vermoedens. Mensen stellen zich zo ook

krij-gen van de vader. Dat ze van de jongen

zeg je niet God behoede onze kinderen?”

“Nou ja, dat zit ik straks met allemaal man-

homo’s voor: vrouwelijk, gevoelig. En de les-

een mietje heeft gemaakt. Alles wat mis-

Ik antwoordde: “Ik zeg het tien keer per dag

nen in huis!”. Dan gaat de deur van de keu-

biennes worden altijd gezien als mannelijke

gaat, ligt altijd aan de vrouw. Het zou ook

God behoede mijn kinderen, van alle ellende

ken open en het meisje steekt haar hoofd

vrouwen: kort haar, mannelijke stem. En ook

kunnen dat de hele familie door de gemeen-

en onrecht, maar niet tegen gay zijn.”. Som-

door de deur en zegt: “Papa, maak je geen

als een meisje lang geen man heeft, denken

schap wordt verstoten. Volgens mij zou dat

mige mensen denken dat het een vloek is,

zorgen. Ik kom met een vrouw thuis.”.”

mensen snel dat ze misschien lesbisch is.”

hier sneller voorkomen dan in Koerdistan.

“Gelovige mensen denken dat het een ziek-

“Wat er in de familie zou gebeuren als ie-

hier kleiner en de sociale controle daarmee

te is, dat het vloek is. Een gelovig vrouw die

mand er voor uit zou willen komen, weet je

groter. En iedereen laat dat toe, want je hoort

ik ken maakt altijd gebaren naar God, als ze

nooit. Dat is bij iedere familie anders. Ik denk

bij de gemeenschap, je bent één van hen. Als

zoiets ziet. Ik lach haar uit en zij vindt me

dat de familie het er heel moeilijk mee zou

iemand homo zou blijken, is dat dan ook geen

gek dat ik het accepteer. Ik vertel haar dat

hebben en dat ze het binnenshuis zouden

individueel ‘probleem’, maar een collectief ‘pro-

“In een gezin van drie kinderen, twee jon-

het geen zin heeft om hiervoor te bidden:

proberen te houden. Als het zou uitlekken

bleem’, van iedereen. Dat is niet makkelijk hoor.”

gens en een meisje, gaat de jongste jon-

het zijn allemaal mensen, ook door God ge-

naar buiten, dan zou het gezichtsverlies van

gen naar zijn vader toe en zegt: “Ik moet

schapen. Maar daar wil ze niets van weten.

de familie betekenen. Als het om een meisje

je wat vertellen, het zijn de feestdagen, de

Sommige mensen denken dat je het opgelo-

zou gaan, zou het misschien minder erg zijn.

hele familie is bij elkaar, we moeten eerlijk

pen heb, als een ziekte. Anderen, zoals ik,

tegen elkaar zijn.”. “Nou”, zegt zijn vader, “je

denken dat je ermee geboren bent. Je bent

moeder heeft de hele dag gewerkt, gekookt,

geboren als meisje, als jongen en als gay.

laten we eerst eten en daarna kan je het ver-

Maar zelfs in Nederland merk ik dat mensen

tellen.”. Zodra ze klaar zijn met eten en het

in het openbaar grappen maken over ho-

meisje met de moeder naar de keuken gaat

mo’s. Dat heb ik zelf meegemaakt. Ooit zei

om te helpen, zegt de vader: “Jongen, vertel,

iemand tegen mij dat homo’s een pact met

wat is er?”. “Nou ja, pa”, zegt de jongen, “het

de duivel hebben, geloof je dat? En dat zijn

is moeilijk, weet je, ik kan er niets aan doen

dus ook autochtone Nederlanders. Niet al-

en ik hoop dat je het mij niet kwalijk neemt,

leen allochtonen discrimineren, maar ook

want de Heer heeft me zo geschapen: ik ben

autochtonen.”

een straf van God.”

“Laatst hoorde ik een grap van een Koerdische vriend:

Hier let men op elkaar. De gemeenschap is

homo.”. De vader begint te schreeuwen:

26

27

“Ayba! Ze moeten verdwijnen!”

emotie is, wat die mensen voelen. Anderen

Bespreekbaar maken

kunnen dat misschien niet begrijpen, maar jij wel.”. Ik zag dat ze schrok. Ze antwoordde:

“Bijeenkomsten

“Gek genoeg oefent Nederland negatieve

“Ik heb niets tegen homo’s, maar ze moeten

onderwerpen zoals homoseksualiteit te be-

invloed uit op de manier waarop de gemeen-

wel uit de buurt van mijn familie blijven.”. We

spreken, maar ik ben bang dat ze voor som-

schap tegen homoseksualiteit aankijkt. De

spraken daarna in de groep over mensen-

migen alleen op dat moment helpen. Soms

mensen hier zijn zo bezig zichzelf te be-

rechten: iedereen mag zijn mening hebben,

zie ik mensen die tijdens de bijeenkomst

schermen tegen alles wat nieuw is, dat ze

maar het is niet oké om iemand zijn rechten

heel enthousiast zijn, maar zodra ze de deur

hun traditionele waarden en normen strikt

te ontnemen. Daar weten wij als vluchtelin-

uit zijn er niets meer mee te maken willen

bewaken. Alles wat in hun herkomstland wel

gen toch alles van?! We weten wat discrimi-

hebben. Mensen willen dan niet meer over

werd geaccepteerd, wordt hier niet meer

natie is, wat vluchten naar vrijheid is, wat

die problemen praten. Ze zeggen dat ze al

geaccepteerd. Bij elk foutje wordt je op je

vechten voor eigen rechten is. Dan moeten

genoeg problemen aan hun hoofd hebben.

vingers getikt. Mensen zeggen dat ze alles al

we ook begrijpen dat anderen ook hun rech-

Maar je hebt natuurlijk ook uitzonderingen.

hebben verloren, dat ze alleen nog hun eer

ten hebben en ze dat gunnen.”

Mensen die graag iets willen betekenen, die

hebben. Als ze die ook verliezen, waar moeten ze dan voor leven?“

Rotte appels in de media

helpen

om

moeilijke

graag aan de bestrijding van discriminatie willen werken. Deze mensen begrijpen dat ze zelf al gediscrimineerd worden, daar wil-

“Voor Koerden is dit taboe, in het Koerdisch

“Je hebt veel ruimdenkende mensen in onze

len ze niet zelf aan bijdragen. Op dat soort

heet dat ayba. Ayba betekent schande, daar

gemeenschap, maar ook een aantal rotte ap-

mensen moet je je richten. Verder is het

moet je het niet over hebben, dat moet je

pels. Onder de jongeren zie ik twee soorten:

belangrijk dat je niet één bijeenkomst or-

niet zo doen, moet je niet zo laten zien. Dit

de jongeren die niets te maken willen heb-

ganiseert, maar meerdere. Deze bijeenkom-

woord, taboe, heeft een grote betekenis. Je

ben met hun achtergrond, die zichzelf hier

sten, de open discussie, dat helpt. Mensen

praat niet over homoseksualiteit, dat is ayba!

proberen te vestigen en de jongeren die met

kunnen dan hun mening uiten, vragen stel-

En zelfs als je dat weet dat de buurjongen

veel traditionele waarden zijn opgevoed en

len, nadenken: ‘Wat als dat je zoon is? Durf

een homo is, so what? Daar moet je het niet

zich nog harder tegenover homoseksualiteit

je hem wel te verstoten, durf je hem wel te

over hebben. Je mag dat woord niet zeggen.

opstellen dan de ouderen. Juist die laatste

doden?’. Dat maakt mensen wakker. Ze moe-

Dan zeggen de mensen: “Ah, ayba! Laat

groep is de oorzaak van de negatieve be-

ten bewust worden dat er een probleem is.

maar, dat is niet ons probleem.”. Maar als het

richten in de media. De media duwt daar-

De liefde van ouders voor de kinderen moet

wel jouw probleem is, dan is het zoer ayba,

mee de hele gemeenschap in de hoek. Bo-

belangrijker worden dan de angst voor het

grote schande…”

vendien: als iemand tegen jou zegt, je bent

onbekende.”

slecht, dan zeg je, wacht, ik zal je laten zien “Tijdens de Changemakersbijeenkomst zei

hoe slecht ik ben.”

één van de vrouwen: “Homo’s moeten verdwijnen uit de gemeenschap.” Ik zei tegen haar: “Shame on you, ayba…”. “Het is ayba dat we hierover praten!”, antwoordde ze. “Nee,” zei ik, “het is de realiteit. Het is ayba dat jij er zo over denkt. Jij bent opgeleid, jij weet wat

28

29

2.3 Eritrea: Gewoon niet bespreekbaar

“Deze vrouw was een voorzitter van de Eritrese Vrouwen Vereniging en was zo

Mannen zijn in Eritrea sterk en homo’s bestaan niet

boos, dat ze naar Duitsland, waar de Eu-

Feiten & cijfers

ropese koepelorganisatie zich bevindt, te-

“Weet je, niet alleen Eritrea, maar heel Af-

lefoneerde. Ze klaagde dat de trainers een

rika is ‘mannenland’. Daar past ook geen

Eritrea was tot enkele decennia geleden een provincie van Ethiopië. Pas sinds 1991 is het

voorlichting over homoseksualiteit gaven.

homoseksualiteit bij. De mannen moeten

land onafhankelijk en in 1993 door de VN erkend. Toch blijven de spanningen tussen bei-

De hele situatie werd daarmee op de spits

sterk zijn, mogen niet huilen, niet zwak zijn,

de landen voortduren. Aan het eind van de jaren negentig brak er weer een nieuwe grens-

gedreven en besloten werd dat er verder

mogen geen psychiatrische behandeling

oorlog van Eritrea met Ethiopië uit. In Nederland wonen momenteel circa 10.000 Eritrese

geen voorlichtingen over homoseksualiteit

ondergaan. Zwaktes, problemen, die moet

vluchtelingen. De Eritrese bevolking kent negen etnische groepen, waarvan de Tigrinya het

gegeven mochten worden door de organisa-

je zelf oplossen. ‘Doe gewoon, je bent al gek

grootst is. Het merendeel van de bevolking is christen (60%) of moslim (soennitisch, 40%).

ties. Het zou onze taak niet zijn en ook niet

genoeg’. Maar we zijn ook maar mensen,

in onze statuten staan. De Eritrese organisa-

toch? ‘De homo’ bestaat in Eritrea dus

ties zetten zich wel in voor mensenrechten,

‘niet’, maar als mensen hier überhaupt over

maar dit geldt blijkbaar niet voor homorech-

praten, dan zeggen ze: “Ben je ziek? Ben je

ten... dat zou een individueel probleem zijn,

niet lekker of zo? Je hebt een afwijking!”. Dan

niet een probleem van de vrouwen.”

ben je ineens te tolerant voor ‘dit gedoe’.”

“De organisatie werd dus opgedragen om al-

“Mensen geloven niet dat je ermee geboren

leen zaken als vrouwenemancipatie of vrou-

wordt, in hun ogen is het een ziekte. Een

wenonderwijs of opvoeding te behandelen.

vloek van God. Je moet bewijs hebben, een

De dames die door VON getraind waren,

medisch onderzoek laten doen. Pas als je

stopten met voorlichting geven. We hebben

bewijs hebt vanuit onderzoek, dan heb je

nog wel contact gehad met Radar en met

misschien wat te vertellen. En lesbiennes?

Rotterdam Verkeert over de Dialoogweek

Ha! Dat kennen mensen helemaal niet. Dat

Changemaker Ellen Godiva “Ik ben een changemaker van Eritrese afkomst en al meer dan 20 jaar in Nederland. Als trainer werk ik met Eritrese vrouwen om hun empowerment en emancipatie in Nederland te stimuleren. Ik ben vanaf 2008 bij VON als changemaker aangesloten en actief.”

‘Als je homoseksualiteit wilt bespreken moet je bewijs leveren dat het bestaat!’

Als er geen bewijs voor is, bestaat het niet kind was die vertelde dat hij gay is?” ant-

waarin dit onderwerp werd behandeld. Tja,

bestaat niet, dat kan niet. Sommige jon-

“Na een van de Changemakersbijeenkoms-

woordde ze: “Ik zou meteen met hem naar

dat zijn dan de organisaties die zich tegen

geren kennen misschien het woord, maar

ten waar met een groep Eritrese vrouwen

de dokter gaan, om hem te laten testen,

discriminatie en voor gelijke behandeling

de ouderen zeker niet. Zelfs zij die het woord

onder andere over homoseksualiteit was

om psychologisch onderzoek te laten doen.

inzetten... sommige mensen willen gewoon

kennen, weten meestal niet wat het in-

gesproken, ontstond ineens veel ophef.

Nee, ik zou het nooit accepteren, hij is ziek!”.

niet erkennen dat het bestaat. Ze verzetten

houdt: “Hoe kan dat nou, hoe doen ze het?”,

Hetgeen we besproken hadden in de bijeen-

Deze vrouw was zo tegen homoseksualiteit

zich zo ontzettend, dat ze voorlichting niet

zo zouden de meesten reageren.”

komst bleek onverwacht een eigen leven

dat ze later de trainer benaderde en stelde

eens toelaten.”

te leiden. In de bijeenkomst was er discus-

dat de trainer geen enkel bewijs had dat ho-

“Hoe zou je een homo kunnen herkennen?

sie geweest, omdat mensen verschillende

moseksualiteit in Eritrea bestaat. Ook bij een

Die trouwen meestal wat later. Ze trouwen

meningen hadden. Een aantal van de vrou-

andere voorlichting waarbij dit soort onder-

natuurlijk wel, maar hun huwelijk is niet

wen was open minded en wilde graag over

werpen werd besproken was ze aanwezig en

echt gezond of gelukkig en als de vrouw

dit vraagstuk praten. Maar er was ook een

protesteerde ze dat de trainer geen enkel

erachter komt, zal ze willen scheiden. Dat

vrouw die daar zeer op tegen was. Op de

bewijs had. Ook al antwoordde de trainer dat

gebeurt dus wel. Over het algemeen is het

vraag: “Maar wat zou je doen als het jouw

ze geen bewijs hoefde te hebben.”

beeld van homo’s dat ze zwak zijn, vrouwelijk, machogedrag vermijdend. Zo worden ze

30

31

ook herkend. Je ziet het aan hun gedrag. Na

“Veel is dus onwetendheid. Maar ook al zijn

al die jaren in Nederland kan ik ze daaraan

van de cultuur. Terwijl het niet meer past

homoseksuelen hier overal te zien, sommi-

“Mensen willen er niet over praten. Daar be-

herkennen. Ze zijn dan wat meer zachtaar-

bij de plek waar ze wonen en bij de tijd. Per-

gen denken dat ze alleen te zien zijn omdat

moei je je niet mee, het is niet jouw zaak,

dig, beleefd, vriendelijk.”

soonlijk beschouw ik het als belemmering

dit nu eenmaal Nederland is. Dat zullen ze

je houdt je niet bezig met dit onderwerp,

voor de emancipatie en integratie van de

wel accepteren, maar ik denk niet dat ze het

het is jouw taak niet. Zelfs niet als je het

“Ik denk dat de homofobie in Eritrea voort-

Eritrese vrouwen. Ze worden gereduceerd

zouden accepteren als hun zoon of dochter

probeert te bespreken als onderdeel van de

komt uit de angst dat homoseksualiteit zich

tot een bepaald beeld in plaats van een in-

zou vertellen homoseksueel te zijn. Bij de

mensenrechten. Nee, dat zien de mensen

zou kunnen uitbreiden, dat als eentje het is

dividu te zijn. Een lange rok, klederdracht,

Nederlandse gays zouden Eritreërs niet

niet als mensenrechten. Het is een individu

en als mensen het accepteren binnenkort

niet te hoeven leren, geen opleiding… dat

positief zijn, maar zich er wel bij neerleggen.

dat wordt geaccepteerd door de gemeen-

alle jongens homo zullen zijn. Zulke ge-

hoort bij het traditionele beeld. Geen keuzes

Maar iemand uit Eritrea, of nog erger, een

schap of niet en het is niet de taak van een

dachten hebben de mensen. Dus dan gaan

mogen maken. Niet kunnen werken. Als je te

eigen kind? Die zouden ze afstoten. En niet

vereniging om dat aan te kaarten. Voorlopig

ze het vermijden in plaats van proberen te

veel vasthoudt aan de traditie, dan beperkt

alleen de jongen of het meisje, maar ook de

wordt dit vraagstuk met rust gelaten. Onder-

begrijpen. Het is ook de angst dat er geen na-

dat je in je ontwikkeling. Dat beperkt ook de

ouders: de hele familie zou worden afgesto-

werp gesloten. Ik denk bij mezelf, wat is dat

komelingen meer zouden komen. Daarnaast

integratie in de nieuwe maatschappij.”

ten. De ouders zouden voor altijd bekend zijn

nou? Dat klopt niet. Maar ik weet ook dat

heeft het ook te maken met geloof: het is

als ‘de moeder van die en die’ of ‘de vader

de regering bang is dat er asielverzoeken

door God verboden, het mag niet. In Eritrea

“Je ziet ook dat mensen die weinig opleiding

van die en die’. Dan krijg je dat iedereen zegt:

van Eritreërs in Europa worden gedaan op

moet je je als man macho gedragen en de

hebben gehad, helemaal niets doen om hier

“Oh, daar heb je die moeder van de homo..!”.

basis van homoseksualiteit. Er is al een aan-

vrouw heeft, zoals het spreekwoord zegt, als

te integreren. Omdat je de nieuwe taal niet

Dat is zo hatelijk… vrouwen zouden tijdens

tal gevallen bekend en de regering krijgt

enige recht het aanrecht. De man zorgt voor

leest, geen boeken leest, geen krant leest, be-

bijeenkomsten op deze manier over de

verwijten vanuit Europese landen. Als blijkt

het inkomen, de vrouw zorgt voor de kin-

grijp je ook niet wat er gaande is in het land.

moeder spreken, waardoor zij snel afgezon-

dat de rechten van homoseksuelen worden

deren. Hoewel ook niet altijd: veel mannen

Je begrijpt dan ook eigenlijk niet wat mensen-

derd zou raken. Mensen worden dan niet

geschonden, is dat in strijd met de mensen-

komen hun verantwoordelijkheid niet na om

rechten zijn, wat dat in houdt. Je kunt er over

gewelddadig, maar ze gaan pesten. Dat is

rechten in Eritrea. Het zou de regering in

te zorgen voor het inkomen. De meeste vrou-

praten, maar écht begrijpen doe je het niet.

hetzelfde als je dochter of zoon met iemand

een kwaad daglicht zetten. Ik kan me ook

wen zijn alleenstaande moeders! In elk geval

Bovendien kan je alleen functioneren bin-

uit een andere cultuur zou trouwen. Dan

wel voorstellen dat ze er moe van worden

zijn de genderrollen en de beelden van man

nen je eigen gemeenschap. Het is alles wat

zouden de mensen vragen: “Jij bent toch de

verwijten te krijgen voor zaken die ver van

en vrouw duidelijk. Daar valt niets tussen te

je hebt. De traditie, de culturele regels van je

schoonmoeder van die Surinamer?”of: “…van

de waarheid staan.”

zoeken. Homoseksualiteit past dan bij geen

gemeenschap is alles waar je je aan houdt. En

die Marokkaan?”.”

enkele beleving.”

je verzet je tegen alles wat anders is, alles wat

Homofobie als onderdeel van de culturele bagage

je niet begrijpt. Als het te dichtbij komt, wordt

“En in Eritrea? Ik denk dat als daar iemand

het een vijand van je.”

openlijk gay zou willen zijn, de omgeving

De andere generatie, het andere denken

hem dat onmogelijk zou maken. In Eritrea

“Gelukkig is de tweede generatie anders. De

“Ik denk wel dat Nederland een positieve

zijn de mensen toch bewuster dat het niet

jonge Eritreërs zijn veel ruimdenkender, die

“Hier in Europa is het omgekeerd, vrouwen

invloed heeft op hoe de Eritreërs tegen ho-

mag en weten ze dat de wet het niet toe

hebben geen enkel probleem met homo-

zorgen voor het inkomen én voor hun kin-

moseksualiteit aankijken. Ik denk dat het

laat. Hij zou het echt stiekem moeten doen,

seksualiteit. Ze accepteren eigenlijk alles.

deren. Dan vraag ik mijzelf af: welke tradi-

goed is dat Eritreërs het in het echte leven

anders zou hij in moeilijkheden belanden.

Je ziet geen verschil met de Nederlanders.

ties willen zij nog behouden? Dit is ook iets

zien. Het bestaat en je hoeft niet er niet over

Als iemand het kenbaar zou maken, zou hij

Maar ze hebben ook een dubbel leven hier

wat jongeren zich afvragen. Toch zie je dat

te zwijgen, het bestaat gewoon. Ze zien de

voor gek worden verklaard en worden gene-

in Nederland. In Nederland leren ze tolerant

zelfs diegenen die gestudeerd hebben, nog

homoseksuele mensen, dat ze er zijn, dat ze

geerd.”

vasthouden aan tradities. Het is onderdeel

goed kunnen functioneren, dat er is niks mis mee is. Het zijn gewone mensen!”

32

33

te zijn en thuis zijn ze anders. Ik heb medelijden met hen. Ik zie dat er tussen ouders en

ginnen voor zichzelf, met kleine projecten,

jongeren te weinig wordt gecommuniceerd.

kleine ondernemingen. Je ziet dat de vrou-

Jongeren kunnen toch geen voorlichting aan

wen daar daardoor veel verder zijn dan hier.”

Bestaat het echt niet of willen we het niet zien?

Individuele keuze gaat voor en voorlichtingen zijn belangrijk!

“Hier stellen veel Eritreërs dat homoseksua-

hun ouders geven over dit onderwerp?” “Hier hebben veel vrouwen een uitkering en

liteit niet bestaat, maar ik ken iemand die

“We gaan binnenkort weer bijeenkomsten

“De ouders zijn over het algemeen traditio-

dat is heel weinig. Je kan daarvan overleven,

openlijk homoseksueel is. Hij komt altijd naar

organiseren. We gaan gewoon door. Bin-

neel en vrij autoritair. Wat ik zie in de opvoe-

maar het is te weinig om nog andere dingen

de feesten en je kan het zien. Maar hij wordt

nenkort zullen we de organisatie Rotterdam

ding van veel Eritrese ouders, is het alles of

te doen. Ze zijn daarom beperkt in hun mo-

voor gek verklaard: mensen zeggen letter-

Verkeert benaderen. Het is het Rotterdamse

niets principe: óf ze doen alles voor hun kind,

gelijkheden. Een opleiding volgen kost geld,

lijk: “Ah ja, je bent gek!”. Die jongen wordt

kenniscentrum voor homo-emancipatie en

óf hij/zij mag helemaal niets. Daarnaast zie je

een taaltraining in Rotterdam is nog gratis,

gewoon niet serieus genomen. Hij wordt be-

ze geven ook voorlichtingen en organiseren

dat diegenen die een traditionele opvoeding

wij geven in onze organisatie bijvoorbeeld

schouwd als een dorpsgek! Maar hij doet ook

bijeenkomsten om de dialoog te starten

krijgen zich meer verbonden voelen met de

taallessen die de vrouwen hard nodig heb-

zo overdreven, zo overdreven vrouwelijk. Op

over deze onderwerpen. Binnenkort willen

culturele tradities en traditionele opvatting-

ben, maar je moet er wel naar toe en dat

de feesten gaat hij dansen met de vrouwen

we samen een bijeenkomst houden en deze

en. Deze jongeren moeten schipperen tus-

kost geld. Het is aan jou persoonlijk om de

en gedraagt zich zo over de top, dan lachen

keer mannen uitnodigen, minder vrouwen.

sen de thuiswereld, de buitenwereld en de

aangeboden kansen te pakken. En ik denk,

de mensen hem gewoon uit.”

We waren zelfs benaderd door een aantal

schoolwereld. Deze jongeren hebben mees-

we zitten in Europa... we zouden veel verder

tal dezelfde afkeer tegen homoseksualiteit.

moeten zijn dan in Eritrea! Maar de mensen

“Ook in Eritrea, lang tijd geleden in de stad

lie het niet meer? Waarom stop je met voor-

Terwijl diegenen die vrij zijn opgevoed hun

hier zijn meer bezig met overleven.”

waar ik woonde die aan de kust ligt, was ik

lichting geven?. Wij hebben het ook gezien,

bevriend met een jongen die homo was. Dat

het bestaat, dus waarom kunnen we hier niet

“Een opleiding volgen helpt zo veel in je

was natuurlijk allemaal stiekem, we hebben

meer over discussiëren?”. Dus je ziet, de een

persoonlijke ontwikkeling. Ik heb het ook

er nooit over gepraat, maar ik wist het. Ik was

zegt: “Het bestaat niet, houd je mond, stop

“Ik denk dat de volgende generatie anders

gedaan. Overdag werken, ‘s middags naar

toen erg jong, 15/16 jaar, dus ik sprak niet er

er mee.” en die ander zegt: “Ja, het bestaat

met homoseksualiteit of dergelijke onder-

school om mijn taal te verbeteren en ‘s

over. Hij had een relatie met zijn buurman. Ze

wel, we willen hier over praten.”. Mensen wil-

werpen zal omgaan dan de oudere generatie.

avonds weer naar school. Dat heb ik tien

waren altijd samen, samen dingen doen, niet

len de discussie voeren en in dialoog gaan.”

Hier en overal. Ook in Eritrea. Veel dingen in

jaar gedaan. Dan ga je automatisch anders

zo zeer hand in hand lopen, maar wel altijd

Eritrea zijn veel verder ontwikkeld dan in de

denken over verschillende onderwerpen.

bij elkaar. En de omgeving wist het, maar er

“We willen mensen laten praten over waarom

gemeenschap hier. Ook de vrouwen. Zie je,

Het helpt je veel dingen op een helderdere

werd niet over gesproken. Je besprak het niet

ze het eens zijn of niet eens zijn. Als resultaat

de vrouwen die hier steken te weinig energie

manier te zien. Ook homoseksualiteit.”

eigen partner kiezen. De ouders hebben dan niets te vertellen.”

mannen die zeiden: “Waarom bespreken jul-

thuis, of met je vriendinnen, maar je wist het

moeten mensen bewust worden dat het een

in hun eigen ontwikkeling. Ze gebruiken de

gewoon. En het was ook niet zo dat iemand

eigen keuze is van leven. En dat je het moet

kansen die hier zijn niet. Hier zijn zo veel mo-

werd verstoten. Volgens mij zijn de mensen

accepteren. Je kan niet de keus van iemand

gelijkheden en veel vrouwen weten dat niet

in de steden aan de kust, bij de havens, toler-

belemmeren. Het is zijn leven. Dat mensen

eens. Ze werken alleen maar en de rest van

anter. Het wordt sneller geaccepteerd. Deze

het recht hebben om te kiezen. Dat het

de tijd besteden ze aan familie. De Eritrese

steden zijn meer cultureel en open. Ze zijn

mensen zijn met gevoelens en als je dat niet

vrouwen investeren weinig tijd in zichzelf. In

gewend aan verandering, aan nieuwe din-

accepteert, die gevoelens niet zomaar stop-

Eritrea zijn de vrouwen actiever in organisa-

gen.”

pen. Mensen moeten bewust worden dat ze

ties, ze leren, doen computerwaardigheden

hun leven kunnen invullen zoals zij dat wil-

op, volgen een opleiding. Veel vrouwen be-

len. Dat geldt niet alleen voor dit onderwerp, maar voor hun hele leven. Je hebt de keus om vrij te leven.”

34

35

2.4 Iran: Praten over mensenrechten over mensenrechten. Dat je keuzes hebt en

wordt belemmerd door de gemeenschap,

de ander ook. Dat je in je eigen leven keuzes

door de sociale controle. Dat mensen be-

kunt maken en de keuzes van de anderen

Iran is ongeveer 40 keer groter dan Nederland met circa 65 miljoen inwoners, waarvan 12

hoefte hebben aan contacten binnen de

moet accepteren. En dat het hier anders

miljoen in Teheran, de hoofdstad van Iran. De bevolking is merendeels moslim (sjiitisch).

eigen gemeenschap en aan eigen cultuur is

le-ven is, met andere regels. Of je dat ac-

Sinds de islamitische revolutie zijn 3 tot 5 miljoen burgers het land ontvlucht.

prima, maar het moet ook mogelijk zijn om

cepteert of niet: het gaat gewoon door. Ik

individuele keuzes te maken. Om je tradi-

denk dat deze bewustwording erg belangrijk

De Iraanse gemeenschap is een van de grootste vluchtelingengroepen in Nederland. Er

ties, je cultuur kunstmatig voort te zetten

is. Het is zo goed dat VON bijeenkomsten en

wonen momenteel circa 31.000 Iraniërs in Nederland. De eerste Iraanse vluchtelingen kwa-

in Nederland heeft geen zin. Je moet ook

besprekingen organiseert. Je kan op een ei-

men naar Nederland naar aanleiding van de islamitische revolutie in Iran in 1979 toen sjah

leven in de maatschappij. Je moet je leven

gen manier binnen de eigen gemeenschap

Mohamed Reza Pahlavi werd verdreven door ayatollah Khomeini. Sindsdien is Iran een Isla-

voortzetten. Je wordt toch al te vaak beoor-

belangrijke dingen bespreken, voor advies de

mitische Republiek. Homoseksualiteit is een bekende grond voor asiel van Iraniërs.

deeld om wat je draagt, hoe je eruit ziet, om-

anderen te vragen. Ik vind echt dat dit soort

dat het zogenaamd tegen de cultuur of nog

onderwerpen naar voren moeten worden ge-

erger, tegen het geloof is.”

bracht, om het bespreekbaar te maken.”

Changemaker Marzieh Dadvar

“Ik had hier een keer een lange discussie

“Het organiseren van deze bijeenkomsten

“Mijn naam is Marzieh Dadvar. Ik woon in Nederland sinds oktober 1987. Ik ben in aanraking

over. Ik ging naar een bijeenkomst over het

kost wel veel energie, maar die is niet verlo-

gekomen met VON via de verschillende aangesloten Iraanse (vrouwen)organisaties. Sinds

geloof. Daar zaten vrouwen mooi gekleed,

ren gegaan. Het wordt langzaam bespreek-

begin dit jaar ben ik ook bestuurslid van VON. Als je het tegengaan van onrechtvaardigheden

feestelijk en ik kwam rechtstreeks uit mijn

baar. Mensen worden ook bewuster van hun

en opkomen voor de basisrechten van de mens Changemakerwaardig noemt, dan ben ik

werk: ik had een broek aan. Nou, vertelde

gedrag. Mensen erkennen nu dat het wel

van huis uit een changemaker. Ik ben van mening dat je een changemaker bent als je niet

die priester op een gegeven moment heel

bestaat, maar ze accepteren het nog niet.

alleen het zelfbeschikkingsrecht van het individu accepteert en respecteert, maar deze ook

afkeurend: “Er zijn vrouwen die hun haar kort

Toch is dat al een beter uitgangspunt voor

bewaakt en indien nodig daarvoor vecht. Dat is de meest belangrijke waarde die ik van mijn

knippen en een broek dragen…”. Naar mijn

de volgende stap. En de nieuwe generatie

vader heb meegekregen.”

mening heeft je kleding misschien iets met

heeft het al geaccepteerd, de oude genera-

je cultuur te maken, maar weinig met het

tie vraagt meer werk. De ouderen zouden

geloof. Nou, hij probeerde mij te overtuigen

juist meer in zichzelf moeten investeren,

dat cultuur en geloof één en hetzelfde ding

vooral in een algemene opleiding. Zodat

zijn: dat je ze moet zien als één. Nee, voor

ze zelf kunnen lezen, dat ze nieuwsgierig

mij niet, dat zijn twee heel verschillende din-

worden, dat ze gaan nadenken en nieuwe

gen en ik kan dragen wat ik wil.”

kennis zoeken. Zo emancipeert de mens,

“Praten over homoseksualiteit is praten over mensenrechten.”

Iran verbiedt homoseksualiteit, maar niet transseksualiteit

die zich vrouwelijk gedroegen. Het concept vrouwelijke homoseksualiteit, lesbiennes, bestond helemaal niet, of dat heb ik toen

zo wordt hij kritischer en minder bang voor

“Homoseksualiteit is verboden en strafbaar

niet meegekregen. Mensen begrepen het

het ‘andere’ en ‘onbekende’. Zo leer je ook

in Iran. Vroeger hoorde ik wel dat er man-

niet en erkenden het niet. Op dit moment is

de ‘ander’ te accepteren, zelfs als je hier zelf

nen zijn die jongens leuk vinden en dat ze

dat wat bekender geworden, door moderne

heel anders over denkt.”

seksuele relaties met jongens hadden. Dat

communicatiemiddelen, door gebruik van

om moeilijke onderwerpen te bespreken. Ze

werd wel als schande beschouwd, maar niet

internet en social media, maar het blijft be-

helpen ons bewust te maken, na te denken

als homoseksualiteit. Ook waren er jongens

perkt tot gesloten, kleine kringen.”

Emancipatie is acceptatie “De bijeenkomsten zijn heel goed voor ons,

36

Feiten & cijfers

“Het is duidelijk dat het individu zijn, vaak

37

“Over het algemeen zijn homo’s in Iran niet

gaat alles in principe goed, ze hebben een

bekend en niet aanwezig. De tegenwoordige

“In jongere, seculiere kringen in Iran worden

“Toch, ondanks de negatieve opvattingen,

goede werkrelatie, maar daar buiten wordt

verschijning van homoseksualiteit wordt als

de issues van sociale problematiek, zoals

was en is homoseksualiteit wijdverbreid en

contact met diegene vermeden. En wat als

gevolg van slechte Westerse invloeden gezien.

homoseksuele relaties, wel besproken. De

hebben ook heteroseksuele mannen wel

een kind binnen een gezin zou zeggen dat

Het is zogenaamd een trend en je kunt er door

homo’s, de zogenaamde evachohar in het

eens een avontuurtje met jongens. Wat dat

hij of zij gay is? Hoe zou daarop worden ge-

worden beïnvloed, er mee worden besmet

Farsi, worden af en toe ‘gespot’ in Iran. De

betreft is Iran een hypocriet land. Volgens de

reageerd? Wordt die ook geaccepteerd? Dus,

als het ware… En, zoals ik al zei, homoseksua-

Iraniërs denken ook meestal aan een be-

Iraanse regering zijn er geen homoseksue-

toch, achter die oppervlakkige acceptatie,

liteit is strafbaar in Iran, dus het wordt zowel

paald type uiterlijke kenmerken, zoals kleur-

len in Iran en mensen met homoseksuele

zit er een bepaalde gedachte. En wanneer

wettelijk als maatschappelijk niet geaccep-

rijker gekleed, gedragen zich meer vrou-

uitingen zouden moreel corrupt zijn. Maar

het in de eigen familie zou gebeuren? Dan

teerd. Jongeren en intellectuelen, en vaker

welijk, gebruiken veel gebaren. De mensen

langzaam verandert Iran ook. De laatste

betwijfel ik of men daar ook met veel respect

diegenen die in de grote steden wonen, zijn

denken dat ze het altijd kunnen zien als ie-

jaren wordt steeds meer over seksualiteit in

mee zal omgaan.”

meestal goed bekend met internetapplicaties

mand homo is. Als iemand verdacht wordt

het algemeen gesproken. De jonge genera-

zoals Facebook, Youtube en MSN Messenger.

van ‘anders’ zijn, zal in zijn omgeving veel

tie spelen hierin een grote rol. Soms zie ik in

“Men bekijkt het vraagstuk toch als iets wat

Op het internet is het onderwerp niet te ver-

geroddeld worden; hij zal vaak worden ge-

Nederland jongeren die uit Iran komen en

niet normaal is. Normaal is dat je op een

mijden. De mensen kunnen de ontwikkelingen

pest en hij krijgt moeilijk een baan. Maar

zie dat ze veel opener zijn dan diegenen die

andere sekse valt. Je aangetrokken voelen

in de wereld nu ook veel beter volgen omdat

ongeacht iemands geaardheid, wordt ieder-

hier al langer verblijven. In Iran is de vooruit-

tot dezelfde sekse is niet natuurlijk, denken

de wereld veel ‘kleiner’ is geworden door in-

een ‘verplicht’ door de samenleving om te

gang in de maatschappij steeds zichtbaarder

mensen. Terwijl er voldoende voorbeelden

ternet. Het is beter en sneller bereikbaar en

trouwen en een gezin te stichten.”

en ook niet meer te stoppen.”

van homoseksualiteit zijn in de natuur zelf.

transparanter. Hierdoor zijn sociale issues ook

Dezelfde benadering zie je ook in ‘gewone’

beter zichtbaar geworden en tegelijkertijd ook

“Transseksualiteit, aan de andere kant, is

bespreekbaar. Toch blijft dit onderwerp nog

wel toegestaan. Jezelf laten ‘ombouwen’ tot

steeds beperkt tot bepaalde kringen, omdat

man of tot vrouw - het maakt dan ook niet zo

niet iedereen toegang heeft tot de moderne

veel welke sekse het betreft - is wel mogelijk

media.”

in Iran. Het wordt zelfs vergoed door de ziek-

“De meeste Iraniërs doen hier alsof ze hele-

Accepteren, maar niet respecteren?

relaties. De gemeenschap heeft hier ook bepaalde sociaal-culturele regels voor waarbij de man- en vrouwrollen vrij duidelijk omgeschreven zijn.”

tekostenverzekering, als je die natuurlijk

maal volledig geïntegreerd zijn. Maar af en

“Het zijn vaak de oudere mensen die zich

hebt. Dat is altijd al zo in Iran geweest. De

toe hoor of zie ik gevallen waardoor ik me

negatief over homoseksualiteit uitlaten. De

maatschappij kijkt er anders tegen aan dan

afvraag op dat echt zo is. Veel Iraanse Ne-

gangbare houding tegenover homoseksuali-

tegen de homoseksualiteit. Het is niet straf-

derlanders zeggen dat ze niets tegen een

teit is dat het een ziekte is, het is vies, het

baar om je geslacht te veranderen. Wanneer

homo of lesbienne hebben, maar de vraag

‘ontstaat’ door de slechte invloed van an-

je lichaam te veel aan andere hormonen

is: kijken ze niet anders naar ze? Hebben

deren. Er zijn mensen die zich niet op deze

heeft, is het mogelijk om het lichaam ‘om

ze niet ergens diep van binnen een gevoel

manier over homoseksualiteit uitlaten, maar

te bouwen’ zodat de hormonenverhouding

van minachting tegen ze? Ik weet dat veel

accepteren doen ze ook niet. Ook mijn moe-

klopt. Het is niet iets waar men hardop over

Iraniërs homoseksuelen wel accepteren,

der zegt soms: “Ik beledig deze mensen niet,

praat of wat wordt aangemoedigd, het is niet

maar eigenlijk niet respecteren. De waar-

dat mag ook niet van het geloof, maar het

100% maatschappelijk geaccepteerd, maar

dering van de mens als zodanig ontbreekt.

blijft wel erg…”.”

het lijkt op een vorm van ‘gedoogbeleid’, het

Alles wordt dan bekeken door het prisma van

is toegestaan. Terwijl homoseksualiteit niet

zijn geaardheid. Om een voorbeeld te geven:

is geaccepteerd en niet wordt gerespec-

als iemand een homoseksuele collega heeft,

teerd.”

38

39

“Toch ken ik zelf een aantal Iraniërs die

de vorm van ‘geweldloos communiceren’

openlijk voor hun homoseksuele geaardheid

uit, begeleid door een expert op dit ge-

echt persoonlijk wordt. Het verschil in de

uitkomen. Over het algemeen zie je dat de

bied.”

antwoorden, vóór en na, zag je vooral in de

“Jongeren zijn in dit opzicht veel makkelijker

antwoorden op het verzoek: ‘Schrijf op hoe

dan de ouderen. Ze zijn staan ook dichterbij

jongeren anders omgaan met dit onderwerp, makkelijker dan de oudere generatie

“Voor de eerste keer hadden we in de groep

je over homoseksualiteit denkt.’. Vóór de

de Nederlandse maatschappij via de eigen

Iraniërs. Grofweg kun je de jongeren ook

mannen zitten, normaal wonen alleen vrou-

bijeenkomst zag je er een aantal uitspraken

vriendenkring, school, internet, et cetera. Ze

in twee groepen verdelen: de eerste is de

wen de bijeenkomsten bij. Ik denk dat het

zoals, ‘het is niet goed omdat er geen kin-

observeren en maken de maatschappelijke

groep jonge intellectuele Iraniërs, de tweede

belangrijk is dat we een gemengde groep

deren komen’, ‘weet niet zo veel van, dus ik

ontwikkelingen eigen. Velen, net als mijn

groep zijn diegenen die van hun ouders de

hadden met een paar nieuwe mensen er

weet niet wat zou ik er mee moeten doen’,

dochter, halen hun schouders op als hen

Iraanse tradities meegekregen hebben. De

bij. Je zag tijdens de bijeenkomst dat som-

‘ik had er vroeger echt moeite mee, nu niet

wordt gevraagd naar hun mening over homo-

eerste groep beschouwt uitkomen voor je

migen het niet graag over het onderwerp

meer zo veel’. In de evaluatieformulieren na

seksualiteit: “Homoseksualiteit? Ja, so what?”.

homoseksualiteit als een mensenrecht. Zij

wilden hebben, ze vinden het een moeilijk

de bijeenkomst, zag je dat de antwoorden

Ik stond ook een keer verbaasd te kijken toen

accepteren en respecteren homoseksual-

vraagstuk en wilden er niet veel over kwijt.

verschilden van de eerste formulier. Eerst

mijn dochter vroeg: “Wat zou jij ervan vinden

iteit. De tweede groep van jonge Iraniërs

Maar na de bijeenkomst en in de pauzes be-

waren er veel twijfelende mensen, terwijl na

als ik op een meisje viel?”. Nou, dacht ik, het

heeft meestal niet zo veel ervaring of con-

discussieerden ze het druk onder elkaar. Het

de afloop de reacties veel positiever waren.

zou mij verrassen, ja, maar uiteindelijk, denk

tact met mensen met een andere seksuele

was een succesvol weekend dat uiteindelijk

Dat mensen die als het ware ‘zwevende kie-

ik, is liefde toch het belangrijkst. En ik sta al-

geaardheid. Ze uiten zich niet hardop nega-

interessant was voor iedereen, ondanks dat

zer’-gedrag vertoonden, die eerst niet hele-

tijd achter mijn kinderen, het maakt niet uit

tief, maar of daar respect te vinden is? Dit is

aan het begin mensen dingen vroegen als:

maal goed wisten wat zij hiervan moesten

welke keuzes ze maken. Ik wil dat ze geluk-

zeer de vraag.”

“Waarom krijgen we zoiets als ‘geweldloos

denken. Die zijn dus wel te beïnvloeden.”

kig zijn. Het grootste probleem van zulke

Geweldloos praten over homoseksualiteit

communiceren’? We zijn toch niet gewelddadig?!”.”

Vooruitgang zit in de jongeren

“Om de bijeenkomst te kunnen evalueren

40

situaties is waarschijnlijk voor ouders hoe ze het in Iran moeten ‘verkopen’. Hoe gaat de familie daar reageren? Persoonlijk, zou ik het gewoon vertellen, maar verder zou de

“Ik denk dat Nederland een positieve invloed

hebben we met vragenlijsten gewerkt:

“Ik denk niet dat er een verschil is in hoe

informatie vermoedelijk binnen de familie

heeft op de manier waarop Iraniërs over homo-

eentje vóór en eentje na de bijeenkomst. De

Iraniërs naar de Nederlandse of Iraanse

als geheim worden gehouden.”

seksualiteit denken. Maar ook andere moeilijk

vragenlijsten werden anoniem ingevuld om

gays kijken. De Iraanse wordt zelfs eerder

bespreekbare onderwerpen worden toeganke-

de kans op sociaal wenselijke antwoorden

geaccepteerd dan de ander. Ik denk dat het

“De tweede generatie Iraniërs is sowieso

lijker. Daarom gaan mensen hier flexibeler met

te verkleinen. Eén van de vragen luidde: ‘Als

grootste verschil in de persoonlijke opvat-

gewend om alle soort issues te bespreken,

de moeilijkere onderwerpen om en er wordt

je kind een homo blijkt te zijn, wat dan?...’

ting zit: als iemand überhaupt moeite heeft

zoals het hier in Nederland gewoon is. Je

ruimte geschept om deze te bespreken. Het

Op de beginformulieren zag ik dat een aan-

met homoseksualiteit, maakt het voor hem

ziet ook een sterke mensenrechtenten-

was ook goed om een training in het kader

tal mensen antwoordde dat ze wel moeite

of haar geen verschil welke nationaliteit die

dens in hun denken, de menswaarde is het

van het VON ‘Change for Freedom’ weekend

met deze situatie zouden hebben. Vanuit de

persoon heeft. Als iemand al tot acceptatie

belangrijkst voor ze. Kinderen vinden het

te organiseren. Ik vond het belangrijk om met

antwoorden kon je opmaken dat ze het niet

is gekomen, kan hij of zij iets meer moeite

normaal om vraagstukken zoals seksua-

Iraniërs tijdens deze training homoseksualiteit

als een psychisch probleem zien, maar wel

hebben met de homoseksueel van eigen

liteit, lichamelijke ontwikkelingen et ce-

openlijk te bespreken. Ik wilde wat openheid

als afwijkend. Anderen schreven op dat ze

afkomst. Dan krijg je het ‘liever ver van mijn

tera thuis aan tafel te bespreken. Zij begin-

creëren en mensen dieper laten nadenken.

met hun kind zouden willen praten en nog

bed show’ principe.”

nen, dan ga je automatisch met hen mee.

Een tweedaagse workshop is misschien niet

anderen dat ze het oké zouden vinden, dat

De eerste generatie leert ook vaak van hun

genoeg, maar je kan wel wat dingen aan

ze het gewoon zouden accepteren. Dan zie

kinderen. Anders blijf je achter. Kinderen

de kaak stellen. We voerden de training in

je hoe de mensen er over denken als het

41

zijn open en eerlijk als je wilt discussiëren en meepraten. Ze zijn bezig om de traditie los te

tussen de eigen cultuur en die van Neder-

koppelen van hun dagelijkse leven en zetten

land in. Ze willen open zijn, maar vaak blijven

de behoeftes van individuen centraal. Nu

ze in de marginaliteit. Dit is een moeilijke po-

hebben veel meisjes een vriend, net als hun

sitie voor iedereen. Dit vormt hun perspectief

Nederlandse vriendinnen. De vaders doen

op het leven.”

2.5 Turkije & Noord-Koerdistan: Vechten voor vrijheid en rechten voor bestaan Feiten & cijfers Noord-Koerdistan ligt in het Zuid-Oosten van Turkije met als belangrijkste stad Diyarbakr.

alsof ze het niet weten, maar de moeders zijn flexibeler. Zij gaan mee met de ontwik-

“Voor mij is praten over homoseksualiteit

Naar schatting wonen er circa 14 miljoen Koerden in Noord-Koerdistan. De eerste Koerdi-

keling van de kinderen. Mannen zijn de

praten over de mensenrechten. Tussen

sche vluchtelingen kwamen begin jaren ’80 naar Nederland naar aanleiding van de burger-

bewakers van de eer, dus ze mogen het ‘of-

Iraniërs heb je velen die hetzelfde uitgangs-

oorlog tussen de Koerden in Zuid-Oost Turkije die streden voor onafhankelijkheid en de

ficieel’ niet weten. Maar over het algemeen

punt hebben. Die vanwege hun eigen ge-

Turkse overheid. Lange tijd was het verboden de Koerdische cultuur en taal te uiten of te

zijn veel mensen aan een nieuwe uitdaging

schiedenis heilig in de mensenrechten

onderwij-zen in Turkije. Inmiddels zijn de regels iets versoepeld. In Nederland wonen circa

toe, dat brengt verandering met zich mee.”

geloven. Maar, velen zitten ook vast aan hun

80.000 vluchtelingen uit Noord-Koerdistan.

eigen tradities, eigen cultureel-religieuze “Persoonlijk zeg ik altijd dat ik niet het recht

patronen die verandering in denken en ge-

heb heteroseksuelen te vertellen met wie ze

drag belemmeren. De bijeenkomsten waar

een relatie moeten hebben, waarom zou ik

ik het eerder over had, kunnen juist helpen

dat wel bij homoseksuelen moeten doen?!

om van die patronen afstand te nemen, om

“Ik ben Sevda Kuran. Ik ben een Koerdische vrouw van 50 jaar oud en woon in Delft. Ik ben

Ik denk dat het probleem ligt in het feit dat

ze aan te passen aan de realiteit. Zeker als je

in 1989 uit Turkije gevlucht en leef sindsdien in Nederland als politiek vluchteling. Ik heb

wanneer in de cultuur alles zoals de gender-

het over religie hebt, en Iran is overduidelijk

een aantal jaar gewerkt als gezondheidsvoorlichter. Vanaf 2000 werk ik als pedagogisch me-

rollen is vastgesteld, alles wat anders is, om

een religieus land, wordt het moeilijker om

dewerker bij de kinderopvang. Ik ben al meer dan tien jaar actief bij verschillende organisa-

weerstand vraagt vanuit de gemeenschap.

een aantal vraagstukken van het leven an-

ties en bij activiteiten van VON. Als politiek vluchteling heb ik bij VON begrip, erkenning en

Zoals bij homoseksualiteit. Dat zie je vaak in

ders te bekijken. Veel dingen die sommige

aansluiting met andere vluchtelingen kunnen vinden. Als Changemaker ben ik bij VON op

traditionele culturen. Maar ik geloof er echt

mensen ontlenen aan religie, zoals de regels

alle thema’s met vluchtelingen werkzaam: huiselijk geweld, eerwraak en homo-emancipa-

heilig in dat er aan deze vastgeroeste tradi-

voor het leven en de maatschappij, staan

tie.”

ties een einde komt en de mens vrij zal leven,

helemaal niet letterlijk in de Koran, maar

zoals het hoort.”

omdat ze zo geïnterpreteerd worden valt

Praten over mensenrechten

er weinig over te discussiëren. Diegenen die

“Koerden vechten om vrijheid en het recht voor bestaan, maar toch hebben ze moeite om sommige rechten te accepteren.”

niet de religie, maar de mensenrechten als uitgangspunt in het leven nemen, zijn het waard

42

Changemaker Sevda Kuran

Cirkels van bewustwording in Noord-Koerdistan

Alle meningen hierover baseren zich op

“De mens ontwikkelt zich constant. Iraniërs

om energie in te steken als we verandering

maken ook een bepaald proces hier in Ne-

willen. Juist deze mensen hebben baat bij de

derland door. Onder de invloed van de om-

bijeenkomsten. Jouw taak is dan om ze zo ver te

geving, door te lezen, te observeren en door

krijgen om te luisteren en om na te denken. De

“In Noord-Koerdistan en Turkije wordt het

“Ik zeg altijd dat als je het bewustwording-

interactie met de samenleving krijgen ze een

verandering komt dan vanzelf.”

godsdienst: ‘dat mag niet van God!’ en de eer: ‘de eer wordt beschadigd!’.”

woord ‘homoseksualiteit’ niet zo vaak hard-

proces over homoseksualiteit observeert,

ander kijk op de werkelijkheid. Je moet ook

op gezegd: het is een taboe. Homoseksua-

dat je in gemeenschappen drie cirkels of

niet vergeten dat Iraniërs grotendeels een

liteit bestaat, natuurlijk, maar je praat er niet

fasen kan waarnemen. De eerste fase is ont-

hoogopgeleide groep zijn. Maar ze zitten ook

over. Totdat je ermee wordt geconfronteerd.

kenning: ‘dat hebben we niet, dat kennen

43

mensen verwijzen altijd naar de Koran, naar we onder ons niet’. De tweede fase is ac-

de religie. Denk ook even aan de ‘cirkels’,

alleen maar seks, zeggen ze. Dat is anders

ceptatie van aanwezigheid. Mensen praten

komsten uitgenodigd, maar ze worden ook

de bewustwordingfasen, dit is de fase van

dan tussen homo’s omdat er geen gevoe-

erover, krijgen informatie, zien dat ze er zijn,

niet meer aangevallen in deze kringen. De

denken dat het slecht is, vervloekt… het

lens zijn. En, natuurlijk mag niemand ervan

maar vinden homoseksualiteit nog steeds

manier waarop ze getolereerd worden, lijkt

komt ook omdat seks überhaupt een taboe

weten, terwijl mensen wel degelijk weten

slecht, ziekelijk, vies, een vloek van God. De

op de situatie tussen verschillende groepen

is. Seks met hetzelfde geslacht is een nog

dat het bestaat. De algemene opvatting is

derde fase is tolerantie. Mensen weten dat

vroeger in Nederland, tijdens de verzuiling.

groter taboe. Als mensen ook geen seksuele

dat jongens homo zijn, maar mannen niet.

ze er zijn, respecteren hen omdat het ook

Naast elkaar leven, maar verder geen con-

voorlichting krijgen, denken ze dat seks iets

Ze willen alleen anale seks ervaren. Daar

mensen zijn en omdat vanuit de religie en

tact en vooral niets met elkaar gemeen heb-

vies en zondigs is voordat je trouwt.”

worden vaak genoeg grappen over verteld.”

cultuur voorschrijft om hen te respecteren.

ben.” “Het woord ‘homo’, eşcinsel in het Turks, of

“Ik zal je één van deze grappen vertellen:

ibne wat eigenlijk ‘flikker’ betekent, wordt

Er komt een man in een hotel en vraagt

nog altijd als vloek gebruikt. In Koerdistan

een kamer. Op een gegeven moment klopt

kunnen de homoseksuelen aangevallen

iemand op de deur, de man opent de deur.

Maar ze moeten wel uit de buurt blijven!” “Ik heb ooit ook een onderzoek naar homo’s en

Homofobie: herbevestiging van mannelijkheid?

eerwraak in Turks-Koerdistan gedaan. We hadden maar acht dagen en afspraken met maar

“De oudere Koerden lijken juist wel wat re-

worden, in elkaar geslagen, met een mes

Daar staat de receptionist en vraagt aan de

liefst 22 organisaties: vrouwenrechtenorgani-

laxter in hun opvattingen over homo’s dan

gestoken of zelfs (dood)geschoten worden.

man: “Wilt u een hoer?”. De man antwoordt:

saties, mensenrechtenorganisaties, arbeidsor-

de jongeren. Zeker in hun pubertijd kun-

Er komen ook verkrachtingen voor. Dat ge-

“Nee, dat wil ik niet”. Een uur later klopt

ganisaties, politieke partijen enzovoort. We

nen jonge mannen gevaarlijk zijn. Wanneer

beurt vaker wanneer men het anoniem kan

weer iemand op de deur. Het is alweer de

hebben daar ook de Koerdische homoorgani-

ze weten dat iemand een homo is, kunnen

doen, zoals in de grote steden. In primi-

receptionist en deze keer vraagt hij: “Wilt

satie Hevjin gesproken. Er waren demonstra-

ze diegene bijvoorbeeld zelfs met een mes

tieve dorpen worden mensen genegeerd,

u misschien groepsseks?”. “Nee, dat hoef

ties voor de mensenrechten van Koerden op

steken om – in hun opvatting - hun eer, hun

geïsoleerd of stiekem gepest tot diegene

ik niet”, antwoordt de man. Nog een uur

8 maart gepland. Maar de overige organisaties

mannelijkheid zo te beschermen. Je kunt

verhuist. En toch komen er genoeg homo-

gaat voorbij en de receptionist klopt alweer

hadden besloten dat de homo-organisatie niet

stellen dat de jongeren zelfs conservatie-

seksuele handelingen voor, maar dit gaat

op de deur van de kamer, deze keer vraagt

mee mocht doen. Toch heeft de organisatie

ver zijn dan de ouderen. Het komt door de

stiekem zodat niemand er achterkomt. Het

hij: “Wilt u dan misschien een ibne?”. De

meegelopen in de optocht. Niemand heeft ze

leeftijd, ze zijn te jong om het te begrijpen

komt voort uit gebrek aan kennis en onwe-

man gaat akkoord, “Hij moet wel echt mooi

lastig gevallen, maar ook niemand kwam in de

en zitten vol veronderstellingen over hoe

tendheid. Het is een kleine wereld, waar alles

zijn.”, benadrukt hij. Na een uurtje klopt

buurt.”

‘een echte man’ moet zijn. Dat willen ze be-

wat anders is meteen als slecht, ziek, hoer,

weer iemand aan. Er staat een mooie, jonge

schermen. Ze zijn bang om zelf voor homo

et cetera wordt bestempeld, omdat het een

man met een grote snor voor de deur. In

“Koerden vechten voor vrijheid en het recht

aangezien te worden en vanuit dit gevoel

bedreiging vormt voor de strakke normen

zijn hand houdt hij een pistool. “Wat is dat

van bestaan, maar toch hebben ze moeite

van bedreiging van hun mannelijkheid gaan

van de gesloten wereld.”

nou?”, vraagt de hotelgast geschrokken. “Ja,

om sommige rechten te accepteren. Toch –

ze in de aanval. Wanneer ze ouder worden

en dat is beter daar dan hier - hebben de ho-

maakt het niet meer zo veel uit.”

mo’s daar wel de fase van tolerantie bereikt.

Of mantel voor dubbel moraal?

De rechten van homo’s werden gerepresen-

“Homo’s worden als ziek en besmet gezien.

teerd en genoemd tijdens de demonstratie.

Een homo zijn, denken de mensen, is een

“Er bestaat homoprostitutie, waar iedereen

Het is nog geen complete acceptatie. De

schande. Dat zijn mensen die het slechte

van weet, maar niet als uiting van homo-

homoseksuelen worden niet als volwaardige

pad kiezen. Ze kiezen voor slechte dingen,

seksualiteit wordt gezien, maar als ‘handel’.

speler gezien en niet voor dit soort bijeen-

ze kiezen de weg van Satan. Waarom? De

Jongens verkopen hun lichaam aan oudere

ik moet me ook beschermen”, zegt de man met de snor, “Iedereen wil neuken, maar geen geld geven”.”

mannen om geld te verdienen, maar dat is

44

45

“In een onderontwikkeld land is meestal

“Wat je ook ziet is dat homoseksualiteit

“Stereotypen zien we ook bij de beelden die

sprake van een dubbele moraal. De natuur

bij vrouwen nu makkelijker wordt geac-

Koerden hebben bij homoseksuele mannen:

wel of niet mocht. Hier mag men alles, zijn

is daar één ding en de sociale normen iets

cepteerd. De lesbiennes worden meer ge-

iemand die luchtig met homoseksualiteit

homo’s en lesbiennes overal zichtbaar, mo-

anders. In een gesloten gemeenschap is dat

tolereerd omdat mensen denken dat de

omgaat, die veel gebaren gebruikt, die zich

gen meisjes alles en mogen jongeren hun

nog erger, de sociale normen worden met

potentiële seksuele handelingen hun maag-

op een vrouwelijke manier gedraagt – zoals

eigen keuzes maken. Dat verwart mensen.”

harde hand opgelegd, omdat mensen deze

delijkheid niet kan beschadigen.”

met zijn benen over elkaar zitten, et cetera.

normen hard nodig hebben om te bestaan. Tegelijkertijd zie ik dat hoe strakker de moraal is, hoe geslotener de gemeenschap wordt. Je ziet uiteindelijk een vicieuze cirkel

Stereotypen: de voedingsbodem voor homofobie

ontstaan.” “Homohaat komt door de behoefte aan verde-

De omgekeerde beelden hebben we van les-

“Hier zien de mensen de Gay Pride en dat

biennes: ze vertonen mannelijk gedrag, heb-

vinden ze erg. Op een bijenkomst van Koer-

ben mannelijke gebaren en kleding en dra-

dische jongeren over homoseksualiteit werd

gen hun haar kort.”

een gesprek gevoerd met onder andere een

Bedreigd door openheid en vrijheid in Nederland

homoseksuele leraar. De jongeren waren vrij positief en open, maar vroegen toch naar

“Toch is er wel verandering zichtbaar in de

diging van de eigen culturele waarden en de

mentaliteit en het gedrag van mensen. Het

mannelijke eer. Dat komt omdat Koerdistan

gaat de goede kant op. De Koerden daar zijn

een patriarchale cultuur is die dit begrip voor

“In Nederland zie je juist dat de Koerdische

veel? Waarom moet het zo openlijk? Dat pro-

misschien minder geleerd, maar ze hebben

mannen heeft gecreëerd. In deze eer- en

gemeenschap gesloten is en eigenlijk achter

duceert toch alleen negatieve aandacht?”. Ik

wel een homo-organisatie. Daar zie je ook

schaamtecultuur zijn de man- en vrouwrol-

de ontwikkelingen van het herkomstland

gaf toen een argument die feministen vroeger

ruimte voor innovatie, juist omdat de ge-

len heel duidelijk. De man is de dominante

aanloopt. Amsterdam bekijken vele Koerden

gebruikten bij hun emancipatiestrijd. Ik zei:

bieden constant in conflict zijn. Het bete-

identiteit, de heerser en wil de macht hebben.

alsof het een andere planeet is. Ze voelen

“Als een stokje recht moet worden, maar het

kent een voortdurende verandering. Die

In dit beeld past geen verwijfde homo. De vrou-

zich bedreigd door de openheid en vrijheid.

is erg gebogen, moet je het soms net té veel

de Gay Pride en vroegen: “Waarom moet dat nou? Moet het zo overdreven, voor je ogen, zo

wen lijken flexibeler om te gaan met nieuwe,

Velen komen hier naartoe vanuit het plat-

naar de andere kant buigen om het uiteinde-

constante verandering maakt ruimte voor

‘afwijkende’ concepten. Ze hebben meer

teland dus dat is wel begrijpelijk. De mensen

lijk een beetje in het midden te krijgen…”. Dat

iets anders dan gebruikelijk, voor een nieu-

gevoel voor rechtvaardigheid. Hierdoor lijken

zijn bang om hun eigen culturele identiteit

sprak die jongeren erg aan.”

we orde. Koerden vechten voor onafhanke-

ze zich positiever tegenover homoseksualiteit

en -erfgoed te verliezen, dus bouwen ze een

lijkheid, voor acceptatie en erkenning. Dus

op te stellen.”

muur van normen en waarden om zich heen,

“Als Koerden zo hevig met open seksualiteit

die een gevoel van veiligheid met zich mee

worden geconfronteerd, stellen ze zich daar

brengt.”

nog negatiever tegenover op. Dat kan je ook

dezelfde oproep van de ander, zelfs als het over een taboeonderwerp gaat, zal uitein-

“Omdat de man- en vrouwrollen onder Koer-

delijk een plaats krijgen. Je kunt nu in Koer-

den zo duidelijk zijn omschreven, hoort een

distan alle bewustwordingfasen observeren

andere ‘identiteit’ nergens bij. Ook niet bij

“Net als veel andere minderheden voelen

velen zitten in de eerste cirkel waarbij ze

in de samenleving en allemaal door elkaar.

de gemeenschap. Een homo of lesbienne

Koerden zich bedreigd in Nederland. Ze zijn

ontkennen: ‘Nee dat hebben we niet, bij ons

Er is al veel veranderd, maar je ziet ook nog

valt buiten de stereotypen en is daarom ab-

bang zichzelf te verliezen in dat anders zijn,

zijn geen homo’s, dat is alleen onder wes-

veel onrust. In de steden gaat het natuurlijk

normaal. Toch denk ik dat ook dit beetje bij

dat ze zichzelf straks niet meer herkennen.

terlingen en die zijn ziek.’. Maar een klein

sneller dan op het platteland.”

beetje verandert: heel langzaam vervagen

Ze voelen zich verloren, waardoor ze zich

aantal bereikt de derde fase van openlijke

deze sterke identiteiten.”

nog sterker aan hun landgenoten hechten.

erkenning en acceptatie.”

weer in het kader van de ‘cirkels’ bekijken:

Integratie is daardoor zwaar, acculturatie valt niet mee. De hele leefwereld is anders dan

“Als binnen een familie ontdekt zou worden

de wereld die ze verlaten hebben. Vroeger

dat hun kind homoseksueel is, zou de fami-

waren er duidelijke voorschriften over wat

46

47

2.6 Tibet: Struisvogelpolitiek

lie alles doen om dat te verbergen. Ze zullen liever zwijgen dan dat iemand anders het

schap daardoor geslotener. Koerdische jon-

te horen krijgt. Als het kind of de persoon

geren groeien anders op dan Nederlandse

in kwestie openlijk naar buiten zou treden,

jongeren. Ze leven in kleinere werelden, so-

of als de situatie op een andere manier

ciale ontmoetingen vinden meestal plaats

Tibet heet sinds de Chinese annexatie van Tibet officieel de Tibetaanse Autonome Regio

openbaar zou worden, zou hij uit de familie

binnen Koerdische kringen. Ze doen weinig

en wordt beschouwd als provincie van China. Tibet telt ongeveer 6 miljoen Tibetaanse in-

worden verstoten en uit de gemeenschap.”

aan sport en zijn liever met politiek bezig.

woners. De officiële taal is het Chinese Mandarijn. Hoewel China de Tibetanen verbiedt hun

Koerden worden hier de bewakers van de

cultuur en geloof uit te oefenen, spreken de meeste Tibetanen Tibetaans en hangt meer dan

“Een tijd geleden kreeg ik via mijn werk te

normen en waarden van hun vaderland. Ho-

90% van de Tibetanen het Tibetaans Boeddhisme aan.

horen over een homoseksuele Koerd. Voor

mo’s passen absoluut niet in deze context.

het spreekuur kwam een Koerdische vrouw

Maar je ziet dat een goede educatie dit be-

De Chinese annexatie van Tibet leidde in 1959 tot de vlucht van de Dalai Lama naar India.

die allerlei klachten had: ze kon niet slapen,

wustzijn verandert.”

Een enorme hoeveelheid Tibetanen sloeg daarna ook op de vlucht. Protesten tegen de on-

Feiten & cijfers

derdrukking en schending van de mensenrechten worden niet getolereerd. Als gevolg hier-

was depressief, et cetera. Na een aantal gesprekken bleek dat het door haar zoon

“Tijdens bijeenkomsten wordt aandacht

van vluchten Tibetanen naar buurlanden India en Nepal. Nog iedere maand vluchten naar

kwam, wat ze nooit rechtstreeks aan mij had

besteedt aan dit onderwerp en dan zie ik

schatting 250 Tibetaanse vluchtelingen de Himalaya over. De vluchtelingen worden tijdelijk

verteld: hij was homo. Hij had een relatie

de ontwikkeling. Vooral bij de Koerdische

opgevangen in Nepal waarna ze naar India vertrekken en naar Europese landen zoals Neder-

gekregen met een Nederlandse jongen en

jongeren. Je ziet soms echt de drie fasen

land. Het aantal vluchtelingen vanuit Tibet telt in totaal ongeveer 120.000 mensen. In Ne-

de ouders kwamen erachter. Ze hadden hem

in de gesprekken. Dat zijn wel altijd heftige

derland wonen circa 450 Tibetaanse vluchtelingen.

weggestuurd naar militaire dienst, ‘om hem

discussies maar ze helpen enorm! Je ziet

te genezen’ en weg te houden bij de jon-

dat veel beelden en vooroordelen uit onwe-

gen. Maar de Nederlandse jongen bleef hem

tendheid voortkomen. Wanneer je mensen

bezoeken en ze zetten hun relatie gewoon

de juiste informatie geeft, kan dat verand-

voort. De moeder was helemaal overstuur.

ering in denkbeelden brengen. De culturele

“Mijn naam is Kelly en ik ben 25 jaar. Ik kom uit Tibet en woon sinds 2 jaar in Nederland.

Ze klaagde: “Hij was zo’n goeie jongen! Die

stereotypen worden losgemaakt met argu-

Naast mijn school en werk ben ik actief bij stichting Khorlo. Een organisatie die opkomt voor

Nederlander heeft hem zo slecht gemaakt!”.

menten, kennis, informatie en discussie.

de rechten van Tibetanen in Nederland. Als changemaker probeer ik Tibetanen die op straat

Ze vertelde ook dat ze elke dag ruzie met

Het is altijd een goede stap, zelfs als je ter

komen te staan te ondersteunen.”

haar man had. Haar man beschuldigde haar

plekke geen zichtbare verandering denkt te

volledig, maakte haar verwijten dat ze haar

boeken. Deze mensen gaan altijd met vragen

zoon niet goed had opgevoed en dat ze niet

in hun hoofd naar huis. Ze denken hier over

goed had opgelet.”

na. Over het algemeen worden deze bijeen-

“Ik ben Yolanda Simon en ben in 1958 geboren in Maastricht. Mijn vader kwam in 1956 naar

komsten goed ontvangen. Ik denk dat komt

Nederland als vluchteling uit Hongarije. Ik zet me via stichting Khorlo in voor Tibetanen in

omdat zij zich veilig voelen in de organisatie.

Nederland. Het raakvlak is het communisme. Het vluchtelingschap van mijn vader heeft

Als de eigen organisatie een dergelijk onder-

mij veel geleerd. Ik kan dat nu ten goede gebruiken voor het helpen van de Tibetanen hier.

werp op de agenda zet, dan zal het wel goed

Aansluiting bij VON is van belang: het geeft erkenning aan onze achterban en dat is hard

Discussie binnen de gemeenschap de eerste stap naar verandering

Changemaker Kelly

Changemaker Yolanda Simon

zijn. De organisatie fungeert als een grote

nodig. Participeren en integreren in de Nederlandse samenleving krijgt dan een betekenis

“Hier lijkt de ontwikkeling van Koerden

familie voor deze mensen waarbinnen veel

waar wij als stichting Khorlo ook echt iets aan hebben.”

gestopt. Door migratie worden mensen

besproken kan worden.”

harder en conservatiever en de gemeen-

48

49

“Elke vrucht heeft zijn wortel en zijn zaad en liefde is liefde. Maar onder Tibetanen, denken ze, zijn er geen homo’s”

Wel of geen homo’s in Tibet Kelly: “Je moet begrijpen dat we verlegen

dat iemand er was, dat wij daar waren. Na

van toen, worden op de maatschappij van

een minuut ofzo merkten ze dat wij er waren

nu toegepast. Een stokoud geloof wordt

en gingen ze meteen weer naar buiten. Toen

jarenlang vermengd en samengesmolten

niet, maar nu vanuit wat ik nu weet, denk ik

met cultuur en voedt de algemene morele

achteraf dat de meisjes waarschijnlijk voor

regels. Dat veroorzaakt uiteraard fricties en

een date kwamen.”

het pure onvermogen om deze regels strikt

mensen zijn. We praten niet over seksualiteit

en geweld tegen iedereen die het commu-

en we vertonen vrijwel nooit lichamelijke

nistische regime niet wil aanvaarden, heeft

affectie. We zijn daar niet zo open in. In Ti-

ook het alledaagse leven in het land ernstig

“Op school maken kinderen soms grappen

bet heb ik nog nooit gehoord over iemand

beïnvloed. Men wantrouwt elkaar en toont

over homo’s. Als er een discussie komt, als

die homo of lesbienne is. De eerste keer dat

zijn eigen kwetsbaarheid, zoals homosek-

er al over wordt gepraat, gebeurt dat in een

“De Oeigoeren, een andere bevolkings-

ik een Tibetaanse homoseksueel zag was

sualiteit, niet. Het anders zijn in Tibet kan

grappige, ‘ha-ha’-sfeer. Ook de oudere vrou-

groep die in Tibet leeft, zijn niet met het

op een documentaire over een Tibetaanse

men veel kosten. Ik vermoed dat homosek-

wen giechelen hier over.”

Boeddhisme opgevoed. Zij zijn Tibetaanse

homopaar, vertoont tijdens een bijeenkomst

sualiteit wel in kloosters bekend is, maar

in Zeist. We praten over homo’s, maar we zijn

daar praat men er ook niet over.”

niet tegen. Een beetje lachen hierover doen we ja. Je hoort soms wel over Thailand, over de Bangkok homo’s, dat is ons enige referentiepunt. De Tibetanen mogen Tibet niet

Zijn er geen homo’s of missen Tibetanen de denkkaders?

te volgen. Dit is ook de bakkermaat van de

Religie van liefde, onderwijs van China

dubbele moraal.”

moslims. En toch blijkt dat hun ‘culturele interpretatie’ van homoseksualiteit heel anders is dan die van bijvoorbeeld Arabische moslims. Zij gaan er wat flexibeler en opener

Kelly: “Homoseksualiteit is niet verboden

mee om.”

vanuit onze religie. Ons geloof zegt: liefde is liefde. In de verschillende levens kunnen

Kelly: “Het is de fysieke aanraking, het

Kelly: “Hoe denken de Tibetanen dat een

mensen in verschillende vormen geboren

fysieke contact dat de Tibetanen verlegen

homoseksueel er uitziet? Nou, als een

worden. Een man of vrouw zullen in totaal

maakt. We worden opgevoed met de ge-

Yolanda: “Hoe ik de Tibetanen ken, denk ik

vrouwelijke man, die meestal in roze of

andere gedaantes terugkomen, dus wanneer

dachte om lichamelijke aanrakingen binn-

dat het vooral het gevoel van schaamte is dat

kleurrijke kleding gekleed is. Hij gebruikt

hij of zij van iemand houdt, is het gevoel, de

enshuis te houden. Het is een element van

heftige en ongemakkelijke reacties veroor-

veel lichaamstaal, hij praat met zijn handen.

liefde voor elkaar, het belangrijkste.”

de cultuur. We tonen nooit openlijk liefde,

zaakt. De mensen zijn niet gewend om über-

Lesbiennes? Nee, dat weet ik niet, ik denk

haupt over seksualiteit te praten of in het

dat ze niet zo duidelijk te herkennen zijn

Yolanda: “Volgens mij hebben de Tibetanen

vertonen geen openlijke affectie of seksueel

openbaar te uiten. Laat staan als het gaat

als homo’s. Ik heb nooit een homo of lesbi-

hun wereldvisie ook enigszins te danken aan

getinte handelingen. Dat is iets wat privé

om homo- of biseksualiteit. In Tibet vertel-

enne in Tibet gezien. Misschien zijn ze daar

het gegeven dat hun geloof, hun religie, met

moet worden gehouden. Tibetanen worden

len getrouwde vrouwen onder elkaar miss-

wel, maar dat weten we echt niet, het is niet

de tijd mee gaat. Dat komt omdat hun grote

geacht om hier terughoudend mee te zijn.

chien wel over hun seksuele leven, maar ook

zichtbaar.”

spirituele leider de Dalai Lama, zichzelf ook

We zijn niet tegen homoseksualiteit, maar

ontwikkelt. Hij groeit met de hedendaagse

het is ook niet iets gewoon. Gewoon is dat

verlaten van de Chinese autoriteiten, dus ze weten niet zo veel van andere landen.”

dat gaat gepaard met grapjes en gegiechel.

50

opeens de kamer binnen zonder te weten

we bespreken het niet in het openbaar en

Daarnaast geeft de politieke situatie van Ti-

“Hoewel... als ik nu terugdenk, herinner ik

wereld mee. Weet je, de basis van elke reli-

een man en vrouw bij elkaar te zijn. Niet een

bet, in handen van China, een extra draai aan

me iets van vroeger, van school. Ik had een

gie is goed en liefdevol. Het probleem is dat

man met een man of een vrouw met een

het verhaal. In China was homoseksualiteit

afspraakje met een meisje, na de les, in een

de meeste grondslagen honderden jaren

vrouw. Maar omdat we er in geloven dat het

tot voor kort streng verboden en nu is het

verlaten klaslokaal, de lichten uit. We zaten

geleden werden gelegd toen de wereld er

binnenste van een mens, de geest, de ziel,

nog steeds geen algemeen geaccepteerd

onder een tafel gewoon te praten, zonder

heel anders uitzag en vervolgens werden ze

onveranderd doorgaat als het reïncarneert,

verschijnsel. De overheersing van Tibet door

fysiek contact, want het is normaal dat je

weinig aangepast. De regels van toen, de in-

is het mogelijk dat twee mannen of twee

China, vol van spionnen, afluisteren, verraad

afstaand bewaart. Twee meisjes kwamen

terpretaties van de religieuze voorschriften

vrouwen verliefd worden op elkaar.”

51

Yolanda: “Het onderwijssysteem in Tibet wordt door de Chinese overheid beheerd,

Kleine, verlegen gemeenschap

waardoor het een politiek karakter heeft en

Yolanda: “In de Tibetaanse gemeenschap in Nederland, als je over een gemeenschap

De ‘echte’ en de ‘nep’ homo’s

kunt praten bij 400 tot 450 Tibetanen ver-

totaal aan de behoeften van de Tibetaanse

Kelly: “Het is hier anders dan in Tibet,

spreid over Nederland, stellen de Tibetanen

Kelly: “Ik denk dat er ‘echte’ en ‘nep’ ho-

bevolking voorbij gaat. Zo hebben de Ti-

mensen zijn toch meer open minded, dus de

geen probleem te hebben met homo’s. Ze

mo’s zijn. Het is nu mode om een homo te

betanen op scholen het Chinees als voer-

Tibetanen worden hier ook op een positieve

zijn een niet hatelijk volk dat ‘anders zijn’

zijn. Het is trendy. Hier in het Westen is het

taal. Het hindert sommigen om een hoger

manier beïnvloed. Maar ikzelf ben ook meer

over het algemeen accepteert. Maar zelf

ook makkelijker om homoseksueel te zijn.

onderwijs dan het basisonderwijs te volgen.

out going dan een ‘normale’ Tibetaan. Ik

hebben ze geen homo’s, beweren ze. Dat

Dagelijks zie je op de straten en televisie ho-

Tachtig procent van de Tibetanen is laag of

merk dat ik meer naar buiten durf te treden

bestaat niet, dat kennen ze niet. Ze heb-

moseksuele mensen, het is niets bijzonders.

helemaal niet opgeleid. Ze krijgen dan ook

dan anderen. Ik praat meer met verschil-

ben geen voorbeelden of rolmodellen die

Het wordt vanzelf makkelijker om hieraan te

weinig lichamelijke of seksuele voorlich-

lende mensen, ik vertel openlijk wat ik denk

een discussie hierover makkelijker kunnen

wennen en open minded te worden. Als je

ting. Als je niet kan lezen of schrijven, kan

en vind mezelf minder schuw dan de andere

maken.”

in Rome bent, moet je een Romein worden.

je hier al helemaal niets over leren.”

Tibetanen die ik in Nederland zie. Het helpt

Maar, ik heb ook mensen gezien die homo

natuurlijk ook dat ik beter Engels spreek en

Kelly: “Vorig jaar bezocht ik de Amsterdamse

zijn, maar zich niet ‘gay’ gedragen. Ze zijn

Kelly: “Je moet ook niet vergeten dat mensen

Nederlands aan het leren ben. Dat scheelt

Gay Pride, samen met een andere Tibet-

zoals jij en ik. Ik denk dat dat echter is. Je

met hetzelfde onderwerp in de verschillende

bij het leren over de nieuwe samenleving. Ik

aanse vriend, een getrouwde jongen. We na-

hoeft het niet aan iedereen te laten zien.

regio’s anders omgaan. Vooral het oostelijke

help nu ook andere Tibetanen en Oeigoeren

men onze fietsen en gingen naar de parade

Als je verliefd bent, dan ben je verliefd,

deel van Tibet is meer traditioneel dan bij-

daarmee. Ik ga bijvoorbeeld naar AZC’s om

op het Rembrandtplein. Ik zag mensen glim-

ongeacht of het een man of vrouw is. Liefde

voorbeeld Lhasa, de hoofdstad van Tibet. In

als tolk op te treden, ik help bemiddelen en

lachen en lachen naar ons en het maakte ons

is blind, zeggen we vaak.”

de meer traditionele gebieden van Tibet zijn

vertaal besprekingen en documenten.”

allebei verlegen en ongemakkelijk. Ik dacht dat deze mensen misschien dachten dat we

Yolanda: “Nederland heeft op zichzelf een

verschijnselen zoals homo’s. Je ziet ook dat

“Voor de meeste Tibetanen is het moeilijk

ook homo waren. Ja, daar was natuurlijk niets

positieve invloed op de bewustwording

de man- en vrouwrollen traditioneler ver-

om nieuwe contacten te leggen, om nieuwe

mis mee, maar toch voelde ik me er onge-

rondom homoseksualiteit in de Tibetaanse

deeld zijn in de traditionele gebieden. Over

relaties te beginnen. Omdat ze niet erg extra-

makkelijk onder. Nadat we een tijdje hadden

gemeenschap. Hoewel de verandering niet

het algemeen zie je in Tibet niet een heel

vert zijn, niet snel spontane contacten leg-

gekeken naar het ons omringende feest,

over een nacht ijs gaat. Er is langere tijd

groot verschil tussen mannen- en vrouwen-

gen, de taal niet spreken en de Tibetaanse

waar de mensen kleurrijk waren gekleed en

nodig om een mentaliteit te veranderen.

rollen. Hedendaags is het vrij normaal dat

gemeenschap in Nederland klein is. Tibe-

elkaar kusten, besloten we weer te gaan.

Het is ook menselijk: iets wat je niet kent is

de vrouw kostwinner van het gezin is, als de

tanen vinden het dus moeilijk om hun per-

Het was gewoon teveel. Te veel mannen die

eng, dus het is goed dat ze het hier zien. Dat

man geen baan kan vinden. De maatschap-

soonlijke netwerk te vergroten. Wat gevolgen

elkaar openlijk zoenden en knuffelden. Dat

kunnen ze in Nederland niet ontwijken, ze-

pij vindt dat niet meer vreemd. Er is nu meer

heeft voor onze opvoeding en onze cultuur.”

zijn we niet gewend.”

ker niet in de grote steden, maar ook niet op

mensen ook minder open voor ongewone

tv. Het is het onbekende waarvan mensen

ruimte voor verandering.” “Vooral jonge Tibetanen zijn meer open

bang zijn en wat ze wantrouwen. Hier leren

minded dan oudere. Ze denken dat het homo

ze homoseksualiteit accepteren als een deel

of lesbisch zijn iets normaals is. Sommige

van het leven. Hierbij krijgen ze ook voor-

mensen denken ook dat je een homo wordt,

lichtingen en begeleiding, dat helpt enorm.”

als je bijvoorbeeld met een homoseksueel woont. Dan zeggen ze: “Wees voorzichtig, anders zul je er ook zo eentje worden.”.”

52

53

“Ik zie geen groot verschil in de manier waarop jongeren en ouderen met homoseksua-

“De heftige reactie over het uit huis zetten

liteit omgaan. Ze geloven allemaal in karma

Yolanda: “In Hall op een bijeenkomst met

van haar zoon, was van een moeder. Haar

“Wat ik trouwens nog wel wil aangeven: ook

en reïncarnatie en dat bepaalt een groot

Tibetaanse jongeren, waar ook moslim jon-

reactie kwam volgens mij puur voort uit de

in Europa werden mensen al eeuwen lang

deel van hun denken en doen. Wel zie je dat

geren aanwezig waren, heb ik een filmpje

schok en uit onwetendheid. Omdat toch,

geïndoctrineerd met de gedachte dat ho-

jongeren leergieriger en nieuwsgieriger zijn

laten zien over een homoseksuele imam uit

ongeacht hoe accepterend en open de Ti-

moseksualiteit abnormaal is. Dat het een

dan de ouderen en ze accepteren sneller

Zuid-Afrika die door het COC was uitgeno-

betanen zijn, de ‘normale’ verhoudingen

zonde is en dat je naar de hel gaat als je ho-

verandering. Bovendien worden ze sneller

digd om de relatie tussen homoseksua-

binnen de maatschappij tussen mannen en

moseksueel bent. En nog steeds zijn er in

en vaker geconfronteerd met homoseksua-

liteit en de Koran te bespreken. Door pas-

vrouwen zijn. Niet mannen of vrouwen onder

Nederland mensen die er moeite mee heb-

liteit: via internet, op school, buitenschoolse

sages uit de Koran te citeren probeerde hij

elkaar. Het leven zou zo moeten zijn. En voor

ben, zeker de ouderen. Hier is het ook pas

activiteiten. Ze slagen ook sneller in de po-

te bewijzen dat ondanks wat veel moslims

die vrouw, voor haar als moeder, ging het

recent meer acceptabel geworden, dat moe-

ging om een eigen sociaal leven binnen de

denken, de Koran homoseksualiteit niet ver-

beeld om het leven van haar zoon. Hoe die

ten we ook niet vergeten.”

Nederlandse samenleving op te bouwen.”

biedt.”

zou moeten zijn: een vrouw, kinderen. Dat is moeilijk los te laten. Als haar zoon homo

Kelly: “Ik wil benadrukken dat Tibetanen

Kelly: “Ik heb nog nooit gehoord over bisek-

“Op een andere bijeenkomst, in Zeist, liet ik

zou blijken, zou zij waarschijnlijk het gevoel

niet tegen homo’s of lesbiennes zijn. We re-

sualiteit in Tibet, ik denk dat het iets voor

een filmpje zien over een bruiloft in Amerika

hebben alles te verliezen. Schaamtegevoel

specteren hen, wij zijn religieuze mensen en

meisjes is. Wanneer zij geen vriendje heb-

van twee mannen. Een daarvan was een Ti-

speelt dan ook mee.”

we geloven dat mensen uit andere genera-

ben, helpen ze elkaar. Misschien dat dit soort

betaan. De rest van de film laat een vraag

dingen meer gebeuren in kostscholen. Maar

zien die een tijd geleden aan de Dalai Lama

“Ik denk dat als iemand onder de Tibetanen

“Elke vrucht heeft zijn wortel en zijn zaad.”,

niemand heeft het erover. Als iemand ver-

is gesteld was en zijn antwoord erop. De

openlijk ‘uit de kast zou komen’, ze echt niet

wat betekent dat mensen in een ander leven

liefd wordt en verkering heeft, is het contact

vraag luidt: ‘Wat zijn onfatsoenlijke seksuele

zouden weten hoe zij daarop zouden moe-

in verschillende vormen geboren kunnen

met elkaar vaak beperkt tot schrijven van

houdingen? Hoe denkt u bijvoorbeeld over

ten reageren. Hoogstwaarschijnlijk zouden

worden, maar de kern blijft dezelfde. Ieder

brieven aan elkaar en praten. Elke fysieke

homoseksualiteit?’. Uit het antwoord van de

ze struisvogelpolitiek toepassen. Proberen

mens heeft zijn eigen lot, zijn bestemming

aanraking is uit den boze en niemand praat

Dalai Lama wordt duidelijk dat hij homosek-

te ontwijken en niet reageren. Tijdens de bij-

en zijn karma. En liefde is liefde.”

over seksualiteit. Ik denk dat sommige jonge

sualiteit niet veroordeelt. Dat liet een diepe

eenkomsten en voorlichtingen in het kader

mensen wel wat stiekem doen, maar dat

indruk achter op de aanwezige Tibetanen. De

van homo-emancipatie praten de Tibetanen

weet niemand dan natuurlijk.”

reacties van de aanwezige mensen waren

graag over de geest, de ziel, de inhoud van

verschillend. Sommigen reageerden met

de persoon: “Je moet kijken hoé iemand is

verslagenheid “Een Tibetaan die homosek-

en niet wát hij is. Homo of niet, dat is niet

sueel is? Hoe is het mogelijk?” Sommigen

belangrijk.”. Praten over homoseksualiteit

Giechelen en struisvogelpolitiek

ties worden gereïncarneerd. We zeggen dan

werden boos, maar vooral over de vraag die

betekent voor hen dan meteen praten over

Kelly: “De eerste keer dat ik een Tibetaanse

was gesteld aan de Dalai Lama: “Hoe durf je

seksualiteit, homo-seksualiteit. Dat zijn

homo zag en dat er in het openbaar over

dat aan de Dalai Lama te vragen?!” of rea-

ze niet gewend, dat vinden ze extreem en

gepraat werd, was dat tijdens een workshop

geerden met: “Als dat mijn zoon zou zijn,

schaamteloos. Zo zijn ze niet opgevoed.”

met een filmvertoning in Zeist. Ik zag toen

dan zou ‘ie het huis uit vliegen!”. Maar vooral

vooral verbaasde en geschokte reacties van

werd er veel gegiecheld door de jongeren.”

mensen.”

54

55

2.7 Somalië: Nog erger dan een taboe Feiten &cijfers Somalië heeft sinds 1991 geen functionerende centrale overheid; zeggenschap over delen

“Homo zijn is meer dan een taboe”

Homoseksualiteit bestaat in Somalië, mensen willen het alleen niet accepteren.

van het land wordt betwist door een aantal elkaar hevig bestrijdende groeperingen. Soma-

noordelijke en zuidelijke delen van Somalië. De mensen in het noorden, het gebied van de nomaden, zeggen dat je daar geen homo’s kan vinden. In het zuiden wel. Maar

lië heeft circa 10 miljoen inwoners. De bevolking is verdeeld in een aantal grotere etnische

Stella: “In Somalië zien mensen homosek-

dat is natuurlijk onzin, die zijn er overal te

clans, waaronder de Hawiye, Isaaq, Darod, Rahanweyn, Digil en Dir. Daarnaast zijn er een

sualiteit als een ziekte. Je kunt het van ie-

vinden! Homoseksualiteit is niet verboden,

aantal minderheidsclans en andere etnische groepen. Het Somalisch is de belangrijkste taal

mand oplopen of het kan zelfs worden over-

er zijn geen wetten die het verbieden. Maar

in Somalië die vrijwel elke inwoner van Somalië kan spreken, maar een aanzienlijk deel van

dragen door seksueel contact. Ik heb ooit

de gemeenschap wil het niet toestaan. De

de Somaliërs spreekt ook Arabisch. De Islam is de hoofdreligie.

over een jongen gehoord die door een man

religie is een belangrijk argument: het mag

verkracht werd en hierdoor geloofde dat hij

niet van de Koran. Moslims geloven dat God

Vanaf eind jaren tachtig vluchtten Somaliërs voor de burgeroorlog naar Europa, waaronder

besmet was. Men denkt dan dat hij niet meer

een natuurlijke orde heeft geschept en in

naar Nederland. De huidige groep Somalische vluchtelingen bestaat merendeels uit jonge

terug kan en zo homo wordt. Daarbij komt

deze orde is de man voor de vrouw bestemd.

mensen. In totaal wonen circa 28.000 Somalische vluchtelingen in Nederland.

dat door schaamte over wat er is gebeurd,

Daarom bestempelen mensen homosek-

zo iemand niet meer terug kan. Je zal je hele

sualiteit als een vloek. Maar van God mag je

leven de schaamte voelen. Je bent getekend.

ook niet discrimineren, denk ik dan!”

Changemaker Ahmed

Ik generaliseer hier natuurlijk, omdat in de verschillende subgemeenschappen binnen

“In de tijden dat ik in Somalië woonde heb ik

“Mijn naam is Ahmed. Ik kom uit Somalië en woon nu 17 jaar in Nederland. Ik ben al 10 jaar

Somalië ook verschillende meningen zijn

veel homo’s gezien. Maar dat is net als met

actief bij Somalische zelforganisaties en ben vanaf het begin betrokken bij het Changema-

over dit onderwerp. En ook binnen dezelfde

prostitutie: je weet dat het er is, maar het

kersprogramma van VON. Als changemaker zet ik mij in voor de volwaardige participatie van

gemeenschap kan je verschillende menin-

wordt niet openlijk geaccepteerd. Homo’s

Somalische vluchtelingen in Nederland.”

gen tegenkomen.”

zijn niet welkom, niet geaccepteerd en niet

Changemaker Stella Ismail

gerespecteerd. Het is een taboe in de geAhmed: “Homoseksualiteit bestaat niet in

meenschap, maar er wordt wel gewoon over

Somalië, dat is de algemene opvatting van

gepraat en geroddeld. Behalve als iemand

“Ik ben Stella Ismail. 14 Jaar geleden ben ik naar Nederland gekomen. Ik ben al meer dan tien

Somaliërs. Mensen praten er niet over en

een belangrijk persoon is. Ik heb een vriend

jaar verbonden aan VON en betrokken bij activiteiten van verschillende organisaties, zoals

ze willen het er ook niet over hebben. Ik

die ook buiten Somalië woont. Hij was open-

Stichting Zwaluw, de VluchtelingenVrouwenraad en African Sky. Ik ben al mijn hele leven ac-

denk dat ze er niet mee geassocieerd wil-

lijk gay en hoogopgeleid. Daardoor durfden

tivist en zet me in voor de mensenrechten, voor gendergelijkheid en voor rechtvaardigheid.

len worden. Het probleem is dat in Somalië

de mensen niet meer over hem te rodde-

Bij VON ben ik vanaf 2008 betrokken bij de Changemakersactiviteiten, maar in mijn hart weet

geen onderscheid wordt gemaakt tussen

len. Anderen worden door de gemeenschap

ik dat ik altijd al een changemaker ben geweest.”

een homo en een pedofiel, mensen denken

verstoten. Ze worden gepest en verstoten,

dat het één en hetzelfde ding is.”

sommigen worden aangevallen. Het is niet ongewoon dat kinderen met stenen naar

Stella: “De homoseksuelen bestaan in So-

homo’s gooien. Dat laatste gebeurt vooral in

malië. De mensen die zeggen dat het niet zo

achterstandswijken, in de betere wijken ge-

is, willen het gewoon niet accepteren. Maar

dragen mensen zich beschaafder.”

de meeste Somaliërs willen het niet accepteren. Je ziet vooral het verschil tussen de

56

57

Nederland is te erg, maar de wetten moet je respecteren

“In de zuidelijke steden, zoals Marka, is ho-

anders wordt je gestraft door God en gedis-

moseksualiteit het meest zichtbaar. Toch

crimineerd door de gemeenschap. Volgens

worden ze veel gepest en komen ze moeilijk

mij zijn lesbiennes en transseksuelen ook

aan werk. In de tijden van de socialisten, in

bekend in de gemeenschap. Dat zijn geen

Stella: “In Nederland denken de Somaliërs

voren gebracht, zoals dat het verboden is in

de jaren tachtig, gingen vrouwen zich meer

nieuwe concepten. Het is allemaal taboe,

precies hetzelfde over homoseksualiteit.

de Islam. We hebben toen geantwoord dat je

emanciperen omdat ze verplicht werden

maar roddelen doet iedereen achter je rug.”

“Oh, my goodness, hij is homo!”, roepen ze

het niet hoeft te accepteren, maar dat homo-

verzonnen excuses voor het gedrag. Meestal werden argumenten vanuit het geloof naar

met afkeur. En hier en daar stellen de So-

seksuelen ook mensen zijn, die net als ieder

grootschalige alfabetiseringscampagne. Veel

Ahmed: “Homo’s in Somalië worden uit-

malische mannen zich soms agressief op

ander rechten heeft. Vanuit het geloof moet

vrouwen gingen daarna doorstuderen, waar-

gescholden, geslagen, ze moeten weg, ze

tegen homo’s. Alleen hier heb je de wetten

je de ander respecteren, dat zegt de Koran

door er banen in het huishouden vrij kwa-

worden als hond bejegend. Daarom zitten

en regels die discriminatie verbieden. Het

ook.”

men of het huishouden werd uitbesteed. De

ze meestal met vrouwen, die accepteren

probleem is hetzelfde: er is geen acceptatie

homo’s die werden gediscrimineerd en niet

hen meer. Homo’s zijn tegen de natuur in.

van homoseksualiteit. De mensen zouden

“Hier, in de Somalische gemeenschap, ken

mochten doorstuderen vertrokken richting

In de natuur is een man met vrouw nor-

iemand vermoorden omdat hij homo is. En

ik nog geen Somalische homo. Onze work-

grote steden zoals Mogadishu en namen

maal. Ook in onze cultuur is een echte man

dat terwijl hier genoeg Somalische homo-

shop ging ook niet over uit de kast komen.

deze huishoudelijke baantjes over.”

een macho, van vrouwen zijn, denk ik, niet

seksuelen zijn, ze hebben zelfs eigen com-

De workshop was preventief bedoeld om

zulke sterke beelden. ‘Homo’ is in Somalië

munities en fora. Maar nog steeds wordt je

ruzies, vijandig gedrag en mishandeling te

een scheldwoord, iedereen gebruikt dat.

als homo uit je gemeenschap verstoten, ver-

voorkomen, als er ooit zo’n situatie, zo’n

Het is wel moeilijk om te vertellen hoe het

stoten door je familie en gepest.”

confrontatie zou voorkomen. Ik kan me nog

te leren lezen en schrijven. Er was toen een

Het kind van de duivel of celebrity?

daar nu precies zit, omdat ik al 10 jaar niet

58

mige jongeren ontweken de problematiek en

steeds niet voorstellen dat iemand uit de

Ahmed: “Hoe herken je een homo? Dat is

meer terug ben geweest. Maar het lijkt me

“De familie wordt eigenlijk geacht om eer-

Somalische gemeenschap uit de kast zou

zo iemand die veel met vrouwen omgaat,

niet dat er veel is veranderd, misschien zelfs

wraak uit te voeren, ze zijn bang dat ze hem

komen. Dat is te gevaarlijk. Ik wil het eigenlijk

hij praat met vrouwen, praat veel met zijn

verslechterd wat dit onderwerp betreft. Ze-

moeten vermoorden, dat willen ze niet dus

niet eens hebben, of nadenken over zo’n situ-

handen en gedraagt zich verwijfd. Een lesbi-

ker nu de overheid de islamitisch wetgeving

kiezen ze liever voor verstoting. “Je bent mijn

atie in mijn omgeving. Ik denk er nooit over na

enne? Nee, daar weten we niets van, dat ken-

wil instellen. Dat zegt ook alles. Ik zie zelf

zoon of dochter niet meer!”. Ze willen zich

dat het in mijn familie zou kunnen gebeuren,

nen we niet in Somalië. Wat betreft bisek-

bijvoorbeeld ook geen verschil tussen de

wel aan de wetten houden.”

dat wil ik niet. Ik weet niet of het genetisch is

sualiteit is het hetzelfde, daar hoor je nooit

jongeren en de ouderen over hoe zij over

iets over in Somalië.”

homo’s denken. Dat is hetzelfde.”

of niet. De reden voor onze workshops is om Ahmed: “In Nederland hebben we voor So-

te leren zonder geweld te leven, dat is het be-

maliërs workshops hierover georganiseerd.

langrijkste. We moeten van homo’s afblijven,

Stella: “De homo wordt herkend aan zijn

“Mensen denken dat homo’s mensen zijn

Dat was ook echt nodig. We hoorden name-

maar we willen niet promoten dat homo’s uit

vrouwelijke manier van lopen en gedrag.

die anders willen zijn. Ze denken dat het heel

lijk een tijd geleden over jonge Somaliërs

de kast komen. Hier in Nederland is het an-

Maar niet iedereen is zo. Helaas worden juist

hip is, ze willen een ‘celebrity’ zijn. Dat komt

die zich bij het asielzoekerscentrum in Den

ders dan in Somalië, hier is een andere wet-

diegenen gepest die wat vrouwelijker lijken

waarschijnlijk omdat homoseksualiteit heel

Helder verzamelden, omdat daar een jon-

geving. Je moet van andere mensen afblijven

te zijn. Die zijn nergens welkom en lopen

‘populair’ is in het Westen. Sommigen willen

gen zat die openlijk transseksueel was. Die

en niet doen wat je zelf leuk vind. Iedereen

de kans om van kinderen een steen op hun

ook iets anders proberen, willen testen hoe

jonge Somaliërs wilden hem in elkaar slaan.

die hier woont moet zonder discriminatie en

hoofd te krijgen. De homo, in Somalisch

dat is en daarom worden ze gay. Maar dat is

Het was de aanleiding voor onze workshop.

zonder geweld kunnen leven. We zijn zelf naar

khaniis, wordt gezien als ‘het kind van de

niet normaal, het mag niet van het geloof,

We hebben het gehad over respect voor

Nederland gevlucht voor geweld, die vrijheid

duivel’. Daar moet je niet te dichtbij komen,

het mag niet van de religie.”

elkaar, leren elkaar te respecteren. We willen

moeten we ook aan elkaar en anderen gun-

niet meer dat Somaliërs slecht in het nieuws

nen. Iedereen heeft er recht op om hier te zijn

komen. De reacties waren verschillend: som-

en geweldloos te leven.”

59

Liever binnen de gemeenschap dan uit de kast

Stella: “Je kent dat woord, ceyb, dat is hetzelfde als ayba, het betekent schande. Het is iets wat

Appendix:

verboden is, verboden om te doen en om over te praten. ‘Homo zijn’ is in de opvatting van de mensen nog erger dan dat. Het is erger dan

Stella: “Somaliërs vinden Nederland in dit opzicht

een taboe en mensen willen er niet eens over

echt te erg, hier is de homoseksualiteit zichtbaar

praten.”

Handelingsprotocol homo-emancipatie: Voor zelforganisaties & beroepskrachten gericht op sociale acceptatie, weerbaarheid en zelfredzaamheid

en normaal! Hierdoor gaan ze zich nog meer opsluiten in de eigen gemeenschap. Het is ook

Ahmed: “We zijn niet bezig om homoseksua-

moeilijk om hierover te discussiëren. Mensen

liteit onder Somaliërs te promoten. We willen

Inhoud

reageren erg principieel en ze stellen zich niet

ze leren dat mensen met elkaar om moeten



open op. Dan houdt het op als je niet eens op de

gaan als familie. Je hebt natuurlijk ook fami-

Leeswijzer

acceptatie van het feit kan rekenen. Je ziet ook niet

lieleden die je niet mag, maar je moet elkaar

echt een verschil tussen hoe de jongere genera-

accepteren en respecteren. Ook wij leven in

tie hiermee omgaat en de oudere generatie. Het

Nederland, met de Nederlandse normen, ieder-

is zelfs misschien nog erger onder de jongeren.

een moet samenleven. Het kan negatief uitval-

Ik praat natuurlijk erg generaliserend, het blijft

len als het wordt gepromoot, je moet mensen

toch een persoonlijke kwestie. Maar ik zie dat de

niet te veel pushen. Leven en laten leven in vei-

jongeren vaak nog conservatiever zijn dan de ou-

ligheid met anderen, dat is het algemene be-

deren. Misschien omdat ze nooit een ‘echt’ leven

lang van Somalische gemeenschap. Het gaat

2. 1

Sociale acceptatie

4

hebben gehad in Somalië, net als wij. Ze hebben

om de veiligheid in Nederland, bewustwording,

2.1.1

Stappen die vluchtelingen- en migrantenorganisaties kunnen zetten

5

daar geen vrijheid en geen democratie geproefd,

je bent ook zelf anders. Daarnaast is het ook

2.1.2

Stappen die belangenorganisaties kunnen zetten

7

ze zijn met de oorlog opgevoed. Dan weten ze niet

goed dat Somaliërs over de Nederlandse wet-

2.1.3

Stappen die hulpinstellingen, maatschappelijk werk,

7

hoe ze met vrijheid moeten omgaan.”

geving leren en bewust worden dat je elkaar niet



politie en gemeenten kunnen zetten

Introductie

2 2

Hoofdstuk 1 Doel & functie handelingsprotocol 1.1

Doel & functie handelingsprotocol

3

Hoofdstuk 2 Beschrijving stappen

mag slaan, elkaar niet mag uitschelden. Het Ahmed: “Heeft Nederland invloed op hoe So-

waren wel heftige gesprekken maar deze focus

2.2

Weerbaarheid & zelfredzaamheid

10

maliërs over homo’s denken? Ja, maar dat is

heeft bij-gedragen aan meer begrip. Ook zie je

2.2.1

Stappen die vluchtelingen- en migrantenorganisaties kunnen zetten

11

erg persoonlijk: soms is die invloed positief en

dat jongeren meer in interactie zijn met hun

2.2.2

Stappen die belangenorganisaties kunnen zetten

11

soms negatief. Het ligt eraan hoe de persoon

omgeving, dus ze accepteren meer omdat ze

2.2.3

Stappen die hulpinstellingen, maatschappelijk werk,

13

hier zelf mee omgaat. Dus sommigen zullen

meer zien en meemaken. Dat is niet te vergelij-



politie en gemeenten kunnen zetten

de alledaagse confrontatie hier juist heel posi-

ken met de oude generatie.” 2.3

Bescherming & strafrechtelijke aanpak

tief opvatten en beginnen de homo’s te zien Stella: “We zijn nu in Nederland bezig met de

erg confronterend zijn. Je bent opgegroeid

acceptatie en de rechten van homo’s, maar ik

Bijlage 1: Relevante documenten & organisaties

15

met bepaalde waarden, het mag absoluut niet

vind het ook belangrijk dat we dat voortzetten

Bijlage 2: Concept samenwerkingsconvenant tussen migrantenorganisaties,

17

en hier is het ineens normaal. Die mensen

in Somalië. We kunnen niet ineens onze nor-



hebben de tijd nodig om er aan te wennen,

men en waarden loslaten als we weer terug zijn

om te leren er mee om te gaan en het te ac-

in Somalië. Daarom ben ik ook aan het lobbyen

cepteren.”

voor een betere nieuwe grondwet in Somalië. Mensenrechten gelden niet alleen hier, ze gelden overal.”

60

14

als normale mensen. En voor anderen kan het

(hulp)organisaties, politie en gemeenten

Introductie Dit handelingsprotocol is ontwikkeld door Vluchtelingen-Organisaties Nederland (VON). VON is de spreekbuis van vluchtelingen in Nederland. Een landelijke koepelorganisatie met in Nederland ruim 400 vluchtelingenorganisaties die hun krachten in VON hebben gebundeld. Wij behartigen de belangen van hen die wegens gegronde vrees voor vervolging hun eigen land moesten verlaten en naar Nederland zijn gevlucht om hier veiligheid en bescherming te vinden. Vanuit internationale verdragen heeft Nederland de plicht dit hen te bieden. VON zet zich in voor een samenleving waarin mensenrechten worden nageleefd, waarin vluchtelingen op een rechtvaardige en humane manier worden opgevangen en waarin zij de kans krijgen om op een volwaardige wijze te participeren. We zijn voorvechters van vrijheid, gaan de dialoog aan met politici en nemen actief deel aan het publieke debat. Vanuit deze positie gaan wij ook de strijd aan met mensenrechtenschendingen in onze eigen gemeenschappen, zoals geweld tegen homoseksuelen. Homoseksualiteit is bij veel vluchtelingengemeenschappen in Nederland een groot taboe. Toch hebben vluchtelingenorganisaties zich de afgelopen jaren ingezet voor het bevorderen van homo-emancipatie. Koerdische, Somalische, Eritrese, Afghaanse, Iraanse en Tibetaanse organisaties die de sociale acceptatie van homoseksualiteit onder vluchtelingen willen bevorderen. Met deze organisaties is dit handelingsprotocol ontwikkeld. Het biedt ondersteuning aan andere vluchtelingen(organisaties) die op eigen kracht het taboe rond homoseksualiteit willen doorbreken. En die een mentaliteitsverandering over homoseksualiteit in hun achterban willen starten.

Hoofdstuk 1 Doel & functie handelingsprotocol 1.1 Doel & functie handelingsprotocol Het hoofddoel van dit protocol is bestuurs-

len van (potentiële) slachtoffers van

van hulpinstellingen, maatschappelijk werk,

geweld tegen holebi’s van vluchtelin-

politie en gemeenten te ondersteunen in de

genafkomst. Dit uit zich in het orga-

opzet van een lokale samenwerkingsstruc-

niseren van institutionele opvang en

tuur om homo-emancipatie in vluchteling-

maatschappelijke

en- (en migranten-) gemeenschappen te

slachtoffers. Maar bescherming uit

bevorderen. Daarbij gaan we uit van de vol-

zich ook in het bouwen en onder-

gende onderdelen in de aanpak:

houden van bruggen tussen risicoge-

vangnetten

voor

meenschappen, hulpinstellingen en 1.

Sociale acceptatie van homoseksualiteit

politie. Zodat mensen bij signalen van

bevorderen door het creëren van een

(dreigend) geweld weten bij wie zij kun-

andere kijk op (homo)seksualiteit. Met

nen aankloppen. En het vertrouwen

als doel dat holebi’s niet langer worden

hebben hun probleem of vraag voor te

gezien als afwijkend, maar als onderdeel

leggen bij de desbetreffende instantie.

van de norm. Het heeft een preventieve

Dit protocol is in eerste instantie geschreven voor kaders van zelforganisaties van vluchtelingen en migranten in Nederland die homoseksualiteit bespreekbaar willen maken in hun achterban en een mentaliteitsverandering rond homoseksualiteit willen realiseren. In tweede instantie is dit protocol geschreven voor beroepsbeoefenaars van hulpinstellingen, maatschappelijk werk, politie en gemeenten. Met behulp van dit protocol kunnen zelforganisaties, relevante instellingen en gemeenten samenwerken aan de sociale acceptatie van homoseksualiteit en het voorkomen van geweld tegen homoseksuelen. Als bijlage vindt u een voorbeeld van een samenwerkingsconvenant dat hiervoor kan worden gebruikt.

2

Bescherming en het in veiligheid stel-

leden van zelforganisaties en beleidsmakers

Leeswijzer

In het eerste hoofdstuk wordt het doel en de functie van het handelingsprotocol toegelicht. Wat willen we bereiken en hoe helpt dit handelingsprotocol daarbij? We gaan in op onze visie en missie betreffende de sociale acceptatie van homoseksualiteit en het belang van eigen initiatieven van vluchtelingen en migranten. Het tweede hoofdstuk geeft een praktische vertaling van de sociale acceptatie van homoseksualiteit. Wat kunnen vluchtelingen, migranten en beleidsmakers van gemeenten en hulpinstellingen doen? Welke verantwoordelijkheden hebben zij hierin? In het derde hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van relevante documenten en organisaties.

3.

werking op eventueel (eergerelateerd)

4.

Rechtshandhaving ofwel het aanpakken

geweld jegens holebi’s, maar werkt ook

van daders van (dreigend) geweld tegen

stimulerend voor de eigenwaarde en

holebi’s van vluchtelingenafkomst. Dit

maatschappelijke participatie van hole-

uit zich in het opzetten van samenwerk-

bi’s zelf. Sociale acceptatie wordt ge-

ingsstructuren en het uitwisselen van

voerd op niveau van de gemeenschap.

kennis tussen politie, justitie, hulpinstellingen

2.

en

risicogemeenschap-

Weerbaarheid van homoseksuelen be-

pen om daders van (dreigend) geweld

vorderen door het weerbaar maken van

(beter) te kunnen vervolgen. Dit wordt

jongeren tegen druk van de familie. Of

geborgd via aandachtsfunctionarissen

het economisch, juridisch en sociaal

en casuïstiek overleg. Van heldere en

zelfredzaam maken van holebi’s om

zichtbare rechtshandhaving kan boven-

niet afhankelijk te zijn van de familie.

dien een preventieve werking uitgaan

Weerbaarheid wordt gevoerd op niveau

richting potentiële daders.

van het individu.

3

In ieder onderdeel zijn verschillende partijen betrokken. Vrijwilligers van vluchtelingenen migrantenorganisaties, beroepskrachten van hulpinstellingen, maatschappelijk werk, politie en gemeenten. Ieder werkt vanuit zijn of haar eigen belangen, werkcultuur en

Hoofdstuk 2 Beschrijving stappen

Belangenorganisaties van holebi’s, zoals

1) (H)erkennen van homofobie

het COC en Secret Garden zijn belangrijke

Als homofobie wordt herkend en mensen

partners in de sociale acceptatie van ho-

erkennen en geloven dat het hun probleem

moseksualiteit. Zij kennen als geen ander

is, staan zij open voor oplossingen. Bestuurs-

de drempels waartegen holebi’s aanlopen,

leden en actieve leden van vluchtelingen- en

al dan niet van vluchtelingenkomaf, bij hun

migrantenorganisaties die mentaliteitsveran-

persoonlijke ontwikkeling en strijd om ac-

dering willen starten, doen er goed aan het

om een duidelijke rol- en taakverdeling. Zo-

De hieronder beschreven stappen ter be-

ceptatie. Consultatie van deze organisaties

probleem te presenteren als een probleem

dat ieder vanuit zijn eigen expertise en ver-

vordering van homo-emancipatie onder

is in dit procesonderdeel dan ook van belang

van henzelf. Wij accepteren homoseksuelen

antwoordelijkheid kan handelen. Een hande-

vluchtelingen (en migranten) in Nederland

en aan te bevelen.

niet. Hoe komt dat? Belangrijk is dat daarbij

lingsprotocol beschrijft welke partijen een

zijn richtlijnen. Het is geen uitputtende lijst,

rol hebben. Daarnaast beschrijft het welke

noch zijn dit stappen van een ketenaanpak

Beroepskrachten

hulpinstellingen,

de achterban. Wordt homoseksualiteit gene-

taken deze partijen hebben en wanneer deze

of stappen die in specifieke volgorde moe-

maatschappelijk werk, politie en gemeenten

geerd, maar kunnen mensen hun ogen niet

de taken van een samenwerkingspartner

ten worden genomen. De stappen van de

hebben een ondersteunende taak. Zij orga-

sluiten voor geweld tegen homoseksuele

raken. Op deze manier weten vrijwilligers van

verschillende betrokkenen kunnen parallel

niseren de randvoorwaarden voor groepen

asielzoekers? Steek in op een geweldsinci-

zelforganisaties en beroepskrachten wat van

aan elkaar verlopen. Doel van dit handeling-

en individuen om zich op een veilige manier

dent dat heeft plaatsgevonden. Staat een

elkaar mag worden verwacht en kan de basis

sprotocol is te laten zien dat verschillende

te ontwikkelen en emanciperen.

gemeenschap bekend om zijn strijd voor

worden gelegd voor een vruchtbare samen-

actoren hun eigen taken en verantwoorde-

werking.

lijkheden hebben in het proces. Deze zijn op

strategieën. De veelheid aan partijen vraagt

elkaar aanvullend op het hele spectrum dat Vanuit onze eigen expertise richten wij ons in

homo-emancipatie - van sociale acceptatie

dit handelingsprotocol hoofdzakelijk op de

tot de strafrechtelijke aanpak van geweld

sociale acceptatie van homoseksualiteit en

tegen holebi’s - behelst.

wordt aangesloten op de belevingswereld van van

2.1.1 Stappen die vluchtelingen- en migrantenorganisaties kunnen zetten

individuele vrijheid? Stel de vraag hoe dat in verhouding staat tot de vrijheid van holebi’s.

2) Anderen overtuigen van verandering Als mensen worden overtuigd van de reële mogelijkheid om zelf iets aan hun probleem

vluchtelingen- en migrantenorganisaties en

Vanuit de overtuiging dat de sociale accepta-

Stap 1: Opzetten, uitvoeren en stimuleren van activiteiten en acties ter bevordering van mentaliteitsverandering

beroepskrachten van belangenorganisaties,

tie van homoseksualiteit vanuit de gemeen-

De belangrijkste stap die vluchtelingen- en

wordt georganiseerd. Zij zijn zelf eigenaar

hulpinstellingen, maatschappelijk werk, poli-

schappen moet worden georganiseerd, dich-

migrantenorganisaties kunnen zetten om

van het probleem, dus betrek hen bij het

tie en gemeenten kunnen zetten in dit on-

ten wij zelforganisaties van vluchtelingen en

de sociale acceptatie van homoseksualiteit

oplossen ervan. Zij zelf zijn de changemak-

derdeel. Ter inspiratie voor de lezer geven we

migranten, een belangrijke taak toe in het

te bevorderen, is het op gang brengen van

ers die verandering op gang kunnen bren-

daarnaast een aanzet voor de rol- en taakver-

bevorderen ervan. Zelforganisaties zijn ge-

een

mentaliteitsverandering

gen. Kijk naar de potentie van de mensen

deling binnen de onderdelen Bescherming

structureerde onderdelen van de vluchtelin-

over homoseksualiteit binnen de achterban.

die misschien wel iets willen doen, maar niet

en Rechtshandhaving.

gen- en migrantengemeenschappen. Via

Dat is een langdurig, intern proces, maar wel

goed weten hoe. Stel samen reële, concrete

hun infrastructuur kunnen deze organisaties

te organiseren. Hieronder staan een aantal

en meetbare doelstellingen die echt bereikt

makkelijk activiteiten organiseren, mensen

tips.

kunnen worden. Het vergroot het gevoel

de weerbaarheid van holebi’s van vluchtelingenafkomst. In het volgende hoofdstuk be-

2.1 Sociale acceptatie

spreken we welke stappen vrijwilligers van

collectieve

te doen en worden geactiveerd ideeën om te zetten in praktijk, is de mentaliteitsverandering in werking. Mensen mogen nooit het gevoel krijgen dat een activiteit óver hen

bereiken en ondersteunen. Maar ook kunnen

van eigenwaarde, mensen vinden het leuk

zij als aanspreekpunt dienen voor hulpinstel-

‘changemaker’ te zijn en zijn eerder geneigd

lingen, belangenorganisaties en gemeenten.

nieuwe activiteiten te organiseren gericht op de sociale acceptatie van homoseksualiteit.

4

5

3) Continueren van verandering Als het nieuwe verworven gedrag en/of de

ten bij de nieuwe beweging van verandering,

Stap 3: Versterken van draagvlak en zichtbaarheid van organisaties, acties en activiteiten

wordt geleidelijk een nieuwe collectieve men-

Om de sociale acceptatie van homoseksual-

taliteit gevormd. Door mensen zelf activiteiten te laten bedenken en uit te laten voeren,

nieuwe mening daadwerkelijk wordt geïmplementeerd en meer mensen zich aanslui-

2.1.2 Stappen die belangenorganisaties kunnen zetten

van sociale acceptatie is dan ook aan te bevelen. Belangenorganisaties kunnen informatie kanaliseren over de drempels waartegen holebi’s oplopen, voorlichting geven

iteit te bevorderen moet ook ruimte worden

Stap 1: Aanjagen van activiteiten en acties ter bevordering van mentaliteitsverandering

gemaakt voor de veranderprocessen bin-

Belangenorganisaties van homoseksuelen,

wijzen.

worden zij verantwoordelijk voor het succes

nen vluchtelingen- en migrantengemeen-

lesbiennes en biseksuelen handelen vanuit

ervan. Door haalbare doelen te stellen is de kans

schappen. Zelforganisaties die activiteiten

het standpunt dat sociale acceptatie van

op succes groter. Ook ontmoeten zij tijdens

uitvoeren doen er goed aan deze zichtbaar

holebi’s vandaag de dag moet starten. Dat

activiteiten nieuwe ‘changemakers’: mensen

te maken. Het versterkt het draagvlak voor

is een logische opstelling, voortkomend uit

die zich willen aansluiten bij de beweging. Die

hun activiteiten niet alleen bij hun achter-

het behartigen van de belangen van indi-

graag willen opstaan voor de sociale acceptatie

ban, maar ook bij relevante instellingen, be-

viduen en groepen die iedere dag opnieuw

van homoseksualiteit maar nog zoekende zijn.

langenorganisaties en (lokale) overheden.

moeten strijden voor hun zelfbeschikkings-

Bestuursleden en andere actieve leden van

Externen en vooral belangenorganisaties

recht en bestaansrecht. Belangenorgani-

vluchtelingen- en migrantenorganisaties die

van holebi’s willen dat homoseksualiteit per

saties kunnen dan ook worden gezien als

het veranderproces trekken kunnen zo hun be-

direct wordt geaccepteerd, maar het is een

aanjagers van sociale acceptatie: zij zetten

weging met meer mensen versterken en in de

proces dat ruimte en tijd nodig heeft. Door

het thema bij anderen op de agenda. Ook

Stap 1: Ondersteunen van organisaties en sleutelfiguren bij activiteiten en acties gericht op mentaliteitsverandering

gemeenschap borgen.

naar buiten te communiceren waarmee je

kunnen zij casussen voorleggen die input

Beroepsbeoefenaars van hulpinstellingen,

over de eigen werkwijze en de valkuilen en knelpunten van sociale acceptatie aan-

2.1.3 Stappen die hulpinstellingen, maatschappelijk werk, politie en gemeenten kunnen zetten

als zelforganisatie bezig bent en te laten

leveren voor organisaties, zoals zelforgani-

maatschappelijk werk, politie en gemeenten

Stap 2: Bevorderen van onderlinge samenwerking, communicatie en informatie-uitwisseling

zien dat je noodzakelijk werk verricht, wordt

saties van vluchtelingen en migranten om

hebben met name een ondersteunende rol

deze ruimte gecreëerd. Het versterkt het

veranderprocessen te starten. Vaak zijn het

bij het bevorderen van sociale acceptatie.

draagvlak voor en de ondersteuning van het

voorbeelden van incidenten die een organi-

Zij realiseren de randvoorwaarden voor in-

Vluchtelingen- en migrantenorganisaties

veranderproces.

satie of gemeenschap over de streep trek-

dividuen en groepen om veilig te kunnen

ken om homofobie niet langer te tolereren.

emanciperen. Concreet betekent dit dat

kunnen veel betekenen in linking and learning. Concreet houdt dit in dat zij informatie en

zorg wordt gedragen voor een adequate signalering-, meld- en interventiestructuur

granten gemeenschappen actief verzamelen

Stap 2: Bevorderen van onderlinge samenwerking, communicatie en informatie-uitwisseling

en kanaliseren. Zowel richting relevante externe

De veranderprocessen die nodig zijn om so-

Ook kunnen beroepsbeoefenaars migranten-

partners als richting elkaar. Om dit te bereiken

ciale acceptatie te bevorderen, gaan voor

en vluchtelingengroepen ondersteunen in

moet actief worden gezocht naar informatie en

belangenorganisaties vaak erg langzaam.

hun taken, door kennis en inzicht te leveren in

informatie actief worden verspreid. Ook moet

Toch is van belang de (zelf)organisaties die

de hulpverlening- en opvangmogelijkheden.

actief samenwerking worden gezocht met an-

veranderprocessen rond de sociale accep-

Door gastlezingen of voorlichtingen te geven

dere instellingen. Een open houding is daarbij

tatie van homoseksualiteit in hun gemeen-

kunnen zij vooroordelen wegnemen over de

onontbeerlijk.

schap opzetten, hiervoor de ruimte te geven.

hulpverlening en rechtsgang (zie kader). Het

nieuwe methoden over de sociale acceptatie van homoseksualiteit in vluchtelingen- en mi-

6

Gezamenlijk optrekken bij het bevorderen

voor (dreigend) geweld tegen holebi’s.

7

incidenten, maar holebi’s en derden die op-

2) Communiceer helder en bespreek verwachtingen en frustraties

staan tegen homofobie, durven hier dan ook

Iedere

echt aanspraak op te maken.

vanuit zijn eigen kader en belangen. Het

vergroot niet alleen de meldingsbereid van

samenwerkingspartner

opereert

Wantrouwen in hulpverleningsinstellingen en de rechtsgang

is daarom belangrijk bij aanvang duidelijk

“Geen enkele professionele hulpverlener kwam opdagen of had zich afgemeld. Wij als or-

Stap 2: Bevorderen van onderlinge samenwerking, communicatie en informatie-uitwisseling

de wederzijdse verwachtingen en ideeën

ganisatie stonden daar voor schut. Hoe kunnen wij aan de mensen vertellen dat hun zorgen

over de samenwerking uit te spreken. Het

en problemen serieus worden genomen?” (Lid Palestijnse Raad)

Bij het bevorderen van sociale acceptatie

catie. Mochten die toch optreden, bespreek

“ (…) maar de indruk was niet geweldig omdat de politie steeds haast had en ongeïnteresseerd over-

van homoseksualiteit hebben veel ver-

dat dan om escalatie te voorkomen.

kwam. Dat gaf best een teleurstellend effect vooral op onze organisatie en op onze leden die aan dit

voorkomt teleurstellingen of miscommuni-

schillende actoren een rol of taak. Daarom

project deel hebben genomen” (Lid Irakese Democratische Jongeren Unie Nederland)

samenwerking, communicatie en informa-

3) Focus op de gezamenlijke doelstelling

Holebi’s van vluchtelingen- of migrantenkomaf die slachtoffer worden van (eergerelateerd) geweld

tie-uitwisseling aan te bevelen. Van belang

Iedere partner heeft zijn eigen belang, maar

durven vaak geen aangifte te doen uit angst voor represailles van de familie of gemeenschap.

is dat wederzijdse bekendheid en dat er

toch zitten we samen om tafel. Dat dient

Daarnaast hebben weinig mensen vertrouwen in de hulpverlening of de rechtsgang en durven een

zelfs een vertrouwensband ontstaat. Voor-

een gezamenlijk doel. Formuleer de geza-

dergelijke zaak niet te melden.

oordelen dienen te worden weggenomen

menlijke doelstelling zo specifiek, meetbaar,

zodat ruimte ontstaat voor erkenning van

acceptabel, realistisch en tijdgebonden

Vluchtelingen hebben al vaak in het herkomstland slechte ervaringen opgedaan met politie

een gelijkwaardig partnerschap. Daarnaast

(SMART) mogelijk. En focus op de realisatie

en justitie. Corruptie en politieke tegenstand leggen de basis, maar de vaak jarenlange en on-

is van belang dat geen segregatie van ac-

ervan.

transparante, asielprocedures in Nederland versterken het wantrouwen tegen de rechtsgang.

is het centraal sturen van de onderlinge

Ook over de vrouwenopvang en maatschappelijk werk heersen hardnekkige vooroordelen.

toren in de aanpak plaatsvindt. Met name door samenwerkingspartners te motiveren,

4) Ga bij de deelnemende partners langs (werkbezoek)

ondersteunen, verbinden en sturen. Cru-

Door bij elkaar op bezoek te gaan krijg je een

ciaal voor plezierig samenwerken zijn de

beeld van de werkcultuur van je partner en

Daarnaast hebben mensen de ervaring niet serieus genomen te worden of teruggestuurd te

volgende punten:

inzicht in de betreffende organisatie. Weder-

worden als ze aangifte willen doen. Terwijl de gang naar de politie of een maatschappelijk werk-

zijds vertrouwen en begrip kan dan groeien.

er vaak al een enorme stap is, die niet lichtvoetig wordt genomen. Vluchtelingen- en migrantenorganisaties proberen deze vooroordelen en het wantrouwen bij hun

Daarom is van belang dat medewerkers van-

5) Wees realistisch, maak duidelijke afspraken en houd elkaar daar ook aan, ondermeer via regelmatig overleg

uit de directie en/of het management de

Maak duidelijke afspraken over elkaars rol

is van belang dat zij serieus worden genomen. Het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd

ruimte krijgen samenwerking in te plannen.

en taak in het behalen van de gezamenlijke

Geweld heeft hierin veel expertise. Via trainingen proberen zij regionale politiekorpsen te onder-

Alleen met die ruimte krijgt samenwerking

doelstelling en leg dit ook vast. Via regel-

wijzen in signalering van en omgang met deze specifieke geweldsoort. Maar vooral ook in het

een kans.

matig overleg kan de voortgang van ieders

onmisbare netwerkopbouw om ingangen te krijgen in risicogemeenschappen.

een gemeente kan hierop de regie voeren,

Vrouwen in de opvang zouden tegen hun mannen worden opgezet en aangezet tot prostitutie. En mensen die naar een therapeut of psycholoog worden doorverwezen zijn ‘gek’.

1) Plan tijd in voor samenwerking Samenwerken kost tijd. Vaak extra tijd die niet van te voren is begroot of ingepland.

achterban weg te nemen. Helaas lopen ook zij soms aan tegen onverschilligheid van samenwerkingspartners (zie citaten). Om de weerstand van vluchtelingen (en migranten) weg te nemen

onderdeel worden getoetst en kan worden bekeken of alle partners deze afspraken nakomen en welke afspraken of doelstellingen misschien moet worden bijgesteld.

8

9

2.2 Weerbaarheid & zelfredzaamheid Vluchtelingen- en migrantenorganisaties spelen samen met belangenorganisaties een cen-

2.2.1 Stappen die vluchtelingen- en migrantenorganisaties kunnen zetten

trale rol in het weerbaar en zelfredzaam maken van homoseksuelen, lesbiennes en biseksuelen van vluchtelingen- of migrantenkomaf. Zelforganisaties vormen de vertegenwoordigers en directe aanspreekpunten van leden van de gemeenschappen en belangenorganisaties treden op als vertegenwoordigers en belangenbehartigers van de individuele holebi’s.

Homoseksualiteit bevorderen

Stap 1: Initiëren en faciliteren activiteiten ter bevordering empowerment holebi’s op groepsniveau

Stap 3: Helpdeskfunctie en doorverwijzen individuele holebi’s richting relevante instanties

Vluchtelingen- en migrantenorganisaties

Een stap verder dan het aanbieden van in-

kunnen ruimte bieden aan de empower-

formatie is het individueel begeleiden en

ment en zelfredzaamheid van holebi’s in

doorverwijzen van individuen die steun

hun

groepsactiviteiten

zoeken of nodig hebben bij hun ontwikke-

In de praktijk blijkt dat veel zelforganisaties het moeilijk vinden actief bij te dragen aan de

gericht op empowerment te initiëren en te

achterban

door

ling. Zelforganisaties dienen dan te weten

empowerment van holebi’s. Bespreekbaar maken lukt hen wel, maar bij empowerment van

ondersteunen. Belangrijk is dat holebi’s zich

welke instanties hen daarin kunnen onder-

holebi’s komt kritiek uit de achterban dat de organisatie het fenomeen homoseksualiteit be-

door de organisaties die deel zijn van hun

steunen. Het vraagt om actief verzamelen

vordert. De angst bestaat bij de achterban dat ‘iedereen homo wordt’ en dat er ‘geen hetero

gemeenschap, gesteund voelen om op te

van informatie en contact met de relevante

meer overblijft’.

komen voor hun zelfbeschikkingsrecht en

instanties, zodat zelforganisaties weten wat

bestaansrecht. Daarnaast hebben de organi-

het aanbod en de werkwijze van de instan-

Dit is vaak gebaseerd op onjuistheden en mythen rond homoseksualiteit. Maar ook op de angst

saties een voorbeeldfunctie voor de directe

ties zijn.

dat holebi’s het duidelijke systeem waarin mensen jarenlang hebben geleefd en houwvast

omgeving (buren, vrienden, familie) van

vonden, zullen veranderen. Als holebi’s ineens zelfredzaam worden en gestimuleerd worden

holebi’s: holebi’s zijn mensen met recht op

hun eigen gang te gaan: wat moet er dan niet van de wereld worden?

een humaan bestaan.

Het is dan ook belangrijk dat in samenwerkingsverband die organisaties worden gesteund,

Stap 2: Informeren over mogelijkheden, rechten, plichten en regelgeving m.b.t. alle vormen van zelfredzaamheid

die proberen de empowerment van holebi’s te bevorderen. Dit kan ondermeer met informatie en met adequate meld- en interventiemaatregelen.

2.2.2 Stappen die belangenorganisaties kunnen zetten

Vluchtelingen- en migrantenorganisaties kun-

Stap 1: Organiseren van activiteiten en cursussen ter bevordering van empowerment holebi’s op individueel niveau

nen informatie verzamelen die holebi’s onder-

Belangenorganisaties kunnen als geen an-

steunen in hun zelfredzaamheid en weerbaar-

der aansluiten op de behoeften van holebi’s

heid en deze actief aanbieden of verspreiden.

en gerichte, op maat gemaakte empower-

Zoals informatie over rechtspositie, educatie

mentcursussen ontwikkelen. Om ook aan te

en financiën. Belangrijk is dat mensen zich op

sluiten op de beleveniswereld van holebi’s

juridisch, economisch en financieel vlak kun-

van vluchtelingen- of migrantenkomaf kun-

nen handhaven. Het versterkt hun gevoel voor

nen zij vluchtelingen- en migrantenorgani-

eigenwaarde en vermindert de afhankelijk-

saties consulteren die eveneens actief zijn

heidspositie, die hen nog kwetsbaarder maakt

in dit onderwerp.

voor sociale druk.

10

11

Stap 2: Ondersteunen vluchtelingenen migrantenorganisaties in initiëren activiteiten gericht op groepsniveau Zelforganisaties van vluchtelingen- en migranten kunnen belangenorganisaties ondersteunen

2.2.3 Stappen die hulpinstellingen, maatschappelijk werk, politie en gemeenten kunnen zetten

om in hun aanbod goed aan te sluiten op de

2.3 Bescherming & strafrechtelijke aanpak

en kunnen bijdragen aan de toegankelijkheid van bescherming. Zij kunnen de aangifte- en meld-

Anders dan bij de eerste twee onderdelen

ingsbereidheid van slachtoffers en derden ver-

van homo-emancipatie zijn de bescherming

groten door bij te dragen aan het vertrouwen in

van (potentiële) slachtoffers en de strafre-

de opvang en rechtsgang. Zelforganisaties kunnen

chtelijke aanpak van daders primair de taak

de communicatie tussen de gemeenschappen en

van hulpinstellingen, maatschappelijk werk,

hulpinstellingen, politie en justitie bevorderen,

politie, openbaar ministerie en lokale en lan-

waardoor ook de hulpvraag van de gemeenschap

delijke overheden. Zij organiseren in eerste

beter aansluit op het hulpaanbod van de instel-

voor het bevorderen van de zelfredzaamheid

Stap 1: Organiseren van gunstige omstandigheden ter stimulering van weerbaarheid en zelfredzaamheid holebi’s

instantie de interventie, opvang en strafver-

lingen. Ten slotte kunnen zij de strafrecht- en

en weerbaarheid op groepsniveau delen met

Door zorg te dragen voor een adequate sig-

volging.

zorginstanties ondersteunen in hun taken door

de zelforganisaties. Op deze manier krijgen zij

nalering-, meld- en interventiestructuur voor

bovendien waardevolle ingangen in soms slecht

(dreigend) geweld tegen holebi’s creëren

Vluchtelingen- en migrantenorganisaties,

holebi’s van vluchtelingen- en migrantenkomaf te

bereikbare groepen.

hulpinstellingen en politie een veilige om-

evenals belangenorganisaties hebben hierin

bevorderen.

geving voor holebi’s om zich te ontwikkelen.

een ondersteunende, signalerende functie

vraag van holebi’s van vluchtelingen- of migrantenkomaf. Tegelijkertijd kunnen belangenorganisaties de methoden die zij hanteren

Stap 3: Signaleren misstanden en kanaliseren richting relevante organisaties en instanties

bij deze instanties de kennis op het gebied van

Ook de vluchtelingen- en migrantenorganisaties die zich voor holebi’s inzetten, worden

Richtlijnen voor melden mishandeling

zo ondersteund.

Belangenorganisaties hebben een taak in

Vluchtelingen- en migrantenorganisaties die signalen ontvangen over geweld tegen holebi’s, weten soms niet wat zij hiermee aan moeten. Hieronder een aantal richtlijnen:

belemmeren. Dit geldt zowel voor mis-

Stap 2: Bevorderen van onderlinge samenwerking, communicatie en informatie-uitwisseling

1)

Breng de signalen in kaart

standen in gemeenschappen als in over-

Evenals de vorige stap is ook deze stap gelijk

2)

Win advies in bij professionele hulpinstellingen

heidsbeleid. Belangrijk is dat zij deze zowel

aan het onderdeel sociale acceptatie van

3)

Probeer, indien mogelijk, aan de hand van een gesprek met de betrokkenen

kanaliseren richting zelforganisaties als naar

het homo-emancipatieproces. Door samen-



(potentiële slachtoffers en/of familie en/of daders) meer informatie over de casus te

hulpinstellingen of politie, zodat adequaat

werking te bevorderen en informatie over

achterhalen

door de samenwerkingspartners kan worden

hulp- en ondersteuningsmogelijkheden uit

4)

Laat het risico wegen dat iemand slachtoffer wordt van meer (eergerelateerd

gereageerd.

te wisselen kunnen vluchtelingen- en mi-



geweld: vraag een risicotaxatie aan bij professionele hulpinstellingen of politie

grantengroepen, maar ook belangenorgani-

5)

Beslis aan de hand van de risicotaxatie (samen met het slachtoffer) of en welke hulp

saties worden ondersteund in hun taken.



moet worden georganiseerd en of een melding of aangifte moet worden



gedaan bij de politie

het signaleren van misstanden die de zelfredzaamheid en weerbaarheid van holebi’s

Uiteraard is het opvolgen van deze richtlijnen afhankelijk van de wens van de organisatie om betrokken te blijven. Soms kan of wil een organisatie niet verder gaan dan advies inwinnen of melding maken bij een hulpinstelling of politie. Dat kan, aangezien zelforganisaties geen plicht en niet de verantwoordelijkheid hebben om verder te gaan dan dat. Maar een organisatie heeft wel de morele plicht slachtoffers van homofobie door te verwijzen naar een hulpinstelling en om daders van geweld te melden bij politie.

12

13

Bijlage 1: Relevante documenten & organisaties

Overige websites

Gemeente Eindhoven (2009). Basismodel Eindhovense preventieaanpak eergerelateerd geweld Eindhoven: Gemeente Eindhoven Inspraakorgaan Turken, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders, & Vluchtelin-

Blijfgroep & Meldpunt Eergerelateerd Geweld Amsterdam

Rijksoverheid

www.blijfgroep.nl/www.eenveiliamsterdam.nl

www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/homo-

gen-Organisaties Nederland (2010). Lokale aanpak eergerelateerd geweld: Handleiding voor gemeenten. Amsterdam/Utrecht: IOT, SMN en VON

emancipatie

COC Haaglanden www.haloholebi.nl

Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders

COC Nederland

www.eervol.com

www.respect2love.nl

www.smn.nl

Inspraakorgaan Turken

Stichting Arosa Rotterdam

www.eervol.com

www.vrouwenopvang.org

Ministerie van Justitie (2009). Huiselijk geweld, eergerelateerd geweld, mensenhandel, achterlating en uw verblijfsvergunning. Den Haag: Ministerie van Justitie

www.huiselijkgeweld.nl

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2011). Hoofdlijnen emancipatiebeleid: vrouwen- en homo-emancipatie 2011-2015. Den Haag: Ministerie van OC&W Movisie (2011). Toolkit homoseksualiteit in etnische kring. Internet: http://www.movisie.

www.iot.nl

Stichting Kezban

nl/129896/def/home/homoemancipatie/waarom_bespreekbaar_maken_van_homoseksualiteit/inleiding/ Van den Akker, A. (2008). Eergerelateerd geweld en de mogelijkheden om op grond daarvan

Fier-Fryslân

www.st-kezban.nl

www.fierfryslan.nl

Stichting Steun Remigranten

een verblijfsvergunning in Nederland te verkrijgen dan wel te behouden. Amsterdam:

Kompaan & de Bocht

Vluchtelingen-Organisaties Nederland

www.debocht.nl

www.steunremigranten.nl

Tolkencentrale www.tvcn.nl

COC Nederland

Stichting Nafar

Mannenopvang Utrecht

t: (020) 623 45 96

t: 06 57827270

www.huiselijkgeweldutrecht.nl

e: [email protected]

e: [email protected]

w: www.coc.nl

w: www.nafar.nl

i2Rotterdam

Transgender Netwerk Nederland

t: 010 - 206 72 22 (ma-di-do en vrijdag)

t: 020 5739427 (trudie, sophie)/441

e: [email protected]

(suzanne)/453 (vreer)

Politie

w: www.i2rotterdam.nl

e: [email protected]

www.politie.nl/hollands-midden/projecten/

w: www.transgendernetwerk.nl

homodiscriminatie

Vluchtelingen-Organisaties Nederland www.eervol.com

Movisie

www.vluchtelingenorganisaties.nl

www.movisie.nl

Secret Garden

www.watiseer.nl

www.meldmisdaadanoniem.nl

t: 020 77 86 120 / 06 14 10 84 42

Veilige Haven

w: www.stichtingsecretgarden.nl

t: 020 - 573 94 01 e: [email protected] w: www.veilige-haven.nl

14

15

Doelstelling 2

Bijlage 2: Concept samenwerkingsconvenant tussen migrantenorganisaties, (hulp)organisaties, politie en gemeenten Samenwerking ...(titel project/programma)... inzake de bevordering van homo-emancipatie in ...(naam gemeente)... In aanmerking nemende dat: o Dat homofobie een omvangrijk probleem is dat tot gevolg heeft dat de mentale en fysieke vrijheid van individuen wordt beperkt; o Dat de gemeente ... zich gecommitteerd heeft aan het ...(titel project/programma)...;

Overwegende dat partijen in de ... samenleving homofobie willen voorkomen en homoemancipatie onder vluchtelingen en migranten willen bevorderen en dat: o Dat de gemeente, ...(namen samenwerkingspartners)... en lokale migranten- en vluchtelingenorganisaties een belangrijke rol hebben in de lokale aanpak en zich middels dit convenant wensen te verplichten tot het leveren van wederzijdse inspanningen op het gebied van de lokale samenwerking; o Dat deze wederzijdse inspanningen op het gebied van de lokale samenwerking zich voornamelijk richten op: - de onderlinge samenwerking op basis van de taakverdeling die in dit convenant is opgenomen en - de borging van die onderlinge samenwerking; o Dat intensieve samenwerking tussen bovengenoemde partijen cruciaal is voor een effectieve aanpak gericht op voorkomen dan wel (vroeg) signaleren van homofobie en het bevorderen van homo-emancipatie. Zijn partijen het volgende overeengekomen:

Partijen onderschrijven de doelstelling van ...(titel programma)... inhoudende: het voorkomen dan wel het (vroeg)signaleren van homofobie en het bevorderen van homo-emancipatie onder vluchtelingen en migranten. Hiertoe wordt een duurzame samenwerking tot stand gebracht tussen gemeente, vertegenwoordigers van migrantengroepen en strafrecht- en zorginstanties. Deze samenwerking komt tot uitdrukking in een structuur met een regiegroep en een platform homo-emancipatie welke gecoördineerd worden door de (bestaande) regionale stuurgroep .....(naam stuurgroep)...

Artikel 2 Taak Migrantenorganisaties De vertegenwoordigers van de (landelijke en lokale) migranten- en vluchtelingengroepen zien het als hun taak om: o Homoseksualiteit bespreekbaar te maken bij potentiële risicogroepen; o Weerbaarheid en zelfredzaamheid van individuen te bevorderen; o Mentaliteitsverandering en gedragsalternatieven te stimuleren; o De toeleiding te bevorderen van migranten en vluchtelingen waarbij sprake is van (dreigend) geweld naar het Steunpunt Huiselijk Geweld en het Politiekorps ...(naam korps)...; o De strafrecht- en zorginstanties te ondersteunen in hun taken door bij deze instanties de deskundigheid op het gebied van homoseksualiteit bij vluchtelingen- en migrantengroepen te bevorderen; o Deel te nemen aan het platform Homo-emancipatie in de gemeente.

Artikel 3 Taak Steunpunt Huiselijk Geweld Het Steunpunt ziet het als haar taak om: o Zorg te dragen voor een adequate signalering-, meld- en interventiestructuur voor (dreigend) geweld; o De migranten- en vluchtelingengroepen te ondersteunen in hun taken door het leveren van kennis en inzicht in de hulpverlening- en opvangmogelijkheden; o Deel te nemen aan het platform Homo-emancipatie in de gemeente.

Artikel 1 Doelstelling 1 Partijen beogen met dit convenant de onderlinge samenwerking met betrekking tot het gemeentelijke beleid ...(titel programma)... te borgen door voor ieder van elke partij duidelijk vast te leggen wat de taakverdeling is.

16

17

Artikel 4 Taak Politiekorps Het Politiekorps ziet het als haar taak om: o Zorg te dragen voor een adequate signalering-, meld- en interventiestructuur voor (dreigend) geweld; o De migrantengroepen te ondersteunen in hun taken door het leveren van kennis en inzicht in de processen van strafrechtelijke rechtshandhaving en door normstellend kaders te bieden; o Deel te nemen aan het platform Homo-emancipatie in de gemeente.

Artikel 5 Taak gemeente ...(naam)... De gemeente ziet het als haar taak om: o Regie te voeren op de aanpak van ...(titel programma)... Deze regiefunctie is te onderscheiden in vier activiteiten: - motiveren (actief luisteren, relaties leggen, commitment vragen, werken aan draagvlak) - ondersteunen (faciliteren, proces begeleiden, dienstbaar zijn aan behoeften van ketenpartners) - verbinden (samenwerken, commitment krijgen, zorgen voor samenhang, afspraken maken) - sturen (opdrachten geven, knopen doorhakken, aanspreken, toetsen, afrekenen); o Voorzitter te zijn van het platform Homo-emancipatie in de gemeente.

Deze publicatie is ontwikkeld in samenwerking met:

Afghaanse Jongeren Organisatie Khorasan African Sky Koerdische Arbeiders Unie Komkar Koerdische Jongerenvereniging Komçiwan Koerdisch Vrouwen Centrum Koerdische Vrouwen Vereniging Platform Young Changemakers Stichting Dalmar

Artikel 6 Looptijd 1. Partijen komen overeen dat dit convenant een looptijd heeft tot en met ..... 2. De samenwerking wordt voor het aflopen van de looptijd geëvalueerd; over de wijze waarop de samenwerking wordt voortgezet wordt dan besloten.

Stichting Iraanse Vrouwen – Azadeh Stichting Khorlo Stichting Soneca Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond Vereniging van Eritrese Vrouwen Voice of Afghan Women

Aldus overeengekomen en ondertekend te ... op ...

18

In 2008 startte Vluchtelingen-Organisaties Nederland met de programmalijn Changemakers. Via deze programmalijn werden honderden vluchtelingen opgeleid tot changemakers: inspirerend leiders met lef die hun situatie en die van anderen kunnen veranderen. Daarbij gaan zij dwars door culturele conventies en gevoeligheden heen. Voeden zij het publieke debat en doorbreken zij taboes. Onderdeel van deze programmalijn was ook het project ‘Bevorderen van Homo-emancipatie onder Vluchtelingen in Nederland’. In dit project streden changemakers van VON in hun eigen achterban voor de sociale acceptatie van homoseksualiteit. Soms op harde confronterende, soms op zachte bijna onzichtbare wijze.

In dit boek vindt u de verhalen van deze changemakers. Zij vertellen over de sterk gewortelde vooroordelen en misvattingen rond homoseksualiteit. Maar ook vertellen zij over de kansen en mogelijkheden om dit taboe bespreekbaar te maken. Ten slotte vindt u in dit boek een handelingsprotocol ontwikkeld en in de praktijk getoetst in ondermeer bovengenoemd project. Voor kaders van zelforganisaties van vluchtelingen en migranten in Nederland, maar ook voor beroepsbeoefenaars van (maatschappelijke) hulpinstellingen. Voor hen die samen willen werken aan de sociale acceptatie van homoseksualiteit en het voorkomen van geweld tegen homoseksuelen.