Vlooien: je moet hen voor zijn! Het voorjaar staat voor de deur. En onze nooit echt slapende vrienden staan klaar voor de aanval. Dierenarts Rob Lückerath geeft ons raad over het voorkomen van een vlooienplaag in huis en de kennel. Inleiding Om vlooien goed te kunnen bestrijden, dient men te weten hoe zijn levenscyclus eruit ziet. Wanneer kan men een vlo met gif verdelgen? In België kent men eigenlijk slechts de hondenen de kattenvlo, waarbij de laatste veruit het meest gezien wordt. De kattenvlo is niet zo gastheerspecifiek en zuigt ook bloed bij de hond en zelfs bij de mens. De vlo heeft zijn slechte reputatie gevestigd in de Middeleeuwen. De vlo op de rat was de grote veroorzaker van de “Zwarte dood, de pest”. Heden ten dage is de vlo nog steeds een ware plaag voor mens en dier. Hoewel Jan de Wilde er een leuk liedje over geschreven heeft, zijn er weinig mensen die zijn sympathie voor de kleine bruine vriend delen. Het leven van de vlo: Zoals ieder levend wezen kent ook de vlo verschillende levensstadia. De levenscirkel kent 4 stadia: volwassen, ei, larve en pop. Dit onderscheid is zeer belangrijk, want op deze manier kan men een juiste verdelgingsstrategie gaan bepalen. Waar de mens een ontwikkeling meemaakt van tachtig jaar, als men gelukkig is, heeft de vlo slechts tussen de veertien en honderdenveertig dagen te leven. Dit korte leven wordt onder andere bepaald door de luchtvochtigheid en de omgevingstemperatuur. Maar daar wordt later verder op in gegaan.
Bron: Dog Parasites and their control, F. Rochette Warm in de hondenpels zal de vlo na een goed bloedmaaltijd de eerste eitjes beginnen te leggen. Dit start reeds binnen de vierentwintig uur na bloedzuigen! De vlo is enorm productief, want de vrouwelijke vlo legt tussen de twintig en vijftig eitjes per dag. In onze omstandigheden produceert een vlo in haar leven grofweg zeshonderd nakomelingen. Na enkele uren vallen de eitjes van de vacht af en geven dé besmetting van de omgeving. Zoals uit de tekening blijkt is de besmetting van de omgeving de grootste bron van herbesmetting, aangezien een schamele vijf procent van het vlooienleven bestaat uit het volwassen stadium op de warme hondenhuid.
De eieren ontwikkelen zich op de grond verder tot larven. Deze larven mijden het licht en verstoppen zich in de basis van het tapijt. Gewikkeld in een sterke cocon kunnen de poppen zich zes maanden schuilhouden. Ig Nobelprijs: Deze prijs is in feite een parodie op de echte Nobelprijs. Niet tegenstaande dat het hier gaat over echt wetenschappelijk onderzoek, vraagt men zich af wat het nut is van dergelijk onderzoek. In 2008 is de prijs voor biologie gegaan naar het vlooienonderzoek van de Franse biologe Marie-Christine Cadiergues, werkzaam aan de Ecole Nationale Vétérinaire in Toulouse. Zij heeft zich beziggehouden met de sprongkracht van de vlo. Het onderzoek is zelfs gepubliceerd in het vakblad Veterinary Parasitology. Een hondenvlo springt dertig centimeter ver en twintig hoog. In concreto springt een vlo 100 keer zijn lengte en 70 keer in hoogte. Als dat vergeleken wordt met de Olympische kampioene, dan slaat deze een modderfiguur. Grootte Vlo 3mm Tia Hellebaut 1,82m
Verspringen 30cm 6,45m
Ratio 100 3,54
Hoogspringen Ratio 20cm 66 2,05m 1.13
Om een simpele vlo te evenaren zou Olympisch kampioene Tia 180 meter ver- en 120 meter hoog moeten springen. Vlooien populatie: De levenscyclus van de vlo impliceert tevens dat er een bepaalde verhouding van de stadia ten opzichte van elkaar is. Bijgaande figuur geeft dat weer.
Volwassen vlooien
1-5%
Poppen
8-11%
Larven
50-57%
Eitjes
34-38%
Men kan stellen dat de volwassen vlooien, die worden gezien slechts het topje van de ijsberg zijn. Zij vormen slechts 1 á 5 % van de totale vlooienpopulatie, terwijl de eitjes, larven en poppen de rest voor hun rekening nemen. Men vindt 95 á 99% van de vlooienpopulatie terug in de omgeving.
Uit de figuur blijkt dat er een hoge infestatie druk bestaat rondom de hondenmand. Bron: Dog Parasites and their control, F. Rochette
Overlast door vlooien: De last, die men ondervindt van vlooien hangt af van een viertal factoren: de frequentie waarmee de besmetting plaatsvindt en de duur ervan. Voorts spelen de secundaire infecties een rol en de gevoeligheid van het dier. De secundaire infecties treden op, wanneer de hond jeuk krijgt van de vlo. Dat kan zijn door het bewegen van de vlo op de huid, maar ook door het bijten van de vlo. Automatisch gaat de hond krabben en er ontstaat een kapotte huid. En aldus ontwikkelt zich een ontstekingsreactie.
Bron: Flea biology and their control, Kramer and Mencke
Vlooienallergie: In feite moet er onderscheid gemaakt worden tussen vlooienallergie en vlooienbeet allergie. In beide gevallen heeft de hond extreme jeuk, kaalheid en ernstige huidontstekingen. Echter de oorzaak is compleet anders. Bij een vlooienbeet allergie hoeft de hond slechts één vlo op zijn lijf te hebben om compleet gek te worden. Omdat bloed stolt spuit de vlo een antistollingsproduct in het lijf van zijn gastheer. Dit is te vergelijken met een mug, die bloed prikt. De plek waar gezogen is begint te zwellen, rood te worden en enorm te jeuken. De hond gaat dan extreem krabben met alle gevolgen van dien. Lintwormen: De vlo is drager van de Dipylidium, een lintworm. Wanneer de hond naar de vlooien bijt en deze inslikt kan er een lintworm mee ingeslikt worden en de hond besmet raken. Regelmatig ontwormen tijdens het vlooienseizoen is dus nodig. Bartonella: De vlo is vector, dat wil zeggen overdrager van deze bacterie. Deze veroorzaakt de kattenkrabziekte. Hoe weet men dat er sprake is van een vlooienbesmetting?
Links ziet men de volwassen kastanjebruine volwassen vlo. Rechts de komma vorming uitwerpselen. Bron: Dog Parasites and their control, F. Rochette Afhankelijk van de infectiedruk ziet men de prachtig kastanjebruine diertjes over de hond heen lopen. Voornamelijk ter hoogte van de staartbasis, maar ook op andere lichaamsdelen. Met een vlooienkammetje kan men ze er gemakkelijk uitkrijgen.
Dierenarts Christine Butaye toont het gemak van het gebruik van een vlooienkammetje Zoals gesteld hoeft een hond niet onder de vlooien te zitten om er toch last van te hebben. Zelfs een milde infestatie kan grote gevolgen hebben. De zeldzame vlooien laten uitwerpselen, die heel simpel gedetecteerd kunnen worden, achter. De hond wordt boven een wit vel papier uitgekamd. Op het papier worden kleine zwarte kommaatjes zichtbaar. Wanneer deze komma’s op een vochtig toiletpapiertje worden gelegd, dan verkleuren zij van
zwart naar rood. Dat is logisch, want de vlo eet bloed. Verdelging van vlooien: Het doel van een effectieve vlooienbestrijding is tweeledig. Allereerst de hond vlooienvrij maken en voorts de omgeving, inclusief overige huisdieren vrijmaken en/of schoonhouden van eitjes, larven en poppen
Dierenarts Rob Lückerath onderzoekt een huid preparaat Aanpak vlooienbestrijding. Excelsheet I. Niet allergische honden: Bij een dier dat niet allergisch is voor het speeksel van de vlo kan men kiezen uit 2 groepen middelen. Alle middelen met werkzaam bestanddeel en de commerciële benaming worden in tabelvorm weergegeven zodat de keuze van een middel zeer eenvoudig wordt. 1. Adulticide middelen: deze doden de volwassen vlo. Spot-on preparaten (druppels in de nek) De vloeistof uit de pipet verspreidt zich over het lichaam en vestigt zich in de talglaag die zich op de hondenhuid bevindt. De vloeistof dringt dus niet de bloedbaan in, maar doodt de vlo door direct contact en opname op de huid. Vlooienbanden: Vlooienbanden beschermen gedurende langere tijd tegen vlooien, de werking is meestal wat minder dan die van een spot-on preparaat. Vlooienpoeders: Vlooienpoeders zijn vooral geschikt voor jonge dieren, de werking is vaak kort. Vlooienshampoos: Shampoos hebben een kort effect en worden dus meer als aanvulling op de vlooienbestrijding gezien. Vlooiensprays: De spray wordt op de huid aangebracht en heeft een direct vlo dodend effect. 2. Larvicide middelen: IGR’S ofwel insect growth regulator doden de vlooienlarven. Larvicide middelen worden preventief ingezet bij de vlooienbestrijding. De ontwikkeling en vervelling van de larven wordt geremd. Vergelijk dit met het uitkippen van een ei: de larve kan niet uit het ei te voorschijn komen. De cyclus van de vlo stopt gewoonweg. De omgeving wordt niet geherinfecteerd.
II. Allergische honden Het is van vitaal belang dat een allergische hond NOOIT gebeten wordt door een vlo. De behandeling is hier stringent. Wanneer de allergische hond gebeten wordt en in contact komt met het speeksel van de vlo kunnen er direct ernstige irritaties optreden. Behandelen van de omgeving Zoals eerder gezegd, bevindt het grootste deel van de vlooienpopulatie zich niet op uw huisdier. Liefst vijfennegentig procent van de vlooienpopulatie zit in de directe omgeving. De traditionele omgevingssprays, zoals Vapona, bevatten pyrethroiden. Uit de tabel blijkt dat deze alleen werkzaam zijn tegen volwassen vlooien. Bij aanpak van de omgeving moet men dan ook starten met het stofzuigen. Door het trillen, komen de eitjes vrij en kunnen de manden interieursprays hun werk doen. Beter om te gebruiken zijn foggers. Deze bevatten cyfluthrin/pyriproxyfen en zijn ook werkzaam tegen eitjes en larven. De omgevingsbehandeling hoeft meestal maar eens in de 3-4 maanden. De eerste behandeling moet wel gerappelleerd worden na 3 weken en soms nogmaals met zelfde interval. Van belang hier zijn de relatieve luchtvochtigheid en de omgevingtemperatuur. Vergeet daarbij zeker de auto niet, als de hond daar regelmatig in meerijdt! Gebruikmaken van abiotische factoren: Door de temperatuur en de relatieve luchtvochtigheid aan te passen kan de infestatie van de vlo beteugeld worden. Als men de temperatuur laat dalen zal de ontwikkeling van de vlooien veel trager gaan. Een massale besmetting kan dan nooit plaatsvinden. Onderstaande tabel maakt dit duidelijk. Temperatuur Effect op vlo -1 ºC Alle levensstadia zijn dood binnen 5dagen 3 ºC Alle eieren, larven en poppen zijn dood na 5 dagen. Bij 75% RV kan 65% van de volwassenen overleven. 13 ºC Ontwikkeling van 50% van de eieren tot het volwassen stadium duurt tussen de 130 en 140dagen (75%RV) 21 ºC Ontwikkeling van 50% van de eieren tot het volwassen stadium duurt ong. 40 dagen (75%RV) 27 ºC Ontwikkeling van 50% van de eieren tot het volwassen stadium duurt ong. 24 dagen (75%RV) 32 ºC Ontwikkeling van 50% van de eieren tot het volwassen stadium duurt ong. 16 dagen (75%RV) Relatieve Vochtigheid RV %
Effect op vlo
12 33 50 75
100% sterfte van de larven na 24h blootstelling bij 27 ºC 100% sterfte van de larven na 24h blootstelling bij 32 ºC Laagste RV voor overleving van eieren en larven bij 35 ºC RV met hoogste overlevingspercentage en ontwikkeling voor elk stadium
Bron: European Scientific Counsel Companion Animal Parasites
