Vlaanderen bezorgd over groeiende stroom Nederlanders

t ran sfe r

vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs

Vlaanderen bezorgd over groeiende stroom Nederlanders

6

jaargang 19 | maart 2012

politicoloog paul aarts over arabische lente en onderwijshervormingen |

einde meeneembare stufi in zicht? | erasmus 3.0; volledige studie in buitenland |

buurstudent betaalt in vs drie keer zo veel | nederland voorop met mobiliteitsbeleid

6 Transfer is een onafhankelijk vakblad voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs en onderzoek. Transfer is ook online: www.transfermagazine.nl. Transfer is een uitgave van de Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Verschijnt negen keer per jaar. Redactie Els Heuts (hoofdredacteur), Annelieke Slappendel en Gerald Schut Aan dit nummer werkten mee Annemieke Bosman, Rob Burkhard, Thomas von der Dunk, Sam van den Eijnden, Han van der Horst, Yvonne van de Meent, Martine Postma, Annette Posthumus, Robert Visscher Beeld Igor Balasanov/iStock, Joyce van Belkom/HH, Caro Bonink, Henny Boogert, Dolph Cantrijn, Henriëtte Guest, Rob Huibers/HH, Katholiek Documentatie Centrum Nijmegen, Roos Koole /ANP XTRA, Jan Luursema, Stefano G. Pavesi/ Contrasto/HH, Annette Posthumus, Stijn Rademaker/HH, Robin Utrecht/ANP Redactieraad Ries Agterberg (DUB), Sebastiaan den Bak (Nether), Riekele Bijleveld (Universiteit Twente), Patrick Cramers (Codarts), Madeleine Gardeur (Rijksuniversiteit Groningen), Joep Huiskamp (TU Eindhoven) Redactieadres Nuffic, Postbus 29777, 2502 LT Den Haag, tel.: 070 – 4260126 / 4260144 / 4260122 fax: 070 – 4260399 e-mail: [email protected], [email protected], [email protected] website: www.transfermagazine.nl Abonnementen Transfer is gratis verkrijgbaar. Geïnteresseerden kunnen zich voor een gratis abonnement aanmelden via www.ikabonneermij.nl/transfer. Abonnementenadministratie DUO-tijdschriftenservice Postbus 681 3500 AR Utrecht tel.: 030 – 263 1089 Vormgeving en lay-out Sabrina Luthjens BNO en Christina Schürmann (www.makingwaves.nl) Druk Drukkerij Deltahage, Den Haag Overname artikelen Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen uit Transfer is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming van de hoofdredactie. Omslag Station Antwerpen-Centraal. Foto: Dieter Telemans/Hollandse Hoogte Transfer 7, jaargang 19, verschijnt op 19 april 2012

transfer De vlucht naar Vlaanderen Het Vlaams hoger onderwijs is goedkoop, toegankelijk en van goede kwaliteit. Het collegegeld is nog geen 600 euro. Instroombeperkingen zijn er niet, behalve bij geneeskunde. Voor een studie als diergeneeskunde is geen exact vakkenpakket nodig, alle vwo’ers mogen daaraan beginnen. Het is dan ook niet vreemd dat mede als gevolg van het strengere studieklimaat in ons land, steeds meer Nederlanders hun heil aan een Vlaamse universiteit of hogeschool zoeken. Hun aantal steeg de afgelopen vier jaar met 50 procent naar 6.088. Op het eerste gezicht lijkt dat niet zo veel, maar gezien het feit dat Vlaanderen 230.000 studenten heeft, is het aandeel Nederlandse studenten vergelijkbaar met dat van de Duitse studenten in ons land. Door de ophef die hierover is ontstaan, overweegt staatssecretaris Zijlstra maatregelen te nemen om de instroom van onze oosterburen in te perken. De Vlaamse minister van onderwijs, Pascal Smet, maakt zich geen zorgen over de groeiende stroom Nederlanders, zegt hij in deze Transfer. Een aantal Vlaamse parlementariërs doet dat wel. Want in tegenstelling tot de goed presterende Duitse studenten in ons land, is het studierendement van de Nederlanders over de hele linie slechter dan dat van Vlamingen. Vlaamse onderwijsbestuurders vrezen voor aantasting van de onderwijskwaliteit en verwachten dat maatregelen niet heel lang meer uit kunnen blijven. De vraag is wat voor maatregelen er genomen kunnen worden. Vanwege EU-wetgeving mogen studenten niet geweigerd worden op basis van nationaliteit. Vlaanderen zou strengere toelatingseisen kunnen stellen, maar dat treft ook zijn eigen bevolking. Het Europese systeem, met de nadruk op gelijke rechten voor alle EU-ingezetenen, leidt uiteindelijk tot geringere toegankelijkheid, constateert Nathan Cambien, die onderzoek doet naar Europees burgerschap. Landen komen daardoor in de verleiding drempels op te werpen voor studenten uit buurlanden, maar doen dat noodgedwongen ook voor hun eigen burgers. Een goed voorbeeld daarvan zijn de verhoogde collegegelden in Engeland dat bijzonder populair is onder EU-studenten. Een oplossing zou financiering van het hoger onderwijs op EU-niveau kunnen zijn. Maar dat is een zaak van een wel heel lange adem. els heuts [email protected]

r

i n hou d

8

Vlaanderen bezorgd over groeiende stroom Nederlanders Het Vlaamse hoger onderwijs is goedkoop en van goede kwaliteit. Bovendien zijn de toelatingseisen minder streng dan in Nederland. Geen wonder dat steeds meer Nederlanders de voordelen ontdekken van studeren in Vlaanderen. Maar de Vlamingen zitten met de Hollanders in hun maag. “De mensen die in Nederland niet goed genoeg waren, redden het hier ook niet.”

12

‘Ook in Syrië is de muur van angst aan het vallen’

16

20

Hij organiseert al tien jaar studentenuitwisselingen naar landen als Syrië, Jemen en Irak. Paul Aarts, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam, hoopt dat de Arabische opstanden van de afgelopen tijd eindelijk de weg vrij maken voor onderwijshervormingen in het Midden-Oosten. “Dit is het moment om het onderwijssysteem grondig te herstructureren.”

Hoe gaat Erasmus de toekomst in? Vóór de start van het Erasmusprogramma, 25 jaar geleden, werd in het Europese hoger onderwijs vaak maar weinig aan internationalisering gedaan. Inmiddels zijn miljoenen studenten op uitwisseling geweest naar een buitenlandse universiteit. Tijd voor een volgende stap, vinden twee onderwijsprominenten: maak het studenten makkelijker om een hele studie in het buitenland te doen.

Studentenmobiliteit loopt in EU en VS tegen grenzen aan Nederlandse universiteiten en hogescholen mogen studenten uit de Europese Unie geen kostendekkende collegegelden laten betalen. In de VS zijn hogere collegegeldbedragen voor studenten uit andere staten juist heel normaal. Kan Europa iets leren van het Amerikaanse systeem van collegegelddifferentiatie?

En verder 2 Colofon en redactioneel 4 Nieuwsberichten 15 Einde meeneembare stufi in zicht? 19 Op college bij Louise van Weerden 23 Vliegende Hollander 24 Nederland voorop met mobiliteitsbeleid 26 Hongarije verplicht studenten in eigen land te werken 27 Column Thomas von der Dunk 28 Amerikaanse vrijwilligers in Amsterdam 30 Pioniers in internationalisering 31 Agenda

ec.europa.eu/education/erasmus

ERASMUS CHANGING LIVES OPENING MINDS fOR 25 YEARS

n i euwsb er ic hten

Wat te doen met psychisch

zieke student?

Foto: Roos Koole /ANP XTRA

Studentenpsychologen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) weten niet goed wat zij moeten met buitenlandse studenten die zware psychische problemen hebben. Doorverwijzen blijkt lastig, omdat veel verzekeraars de behandelingen niet vergoeden. Ook zijn behandelaars niet altijd ingesteld

Buitenlandse studenten doorverwijzen blijkt lastig.

op patiënten met een andere taal en cultuur. De RUG heeft het aantal studentenpsychologen verlaagd, legt hoofd Studentenzaken Luut Kroes uit, waardoor deze eigenlijk slechts intakes kunnen doen. Toch kiezen de psychologen er in de huidige omstandigheden vaak voor om de buitenlandse studenten niet door te verwijzen. “Dan behandelen zij die toch zelf en dat is duur.” Cijfers kan Kroes niet geven. Maar met de forse toename van het aantal buitenlandse studenten aan de RUG zijn er ook steeds meer met psychische problemen. Het hoofd Studentenzaken informeert bij andere universiteiten hoe zij hiermee omgaan. Dat heeft al een tip opgeleverd, vertelt hij. “Als de klachten gecompliceerd zijn, adviseren sommige universiteiten de student naar huis te laten gaan voor behandeling.” Verder heeft Kroes positieve geluiden gehoord over verzekeraar AON, die wel een vergoeding zou bieden. Als die berichten kloppen, gaat de RUG buitenlandse studenten adviseren zich daar te verzekeren. Blijkt dit geen oplossing, dan wil Kroes het probleem aankaarten bij verzekeraars. (AS)

Duitsland wil meer

buitenlandse studenten Duitsland hoopt aan het eind van dit decennium 300.000 internationale studenten te ontvangen, tegen 245.000 nu. Margret Wintermantel, de nieuwe voorzitter van de Duitse internationaliseringsorganisatie DAAD, kondigt dat aan op een moment dat het Duitse hoger onderwijs juist al een recordaantal studenten telt. Die topdrukte is tijdelijk, waarschuwt Wintermantel. Door de samenvoeging van twee eindexa-

4 | maart 2012 | transfer

menjaargangen en de afschaffing van de dienstplicht, hebben zich dit jaar ruim een half miljoen eerstejaars aangemeld; meer dan ooit tevoren. Maar door demografische ontwikkelingen zullen de studentenaantallen volgens Wintermantel over enkele jaren geslonken zijn. “Door buitenlandse studenten aan te trekken maken we vrienden en partners voor de toekomst”, zei Wintermantel bij de aankondiging van een nieuwe programmalijn,

waarmee ze instellingen wil belonen voor duurzame internationale samenwerkingsverbanden. De nieuwe DAAD-voorzitter hoopt ook dat de helft van de Duitse studenten een deel van de studietijd in het buitenland zal doorbrengen. Nu doet een derde dat. “Internationaal gezien is dat veel”, aldus Wintermantel. “Maar in het perspectief van de mondialisering is het eigenlijk nog te weinig.” (GS)

Nederlands HO mag

www.opkamers.org.

Studentenk amers wereldwijd De 23-jarige Keniaanse Nancy Myambura studeert Accounting en Business Administration in Nairobi. Ze is een van de blikvangers bij een foto-expositie van studentenkamers in totaal verschillende landen, die tot 1 mei in de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen te zien is. Fotograaf Henny Boogert (1963) heeft sinds 2005 foto’s gemaakt van studentenkamers in Moldavië, de Filipijnen, Bolivia, Cuba, India, Rusland, Kenia en Nederland. In de tentoonstelling ‘Op kamers’ (opkamers.org) toont hij ook beelden van interviews met buitenlandse studenten. (GS)

Foto: Henny Boogert

voorlopig grens niet over Nederlandse hogescholen en universiteiten mogen voorlopig nog geen geaccrediteerd onderwijs verzorgen in het buitenland. Eerst moet de kwaliteit van het onderwijs in Nederland omhoog, vindt staatssecretaris Zijlstra, onder meer door prestatieafspraken. Pas daarna wil hij internationale vestigingen van instellingen mogelijk maken, een belofte die zijn voorganger Plasterk al in 2008 deed. Na het ter perse gaan van deze Transfer presenteerde de Onderwijsinspectie een onderzoek naar de onderwijskwaliteit op buitenlandse vestigingen van Stenden. Die hogeschool loopt met campussen in Thailand, Qatar, Zuid-Afrika en op Bali vooruit op de beloofde regelgeving. Collegevoorzitter Leendert Klaassen laat in een reactie weten ‘verrast’ en ‘teleurgesteld’ te zijn door het uitstel, dat hij als een trendbreuk beschouwt. Klaassen verwacht dat het hoger onderwijs in andere landen Nederland nu voorbij zal streven. De collegevoorzitter geeft echter aan dat Stenden zich zal conformeren aan de nieuwe situatie. Dit betekent dat de hogeschool het onderwijsaanbod voor lokale studenten in het buitenland moet aanpassen. Hoe dat precies gaat gebeuren, wordt nog uitgewerkt. Stenden benadrukt dat het besluit van Zijlstra geen gevolgen heeft voor de Grand Tour, waarbij studenten vanuit Nederland een deel van hun opleiding aan een buitenlandse vestiging volgen. (AS)

transfer | maart 2012 | 5

Kort nieuws

Minder animo voor studeren in Engeland

Meer ERC-beurzen naar Nederland

In de strijd om de prestigieuze ERC-onderzoeksbeurzen heeft Nederland goede zaken gedaan. Twintig toponderzoekers aan Nederlandse instellingen ontvangen dit jaar een ERC Advanced Grant. Dat zijn er drie meer dan vorig jaar. De

De universiteit van Cambridge.

felbegeerde beurzen van de European Research Council – de Europese equivalent van NWO – bedragen gemiddeld 2,24

miljoen euro. Ze zijn bestemd voor gerenommeerde wetenschappers om zogenoemd blue sky research te doen. Dat

kwaliteit van de onderzoeker en niet op basis van nut en

noodzaak van het betreffende onderzoek. Nederland sleepte

met twintig beurzen bijna 7 procent van de Advanced Grants in de wacht. De zeventien van vorig jaar vertegenwoordigden iets meer dan 6 procent van het totaal. (GS) VS: mannelijke student minder mobiel

In de Verenigde Staten bestaan zorgen over het geringe

aantal mannelijke studenten dat in het buitenland gaat

studeren. Volgens cijfers uit 2010 is bijna tweederde van

de studenten die buitenlandervaring opdoen vrouw, meldt The Chronicle of Higher Education. Uit recent onderzoek

blijkt dat mannen en vrouwen verschillend reageren op

boodschappen over internationalisering. Hoe meer contact

mannelijke studenten met hun studiegenoten hebben, hoe minder geneigd ze zijn naar het buitenland te gaan. Bij

vrouwen bestaat dit verband niet. Zij luisteren juist meer naar hun ouders. Bovendien willen zij tijdens hun studie langere tijd naar het buitenland, omdat ze verwachten

dat daar geen tijd meer voor is als ze een gezin krijgen.

Een studieperiode in China blijkt overigens wél even veel mannen als vrouwen aan te trekken. (GS) Rechtenfaculteiten leren van autodealers

Autodealers vestigen zich graag bij elkaar in de buurt om

meer klanten te trekken. Dit principe van zich gezamenlijk

presenteren is de gedachte achter het Study Law in Holland

Foto: Joyce van Belkom/HH

betekent dat de aanvraag wordt toegekend op basis van de

Het aantal vooraanmeldingen voor studies in het Verenigd Koninkrijk (VK) is, vergeleken met vorig jaar, met 7,4 procent gedaald. De daling is het sterkst (ruim 11 procent) onder niet-Britse EU-studenten. Die groep ging de afgelopen tien jaar juist steeds vaker in het VK studeren. Het aantal vooraanmeldingen van niet-EUstudenten stijgt wel: met bijna 14 procent. De cijfers van het UCAS – de ‘Britse DUO’ – komen aan de vooravond van een drastische stijging van de collegeleden in het VK. In september wordt het maximale tarief met 9.000 pond (ruim 10.000 euro) drie keer zo hoog als nu. Ruim een derde van de universiteiten rekent dit tarief voor alle studies. Minister Willetts zei bij de parlementaire behandeling van de collegegeldverhoging in december 2010 nog dat het maximumtarief ‘alleen in uitzonderlijk gevallen’ zou worden toegepast. Nicola Dandridge, voorzitter van de Britse koepel van universiteitsbestuurders, noemt de daling van het aantal vooraanmeldingen ‘veel minder dramatisch dan wat we oorspronkelijk hadden verwacht’. De voorzitter van de raad van bestuur van Worcester University toonde zich in The Guardian minder optimistisch: hij verwacht in september ‘de scherpste daling in dertig jaar’ in de studentenaantallen te zien. (GS)

Consortium. Daarin hebben zes Nederlandse rechtenfaculteiten zich verenigd om buitenlandse masterstudenten te

werven. Maastricht en de twee Amsterdamse universiteiten zagen af van deelname. Dat de consortiumleden nu weinig

internationale studenten trekken, zou Anette van Sandwijk,

denken allemaal dat er groei mogelijk is.” Het consortium

Blijf op de hoogte van het laatste nieuws op www.transfermagazine.nl via twitter.com/ Transfer_nl.

van de Erasmus School of Law, niet willen zeggen.“Maar we heeft een website (studylaw.nl) en een Facebookpagina. In de toekomst gaat het zich ook op studiebeurzen presenteren. (AS)


Volg Transfer op Twitter

Klacht bij EC over woonplaatsvereiste Bij de Europese Commissie (EC) is geklaagd over het Nederlandse woonplaatsvereiste. De klager noemt het indirecte discriminatie dat het Nederlandse wettelijk collegegeld van circa 1.700 euro alleen geldt voor studenten die staan ingeschreven in de Benelux, of in de drie Duitse deelstaten die aan Nederland grenzen. Ger Essers diende zijn klacht in september 2011 op persoonlijke titel in bij de EC, meldt hij aan Transfer. Essers is assistent grensoverschrijdend werken en wonen van CDA-europarlementariër Ria Oomen. Volgens een woordvoerder van de EC kan het woonplaatsvereiste discriminerend zijn, “tenzij Nederland kan aantonen dat het een proportioneel middel is om een legitiem doel te bereiken.”

Foto: Robin Utrecht/ANP

Inspectie: Codarts

Volgens Ron van der Meer, onderdirecteur hoger onderwijs en studiefinanciering van het ministerie van Onderwijs, wil Nederland met de regel fraude voorkomen. Van discriminatie zou geen sprake zijn: “Een student uit de EER heeft recht op het wettelijk tarief, zodra hij zich inschrijft bij een Nederlandse gemeente. Die regel geldt ook voor Nederlandse studenten.” De klacht van Essers betreft een ander twistpunt dan de zaak die bij het Europees Hof van Justitie loopt tegen de Nederlandse ‘3-uit-6-regel’. Volgens die regel moet iemand minstens drie van de afgelopen zes jaar in Nederland hebben gewoond om meeneembare studiefinanciering te kunnen krijgen. (GS)

levert toch kwaliteit

Bij de bachelor Dans hebben vier van de vijf studenten niet de Nederlandse nationaliteit.

Bij Codarts is heel wat mis. Dat de Onderwijsinspectie desondanks niet twijfelt aan het niveau van afgestudeerden, komt mede door de aantrekkingskracht van de Rotterdamse kunsthogeschool op studenten uit het buitenland. Daaruit blijkt een sterke

internationale reputatie, aldus de Inspectie. Twintig mensen trokken sinds eind 2010 bij de Inspectie aan de bel over misstanden bij Codarts. Reden voor een onderzoek. De bevindingen zijn niet mals. De administratie van de

studievoortgang en de schriftelijke onderbouwing van vrijstellingen schieten ernstig tekort, concludeert de Inspectie. Dit terwijl Codarts juist veel vrijstellingen verleent aan studenten met een buitenlands diploma. Maar de Inspectie beschouwt de grote groep internationale studenten – 40 procent van de 1100 – als een garantie voor de kwaliteit van afgestudeerden aan de vijf bachelor- en vier masteropleidingen. Daarnaast vindt strenge selectie plaats, worden toetsen beoordeeld door veel ogen en oren, is er een openbaar eindexamen waarbij mensen uit het werkveld aanwezig zijn en komen afgestudeerden van Codarts net zo goed terecht als die van andere Nederlandse kunsthogescholen. De Inspectie verwacht binnenkort een plan van Codarts om de tekortkomingen binnen een jaar aan te pakken. (AS)


ac htergron d

g oedko op

stu der en

i n

b elg i ë

Vlaams hoger onderwijs zucht onder Eerstejaars studenten diergeneeskunde

Foto's: Annette Posthumus

doen examen Algemene Chemie

Steeds meer Nederlanders ontdekken de voordelen van studeren in Vlaanderen. Het is goedkoop en de toelatingseisen zijn er minder streng. De Vlamingen zitten in hun maag met de Hollanders, want hun studieresultaten zijn vaak bedroevend. “De beste studenten blijven in Nederland. De prestaties van degenen die bij ons komen, zijn zorgwekkend.”


zwakke Nederlanders Het Vlaamse hoger onderwijs is betaalbaar, toegansoepele toelatingsvoorwaarden. In Nederland worden kelijk en van prima kwaliteit. Voor 578,70 euro per alleen studenten met een bèta-profiel toegelaten bij jaar volg je een bachelor- of masteropleiding, terwijl diergeneeskunde, in Vlaanderen zijn alle vwo’ers het collegegeld in Nederland 1.713 euro bedraagt. welkom. Volgens Chris van Ginneken, hoogleraar Bovendien zijn de toelatingsvoorwaarden in België diergeneeskunde aan de Universiteit Antwerpen soepeler dan in Nederland. Opleidingen stellen zou het voor iedereen beter zijn als Nederlandse meestal geen speciale eisen aan het vakkenpakket studenten duidelijker werd gemaakt dat ze met een en instroombeperkingen kennen de Vlaamse opleipakket zonder biologie of natuurkunde heel weinig dingen niet. Alleen geneeskunde kans van slagen hebben. “Het zou kent een toelatingsexamen. prettig zijn om kleinere groepen Steeds meer Nederlandse studenten “De mensen die in te hebben met studenten die kansontdekken die voordelen en rijk zijn. Nu, met grote groepen, schrijven zich in voor een studie in Nederland niet goed ondervinden de goede studenten Antwerpen, Gent of Brussel. Het hinder van de slechte.” aantal Nederlandse studenten aan genoeg waren, redden het Maar ook de Nederlanders die Vlaamse hogescholen en univerwel biologie en natuurkunde in siteiten groeide de afgelopen vier hier ook niet.” hun eindexamenpakket hebben, jaar met vijftig procent naar 6.088. behoren niet altijd tot de beste Ruim 3.500 Nederlanders studeren studenten. Het Nederlandse aan een Vlaamse universiteit en 2.500 Hollanders lotingsysteem zorgt ervoor dat de studenten met kiezen voor een hbo-opleiding in Vlaanderen. De de hoogste cijfers de meeste kans maken op een vlucht naar het zuiden lijkt bescheiden vergeleken studieplaats. Scholieren die gemiddeld een 8 haalden, met de 25.000 Duitse studenten die in Nederland hoeven zelfs niet mee te loten. “De beste studenten studeren. Maar Vlaanderen telt 230.000 studenten, blijven in Nederland”, concludeert Kristiaan terwijl er in Nederland 660.000 studenten zijn. De Versluys, directeur onderwijs aan de Universiteit verhoudingen zijn dus vergelijkbaar. Gent. “De prestaties van degenen die bij ons Vlaamse onderwijsbestuurders en politici volgen komen, vind ik zorgwekkend. Op onze faculteit de aanzwellende stroom Hollanders met argusogen. diergeneeskunde is het slagingspercentage van Allereerst omdat de Nederlanders zich niet netjes generatiestudenten (eerstejaars, red.) over de hele over de opleidingen spreiden. Bij hogescholen zijn populatie 35 procent. Van de Nederlanders haalt architectuur, handelswetenschappen en de paramemaar 8,3 procent het eerste jaar. De mensen die in dische opleidingen populair; bij de universiteiten Nederland niet goed genoeg waren, redden het hier trekken politieke & sociale wetenschappen en ook niet.” psychologie & pedagogie steeds meer Nederlanders. Maar het zijn vooral de opleidingen die in Nederland Feitenkennis een numerus fixus kennen, zoals diergeneeskunde Niet alleen diergeneeskundestudenten halen slechte en geneeskunde, die overspoeld worden met resultaten, het studierendement van Nederlandse Nederlanders. Bij diergeneeskunde vormen zij dit studenten is over de hele linie slechter dan dat studiejaar de helft van de instroom. van Vlamingen, blijkt uit cijfers die de Vlaamse minister van onderwijs Pascal Smet vorig jaar naar Onder de maat het parlement stuurde. Nederlandse hbo’ers haalden Diergeneeskunde wordt aangeboden in Antwerpen in het studiejaar 2010/2011 gemiddeld 75 procent (bachelor) en Gent (bachelor en master). Echt blij van hun studiepunten, Vlaamse hbo’ers 79 procent. zijn ze daar niet met de Nederlanders, want hun Aan de universiteiten zijn de verschillen groter. prestaties zijn ver onder de maat. In Antwerpen haalt Nederlandse studenten halen er nog geen zeventig maar twaalf procent van de Nederlandse studenten procent van hun studiepunten, terwijl hun Vlaamse het eerste jaar. De Vlamingen wijten dat aan hun collega’s ruim tachtig procent scoorden.


a a nta l

i n s c h r i jvi n g e n

vl a ams

h o

Inschrijvingen totaal

Inschrijvingen van Nederlanders

Percentage

2008 – 2009

194.525

4.122

2,12%

2009 – 2010

207.598

4.666

2,25%

2010 – 2011*

219.270

5.257

2,40%

2011 – 2012**

231.047

6.088

2,63%

Academiejaar

stu d i e r e n d e m e nt

2009 – 2010

2010 – 2011**

*

vl a ams

h o

Alle studenten

Belgen

Nederlanders

Hogeschool

78,63%

79,00%

75,77%

Universiteit

79,93%

80,68%

68,64%

Eindtotaal

79,16%

79,67%

71,78%

Hogeschool

78,68%

79,10%

75,07%

Universiteit

80,15%

80,79%

69,58%

Eindtotaal

79,28%

79,77%

72,04%

* Studierendement wordt gedefinieerd als het aantal verworven studiepunten ten opzichte van het aantal actief opgenomen studiepunten in een academiejaar) ** De cijfers van 2010-2011 zijn nog niet officieel gevalideerd. (Stand op 28/01/2012) bron: databank hogeronderwijs

Nederlanders moeten wennen aan de andere (academische) begrippen en de meer op feitenkennis gerichte onderwijsaanpak, luidt de verklaring. Daarom investeert de Universiteit Antwerpen veel tijd in de begeleiding van studenten. Vice-rector Johan Meeusen: “In alle faculteiten zijn begeleiders voor studenten. We merken dat de Nederlanders actief meedoen aan het monitoraat dat de studie begeleiding verzorgt. Tevens is er een cursus academisch taalgebruik.” De Vlaamse universiteiten en hogescholen vrezen dat de stroom uit Nederland alleen maar groter wordt door de bezuinigingsmaatregelen van het Nederlandse kabinet. Langstudeerders moeten vanaf september 3.063 euro extra collegegeld betalen. Dat maakt goedkoop studeren in België nog aantrekkelijker. Die bezorgdheid leidde vorige jaar al tot kritische vragen in het Vlaams parlement. De parlementariërs vrezen dat de kwaliteit van het onderwijs te lijden krijgt onder de ruime toegankelijkheid en betaalbaarheid ervan. Ze pleiten voor instroombeperkende maatregelen bij populaire opleidingen, maar daar wil minister Pascal Smet voorlopig niks van weten. “Ik ben niet bezorgd. We zijn in de afgelopen drie jaar van 4.000 naar 6.000 Nederlanders in het hoger onderwijs gegaan. Op het totaal aantal studenten zijn het geen hoge percentages, rond de drie


procent namelijk”, relativeert de minister. Ook van de zwakke studieresultaten van de Nederlandse studenten ligt hij nog niet wakker. “Als er nu alleen maar zwakke studenten zouden komen, dan hadden we een probleem, maar dat is niet het geval.” Smet blijft de toestroom vanuit Nederland wel goed in de gaten houden. “Het kan niet zo zijn dat onze onderwijskwaliteit onder druk komt. Dan zouden we maatregelen moeten nemen.” Welke maatregelen blijft onduidelijk. Smet: “We zijn gebonden aan EU-wetgeving en mogen en willen geen studenten weigeren of onderscheid maken op basis van nationaliteit.”

Goed en goedkoop Vlaamse onderwijsbestuurders denken dat maatregelen niet heel lang meer uit kunnen blijven. Johan Meeusen van de Universiteit Antwerpen is een warm voorstander van internationalisering, maar benadrukt dat de komst van buitenlandse studenten wel een bijdrage moet leveren aan de kwaliteit van het onderwijs. “Internationalisering is geen doel op zich. Het is goed om mensen van buiten aan te trekken, ook voor onze eigen Vlaamse studenten. Maar het mag niet ten koste gaan van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek.” Ook Kristiaan Versluys van de Universiteit Gent vindt dat waakzaamheid is geboden. “We moeten profiteren van wat er in Nederland gebeurt en er niet het slachtoffer van worden. Dus laten we proberen gericht goede studenten te rekruteren. Het kan niet zo zijn dat het arme Vlaanderen het rijke Nederland gaat subsidiëren met goed en goedkoop onderwijs.”

annette posthumus

Mandy Vermeij, studente diergeneeskunde

r eportage

“Dierenarts worden

was altijd al mijn droom”

In Nederland werden ze door hun lage cijfers uitgeloot of hadden ze niet het goede vakkenpakket. Maar in Antwerpen studeren ze nu toch nog diergeneeskunde. En dat is afzien. “Qua niveau is het allemaal best te doen, maar het is zo véél.”

Vrijdagochtend, kwart voor negen. Bij

In Vlaanderen wordt iedereen met een vwo-

tentamens ingehaald en is ze goed op weg in

binnenkomst in gebouw R op campus Drie

diploma of hbo-propedeuse toegelaten aan

het gewone programma. Wat haar tegenvalt

Eiken van de Universiteit Antwerpen merkt

de universiteit. Zo kan het gebeuren dat

is de enorme studielast. “Voor de tentamens

de bezoeker meteen: hier staat iets te gebeu-

studenten die geen natuur- en scheikunde in

die we nu hebben gehad, heb ik een bood-

ren. Groepjes studenten praten zachtjes met

hun pakket hebben, beginnen aan een puur

schappenkar vol boeken moeten leren!”

elkaar, er wordt wat gegiecheld, een enkeling

medische opleiding als diergeneeskunde.

zit verscholen in een hoek door een syllabus

En dat leidt nogal eens tot teleurstellingen,

Stampwerk

te bladeren. Het is examentijd en vandaag

merkt hoogleraar diergeneeskunde Chris

Loes Fila (20) moet ook keihard werken om

worden de laatste tentamens van het eerste

van Ginneken. Ze heeft al heel wat studen-

de afvalrace in Antwerpen te overleven. “Qua

semester afgenomen.

ten zien afhaken. Belgische, maar vooral

niveau is het allemaal best te doen, maar

De Nederlandse studentes Olga Braat en

Nederlandse. “De meeste hebben een achter-

het is zo véél. Voor een studentenleven met

Nicole Tjon-Lim-Sang zitten naast elkaar

stand op het gebied van fysica en scheikun-

feesten en uitgaan, heb ik geen tijd.” Het is

op de harde plastic kuipstoeltjes in de cen-

de. Ik kreeg hier laatst een Nederlandse met

allemaal stampwerk, met name in het eerste

trale hal. Zenuwachtig zijn ze niet. “Ik ben

een vooropleiding op directiesecretaresse

jaar, vertelt de studente. “In Nederland moet

zo moe dat ik niet eens meer zenuwachtig

niveau. Ze wilde per se de opleiding gaan

je zelf meer opzoeken, heb je opdrachten in

kan zijn. Dit is het laatste van zeven tenta-

volgen, zelfs na mijn waarschuwing dat ze

werkgroepjes. Hier is het allemaal theorie.”

mens”, vertelt Braat. Voor een eerstejaars is

een slagingskans van één procent had.”

Bij tentamens mogen ook geen naslagwer-

ze met haar 27 jaar oud. Ze heeft dan ook

Van Ginneken tracht de aankomende stu-

ken gebruikt worden, zoals in Nederland. “Je

al een hele studiecarrière achter de rug. In

denten met een in haar ogen ontoereikende

moet echt alles uit je hoofd leren.”

Nederland volgde ze de hbo-opleiding dier-

vooropleiding te ontmoedigen. “Maar we

Maar Fila is ‘ontzettend ambitieus’ en ze

en veehouderij en daarna studeerde ze een

kunnen geen mensen weigeren. Het is spijtig

is ervan overtuigd dat ze haar droom om

jaar in Engeland. “Maar het was altijd al mijn

dat slechts rond de twaalf procent het eerste

dierenarts te worden, gaat waarmaken. Voor

droom om dierenarts te worden en hier kan

jaar haalt. Zonde van de tijd en energie die

al die studenten die nog twijfelen zegt ze:

’t toch nog.”

wij erin steken, maar het is ook jammer voor

“Bekijk het realistisch, maar als je het écht

Bij de Universiteit Utrecht, de enige instel-

de studenten zelf.”

wil, dan kun je het. Net als ik.”

wordt aangeboden, viel Braat buiten de

Angstaanjagend

annette posthumus

loting, maar in Antwerpen werd ze zon-

De Antwerpse universiteit informeert

der problemen toegelaten. De andere

Nederlandse studenten wel goed over de

Nederlandse studenten hebben een verge-

zwaarte van de studie. Voor Mandy Vermeij

lijkbaar verhaal. Ze mochten in Nederland

(20) uit Wassenaar was de informatie-

niet meeloten (te lage cijfers, verkeerd vak-

dag ronduit angstaanjagend. “Ik was zo

kenpakket) of werden uitgeloot. Nicole Tjon-

geschrokken van al die waarschuwingen,

Lim-Sang (20): “Ik wilde naar Utrecht, maar

dat ik voor de zekerheid maar aan een

had geen natuurkunde in mijn pakket. Hier

verkort programma diergeneeskunde ben

kon ik me wél gewoon inschrijven.”

begonnen.” Inmiddels heeft Vermeij twee

ling in Nederland waar diergeneeskunde


i ntervi ew

uva

-politicoloog

pau l

aarts

over

de

arabisch e

opstan den

Foto: Henriëtte Guest

‘Ook in Syrië is de muur van angst aan het vallen’


De Arabische lente heeft voor een regiobrede mentaliteitsverandering gezorgd, stelt Paul Aarts, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam. Daardoor ontstaat eindelijk ruimte om het archaïsche onderwijs op de schop te nemen zodat jongeren onafhankelijk en kritisch leren denken. Hij organiseert al tien jaar studentenuitwisselingen met landen die zuchten onder autoritaire regimes.

Zeytun is het Arabische woord voor olijf. Paul Aarts, tiendaags programma. Paul Aarts: “Wij gaan daardocent internationale betrekkingen bij de Universiteit heen. Onze studenten krijgen een programma voorvan Amsterdam, heeft het studentenuitwisselingsgeschoteld met een zware academische component, programma met het Middeninclusief papers die ze moeten Oosten vernoemd naar deze dieppresenteren. Naast de lezingen, wortelende boom die eeuwenoud “Europa kan bij excursies en debatten is er ruimte wordt en symbool staat voor het voor cultuur en ontspanning. Na rijke verleden van de regio. Zeytun hervormingen helpen, maar ons bezoek krijgen wij een tegenstartte in 2002 met een bezoek van bezoek en bieden we de studenten tien Amsterdamse politicologie het initiatief moet uit het uit het gastland een vergelijkbaar studenten aan Iran en een tegen programma van tien dagen.” De bezoek van tien Iraanse studenten Midden-Oosten zelf komen” uitwisseling vindt met gesloten aan Nederland. Inmiddels is de beurzen plaats. “Zodra onze gasten tweezijdige uitwisseling uitgebreid op Schiphol landen, zijn alle naar Jemen, Irak, Syrië en de Palestijnse gebieden. kosten voor ons. We betalen het hotel, vervoer, eten, Aan samenwerking met Saoedi-Arabië wordt hard drinken, museumbezoek, rondvaartboten. Als wij gewerkt. daar zijn, gaat het net zo.” Door de onrust en gewelddadigheden ligt de uitwisseling met Jemen en Syrië op het ogenblik stil, maar Bureaucratisch proces via Facebook hebben de Amsterdamse politicologen Eind januari ontving Aarts voor het eerst een delewel contact met studenten die eerder in Nederland gatie uit Erbil, in Iraaks Koerdistan. “Vorig jaar waren. Op de Facebook-pagina’s wordt openlijk hadden we ze ook al uitgenodigd, maar toen is er gedebatteerd. “Je ziet dat sommige studenten het administratief iets misgegaan met de visumaanopnemen voor het zittende regime, terwijl anderen vragen, is de officiële uitleg.” Dit keer hoorden de het afkraken. Ook in Syrië is de muur van angst aan Koerden een week voordat ze zouden vertrekken het vallen, net zoals eerder in Egypte, Tunesië en dan hun visumaanvraag was gehonoreerd. Maanden Libië is gebeurd. Daar durfde ook iedereen met zijn daarvoor waren ze met een berg papieren naar Turkije smoel op Facebook”, constateert Aarts. “Overigens gereisd, want de Nederlandse diplomatieke vertewas dat wel onverantwoord, want daardoor zijn juist genwoordiging in Bagdad behandelt geen visumveel mensen opgepakt.” aanvragen. Irakezen moeten voor een visum naar De Arabische lente die anderhalf jaar geleden begon Ankara, Istanboel of Amman. “Het is zo’n bureau na de zelfverbranding van Mohammed Bouazizi in cratisch proces, ik werd er af en toe wanhopig van.” Tunesië lijkt gestokt, maar heeft wel voor een regioOp 25 januari landden de Koerden op Schiphol. brede mentaliteitsverandering gezorgd, zegt Aarts. Aarts stond ze met tien Nederlandse uitwisselings“De mensen komen in opstand tegen autoritaire studenten op te wachten in de aankomsthal, maar structuren, tegen het gebrek aan inspraak. Ze zijn na anderhalf uur waren ze er nog niet. “Toen ik het zat gekoeioneerd te worden. Door de Arabische ging informeren bij de receptie, hoorde ik: u wordt lente hebben ze eindelijk het gevoel dat ze niet alleen zo opgehaald door de marechaussee. Dan denk je onderdaan zijn, maar ook een burger met rechten.” meteen het ergste, maar het viel mee. De mareHoe het afloopt is niet te voorspellen en zal per land chaussee wilde verifiëren of de Koerden door de verschillen, stelt Aarts. “Maar ook in Jemen en Syrië UvA waren uitgenodigd. Een extra check omdat Irak zal de rust terugkeren en als het stof is neergedaald, bekend staat als een land waar paspoorten makkelijk zullen de uitwisselingen worden hervat.” worden vervalst.” De Zeytun-uitwisselingen volgen een vast straDe financiering van de uitwisselingen is ook een mien: tien studenten doen twee keer mee aan een hoofdpijndossier. Een uitwisseling kost ongeveer transfer | maart 2012 | 13

50.000 euro en wordt, behalve door de UvA zelf, betaald uit projectsubsidies van onder meer ontwikkelingsorganisatie Hivos en het ministerie van Buitenlandse Zaken. De uitwisseling met Jemen wordt betaald door de Nederlandse ambassade in Sanaa. “We moeten per bezoek een begroting maken en steeds weer leuren om geld”, vertelt Aarts. “Mijn collega Umut Kibrit besteedt de helft van zijn tijd aan de projectcoördinatie van Zeytun.” Maar ook hier biedt de Arabische lente hoop. Er komen nieuwe fondsen voor samenwerking met landen in het Midden-Oosten, weet Aarts. Minister Rosenthal wil het Matra-programma, dat is opgezet om de democratisering in Oost-Europa en Turkije te ondersteunen, uitbreiden naar Noord-Afrika. En via de EU-programma’s Erasmus Mundus en Tempus komt er geld om studenten- en stafuitwisseling met het Midden-Oosten te financieren. “Daar zijn wij ontzettend kien op. We hopen dat we via die programma’s eindelijk langer lopende project subsidies kunnen krijgen.” Erg veel competitie van andere universiteiten zullen de UvA-politicologen daarbij niet hebben. In de landen waar Aarts actief is, komt hij zelden Nederlandse of Europese collega’s tegen. Hij zoekt dan ook bij voorkeur samenwerking met ‘lastige landen’. “Ik vind het uitdagender om de landen op te zoeken die moeilijker toegankelijk zijn. Naar Tunesië en Egypte, die meer openstaan voor contacten met het westen, gaat iedereen nu. Ik zou veel liever naar Libië gaan, dat heel lang gesloten is geweest. Dat is voor mij en onze studenten veel interessanter. En belangrijker: het biedt de studenten daar de gelegenheid het raam open te zetten en naar buiten te gaan. Daar doe je het allemaal voor.”

denkt Aarts. Dat is door de VN en onafhankelijke denktanks als Carnegie Endowment al eerder vastgesteld. De voorzichtige democratisering in de regio kan alleen maar doorzetten als de regio zich ontwikkelt tot een moderne kennissamenleving. Daarvoor moet het archaïsche onderwijs op een andere leest worden geschoeid. “Meer aandacht voor pluralistisch denken, voor tolerantie en diversiteit. Die diagnose is al heel vaak gesteld”, weet Aarts, “maar door de politieke en economische stagnatie in de regio kon je duizenden rapporten schrijven, het werd niet opgepakt.” Nu is die stagnatie – op z’n minst voor even – doorbroken. “Dit is het moment om het onderwijssysteem grondig te herstructureren. Daaraan kan Europa een bijdrage leveren, met expertise en advies.” Maar het initiatief moet uit het MiddenOosten zelf komen, vindt Aarts.

Onderwijshervormingen

yvonne van de meent

Zeytun biedt een beperkt aantal studenten uit Nederland en het Midden-Oosten de mogelijkheid over hun wederzijdse vooroordelen heen te komen, vindt Aarts. “We hebben natuurlijk niet de illusie dat je in twee keer tien dagen de vooroordelen weg kunt nemen, maar we kunnen er wel inbreuk op maken. Het zijn tien intensieve dagen met scherpe debatten, maar ook met veel informele contacten waarin studenten intieme zaken bespreken. Zo’n uitwisseling biedt de mogelijkheid diepgaand contact te leggen met mensen uit een andere cultuur. Dat is een ervaring die je nooit meer vergeet. Dat hoor ik ook regelmatig van studenten.” De uitwisselingen leveren een kleine bijdrage aan de grote omslag die nog moet plaatsvinden in de Arabische wereld. De bevolking moet onafhankelijk en kritisch leren denken en daarvoor moet het onderwijs van lagere school tot universiteit op de schop,


Autoritaire terugval Of de democratiseringsgolf lang genoeg aanhoudt om zo’n structurele hervorming door te voeren, is onmogelijk te zeggen. De Arabische landen staan er economisch beroerd voor, de werkloosheid onder jongeren is gigantisch hoog. “Als daar niets aan gebeurt, kun je voorzien dat er binnen niet al te lange tijd nieuwe onlusten uitbreken. Er zijn wel regimewisselingen geweest, maar vervolgens is er niet zo heel veel veranderd. Mensen zijn nog net zo wanhopig als anderhalf jaar geleden. Het aantal zelfverbrandingen neemt ook weer toe.” In dat klimaat is het niet ondenkbaar dat er een radicale, populistische leider opstaat die de macht grijpt. “We hopen natuurlijk dat de democratisering doorzet, maar een autoritaire terugval is niet uit te sluiten. Dat hebben we in het verleden vaker gezien.”

actu eel

Einde meeneembare studiebeurs in zicht? Foto: Rob Huibers/HH

Advocaat-generaal Sharpston, die de rechters van het Europees Hof adviseert over deze kwestie, kan er in meegaan dat Nederland maatregelen neemt om de groep gegadigden te beperken. Maar net als de Europese Commissie, die Nederland heeft aangeklaagd bij het Hof, is zij van mening dat de 3-uit-6-eis discriminerend is. Nederlanders zullen over het algemeen gemakkelijker kunnen voldoen aan deze eis dan werknemers met een andere nationaliteit. Bovendien kan Nederland volgens haar niet uitleggen waarom juist deze maatregel geschikt is. En waarom bijvoorbeeld een korter verblijf in Nederland dan drie jaar als voorwaarde niet voldoet om het beoogde doel te bereiken.

De voorwaarde dat een student drie van de voorafgaande zes jaar in Nederland moet hebben gewoond om in aanmerking te komen voor meeneembare studiefinanciering, druist in tegen het EU-recht. Dat stelt de advocaat-generaal die onlangs advies uitbracht over dit onderwerp aan het Europees Hof van Justitie. Een verbod van de 3-uit-6-eis zou de Nederlandse overheid jaarlijks 175 miljoen kosten.

De 3-uit-6-eis moet misbruik van meeneembare studiefinanciering door studenten die geen band hebben met Nederland, voorkomen. Als deze voorwaarde niet gesteld wordt, zouden Nederlanders die al lange tijd in het buitenland wonen een beurs kunnen aanvragen voor hun studie daar. Omdat werknemers uit EU-lidstaten in principe in Nederland dezelfde sociale rechten hebben als Nederlandse werknemers, kunnen ook alle Europeanen die hier een baan hebben en hun kinderen aanspraak maken op meeneembare studiefinanciering. Door een verblijf in Nederland gedurende drie van de voorafgaande zes jaar als voorwaarde te stellen, wordt de groep gegadigden afgebakend.

Financiële strop Het argument van Nederland dat de 3-uit-6-eis nodig is om de kosten binnen de perken te houden, kan op minder begrip rekenen bij de advocaat-generaal. Het schrappen van deze voorwaarde zou volgens Nederland een financiële strop van 175 miljoen euro per jaar betekenen. Nederland vindt deze extra last onredelijk en lijkt er volgens Sharpston van uit te gaan dat die de meeneembare studiefinanciering, zoals die nu bestaat, zou ondermijnen. Dat wil ze niet in twijfel trekken. Maar de advocaat-generaal merkt op dat de kosten blijkbaar wel aanvaardbaar zijn als kinderen van werknemers uit andere EU-landen een opleiding volgen in Nederland, in plaats van in het buitenland. Nederland maakt niet duidelijk waarom het in dat geval niet onredelijk is om de studie financiering te betalen. Nu de advocaat-generaal advies heeft uitgebracht gaan de rechters van het Europees Hof zich over de kwestie buigen. Nederland krijgt steun van onder meer Duitsland, Denemarken en Zweden, landen die ook een verblijfseis hebben verbonden aan meeneembare studiefinanciering. In Duitsland is dat drie jaar voor aanvang van de studie in het buitenland, in Denemarken en Zweden twee van de voorafgaande respectievelijk tien en vijf jaar. Ook die landen vrezen voor de gevolgen als het Europees Hof een negatieve uitspraak doet. De Europese Commissie is overigens voorstander van meeneembare studiebeurzen.

annelieke slappendel


ac htergron d

25

ja ar

e rasmuspro gramma

studie

Tijd voor nieuwe stap: hele

Een kwart eeuw Europese studentenuitwisseling via het Erasmusprogramma heeft de internationalisering op een veel hoger plan gebracht. Nu is het, volgens hogeronderwijsprominenten Sijbolt Noorda en Jo Ritzen, tijd voor een volgende stap: studenten moeten worden gestimuleerd om een hele opleiding in het buitenland te volgen.

ERASMUS CHANGING LIVES OPENING MINDS fOR 25 YEARS


NC-30-11-287-EN-C

ec.europa.eu/education/erasmus

over de grens De afgelopen 25 jaar waren een zegetocht voor collegegeld kunnen betalen en in hun onderhoud het Erasmusprogramma. Het Europese beurzenkunnen voorzien. “Dan wordt het eenvoudiger om programma, waardoor studenten uit het hoger langer in het buitenland te studeren.” onderwijs – vaak voor een halfjaar – op uitwisseHet voorstel van Noorda en Ritzen gaat ver. ling kunnen naar een buitenlandse universiteit, Momenteel betalen Erasmusstudenten collegegeld heeft grote verdiensten. Waarschijnlijk gaat dit aan de instelling waarvandaan ze naar het buitenland jaar de 3 miljoenste Erasmusstudent op reis. In vertrekken. Daardoor lijden de thuisinstellingen Nederland komen sinds 2005 jaarlijks circa 7.000 financieel niet onder een tijdelijk vertrek van een Erasmusstudenten binnen, het aantal uitgaande student. Studenten die een hele studie in het buitenErasmusreizigers steeg de afgelopen zes jaar van land volgen, schrijven zich in bij een buitenlandse 4.500 naar ruim 5.300. instelling; ze betalen dus niets aan een Nederlandse Niet alleen de cijfers zijn indrukwekkend. Het universiteit of hogeschool. Als veel studenten straks programma heeft enorm veel betekend voor internahun heil over de grens zoeken, zullen instellingen dat tionalisering in het hoger onderwijs. Vóór Erasmus in hun portemonnee voelen. werd hieraan vaak maar weinig gedaan. Sinds de introductie in 1987 zijn dienstverlening en voorErasmus 3.0 lichting op het gebied van internationalisering fors Ritzen meent dat een diplomaprogramma gezonde toegenomen, evenals de internationale mobiliteit concurrentie tussen hogeronderwijsinstellingen in en het aantal grensoverschrijdende samenwerkings de hand werkt. “Dan gaan universiteiten echt hun verbanden. best doen om studenten aan te trekken, omdat ze Toch moet het programma, anders minder inkomsten hebben. waaraan in de periode 2007–2013 Dat komt de kwaliteit ten goede”, in totaal 7 miljard euro wordt “Erasmus is een laat hij weten vanuit Berlijn, waar besteed, volgens kenners grondig hij met politici en diplomaten heeft op de schop. “Het is tijd voor een succesverhaal dat niet over gesproken over het plan om liever volgende stap”, zegt Sijbolt Noorda, diplomamobiliteit dan korte uitwisvoorzitter van de universiteitende houdbaarheidsdatum selingen te stimuleren. Ritzen reist vereniging VSNU. Dat vindt ook momenteel Europa rond om betrokoud-onderwijsminister Jo Ritzen, heen is” kenen persoonlijk te overtuigen van tot voor kort collegevoorzitter van het belang van Erasmus 3.0, zoals de Universiteit Maastricht. Noorda hij dat plan noemt. In zijn agenda en Ritzen willen dat een deel van de Erasmusgelden staan al afspraken met de onderwijsministers van naar diplomamobiliteit gaat, dat wil zeggen naar Spanje, Frankrijk, Oostenrijk en Denemarken en met studenten die een hele bachelor- of masterstudie in de Nederlandse staatssecretaris Halbe Zijlstra. het buitenland volgen. Worden arme universiteiten niet de dupe van Erasmus 3.0, doordat ze minder goede cursussen Academisch toerisme kunnen aanbieden, daardoor weinig buitenlandse “Alles is nu gericht op een kort verblijf, academisch studenten zullen trekken, en daarmee dus minder toerisme”, zegt Noorda. “Terwijl we in Europa juist inkomsten zullen genereren? “Om dat te voorkomen diplomamobiliteit willen stimuleren.” Noorda denkt stel ik voor dat die universiteiten geld krijgen uit het aan een systeem waarbij universiteiten degelijke Europese cohesiefonds – dat is bedoeld om regio’s internationale programma’s aanbieden. “Zo zijn met een achterstand financieel te ondersteunen”, ze aantrekkelijk voor buitenlandse studenten zegt Ritzen. “Daarmee kunnen deze instellingen hun en beantwoorden ze aan de criteria voor de onderwijsniveau verhogen en aantrekkelijker worden international classroom.” voor studenten.” De oud-minister denkt bijvoorbeeld Om een en ander voor de studenten ook financieel aan universiteiten in Oost-Europa. aantrekkelijk te maken, moet er volgens de VSNURitzen wil een pilot starten met ongeveer 700 voorman een beurs komen, waarmee studenten hun miljoen euro – op het totaal van 19 miljard dat de


Europese Commissie in de periode 2014–2020 wil besteden aan een nieuw onderwijsprogramma. Dat programma gaat Erasmus for all heten. Ritzen wil dat Erasmus 3.0 er deel van gaat uitmaken. Overigens is nog onduidelijk of de lidstaten en het Europees parlement met de gewenste 19 miljard euro instemmen. Nederland bijvoorbeeld heeft al aangegeven minder geld te willen spenderen.

Koesteren “Erasmus for all had een nieuwe stap moeten zijn, maar heeft een duf gehalte; het is niet vernieuwend”, zegt Ritzen. Onder Erasmus for all worden onder meer bestaande onderwijsprogramma’s, zoals Leven Lang Leren, samengebracht. Er blijft geld beschikbaar voor studentenuitwisseling. Het nieuwe programma bevat verder een garantiefonds dat het voor ongeveer 330.000 studenten makkelijker moet maken geld te lenen voor een opleiding in het buitenland. “Dat is natuurlijk een veel te kleine stap”, vindt Ritzen. “Want dat is geen beurs.” De plannen van Ritzen en Noorda vallen niet overal in goede aarde. “Momenteel is het heel makkelijk voor studenten om een semester naar het buitenland te gaan. Dat moeten we koesteren”, zegt Chris van den Borne, hoofd international office van Saxion Hogeschool. Hij denkt dat er voor diplomamobiliteit minder animo is. Ook Allan Päll, voorzitter van de European Student Union, prijst de laagdrempeligheid van Erasmus en is bang dat die zal worden aangetast door de 3.0 versie. De laagdrempeligheid is de afgelopen 25 jaar zeker een van de succesfactoren van Erasmus geweest. Toch moeten instellingen ook in het huidige programma aan de nodige voorwaarden voldoen. Zo kan een student alleen op uitwisseling als twee instellingen een contract hebben. Instellingen zoeken partners van hetzelfde niveau via het Erasmus University Charter – een certificaat voor deelname aan Erasmusmobiliteit. De kans dat een Nederlandse hogeschool een contract sluit met een prestigieuze instelling als de Engelse Oxford University is heel klein.

Complex proces In elk contract wordt verder de intentie uitgesproken om een gelijkwaardige samenwerking aan te gaan. Dat wil zeggen dat het aantal uitwisselings studenten aan beide kanten idealiter ongeveer gelijk is. “Partnerinstellingen vinden is een complex en dynamisch proces”, zegt Peter van Bragt, senior beleidsadviseur internationalisering van Avans Hogeschool. En Erasmus kent meer complexe kanten. Zo worden studiepunten die tijdens de uitwisseling zijn


behaald, terug in het thuisland nog steeds niet altijd erkend. Volgens ESU-voorman Päll krijgt een kwart van alle Erasmusstudenten met dit probleem te maken. “Dat is veel te veel.” Een ander heikel punt is het verschil in populariteit tussen de bestemmingslanden. Zo willen veel Europese studenten naar Engeland, maar blijven de Britten zelf vooral op hun eiland. Ook staan studenten uit Oost-Europa en Turkije in de rij voor West-Europese instellingen, maar gaan bijvoorbeeld Nederlandse studenten liever naar landen als Spanje. Van den Borne benadrukt dat instellingen daarom ook niet alle uitwisselingen op een weegschaal leggen. “Een uitwisselingsverdrag kan er ook toe leiden dat onze docenten gaan samenwerken met collega’s van een buitenlandse universiteit.” Van Bragt vult aan: “Zelfs als de uitwisseling uit balans is, kan het contact toch waardevol zijn.”

Boos Päll, Van Bragt en Van den Borne zien graag dat het Erasmusprogramma wordt voortgezet en uitgebreid. En niet dat meer geld voor diplomamobiliteit het budget van het huidige Erasmusprogramma inperkt. “Erasmus is een succesverhaal dat niet over de houdbaarheidsdatum heen is. Het verhoogt de arbeidskansen van afgestudeerden aantoonbaar”, zegt Van Bragt. Van den Borne vult aan: “Terwijl Erasmus niet eens is opgezet om de carrière van studenten te verbeteren. De Europese Commissie wilde de Europese eenwording ermee stimuleren. Dat gedachtegoed was nog nooit zo actueel.” Noorda en Ritzen houden goede hoop dat hun plannen worden aangenomen. Noorda wijst erop dat een nieuw programma geleidelijk moet worden gepresenteerd. Ritzen doet daarvoor al een voorstel. Hij pleit voor beurzen voor 10.000 diplomastudenten in 2014, oplopend naar 60.000 in 2019. In 2017 moet een tussentijdse evaluatie worden gehouden. De oud-onderwijsminister schat de kans hoog in dat Erasmus 3.0 erdoor komt in 2014. “Ik merk dat het Europees parlement boos is over Erasmus for all. Men vindt het meer van hetzelfde. Daarin hebben ze volkomen gelijk. Met Erasmus 3.0 kunnen we echt verandering bewerkstelligen. Ik doe er alles aan om dat voor elkaar te krijgen.”

robert visscher Het Erasmusprogramma viert dit jaar zijn 25-jarig jubileum. Op 9 mei, de dag van Europa, houdt de Europese Commissie een grote Anniversary Conference in Kopenhagen. Het Nationaal Agentschap Leven Lang Leren organiseert begin juni een conferentie in Rotterdam om het zilveren jubileum te vieren.

o p

college

lo u ise

van

b ij

...

weer den

‘Wij bieden internationaal

geschoold talent’

Docenten vervullen een sleutelrol in het proces om het hoger onderwijs internationaler te maken. In deze rubriek vertellen zij wat ze op dat gebied ondernemen. Louise van Weerden, lector internationale handel voor het mkb bij Saxion, koppelt talentvolle studenten aan internationaal opererende bedrijven

Foto: Jan Luursema

in Oost-Nederland.

Louise van Weerden is eigenlijk de vleesgeworden internationalisering. Na studies in Nederland en Canada werkte zij in New York voor de Verenigde Naties; in Tokio deed ze onderzoek naar Westerse en Japanse managementstijlen. Terug in Nederland begon ze een exportadvies bureau. Sinds 2002 is Van Weerden lector internationale handel voor het midden- en kleinbedrijf, eerst bij de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, sinds 2010 bij Saxion. “In mijn werk als lector probeer ik altijd de afstand tussen onderzoek, onderwijs en de internationale beroepspraktijk te verkleinen”, legt ze uit. “Het projectbureau Saxion Export Center is hierbij een belangrijk vehikel. Bij dit initiatief koppelen we talentvolle vierdejaarsstudenten van de interna tionale bedrijfsopleidingen direct aan internationaal opererende bedrijven in Oost-Nederland.”

Vast dienstverband Studenten die bij het Saxion Export Center door de selectie komen, krijgen een halfjaar om bij een bedrijf af te studeren op een internationaal vraagstuk. Daarna krijgen zij een tweede halfjaar de tijd om als exporttrainee bij datzelfde bedrijf de uitkomsten van hun eigen onderzoek te implementeren. Het

bedrijf kan zo een jaar lang beschikken over een high potential die zich committeert aan een internationaal vraagstuk. In de praktijk mondt dat vaak uit in een vast dienstverband. Naast een vergoeding voor de student/trainee in kwestie betalen de bedrijven een eenmalige bijdrage aan het Saxion Export Center. Daarmee wordt het selectieproces gefaciliteerd, maar ook de begeleiding. Van Weerden: “Tijdens het afstuderen worden de studenten begeleid door een Saxion-docent. De begeleiding in de fase daarna wordt gedaan door exportmanagers. Dat zijn externen uit de dagelijkse exportpraktijk. Zij helpen theorie te vertalen in praktijk. Daarbij is zowel de trainee als het bedrijf gebaat.” Het Saxion Export Center is bedoeld om internationaal ondernemerschap in de regio Oost-Nederland te bevorderen. Dat omvat meer dan alleen het ‘internationaliseren’ van Nederlandse studenten, benadrukt Van Weerden. “Tweederde van de studenten die het programma tot nu toe hebben doorlopen, is buitenlands. Als een student zijn talen spreekt, de gewenste regio’s kent en over de juiste vaardigheden beschikt, dan is hij voor een internationaal opererend bedrijf een aantrekkelijke kandidaat.” Het lectoraat bij Saxion heeft veel aan de duurzame relaties die worden opgebouwd met bedrijven, zegt Van Weerden. “We doen veel kennis uit de praktijk op. Die kan leiden tot nieuw toegepast onderzoek. Maar we gebruiken die kennis ook om onze studenten iedere keer weer beter voor te bereiden op de eisen die de internationale beroepspraktijk stelt. Het mkb heeft veel behoefte aan internationaal geschoold talent. Dat bieden wij.”

rob burkhard


ac htergron d

De campus van de universiteit van

Foto: Contrasto / Hollandse Hoogte

Berkeley in Californië.

eu ropees

vr ij

ver keer

vers u s

am e r i ka a n s e

ta r i e fmu r e n

In de VS betaalt een buurstudent

drie keer zo veel

Een EU-student die in Nederland neerstrijkt, kost de belastingbetaler zo’n 6.000 euro. Want een Nederlandse universiteit mag studenten uit buurlanden geen kostendekkend collegegeld in rekening brengen. In de Verenigde Staten is dat juist gebruikelijk. Daar betalen out-of-state studenten twee tot drie keer zoveel als de eigen inwoners. Biedt de Amerikaanse aanpak een oplossing voor de scheefgroei in de Europese studentenmobiliteit?


Voor 13.000 dollar studeert een inwoner van uit EU-landen niet anders behandelen op basis van Californië een jaar aan de wereldberoemde univerhun nationaliteit. “Maar in de VS vragen ze ook geen siteit van Berkeley. Maar een student uit buurstaat out-of-state tarieven op basis van een paspoort, maar Nevada betaalt bij dezelfde universiteit 36.000 dollar op basis van residency”, merkt de Maastrichtse onderper jaar. Het is het verschil tussen de zogenoemde wijsjurist Anne Pieter van der Mei op. In Californië in-state en out-of-state tarieven die moet een student bijvoorbeeld de meeste publiek gefinancierde aantonen dat hij of zijn ouders universiteiten in de VS hanteren. “EU-landen zullen allerlei belasting betalen in de staat. Dat De reden voor de prijsdifferentiatie betekent dat je er minstens een jaar is simpel. Belastingbetalers in een creatieve maatregelen moet wonen. Andere staten eisen staat betalen mee aan de finandat een student eindexamen in de ciering van staatsuniversiteiten, bedenken om de instroom staat heeft afgelegd. studenten uit andere staten niet. Dat residency-beleid lijkt spreDaarom betalen zij het hogere uit andere lidstaten in kend op het woonplaatsprincipe non-residents tarief. De exacte dat Nederland al enkele jaren bedragen en voorwaarden om voor te dammen” hanteert. Alleen EU-studenten die het in-state tarief in aanmerking te in Nederland, België, Luxemburg komen, verschillen per staat. Maar of één van de drie aan Nederland door de bank genomen is het out-of-state tarief twee grenzende Duitse deelstaten wonen, betalen het tot drie keer zo hoog als het in-state collegegeld. Het wettelijke collegegeld van 1.700 euro. Iedereen die verschil kan echter oplopen tot een factor acht. daarbuiten woont, betaalt het kostendekkende instelIn Nederland draagt de belastingbetaler nog veel meer lingstarief dat ook niet-EU-studenten kwijt zijn. Er bij aan het hoger onderwijs dan in de VS. Toch mag ligt een klacht bij de Europese Commissie over dat een Nederlandse universiteit geen hoger collegegeld Nederlandse beleid maar “het Europese hof heeft zich vragen aan bijvoorbeeld een Duitse student. Dat nog nooit uitgesproken over de vraag of je aan nietzou het Europees Hof van Justitie als discriminatie inwoners een hoger collegegeld mag vragen”, stelt beschouwen. Het recht op gelijke behandeling is in Van der Mei. Strikt genomen zijn er op dit moment de Europese Unie kennelijk een hoger goed dan in dus geen Europese regels die een Amerikaanse de VS. Je zou het andersom verwachten. Sinds de aanpak verhinderen. burgeroorlog streven de Amerikaanse staten naar a more perfect union, terwijl het in Europa taboe is Fraude om te spreken van een federale staat. Nederland heeft het woonplaatsprincipe overigens Nathan Cambien, die aan de KU Leuven onderniet ingevoerd om EU-studenten mee te laten betalen zoek doet naar Europees burgerschap, denkt dat aan het hoger onderwijs. Dat beleid is een reactie op de Amerikanen zich niet zo druk maken over het de grote fraudeaffaire die tien jaar geleden aan het opwerpen van drempels omdat de studenten licht kwam, vertelt Ron van der Meer, onderdirecteur mobiliteit er van oudsher hoog is. Ondanks de hoger onderwijs en studiefinanciering bij het minishoge out-of-state tarieven. “In Europa was de terie van Onderwijs. “Buitenlandse studenten bleken lage studentenmobiliteit juist een reden om louter in naam in Nederland te studeren. Instellingen EU-studenten overal op gelijke basis toegang tot kregen bekostiging voor deze spookstudenten. We hoger onderwijs te geven.” Hans Vossensteyn, die bij hebben over een periode van enkele jaren zo’n 100 de Universiteit Twente onderzoek doet naar hogermiljoen euro terug moeten vorderen van een aantal onderwijsbeleid, vult aan: “Juist omdat wij in Europa hogescholen en instellingen in het volwassenen meer van elkaar verschillen, is er een grotere behoefte onderwijs. Om fraude te voorkomen hebben we nu om gelijke rechten strak te reguleren. Om pure discrihet woonplaatsvereiste.” minatie te voorkomen.” Van discriminatie van niet-inwoners is bovendien geen sprake, stelt Van der Meer. “Anders dan in de VS Woonplaatsprincipe heeft een EU-student recht op het lage tarief zodra Maar de verschillen tussen de VS en Europa zijn hij zich inschrijft bij een Nederlandse gemeente. misschien minder groot dan het op het eerste gezicht Dezelfde regel geldt voor Nederlandse studenten.” lijkt. Een Nederlandse universiteit mag studenten De manier waarop Nederland het woonplaatsprincipe


hanteert, werpt dus geen drempels op voor buitenlandse studenten, vindt Van der Meer: “We willen juist dat internationale studenten in Nederland komen wonen. Ook om ze te binden.” Het is duidelijk dat het vrije studentenverkeer tussen landen problemen kan opleveren als de kosten ervan niet verhaald kunnen worden. Dat wordt in Europa steeds meer merkbaar. Hans Vossensteyn van de Universiteit Twente ontwaart ‘vreemde spanningen’ tussen studentenmobiliteit en toegankelijkheid van hoger onderwijs. Het is volgens hem onvermijdelijk dat landen voorzieningen buiten het bereik van EU-studenten uit andere landen proberen te houden. Neem de meeneembare studiebeurzen. “Als Nederlandse studiefinanciering vrij meeneembaar is en wij door het Europese Hof gedwongen worden die voorziening aan alle EU-ingezetenen beschikbaar te stellen, gaat Nederland direct failliet.” Terwijl het Europese Hof belemmeringen opruimt, worden landen – tegen hun zin – juist voorzichtiger met mobiliteitsbevorderende maatregelen, stelt Vossensteyn.

Tragedy of the commons Door de nadruk op gelijke rechten in het Europese hogeronderwijsbeleid, komen landen dus juist in de verleiding om drempels op te werpen voor studenten uit buurlanden. Dat was onderwijseconomen Henriëtte Maassen van den Brink en Wim Groot ook al opgevallen. In de Volkskrant vergeleken zij de situatie met de klassieke tragedy of the commons: de Nederlandse belastingbetaler financiert hoger onderwijs waar vervolgens studenten vanuit de hele Europese Unie kunnen komen ‘grazen’. Dat prikkelt landen hun hoger onderwijs minder aantrekkelijk te maken voor studenten uit andere EU-landen. “Uiteindelijk zal het Europese systeem leiden tot geringere toegankelijkheid”, stelt Nathan Cambien uit Leuven. “In Engeland zijn de collegegelden vorig jaar al omhoog getrokken. Dat konden ze niet alleen doen voor Europeanen. Dus hebben ze het ook voor hun eigen burgers gedaan. EU-landen zullen allerlei creatieve maatregelen bedenken om de instroom van studenten uit andere lidstaten in te dammen.”

Melkkoe Het Amerikaanse systeem met hogere tarieven voor studenten van buiten lijkt in theorie een redelijk alternatief, maar blijkt in de praktijk ook allerlei ongewenste neveneffecten te hebben op de toegankelijkheid. Twintig jaar geleden ontdekten economen al dat staten met een mobiele studentenpopulatie minder investeren in hoger onderwijs. De afgelopen tien jaar zijn steeds meer Amerikaanse staten in de financiële problemen gekomen, waar-


door de budgetten van de publiek gefinancierde universiteiten onder druk staan. De reactie van de universiteiten daarop ligt voor de hand: ze proberen hun inkomsten te vergroten door meer out-of-state studenten te werven. Bij de noodlijdende University of California (waar Berkeley onderdeel van is) nam het aantal out-of-state studenten vorig jaar met 56 procent toe. Studenten van buiten de staat worden dus als melkkoe gebruikt. Ze betalen in feite mee aan de opleiding van de in-state studenten.

Stip aan de horizon Ander onderzoek suggereert dat universiteiten het prijsbeleid vooral gebruiken als selectiemechanisme. Populaire publieke universiteiten zetten de hun outof-state tarieven in om zwakke studenten uit andere staten te weren. Zij betalen de officiële prijzen die op de website van de universiteit staan, terwijl goede studenten een vriendenprijsje betalen. Aan de andere kant verruimen publieke universiteiten in minder populaire staten zoals Kansas en North Dakota de mogelijkheid om voor het in-state tarief in aanmerking te komen. De East Oregon University heeft out-of-state tarieven zelfs helemaal afgeschaft. Collegegelddifferentiatie lijkt dus niet het ultieme antwoord op de problemen die de scheve studenten mobiliteit in Europa veroorzaakt. Financiering van het hoger onderwijs op EU-niveau kan dat wel te zijn. Dan hebben lidstaten geen motief meer om barrières voor studenten uit andere landen op te werpen. Jan Anthonie Bruijn, voorzitter van de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT), is hiervan een warm pleitbezorger: “We zouden eindelijk een echte Europese Hoger Onderwijs Ruimte moeten creëren. Dat is de stip aan de horizon.”

gerald schut

vl i egen de

holl an der

‘Vriendinnen gemaakt in

Argentijns hockeyteam’ Rebecca Aalbers (20) is derdejaars International Business Administration aan de Universiteit van Tilburg. Ze studeerde een half jaar in Buenos Aires, waar ze opkeek van de interactieve houding van de Argentijnse studenten. “Ze zijn een stuk gedrevener dan wij.”

zakken, was dat in Argentinië toch niet mijn doel. Ik wilde echt iets opsteken. Dat heb ik zeker gedaan. Ik volgde colleges aan Torcuato di Tella, een particuliere universiteit. Ik had daarvoor gekozen omdat er veel exchange-studenten heen gaan en ze er dus op ons berekend zijn. Op andere universiteiten wil je weleens verzuipen in de massa. Bovendien ligt Torcuato in een zakenwijk die goed met het openbaar vervoer te bereiken is. Moet je naar de binnenstad, dan reis je in overvolle metro’s waar het krioelt van de zakkenrollers, àls ze al rijden. Die stress wilde ik mezelf besparen. Ondanks mijn oppassendheid ben ik trouwens toch een keer beroofd, toen ik in een bus wilde stappen. Daar keek geen Argentijn van op. Voor hen is zoiets aan de orde van de dag.

Foto: Dolph Cantrijn

Sport verbroedert

“Ik wilde voor mijn uitwisseling graag naar een Spaanstalig land. Dan ligt Spanje natuurlijk voor de hand, maar dat vond ik al te gemakkelijk. ZuidAmerika leek me weer best eng. Ik wilde als westersmeisje-in-haar-eentje geen doelwit vormen voor rebellen, om maar iets te noemen. Uiteindelijk koos ik voor Argentinië. Dat land is behoorlijk ontwikkeld en het is ongelooflijk groot en divers. Van het bedrag dat de universiteit voor een verblijf in het buitenland beschikbaar stelt, 1.000 euro wanneer je je buiten Europa begeeft, kun je dat niet doen. Ik heb hard gewerkt om mijn reisbeurs aan te vullen en mijn ouders hebben ook behoorlijk wat bijgedragen. Per september wordt die universiteitsbijdrage zelfs wegbezuinigd. Ik denk dat studenten dan gewoon meer van de IB-Groep gaan lenen. Want een tijd naar het buitenland gaan is hot. Veel uitwisselingsstudenten gaan om te feesten. Hoewel ik ook best in ben voor een avondje door-

Wat ik heel erg leuk heb gevonden, was spelen in het studenten-hockeyteam. Het is waar wat ze altijd zeggen: sport verbroedert. Ik heb daar vriendinnen gemaakt. Meer dan tijdens de colleges, waar ze je als uitwisselingsstudent toch als een voorbijgaand verschijnsel beschouwen. De Argentijnse mede studenten waren zonder meer aardig, maar ze hadden niet zo’n behoefte om in ons te investeren. Dat begreep ik wel. Een opvallend verschil met de colleges in Tilburg is de mate waarin de Argentijnen deelnemen aan de les. Ze spreken hun docenten met hun voornaam aan, nemen gewoon hun mobieltje op als dat gaat, en toch zijn ze een stuk gedrevener dan wij. Wij zitten achterover geleund in de bankjes, zij gaan over werkelijk alles in discussie met elkaar en met de docent. Ik vond dat in het begin een beetje vreemd, maar na verloop van tijd merkte ik dat je van een interactieve les veel meer opsteekt dan van passief luisteren.”

annemieke bosman


ac htergron d

stu di e

to ont

var iëteit

i n

wo o r d e n

e n

da d e n

b i n n e n

e u ro pa

Foto: Igor Balasanov/iStock

Nederland loopt voorop

Meer studentenmobiliteit, dat wil iedereen in Europa. Maar niet elk land doet even hard zijn best om dat te bereiken. De Academic Cooperation Association (ACA) maakte samen met onder meer de Nuffic een overzicht van het beleid van 32 landen, op papier en in de praktijk. Nederland springt er positief uit.

De studie ENPMOB (European and National Policies and Practice on academic MOBility) zoomt nader in op het mobiliteitsbeleid in acht landen. Cyprus is bijvoorbeeld een topper qua uitgaande diplomamobiliteit: bijna de helft van de studenten volgt een volledige opleiding in het buitenland. Daar tegenover staat Engeland, dat inkomende diplomamobiliteit voorop stelt. Oostenrijk ontvangt ook veel internationale studenten voor een volledige opleiding (bijna 20 procent van de studentenpopulatie), maar wil dat gaan beperken. Waar Noorwegen voorheen vooral studenten naar het buitenland zag vertrekken, mede dankzij financiële overheidssteun, komen er nu meer buitenlandse studenten binnen. Oost-Europa wordt in de studie vertegenwoordigd door Roemenië, dat zich lange tijd beperkte tot holle frasen over studenten


mobiliteit, Zuid-Europa door Spanje waar onlangs veranderingen zijn ingezet, hoewel kwantitatieve doelstellingen ontbreken. Duitsland heeft die wel nadrukkelijk gesteld en slaagt er vooralsnog in die te halen. Nummer acht is Nederland. “Een van de eerste landen met mobiliteitsbeleid”, licht senior beleidsmedewerker Rosa Becker van de Nuffic, die aan de studie meewerkte, de keuze voor ons land toe. “En de verwachting was dat Nederland er ook vrij ver mee is.” Die veronderstelling blijkt te kloppen. Nederland is een van de zeer weinige landen in Europa waarvan de nationale aanpak van internationale studentenmobiliteit het echt verdient om ‘beleid’ te worden genoemd, stelt ENPMOB vast. Zo heeft Nederland concrete doelstellingen geformuleerd. In 2008, toen 17 procent van de Nederlandse

met mobiliteitsbeleid studenten enige buitenlandervaring had, besloot toenmalig Onderwijsminister Plasterk dat dit binnen vijf jaar omhoog moest naar een kwart. Daarmee liep hij voor de troepen uit. De ministers van de Bolognalanden durfden enkele maanden later de gezamenlijke lat voor 2020 niet hoger te leggen dan 20 procent van de afgestudeerden, een percentage waarnaar nu ook wordt gestreefd als EU-gemiddelde.

mobiliteit, merkten de makers van ENPMOB. Daarom legden zij ook vragenlijsten voor aan ministeries in de 32 onderzochte landen (EU, EFTA en Turkije). Bijna de helft daarvan werd beantwoord. De student, en vooral diens aansluiting op de arbeidsmarkt, blijkt centraal te staan. Maar ook het verhogen van de kwaliteit en internationale aantrekkingskracht van het onderwijs zijn belangrijke motieven om mobiliteit te bevorderen. Slechts bij uitzondering worden ‘egoïstiOnzeker sche’ redenen, zoals het tegengaan van vergrijzing en Nederland is minder ambitieus dan Duitsland en het uitbreiden van geldbronnen, genoemd als reden Oostenrijk, erkent Becker. Die landen mikken op om buitenlandse studenten te willen aantrekken. internationale mobiliteit van maar liefst de helft van De makers van ENPMOB verwachten dat dit over niet hun studenten. Maar uit ENPMOB blijkt dat het zeker al te lange tijd zal veranderen. voor Oostenrijk de vraag is of dat wordt gehaald. Nederland, dat zich vooral op inkomende diploma Inmiddels heeft staatssecretaris Zijlstra het streven mobiliteit richt, wil daarmee ook mogelijke braindrain van Nederland bijgesteld naar 20 procent. De meest compenseren en ziet internationale studenten als recente cijfers, van enkele jaren toekomstige ambassadeurs. Becker geleden, tonen een hogere score vindt het interessant dat Nederland maar ook een daling. “Zelfs in landen die relatief zegt goede studenten te willen “Het merendeel van de aantrekken, maar niet uitlegt hoe dat Erasmuslanden heeft geen targets, ver zijn, is er ruimte voor gebeurt. “Andere landen kiezen in of maakt geen onderscheid tussen hun beleid specifiek voor master- en verschillende soorten mobiliteit”, verbetering” PhD-studenten”, vertelt Becker. zegt Becker. Als landen een uitge“Ik merk niet dat de Nederlandse sproken doelstelling hebben, dan overheid daar aandacht voor heeft. is die meestal het aantal studenten dat een deel van Terwijl instellingen wel de mogelijkheid krijgen om de opleiding in het buitenland volgt. Voor de meeste studenten te selecteren.” landen heeft deze uitgaande studiepuntmobiliteit Aanbevelingen laat ENPMOB achterwege. “De studie prioriteit. Als middel om die te bevorderen, wordt biedt een overzicht, om te zien of landen met elkaar meestal gekozen voor het verstrekken van leningen en de EU in de pas lopen”, legt Becker uit. Dat blijkt en beurzen. Het viel de beleidsmedewerker op dat er niet het geval. “Er is veel diversiteit, met wisselwerweinig expliciete maatregelen zijn om mobiliteit aan king tussen het beleid van de Europese Commissie en te moedigen. nationaal beleid. Niet alle landen zijn volgers.” Toch worden enkele kritische kanttekeningen geplaatst bij Arbeidsmarkt de situatie in Nederland, dat bij inkomende diplomaOok in dat opzicht pakt de vergelijking positief uit mobiliteit zwaar leunt op Duitse studenten. Dat is niet voor Nederland, dat daadwerkelijk iets doet om de helemaal in overeenstemming met het Nederlandse gewenste doelen te bereiken. Op het gebied van inforstreven naar een international classroom. “Zelfs in matie en promotie, via WilWeg, Study in Holland landen die relatief voorop lopen, zoals Nederland, is er en Neso-kantoren. Maar ook door het wegnemen ruimte voor verbetering”, concludeert ENPMOB. van obstakels, zoals de plannen om de titulatuur van hbo’ers aan te passen tot het stimuleren van joint annelieke slappendel degree-programma’s. Nederland maakte het bovendien in 2007 als een van de eerste landen mogelijk om De studie is te bestellen via www.lemmens.de/verlag/buecher/ studiefinanciering mee te nemen naar het buitenland. aca-papers/european-and-national-policies-for-academic-mobility.html Uit beleidsstukken komt zelden naar voren waarom Het april-nummer van Transfer staat in het teken van uitgaande landen belang hechten aan bepaalde vormen van diplomamobiliteit.


actu eel

Protest tegen ‘discriminerend’ Hongaars studiecontract

Het Hongaarse parlementsgebouw in Boedapest

Vanaf september zijn Hongaarse beursstudenten verplicht om na hun studie in eigen land te blijven werken. De nieuwe regel heeft tot felle studentenprotesten geleid. De Europese Commissie onderzoekt of de Hongaarse maatregel in strijd is met

Foto: Stijn Rademaker/HH

het vrij verkeer van werknemers.

Vanaf 1 september moeten Hongaarse studenten een studiecontract tekenen om een beurs te kunnen krijgen. Deze leerovereenkomst verplicht hen in Hongarije te blijven werken voor een periode van minstens tweemaal de duur van hun studie in de twintig jaar na hun afstuderen. Voor een bachelorstudent betekent dit zes jaar, voor een student geneeskunde twaalf jaar. Vertrekt een student na zijn afstuderen toch naar het buitenland, dan is hij verplicht zijn beurs inclusief rente terug te betalen. De verplichting geldt voor alle studenten wier studie geheel of gedeeltelijk door de overheid gefinancierd wordt. De Europese studentenbond ESU heeft vorige maand haar beklag gedaan over de Hongaarse studiecontracten in een brief aan Eurocommissaris Androulla Vassiliou van Onderwijs. ESU-voorzitter Allan Päll acht de


contracten in strijd met EU-wetgeving en rept van een ‘een serieuze en onrechtvaardige discriminatie’ van Hongaarse afgestudeerden. De Europese Commissie onderzoekt inmiddels of de Hongaarse wet in strijd is met het vrij verkeer van werknemers, laat woordvoerder Dennis Abbott weten: “Iedere regel die een burger van een lidstaat afschrikt of weerhoudt van het uitoefenen van zijn recht op vrij verkeer kan gezien worden als een beperking hiervan en is daardoor potentieel in strijd met EU-wetgeving.” De Commissie heeft contact met de Hongaarse overheid over de kwestie. Totdat het Europees Hof van Justitie zich eventueel over de vraag heeft uitgesproken, rijst de vraag of andere landen ook dergelijke maatregelen zouden kunnen nemen om mobiliteit aan banden te leggen. ESU-voorzitter Päll schrijft in zijn brief hiervoor te vrezen. De Commissie geeft aan geen vergelijkbare maatregelen te kennen.

Protest Eind vorig jaar nam het parlement, waarin regeringspartij Fidesz van premier Orbán een tweederde meerderheid heeft, een nieuwe onderwijswet aan die de studiecontracten mogelijk maakt. De Hongaarse overheid maakte de maatregel in januari bekend. De afgelopen maanden gingen tienduizenden studenten uit protest de straat op, meldt de Hongaarse studentenbond HÖOK. “De regering heeft bovendien 90 tot 95 procent van de publiek gefinancierde studieplaatsen in economie en recht geschrapt”, zegt Gáspár Marcell, international officer van HÖOK. Het totale aantal beurzen daalt van 54.000 naar 35.000. De Fidesz-regering van premier Viktor Orbán ligt internationaal onder vuur vanwege omstreden nieuwe wetten die volgens critici naast de persvrijheid zowel de onafhankelijkheid van de rechtspraak als die van de Centrale Bank in gevaar brengen. Vorige maand stelde de Europese Commissie voor Hongarije komend jaar 495 miljoen euro aan regionale subsidies te ontzeggen vanwege het te hoge begrotingstekort. De lidstaten van de EU moeten hier nog mee akkoord gaan.

gerald schut

C

O

L

U

M

N

Vergeet Engels,

Foto: Henriëtte Guest

leer Duits! Drie procent. Meer is het niet: het percentage Nederlandse studenten dat in het buitenland een diploma haalt. In absolute aantallen is dat minder dan het aantal buitenlandse studenten dat in Nederland afstudeert. De meeste daarvan komen overigens, ondanks al die dure hotelreizen van Delftse TU-directeuren, niet van de andere kant van de aardbol, maar gewoon uit Duitsland. Maar ik snap ook wel dat een trip naar Keulen op een bestuurders-cv fletser oogt dan een reis naar Hongkong. Vooral Maastricht scoort hoog, en voormalig collegevoorzitter Jo Ritzen was er, blijkens een interview in Transfer van december 2010, maar wat trots op dat hij dankzij zo veel Duitse studenten de meest internationale universiteit van Nederland bestierde. Hij was er zelfs speciaal voor in het Engels gaan vergaderen en notuleren: “Dat doet verder geen enkele universiteit, zelfs Wageningen niet.” Inderdaad, dat kan alleen in een stad waar ze toch al gewend zijn om met carnaval eens per jaar het verstand op z’n kop te zetten. Niet dat een hond, laat staan een student, die notulen ooit leest. Maar ook dat staat natuurlijk wel lekker ‘internationaal’ op het cv. Al die Duitse studenten krijgen uiteraard college in het Engels. Ook dat is heel logisch. Frans of Duits spreekt in de internationaal georiënteerde topuniversiteitsstad Maastricht, op twintig kilometer van Luik en Aken, natuurlijk niemand, laat staan een bestuurder. Die heeft al zijn tijd nodig om het Engels beter machtig te worden dan premier Gerbrandy, die in 1940 na het bombardement van Coventry tegenover Churchill verzuchtte: “It is me what.” Marx of Goethe in het Duits lezen is bovendien maar niets. Pas in het Engels snapt immers ook een Duitser pas echt wat Goethe en Marx eigenlijk in hun rare provincietaaltje hebben bedoeld. Nogmaals Ritzen: “Duitstalige opleidingen aanbieden voor

Duitse studenten vind ik niet te pruimen. Dan heb je geen internationale opleidingen.” Alleen volledig Engelstalige studies mogen zodoende toetreden tot zijn toekomstige Europese universiteitenliga. Ik vind dat echt heel knap geformuleerd. Ik geloof dat zelden op zo’n trefzekere wijze de volslagen leegheid van het hedendaagse modieuze ‘internationaliseringsdenken’ is samengevat. Nog los van het feit dat het Engels van de meeste studenten voor een academisch niveau ontoereikend is: waarom zou een Engelstalige opleiding ‘internationaler’ zijn dan een Duitstalige? Als dat is omdat buitenlandse studenten niet de eigen taal mogen spreken teneinde ‘internationaal’ bezig te zijn, dan impliceert dat ofwel dat Maastricht voortaan alle Engelse en Amerikaanse studenten weigert, ofwel dat die slechts worden toegelaten tot colleges in het Chinees. En als het is om Nederlandse studenten in Europa beter te laten meedraaien: Duits is in Europa veruit de grootste moedertaal – voor negentig miljoen mensen, Engels slechts voor zestig. De huidige machtsverschuivingen binnen de EU – met Londen mentaal, politiek en financieel aan de eurorand – vragen dan eerder om colleges in het Duits dan in het Engels. Vergeet Engels, leer Duits! Werkgeversvoorman Wientjes heeft al eens voorgerekend dat de gebrekkige kennis van het Duits ons jaarlijks een miljard euro aan gemiste contracten kost. Die Engelstalige universiteitenliga van Ritzen wordt straks helemaal niet ‘Europees’, die valt in het water van het Kanaal.

thomas von der dunk Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus en publicist.


ac htergron d

c i ee

leert

amer i ka anse

stu d e nte n

n e d e r l a n d

Meer dan een

k e n n e n

standaardtripje naar Volendam Amerikaanse studenten zo goed mogelijk laten integreren in het land waar zij tijdelijk wonen. Dat is het doel van de Council on International Educational Exchange. De Amerikaanse organisatie, die onder

Foto: Caro Bonink

meer lokaal vrijwilligerswerk regelt voor haar studenten, is ook in Amsterdam actief.

De Amerikaanse uitwisselingsstudent Aaron Misera (l) en een medestudent voor de school waar hij als vrijwilliger Engelse les gaf.

“You really are my favourite teacher. Do you have e-mail?” Het Turkse jongetje in trainingspak baalt er zichtbaar van dat het de laatste les was van zijn tijdelijke leraar Engels. Aaron Misera (21) grijnst en pakt een pen. De afgelopen drie maanden gaven hij en zeven Amerikaanse medestudenten een keer per week Engelse les aan Amsterdamse basisschoolleerlingen. Het vrijwilligerswerk werd voor hen geregeld door de Council on International Educational Exchange (CIEE).


CIEE is een non-profitorganisatie die zich al ruim zestig jaar inzet voor internationalisering van Amerikaanse studenten. Misera is een van de 5.500 studenten die jaarlijks via de organisatie een semester in het buitenland doorbrengen. CIEE biedt meer dan 130 programma’s in 42 landen. Sinds 1993 is ze ook actief in Amsterdam. “Ons streven is dat de studenten zo goed mogelijk integreren in het land waarvoor ze hebben gekozen”, vertelt medewerkster Renée Spruit. “We organiseren

dan ook veel activiteiten waardoor de studenten Nederland leren kennen.”

Homo’s en daklozen

De J.P. Coenschool in Amsterdam-Oost is inderdaad behoorlijk multicultureel. Het grootste deel van Misera’s klas lijkt van Turkse of Marokkaanse komaf. De acht Amerikaanse studenten zijn opgedeeld in twee groepen, die om de beurt eens per week lesgeven. Spelenderwijs proberen ze het Engels van de groep-achters op te krikken. Het kost de Amerikanen af en toe flink wat moeite om de groep in toom te houden. “Sommige kinderen zijn druk of doen een beetje gek, maar dat zie je op elke school”, relativeert Misera. “Het probleem zit hem volgens mij in de grote klassen en weinig geld op deze scholen. Niet in de afkomst van de leerlingen.” Als de les is afgelopen, krijgen de Amerikanen van bijna alle kinderen een hand of zelfs een knuffel. “Ik ga ze missen, die kids”, glimlacht een van de studenten.

Dat gaat volgens Spruit verder dan het standaardtripje naar Volendam. Zo kunnen studenten bij de CIEE cursussen Contemporary Dutch Social Policy en Dutch Culture volgen. “We hebben een docent die beide vakken geeft en de cursussen leveren de studenten ook gewoon credits op die op hun cijferlijst komen te staan. Vooral bij het vak over Nederlands beleid worden gastsprekers uitgenodigd en verschillende instellingen bezocht. Zo leren de studenten meer over Nederland.” De CIEE begon twee jaar geleden met het aanbieden van vrijwilligerswerk. Vier interest groups zijn op poten gezet: Amsterdam School, Amsterdam Shelters, Jewish Amsterdam en Queer Amsterdam. Bij School Gezelligheid geven studenten Engelse les op een basisschool, Misera woont bij een gastgezin in De Pijp. Hij is bij Shelters ondersteunt de deelnemer daklozen. de enige van zijn lichting die niet in een dorm in Queer draait om de Amsterdamse homo- en bisekhet centrum van de stad slaapt. “Als je in een dorm suele gemeenschap en bij Jewish Amsterdam duikt verblijft, ontmoet je bijna alleen andere internationale de student in het joodse heden en verleden van de studenten en toeristen”, weet Misera. “Ik wilde juist hoofdstad. het echte Amsterdam ervaren.” Over belangstelling voor het Ondanks de geringe belangstelprogramma mag de CIEE niet ling is de CIEE van plan de gastgeklagen. Spruit: “Dit semester “Toen ik hoorde dat we zinnen te handhaven. “Ten eerste nemen 38 van de veertig studenten om studenten deze mogelijkheid te deel aan een interest group.” Elk les gingen geven op een bieden zodat ze het maximale uit semester komen veertig tot zestig hun verblijf in Nederland kunnen Amerikaanse studenten via CIEE ‘zwarte school’, was ik erg halen”, vertelt medewerkster Spruit. naar Amsterdam. “Ten tweede omdat studentenhuisMisera, politicologiestudent uit benieuwd” vesting een onzekere factor is. We Pittsburgh, volgt vakken aan de willen graag andere opties achter de Universiteit van Amsterdam (UvA). hand houden.” Volgens Spruit moet De CIEE heeft hierin voor hem bemiddeld, omdat de homestay in Nederland nog van de grond komen. “In UvA en zijn eigen universiteit geen overeenkomst andere landen werken we al langer met gastgezinnen hebben. Daarnaast regelde de organisatie zijn huisen dat loopt prima.” vesting en vrijwilligerswerk. Aan de werkzaamheden Voor het openstellen van hun huis ontvangen gastgevan CIEE hangt een prijskaartje van 16.000 dollar zinnen 2.500 euro per semester. Misera’s gastmoeder per periode. “Maar dat is wel all inclusive”, verzekert Leonie Zwetsloot doet het niet voor het geld, vertelt ze. Spruit. “Ze krijgen dus onder meer studiebemidde“Het gaat ons om de ervaring en de gezelligheid in huis. ling, onderdak, uitstapjes en zelfs een fiets.” Aaron is erg zelfstandig en ondernemend. Hij gaat er graag op uit met de fiets, dus ik geef hem wel eens wat Geert Wilders tips met de kaart erbij. Ook kijken we samen naar het Voor Misera was de keuze voor School gemakkelijk; journaal en we praten na over de onderwerpen.” hij denkt dat dit specifieke vrijwilligerswerk zijn Misera’s semester in Amsterdam zit er inmiddels studie ten goede zal komen. “In Pittsburgh speciaop. Hij hoopt dit academisch jaar zijn bachelor af te liseer ik me in de Europese Unie. Naast alle huidige ronden. Tijdens de daaropvolgende master zou hij economische problemen, is immigratie een van de graag nogmaals een periode in Europa doorbrengen. grootste issues van de EU. Kijk bijvoorbeeld naar “In Brussel of Zürich bijvoorbeeld. Maar niet te ver Geert Wilders in Nederland: hij heeft het bijna alleen van Amsterdam”, lacht hij. “Want ik zou graag nog maar over immigratie en integratie. Toen ik hoorde eens terugkomen.” dat we les zouden gaan geven op een ‘zwarte school’, was ik erg benieuwd.” sam van den eijnden


p ion i ers

i n

i nter national i s e r i n g

Behendig laverende

pater Jezuïet Al lang voordat internationalisering in het hoger onderwijs werd wat het nu is, waren er personen die zich sterk maakten voor meer internationale samenwerking in onderwijs en wetenschap. Historicus en Nuffic-medewerker Han van der Horst portretteert pioniers in internationalisering. Deze keer Leonardus Hubertus Janssen, die als hoogleraar aan de Hogeschool Tilburg veel internationale

Foto: Katholiek Documentatie Centrum Nijmegen

samenwerkingsverbanden tot stand bracht.

Wie zich aan de Katholieke Hogeschool Tilburg bezighield met warme landen, kreeg met pater Janssen te maken. Deze bekleedde van 1962 tot 1986 de leerstoel economie van ontwikkelingslanden. Regelmatig reisde hij naar Nijmegen, waar hij buitengewoon hoogleraar was op hetzelfde vakgebied. De roepnaam van prof. dr. L.H. Janssen S.J. (1921–2009) luidde Léon, maar die was alleen bekend onder zijn naaste medewerkers en collega’s, zoals de jonge Rotterdamse econoom Jan Pronk. Aan de Tilburgse hogeschool en ver daarbuiten genoot hij bekendheid als pater Janssen. Ook zijn studenten spraken hem zo aan. Leonardus Hubertus Janssen voelde zich allereerst priester. Het hoogleraarschap en zijn kennis van de economie waren daarvan niet meer dan het uitvloeisel. De pater was namelijk in hart en ziel Jezuïet. De Societas Jesu bestaat al sinds de oprichting uit hoekige karakters die niet te spreken zijn over de wereld zoals die zich aan hen voordoet. Van Jezuïeten wordt verwacht dat zij zich academisch vormen – liefst op twéé vakgebieden – om daarmee vervolgens in de wereld aan het werk te gaan. Pater Janssen zette zich in voor een betere wereld. Als kind van het rijke roomse leven liet hij zich daarbij inspireren door de katholieke sociale leer. Die stelt dat arbeiders en patroons uiteindelijk dezelfde belangen hebben en daarom elkaar het


licht in de ogen horen te gunnen. Dat resulteert in een soort poldermodel avant la lettre en een overlegsamenleving waar brancheorganisaties veel invloed hebben op de gang van zaken. Dat bracht pater Janssen naar de Tilburgse hogeschool, die in de jaren twintig van de vorige eeuw was gesticht als katholiek alternatief voor de liberale opleiding in Rotterdam. In Tilburg groeide de activistische Jezuïet in de richting van de ontwikkelings economie.

Karl Marx Universiteit Pater Janssen was geen persoon om tegen te spreken. Wie zich aan de universiteit met internationale samenwerking bezighield, kon niet om hem heen. De Katholieke Hogeschool Tilburg was de eerste Nederlandse universiteit die in de jaren zestig door studenten werd bezet. Zij doopten hun instelling om in Karl Marx Universiteit. Pater Janssen heeft zich in zulke stormen altijd staande gehouden. Hij werkte samen met collega’s van allerlei slag, ook radicale. Maar hij hield daarbij zijn eigen wetenschappelijke kerk altijd in het midden. Zo kwamen door zijn invloed heel veel universitaire samen werkingsverbanden tot stand, bijvoorbeeld met universiteiten in Peru. Dat concrete werk – het opleiden van studenten en het opzetten van internationale projecten – lag hem meer dan de wetenschap. Na zijn proefschrift – over vrijhandel, protectie en tolunies – heeft hij eerder anderen begeleid dan zelf veel gepubliceerd. Zo doen paters Jezuïeten dat: zij beïnvloeden, zij wijzen wegen en zien er dan op toe dat anderen die bewandelen.

han van der horst

A G E N D A

De Nuffic-cursus Beleidskader internationalisering op 4 en 5 april helpt bij het formuleren van doelen, middelen en instrumenten voor internationalisering in een beleidsplan of strategische nota. Meer informatie en aanmelden via www.nuffic.nl/cursussen

april

2012

De jaarlijkse conferentie van Erasmuscoördinatoren wordt gehouden van 18 tot en met 22 april in het Roemeense Cluj-Napoca en staat stil bij de 25e verjaardag van het Erasmusprogramma. Tegelijkertijd vindt de CAREER-EU conferentie plaats. Meer informatie en aanmelden via www.eracon.info Hoe om te gaan met informatie over onderwijssystemen van ruim dertig landen op de Nufficwebsite komt aan de orde tijdens de cursus Diplomawaardering en het gebruik van landenmodules op 26 april. Meer informatie en aanmelden via www.nuffic.nl/cursussen IMPI, Indicators for Mapping and Profiling Internationalisation, staat centraal op 10 mei tijdens een ACA-bijeenkomst in Brussel. Meer informatie en aanmelden via www.aca-secretariat.be

mei

2012

Goed-beter-best is het thema van de 12de Frans-Nederlandse ontmoetingsdagen over evaluatie van hoger onderwijs op 10 en 11 mei in het Franse La Rochelle. Meer informatie en aanmelden via www.frnl.nl/NL/ Houston is de plaats waar de NAFSA-conferentie neerstrijkt van 27 mei tot 1 juni. Het overkoepelende thema is Comprehensive Internationalization: Vision and Practice. Meer informatie en aanmelden via www.nafsa.org/annualconference

Journal of Studies in International Education

Cultureel Verdrag-beurzen

deadline aanvraag

aanvang studie

artikelen in de editie van februari 2012: The Development of Transnational Higher Education in China: A Comparative Study of Research Universities and Teaching Universities – Wenhong Fang

IJsland, studiebeurs

1 april

september

Griekenland, studiebeurs

15 april

september

Griekenland, zomerbeurs

15 april

juli/augustus

Italië, studiebeurs

2 mei

januari-september 2013

Japan, studie-/ onderzoeksbeurs

7 juni

april of oktober 2013

Duitsland, beurs voor kort onderzoek

1 juli

vanaf januari 2013

Internationalisation of the Sport Management Curriculum: Academic and Student Reflections – Donna de Haan and Emma Sherry Collaborative Dual-Degree Programs and Value Added for Students: Lessons Learned Through the Evaluate-E Project – Steven M. Culver, Ishwar K. Puri, Giancarlo Spinelli, Karen P. K. DePauw, and John E. Dooley Critical Issues in International Education: Narratives of Spouses of International Students - Yalem Teshome and Nana Osei-Kofi Case Studies of Internationalization in Adult and Higher Education: Inside the Processes of Four Universities in the United States and the United Kingdom – Joellen Elizabeth Coryell, Beth A. Durodoye, Robin Redmon Wright, P. Elizabeth Pate, and Shelbee Nguyen

Meer informatie, ook over andere landen die beurzen beschikbaar stellen, op www.nuffic.nl/cv

Fairs Meer informatie via [email protected] Europosgrados Tour, Argentinië Neuquén 23 of 24 apr Tucuman 26 of 27 apr Cordoba 7-8 mei Mendoza 10-11 mei

Expo Estudiante / Becas Chile Santiago 12–13 mei Antofagasta 15 mei Valdivia 17 mei

Abonnees van Transfer kunnen voor € 10 per jaar een online abonnement nemen op de Journal of Studies in International Education. Meer informatie en aanmelden via www.nuffic.nl/asie transfer | maart 2012 | 31

Europass

Internationale studie, stage of werk? Start met Europass! Kijk voor meer informatie op www.europass.nl

Vlaanderen bezorgd over groeiende stroom Nederlanders

Recommend Documents