Vloeibare voeding bij mond- en kaakaandoeningen
inhoud Waarom deze brochure?
4
Hoe komt u aan vloeibaar voedsel?
4
Algemene richtlijnen
5
Samenstelling van de maaltijden
6
Praktische tips
8
Uw vragen
10
Notities
11
3
waarom deze brochure? U heeft een aandoening aan uw mond of kaak. Daardoor kunt u geen vaste voeding eten, maar moet u vloeibare voeding gebruiken. Vloeibare voeding moet zo dun zijn, dat u haar kunt drinken (eventueel met een rietje of met een tuitbeker). In deze brochure krijgt u tips en richtlijnen voor het gebruik van vloeibare voeding.
hoe komt u aan vloeibaar voedsel? Zelf maken U kunt uw voedsel zelf fijn malen. Een elektrische keukenhulp is handig en tijdbesparend als u voor langere tijd uw voeding vloeibaar moet maken. U heeft keuze uit de volgende mogelijkheden: s¬ ¬STAAFMIXER¬DEZE¬MAALT¬UW¬ETEN¬GOED¬lJN¬EN¬IS¬GESCHIKT¬VOOR¬ éénpersoons porties. s¬ ¬KEUKENMACHINE¬DEZE¬MACHINE¬HEEFT¬MEERDERE¬FUNCTIES¬KLOPPEN ¬ mengen, fijnmalen, kneden, snijden, raspen, hakken en soms ook persen. Voor kleinere porties zijn er kleine keukenmachines. s¬ ¬-ET¬EEN¬ROER ¬OF¬MAALTIJDZEEF¬PASSE VITE ¬KUNT¬U¬ETEN¬MET¬DE¬ hand malen. Niet alles gaat gemakkelijk door de roerzeef. Na het malen van vlees blijven er korreltjes achter. Kant en klare mixmaaltijden Wanneer u uw eten niet zelf wilt malen zijn er andere mogelijkheden: s¬ ¬4AFELTJE¬$EKJE¬MEER¬INFORMATIE¬OVER¬4AFELTJE¬$EKJE¬KUNT¬U¬KRIJGEN¬ via de thuiszorgorganisatie in uw woonplaats. Ook kunt u in de Gouden Gids kijken. s¬ ¬3OMMIGE¬CATERINGBEDRIJVEN¬LEVEREN¬AANGEPASTE¬MAALTIJDEN s¬ ¬0OTJES¬BABYVOEDING¬ZIJN¬VERKRIJGBAAR¬IN¬DE¬SUPERMARKT s¬ ¬0OEDERVORMIGE¬COMPLETE¬MIXMAALTIJDEN¬IN¬VERSCHILLENDE¬SMAKEN¬¬ Overleg met uw diëtist als u deze producten wilt gebruiken. De diëtist kan u informeren over de kosten en waar u de producten kunt bestellen.
4
algemene richtlijnen U mag of kunt geen vlees, brood, fruit en dergelijke eten. Het is belangrijk dat in uw vloeibare voeding alle voedingsstoffen zitten die u nodig heeft. Dit zijn onder andere eiwitten, vitamines en mineralen. Vloeibare voeding geeft sneller een vol gevoel. Daardoor is het soms moeilijk voldoende energie (calorieën) en voedingsstoffen binnen te krijgen. Wij raden u aan meerdere kleine maaltijden per dag te gebruiken. Niet alleen drie hoofdmaaltijden, maar tussendoor ook drie tot zes kleine maaltijden. De warme maaltijd kunt u in twee porties opdelen. In het onderstaande schema staan de voedingsmiddelen die u dagelijks nodig heeft. De hoeveelheden verschillen uiteraard per persoon. Daarom gelden de aangegeven hoeveelheden als richtlijn. Voedingsmiddel
Dagelijkse vloeibare hoeveelheid
brood wordt vervangen door graanproducten als havermout, griesmeel of Brinta
3 porties pap
melk en melkproducten
3 tot 5 bekers
vruchtenmoes of sap
2 schaaltjes of bekers
gemalen vlees, vis, kip of ei
100-125 gram (rauw gewogen)
gemalen groenten
3 tot 4 opscheplepels
aardappelpuree, gemalen peulvruchten of gemalen macaroni
tenminste 3 opscheplepels
boter of margarine
tenminste 30 gram
vocht (koffie, thee melk, soep en 2 liter dergelijke)
5
Tips voor variatie Variatie in uw vloeibare voeding kan uw eetlust bevorderen. U kunt dit doen door af te wisselen in: s¬ ¬KLEUR¬ERWTEN ¬SNIJBONEN¬EN¬PEULTJES¬HEBBEN¬DEZELFDE¬KLEUR¬ Worteltjes, bloemkool en bietjes geven uw maaltijd een andere kleur. s¬ ¬TEMPERATUUR¬U¬KUNT¬KOUDE¬GERECHTEN¬AFWISSELEN¬MET¬WARME¬ gerechten, bijvoorbeeld koude vla of warme pap, warme soep of koude vruchtensap. s¬ ¬SMAAK¬U¬KUNT¬ZOETE¬GERECHTEN¬AFWISSELEN¬MET¬HARTIGE¬/OK¬KUNT¬ u variëren met kruiden en specerijen. Maal de maaltijdonderdelen van de warme maaltijd apart en schep ze afzonderlijk op uw bord. Hierdoor onderscheidt u de smaak van vlees of vis, groenten, aardappelen of pasta.
samenstelling van de maaltijden Brood Brood kunt u vervangen door: s¬ ¬PAP¬DOOR¬HEM¬TE¬VERDUNNEN¬MET¬MELK¬KRIJGT¬DEZE¬DE¬JUISTE¬DIKTE s¬ ¬GLADDE¬PAP¬VAN¬lJNE¬BINDMIDDELEN¬CUSTARD ¬OF¬PUDDINGPOEDER¬OF¬ rijstebloem. s¬ ¬PAP¬VAN¬GROVE¬BINDMIDDELEN¬WANNEER¬U¬GEEN¬RIETJE¬HOEFT¬TE¬ gebruiken, hebben Bambix, Brinta en havermout de voorkeur. Wel moet u de pap in de mengbeker van de keukenmachine wat gladder maken. s¬ ¬KANT EN KLAAR¬DRINKONTBIJT¬BV¬'OEDEMORGEN¬-ONA ¬7AKE5P¬ (Honig), Fruit Ontbijt (Hero). Melk en melkproducten 5¬MAG¬MELK ¬KARNEMELK ¬DRINK YOGHURT ¬KANT¬EN¬KLARE¬VLA¬EN¬PAP¬ gebruiken. Indien de vla of pap te dik is, kunt u deze verdunnen met melk.
6
Fruit s¬ ¬-ET¬EEN¬STAAFMIXER¬OF¬KEUKENMACHINE¬KUNT¬U¬MOES¬OF¬SAP¬VAN¬ fruit maken. s¬ ¬-OES¬KUNT¬U¬VERDUNNEN¬MET¬VRUCHTENSAP¬/OK¬KUNT¬U¬KANT¬EN¬ klare vruchtensappen of vruchtenmoes (eventueel verdund met vruchtensap) drinken. s¬ ¬&RUIT¬IN¬KANT¬EN¬KLARE¬BABYVOEDING¬IS¬AL¬lJNGEMALEN Soep Soep kunt u bij de warme maaltijd of tussendoor gebruiken. s¬ ¬"OUILLON¬ALLEEN¬LEVERT¬GEEN¬ENERGIE¬CALORIEÑN ¬EN¬VOEDINGSSTOFFEN¬ Wij raden u daarom aan om een dunne gebonden soep met gemalen groenten en vlees te eten. Als u met een rietje drinkt, kunt u de soep nog zeven. s¬ ¬6AN¬PEULVRUCHTEN¬BRUINE ¬WITTE¬BONEN ¬ERWTEN ¬KUNT¬U¬OOK¬EEN¬ voedzame soep maken. De gare peulvruchten kunt u malen, eventueel zeven en verdunnen met bouillon. Aardappelen, pasta, groenten en vlees/kip/vis Van aardappelen of pasta, groenten en vlees, kip of vis kunt een maaltijdmix maken. U doet alles bij elkaar en maalt dit fijn. Vervolgens kunt u deze mix met melk, jus of bouillon verdunnen. De maaltijdmix mag u na bereiding niet meer opwarmen. In plaats van deze maaltijdmix kunt u ook kant en klaar potjes BABYVOEDING¬GEBRUIKEN¬:OUT ¬KRUIDEN¬EN¬SPECERIJEN¬KUNT¬U¬NAAR¬ smaak toevoegen. Aardappelen/pasta s¬ ¬+OOK¬DE¬AARDAPPELEN¬EN¬PASTA¬GOED¬GAAR s¬ ¬.IEUWE¬AARDAPPELEN¬ZIJN¬MINDER¬GEMAKKELIJK¬lJN¬TE¬MAKEN¬DAN¬ gewone (oude) aardappelen. Groenten s¬ ¬+OOK¬DE¬GROENTEN¬GOED¬GAAR s¬ ¬5¬KUNT¬ALLE¬SOORTEN¬GROENTEN¬MALEN ¬BEHALVE¬ASPERGES ¬ bleekselderij, boerenkool, zuurkool en champignons. Deze bevatten namelijk veel stugge vezels. s¬ ¬/NTVEL¬EN¬ONTPIT¬DE¬TOMATEN¬VOORDAT¬U¬ZE¬VERWERKT
7
Vlees of kip s¬ ¬"AK¬HET¬VLEES¬OF¬DE¬KIP¬EERST¬LICHT¬AAN¬EN¬LAAT¬ZE¬DAARNA¬MET¬WAT¬ vocht gaar stoven. s¬ ¬6LEES¬KUNT¬U¬OOK¬KOKEN s¬ ¬6LEES¬MET¬VEEL¬SPIERVEZELS ¬ZOALS¬BIEFSTUK ¬IS¬NIET¬GESCHIKT¬OM¬lJN¬ te malen. s¬ ¬6ETTERE¬VLEESSOORTEN¬LATEN¬ZICH¬BETER¬VERWERKEN s¬ ¬!LLE¬VISSOORTEN¬ZIJN¬GESCHIKT¬GESTOOFD¬OF¬ZACHT¬GEBAKKEN s¬ ¬6IS¬EN¬EI¬HEBBEN¬EEN¬STERKE¬GEUR Mondhygiëne Bij aandoeningen van de mond of kaak is het vaak moeilijk om het gebit goed schoon te houden. Dit geldt zeker als uw kaken aan elkaar zijn vastgezet. Onderstaand enkele tips: s¬ ¬4ANDCARIÑS¬WORDT¬VEROORZAAKT¬DOORDAT¬BACTERIÑN¬IN¬DE¬MOND¬HET¬ tandglazuur aantasten. Deze bacteriën kunnen zich ontwikkelen wanneer u vaak suiker eet. Het is dus verstandig minder vaak suiker te gebruiken. Echter om op gewicht te blijven is het soms nodig om wel suiker te gebruiken. s¬ ¬3POEL¬NA¬IEDERE¬MAALTIJD¬UW¬MOND¬GOED¬MET¬WATER¬EN¬POETS¬ daarna zorgvuldig uw tanden.
praktische tips Lichaamsgewicht Van vloeibare voeding moet u, in vergelijking met de gebruikelijke voeding, veel eten om voldoende energie (calorieën) binnen te krijgen. Om te weten of u voldoende eet, adviseren wij u zich één keer per week te wegen. Bij gewichtsverlies is het noodzakelijk om uw voeding aan te passen. Dit kunt u doen door meerdere kleine maaltijden te nemen verspreid over de dag. Als dat niet lukt, kunt u uw voeding energierijker maken. Dat wil zeggen dat er méér calorieën in een zelfde hoeveelheid voeding zitten.
8
Hoe maakt u uw voeding energierijker? s¬ ¬+IES¬VOEDINGSMIDDELEN¬DIE¬VEEL¬CALORIEÑN¬LEVEREN ¬ZOALS¬VOLLE¬ melk(producten) in plaats van magere en halfvolle, (dieet) margarine of roomboter in plaats van (dieet)halvarine. s¬ ¬6ERWERK¬ROOM¬IN¬PAP ¬VLA ¬MAALTIJDMIX ¬SOEPEN¬EN¬SAUZEN¬ Gebruik bij voorkeur ongeklopte room. Geklopte room bevat namelijk veel lucht en geeft daardoor sneller een vol gevoel. s¬ ¬/OK¬KUNT¬U¬VOEDINGSSUIKERS¬ALS¬&ANTOMALT¬.UTRICIA ¬OF¬0OLYCOSE¬ (Abbott) gebruiken. Voedingssuiker is minder zoet dan gewone suiker, maar levert evenveel calorieën. Voedingssuiker kunt u kopen bij drogist of apotheek. U kunt voedingssuiker toevoegen aan thee, koffie, vruchtensap, vruchtenmoes, vla, pap, melk, YOGHURT¬OF¬KARNEMELK¬0ER¬DAG¬MAG¬U¬¬GRAM¬VOEDINGSSUIKER¬ gebruiken. s¬ ¬)N¬OVERLEG¬MET¬DE¬DIÑTIST¬KUNT¬U¬OOK¬ENERGIE EIWITRIJK¬DIEETPOEDER¬ GEBRUIKEN ¬ZOALS¬&ORTIFY¬.UTRICIA ¬OF¬%NSURE¬!BBOTT ¬:E¬ leveren naast calorieën en eiwit ook vitaminen en mineralen. Dieetpoeders kunt u kopen bij de apotheek. U kunt het toevoegen aan koude en warme voedingsmiddelen zoals melk(producten), maaltijdmix en soep. s¬ ¬+ANT EN KLAAR¬ENERGIERIJKE¬DRINKVOEDING ¬ZOALS¬.UTRIDRINK ¬ .UTRIDRINK¬YOGHURTSTYLE¬OF¬JUICESTYLE¬.UTRICIA ¬%NSURE¬0LUS ¬ %NSURE¬0LUS¬&RESH ¬%NLIVE¬!BBOTT ¬2ESOURCE¬%NERGY¬.ESTLÏ ¬ &RESUBIN¬%NERGY¬&RESENIUS ¬5W¬DIÑTIST¬KAN¬U¬HIER¬OVER¬ informeren. Hinderlijke slijmvorming Veel mensen vinden dat ze meer last hebben van slijmvorming als ZE¬MELK¬EN¬SUIKERRIJKE¬PRODUCTEN¬GEBRUIKEN¬:OETE¬MELKPRODUCTEN ¬ laten een plakkerig gevoel in de mond achter. Dit wordt als slijmerig ervaren, maar er wordt niet daadwerkelijk meer slijm geproduceerd. Tips: s¬ ¬:URE¬MELKPRODUCTEN¬ALS¬KARNEMELK¬EN¬DRINK YOGHURT¬GEVEN¬EEN¬ minder plakkerig gevoel. s¬ ¬3POEL¬DE¬MOND¬MET¬KOOLZUURHOUDEND ¬MINERAALWATER¬OF¬WATER¬ met Citroensap. s¬ ¬$RINK¬ZUUR¬VRUCHTENSAP¬SINAASAPPELSAP ¬GRAPEFRUITSAP ¬NA¬EEN¬ maaltijd.
9
Pijnlijke mond Als u last heeft van wonden in de mond, dan kan eten pijnlijk zijn. De pijn verergert door gebruik van: s¬ ¬SCHERPE¬EN¬ZURE¬VOEDINGSMIDDELEN¬ZOALS¬PITTIGE¬SPECERIJEN¬EN¬ smaakmakers (bijvoorbeeld peper, sambal, knoflook, mosterd), zuurkool, koolzuurhoudende dranken, alcoholische dranken, frisdranken, sportdranken en vruchtensappen. s¬ ¬ERG¬ZOETE¬OF¬ERG¬ZOUTE¬GERECHTEN s¬ ¬HOGE¬OF¬LAGE¬TEMPERATUUR¬VAN¬VOEDINGSMIDDELEN Moeilijke stoelgang (verstopping) Te weinig voedingsvezels en te weinig drinken zijn de meest voorkomende oorzaken van verstopping. Als u vloeibare voeding gebruikt, krijgt u minder vezels binnen. Om verstopping te voorkomen of te verhelpen kunt u het volgende gebruiken: s¬ ¬VOLDOENDE¬VOCHT¬TOTAAL¬TWEE¬LITER¬PER¬DAG s¬ ¬VOLDOENDE¬VOEDINGSVEZELS ¬DEZE¬ZITTEN¬IN - pap (Bambix, Brinta, Nutrigran) - drinkontbijt (Goedemorgen, WakeUp, Fruit Ontbijt) - Stimulance® (Nutricia); dit is een vruchtendrank met extra vezels - peulvruchtensoepen (erwtensoep, bruine- of wittebonensoep) s¬ ¬PRUIMENSIROPEN ¬ZOALS¬2OOSVICEE¬,AXO¬DEZE¬HEBBEN¬EEN¬ laxerende werking. N.B. Gebruik laxeermiddelen uitsluitend in overleg met uw arts.
uw vragen
Met uw vragen kunt u terecht tijdens het telefonisch spreekuur van de afdeling diëtetiek, op werkdagen van 13.00 tot 14.00 uur op tel. (072) 548 3550.
10
notities
11
uitslag van het onderzoek Bij de eerstvolgende afspraak vertelt uw cardioloog u de uitslag van het onderzoek.
uw vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neemt u dan contact op met de medewerkers van de polikliniek van het hart-long centrum (huisnummer 138). Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur op telefoonnummer (072) 548 27 00. Ook kunt u tijdens het onderzoek uw vragen stellen aan de medewerkers bij het onderzoek.
Colofon Redactie: Opmaak: Oplage: Druk: Artikelnr:
afdeling diëtetiek afdeling marketing & communicatie beeldgroep MCA 1e druk / 2010 Ricoh 120041
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar tel. (072) centrum 548 44 44 hart-long fax. (072) 548 20 58 121737/10.03 www.mca.nl Op alle behandelingen in het MCA zijn de algemene voorwaarden van het MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting.
