VISION. & ROBOTICS Op de bovenste helft van het schaakbord. De impact van Moore en kinderlogica. Robot metselt huis in twee dagen

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 7 | NUMMER 7 | DECEMBER 2015

Op de bovenste helft van het schaakbord pecial s s r u e B f Inclusie ustries d n I W E N

De impact van Moore en kinderlogica Robot metselt huis in twee dagen Drie visies op vision

Travel further along your packaging line www.staubli.com/robotics

Raising the bar on high speed pick, pack and place TP80, the world’s only clean picker ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Delivering speeds of more than 200 picks per minute Multiple mounting configurations away from the sensitive pick area Fully enclosed structure keeping the environment clean All pneumatic and electric supplies routed through the arm Designed to work in primary and secondary handling applications

The future is Man and Machine.

02 N.V., Tel. +32 56 36 40 04 Stäubli Benelux Staubli is a trademark of Stäubli International AG, registered in Switzerland and other countries. © Stäubli, 2015

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. JAARGANG 7 | NUMMER 7 | DECEMBER 2015

De dienst uitmaken Ik kan me niet heugen me ooit zo ‘industrieel’ te hebben gevoeld. En om de haverklap zat ik op het puntje van mijn stoel om met een dis-

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

ruptief ‘Maar, maar,…’ in te breken op de op het podium gevoerde

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

discussie. Natuurlijk was het niet allemaal onzin. Daarvoor waren de hoofdeconoom ING, de IBM topman en de gevierde filosoof iets te

UITGEVER

goed op de hoogte. Maar Nederland in een discussie over banen af-

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

schilderen als diensteneconomie? Ok. ASML. Die mocht als faciliteer-

T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]

der van de wet van Moore nog wel genoemd. Maar dingen maken?

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

Dat deden we toch helemaal niet meer? Nee, zij die voor hun baan

T: 06 51 28 20 40, E: [email protected]

moesten vrezen waren (en eerlijk is eerlijk, sommige waren nooit bij me opgekomen), administratief medewerkers, advocaten en op ter-

REDACTIE

mijn misschien zelfs rechters. En ja, ook de journalist wordt op termijn

Liam van Koert, The Text Factory

weggeautomatiseerd.

Ab Muilwijk, FenceWorks T: 06 17 58 82 65, E: [email protected]

‘Maar, maar,…’ wipte ik weer ongeduldig in gedachten. Ik was enkele dagen ervoor nog bij Lely geweest waar een man van Royal Hasko-

REDACTIERAAD

ningDHV nog eens fijntjes uit doeken deed dat Nederland tweede

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

staat (alleen Amerika gaat ons voor) op het lijstje van voedsel expor-

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

terende landen. Met zijn allen op een kluitje, is goed voor ketenden-

Martin van der Have, RAB en ABB

ken. Zo goed zelfs dat je er een producerende kampioen van wordt.

Hans Lenos, lenosonline.info

Hetzelfde ketendenken dat overigens ASML groot maakte. En was het

Wim Hoeks, NTS groep

niet Minister Henk Kamp die trots was op een bedrijf als TenCate en op de reshoringgolf die (robots bedankt) de maakindustrie weer naar

VORMGEVING

Nederland terughaalde. Oh, en Hannover Messe, waar overduidelijk

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

werd dat wij heel veel voor Duitsland maakland maken.

DRUK

Een collega - die onlangs naar Amsterdam verhuisde - vertelde me

De 11e druk | NCS Repro

later me geen zorgen te maken. Een gevolg van een creatieve, maar tikkie narcistische hoofdstad waar financiën en slimme software de

P O S TA D R E S R E D A C T I E

boventoon voeren. Misschien hadden ze dan ook niet helemaal onge-

Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

lijk in die Beurs van Berlage. Want hoewel het over robotisering hoor-

E: [email protected]

de te gaan, ging het eigenlijk meer over artificial Intelligence die de dienst gaat uitmaken. En met het faciliteren van die discussie bewe-

A B O N N E M E NT E N

zen ze ook mij best een aardige dienst.

[email protected] T: 079 - 500 05 59 A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93 E: [email protected] AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Yolande Kolstee

LIAM VAN KOERT Column 03

ii understand De LBR iiwa kan makkelijk geprogrammeerd worden door bewegingen te teachen. ii assist De LBR iiwa maakt een directe veilige samenwerking de mens mogelijk.

touch you De LBR iiwa is vanaf nu verkrijgbaar en heeft de barrière tussen mens en machine weggenomen. 's Werelds eerste gevoelige werkassistent voor industriële toepassingen maakt de noodzaak voor veiligheidshekwerken overbodig. De LBR iiwa kan samen met en naast de mens werken, maakt zelf intelligente beslissingen, leert snel en biedt een perfecte werkondersteuning. Welkom in het nieuwe tijdperk van gevoelige robotica: www.lbr-iiwa.com

In dit nummer Gaat een robot ook uw baan overnemen?

08

The bigger picture

12

Smart Industrie?

14

3D vision systeem voor ontwikkeling

ideale autostoel

Fit for the future!

16

20

8

Toename in toepassing hybride verbindingstechniek

28

Rubrieken

Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Beursspecial NEW Industries

19

Productnieuws

38

Column Yolande Kolstee

42

17 28

December 2015 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Metselrobot kan zelfstandig huizen bouwen ZWITSERSE ONDERZOEKERS HEBBEN EEN ROBOT ONTWIKKELD DIE IN SLECHTS TWEE DAGEN TIJD EEN HUIS KAN BOUWEN. DIT IS PAKWEG 20 KEER SNELLER DAN EEN METSELAAR VAN VLEES EN BLOED. De In-situ Fabricator is een robot op rupsbanden

de juiste plek wordt gebouwd. Het is mogelijk

genoeg ieder ontwerp kan worden gerealiseerd.

die in een hoog tempo muren kan metselen.

de robot voor te programmeren, waardoor deze

De onderzoekers van ETHZ verwachten dat ro-

De robot is ontwikkeld door het Zwitserse Na-

geheel zelfstandig te werk kan gaan en in com-

bots als de In-situ Fabricator binnen tien jaar zul-

tional Centre of Competence in Research Digital

plexe patronen kan metselen.

len worden gebruikt bij nagenoeg ieder bouw-

Fabrication, onderdeel van de Eidgenössische

project waarin metselen een rol speelt.

Technische Hochschule Zürich (ETHZ). De robot

Het is niet de eerste metselrobot die is gelan-

vindt zijn weg rond een huis met behulp van

ceerd. Eerder werden ook al de Amerikaanse

De onderzoekers verwachten echter niet dat de

laser gebaseerde 2D-meetzoekercamera’s, die

SAM en Australische Hadrian geïntroduceerd.

robot het werk van mensen gaat overnemen,

in combinatie met algoritmes een 3D-beeld van

De In-situ Fabricator is volgens de onderzoekers

maar hen juist gaat ondersteunen door zwaar

de omgeving opbouwen. Deze wordt gekoppeld

echter de enige metselrobot die in staat is niet-

werk uit handen te nemen.

aan de bouwplannen om zeker te stellen dat op

standaard ontwerpen te metselen, waardoor na-

Geautomatiseerde bezorgdienst met robots Twee oprichters van Skype, Ahti Heinla en Janus

Om te voorkomen dat de producten die de robot

een pilotproject met de bezorgdienst te kunnen

Friis, werken via het bedrijf Starship Technolo-

vervoert gestolen worden, is de robot voorzien

beginnen. Naar verwachting wordt dit project

gies aan een nieuwe robot die boodschappen

van een afsluitbaar compartiment waarin be-

uitgevoerd in Greenwich in het oosten van de

kan thuisbezorgen. De zelfrijdende robot moet

stellingen worden geplaatst. Klanten kunnen de

Britse hoofdstad Londen.

bestellingen kunnen afleveren in minder dan 30

robot via een speciale app in realtime volgen en

minuten voor minder dan 1 Britse pond, omge-

via deze app het opslagcompartiment openen.

rekend zo’n 1,40 euro. De robot heet Starship en

Zodra de bestelling is afgeleverd rijden de ro-

rijdt over het trottoir naar zijn bestemming toe.

bots automatisch terug naar de containers, waar

Starship haalt hierbij een maximale snelheid van

zij worden opgeladen en eventueel worden ge-

ruim 6 km/u. De robot is voorzien van camera’s,

reinigd. Indien de robot onderweg opvallende

GPS, gyroscopen en voorgeïnstalleerde digitale

situaties tegenkomt en zelf zijn weg niet meer

kaarten om zijn weg te vinden en te voorkomen

kan vinden kan deze de hulp inroepen van een

dat de robot tegen obstakels aanrijdt. De robots

menselijke bestuurder. Deze kan vervolgens

staan op bestellingen te wachten in speciale

op afstand de controle over de robot overne-

containers, die bij warenhuizen en supermarkten

men en de robot langs het obstakel sturen. De

kunnen worden geplaatst. De robots ontvangen

robot moet echter 99 procent van de tijd au-

hier de producten die klanten hebben besteld en

tonoom zijn werk doen. Starship Technologies

brengen deze vervolgens volautomatisch weg.

hoopt in 2016 in het Verenigd Koninkrijk met

Robot vestigt record met langeafstandswandeling De Chinese robot Xingzhe No.1, dat vertaald kan worden in ‘Walker 1’,

van de Amerikaanse Cornell University. Deze robot legde in minder dan

heeft het record verbroken voor de langste afstand die een vierpotige

31 uur 65,18 kilometer af. De Xingzhe No.1 van het College of Automation

robot autonoom heeft afgelegd. De robot heeft op een atletiekbaan zelf-

of Chongqing University of Posts and Telecommunications heeft onafge-

standig een afstand van 134 kilometer afgelegd. Dit meldt het Guinness

broken 54 uur lang gelopen voordat zijn batterij leeg was. In deze pe-

World Records. Het is de grootste afstand die een robot op vier poten ooit

riode heeft de robot 360.000 stappen genomen, waarmee het in totaal

heeft afgelegd. Dit record was eerder in handen van de Ranger Robot

143 kilometer heeft afgelegd.

Gerobotiseerde beddenwasstraat Het Erasmus MC heeft een volledig gerobotiseer-

Tijdens het proces wordt 95 tot 99% van alle

de beddenwasstraat in gebruik genomen. Het is

micro-organismen verwijderd. Het volledige rei-

het eerste beddenreinigingssysteem ter wereld

nigings- en droogproces van een bed wordt bin-

dat volledig met robotica werkt.

nen zes minuten doorlopen. Op jaarbasis moet de wasstraat 50.000 bedden kunnen reinigen.

Het systeem is ontwikkeld in samenwerking met IMS Innovations. De wasstraat reinigt met

De wasstraat wordt nog verder ontwikkeld. Op

behulp van precisierobots alle onderdelen van

termijn moet het ook mogelijk worden andere

het bed en de matras met heet water dat onder

objecten in de straat schoon te maken, waaron-

hoge druk op de onderdelen wordt gespoten.

der rolstoelen en infuuspalen.

Nieuws 07

OVER KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE EN DE ROBOTECONOMIE

Gaat een robot ook uw baan overnemen? EVEN STOND DE BEURS VAN BERLAGE HELEMAAL IN HET TEKEN VAN ROBOTISERING. DE REDACTIE VAN NRCLIVE HAD DIVERSE KOPSTUKKEN OP HET PODIUM GEHESEN OM TE DEBATTEREN OVER ROBOTS EN BANEN. MIT PROFESSOR EN SCHRIJVER ANDREW MCAFEE GAF EEN VURIG BETOOG OVER WAAROM HIJ HET OOIT HELEMAAL MIS HAD. EN ONZE EIGEN LODEWIJK ASSCHER MOCHT VERTELLEN WAAROM HIJ ONLANGS MET

Tekst: Liam van Koert

ZIJN ‘BAANTJEPIK’ STATEMENT EEN BELANGRIJKE DISCUSSIE WILDE AANZWENGELEN.

08 Robotisering

Een goed politicus neemt eerst stelling om de

in van een oude vertrouwde: Charly Chaplin’s

technologie die dit nieuwe realisme gestalte

aandacht op te eisen om vervolgens de nuance

Modern Times. Het doomscenario van de me-

geeft zullen we moeten omarmen. We moeten

in de boodschap te kunnen aanbrengen. Wat

chanisering van de menselijke aard dat Chaplin

een robotkampioen worden om invloed uit te

dat betreft blijkt Lodewijk Asscher een goed

in zijn komische, maar tegelijk kritische indu-

kunnen oefenen op haar voorkomen en de ba-

politicus. Het podium is gecreëerd. Een volle en

striële weergave schetst, is niet uitgekomen.

nen ook voor de toekomst in Nederland te kun-

zeer diverse Beurs van Berlage verwelkomde

We zijn er nog steeds. Springlevend. Gelukkig

nen veiligstellen. Een leven lang leren is nodig

de Minister van Sociale Zaken met een warm

maar. Maar was de angst daarmee ongegrond?

voor alle leeftijden, ook voor de werkenden

applaus, toegegeven dat journaliste Yvonne

Ik denk het niet. De jaren dertig waren een tijd-

onder ons, waarbij er meer aandacht voor de

Zolderop van de Groene Amsterdammer daar

perk van grote sociale ongelijkheid. Het vervol-

skills die ons mens maken en minder voor de

vriendelijk om vroeg. Als discussieleider gaf

gens eerlijker verdelen van de welvaart heeft

zaken die door kunstmatige intelligentie zul-

ze ook aan dat de zaal gedurende de hele

veel moeite, een wereldoorlog incluis gekost.

len worden overgenomen. Maar een minstens

dag mee mocht doen aan een modern debat.

Een vergelijkbaar scenario werpt zich volgens

zo belangrijk thema is zonder twijfel sociale

“Stuur een tweet naar #NRCLive en wij zullen

Asscher ook nu op. En gelukkig hebben we een

mobiliteit. In een vergrijzende wereld waarin

de meest prangende vragen voorleggen aan

keuze. De keuze om ons neer te leggen bij de

meer taken door de robot worden uitgevoerd

de spreker in kwestie.”

vaart der volkeren en alles wat de moderne

in plaats van door de mens, zijn herverdeling

tijden brengen over ons heen laten komen. Of

van kapitaal en medezeggenschap essentieel

Sociale mobiliteit

de keuze een actieve rol te spelen in het robot-

voor een menselijke maat van een samenle-

Wie Asscher de eerste keer goed beluisterde

landschap van de toekomst. Een toekomst die

ving.”

wist eigenlijk al dat de soep niet zo heet ge-

volgens de experts overigens veel naderbij is

geten wordt als deze aanvankelijk werd opge-

dan menigeen vermoedt, waarover zo dadelijk

De zelfrijdende auto

diend. Ja, er zullen banen verdwijnen , maar er

meer. Het zal niemand verbazen dat Asscher

Wat maakte dat Asscher de noodzaak voel-

zullen ook nieuwe bijkomen. De kunst is te zor-

een kordate overheid voor staat die zijn in-

de robotisering op de Nederlandse sociale

gen dat die er vooral in Nederland bijkomen.

vloed doet gelden in een postmodern tijdperk

agenda te zetten? Een betere vraag is wie. En

Te zorgen dat de mensen over de vaardighe-

waar mens en robot samenleven. “We zullen

het antwoord luistert naar de naam Andrew

den beschikken om deze vacatures met verve

ons als overheid, kennisinstellingen, bedrijfs-

McAfee. Als MIT professor en mede auteur

te vullen. En, last maar zeker niet least, er voor

leven en als mensen moeten voorbereiden op

van het boek The Second Machine Age is hij

zorgen dat een op de loer liggende zeer grote

een nieuwe realiteit. Een realiteit waarin ro-

tot het gedachtengoed van de minister weten

sociale ongelijkheid een halt wordt toegeroe-

bots veel van de taken die we tot nu toe voor

door te dringen. Hij is dan ook een overtuigend

pen. Voor de toelichting roept Asscher de hulp

vanzelfsprekend houden zullen overnemen. De

man die enkele verontrustende en enkele

Robotisering 09

optimistisch stemmende observaties doet. Het begon volgens hem allemaal in 2004 toen er dingen gebeurden die niet hadden moeten gebeuren. “Een van de lessen die ik mijn studenten bijbracht was een klassieke verdeling van automatisering en arbeid. De geschiedenis leerde ons namelijk dat repeterende taken beter geautomatiseerd konden worden, maar dat de mens gedoemd was om ongestructureerde taken altijd zelf te moeten uitvoeren. Mijn grote voorbeeld? Auto rijden. En toen kwam dat telefoontje van een aantal vrienden die bij Google werkten. Inderdaad. Ze hadden een zelfrijdende auto gemaakt. Ik moest dit met eigen ogen aanschouwen en ervaren en reisde af naar California. Ik leerde er twee belangrijke lessen. De eerste was dat het stappen in een zelfrijdende auto uit drie fases bestaat. Eerst is er blinde paniek als de auto er zonder bestuurder vandoor gaat. Dan is er fascinatie

gezien kon worden. De impact van de wet van

logaritmische schalen. Ze groeien je al snel bo-

en nieuwsgierigheid. Hoe heb je dit in hemels-

Moore die grofweg stelt dat de rekenkracht

ven het hoofd als je in de bovenste helft van

naam voor elkaar gekregen? De laatste fase is

van systemen elke anderhalf jaar verdubbelt.

het schaakbord belandt. Voor wat Moore be-

pure verveling. Want wat rijdt zo’n auto saai.

Logaritmisch dus. “Kennen jullie de mythe

treft kan je stellen dat we in de bovenste helft

Nooit te hard, altijd dezelfde baan met nauwe-

over het ontstaan van het schaakspel?”, vraagt

van het schaakbord zijn beland. Gigantische

lijks acceleratie. Precies zoals we onze chauf-

hij retorisch. “De koning van India was zo on-

hoeveelheden rekenkracht maken veel moge-

feurs in spe proberen bij te brengen, maar

der de indruk dat hij de uitvinder aan zijn hof

lijk. Watson die Jeopardy wint en zelfrijdende

nooit hoe we het zelf in de praktijk brengen.

ontbood waar hij alles mocht vragen wat zijn

auto’s? Zoals we in Amerika zeggen: we ain’t

De tweede les? Dat ik mijn wereldbeeld flink

hartje begeerde. Zijn vraag leek bescheiden.

seen nothing yet.”

moest bijstellen. Ik had blijkbaar iets over het

Een korreltje rijst op het eerste vakje van het

hoofd gezien. Iets groots. En ik kon mijn vinger

schaakbord, twee op het tweede, vier op het

Kinderlogica

er niet achter krijgen.”

derde en zo verder. De koning lachte om zoveel

“Wie heeft er als volwassene wel eens een

bescheidenheid. Totdat hij in de bovenste helft

taal proberen te leren?” Een groot deel van

De bovenste helft van het schaakbord

van het schaakbord belandde en zich al snel

de zaal steekt zijn hand op. “Wie vond het

McAfee duikt de boeken en rapporten in. Wat

realiseerde dat de aarde niet genoeg rijst kon

moeilijk zo niet onmogelijk?” De meeste

had het speelveld veranderd? Eén ding lag zo

voortbrengen om aan de vraag te voldoen. De

handen blijven. “Talen leren is ook moeilijk”,

voor de hand dat het makkelijk over het hoofd

uitvinder werd onthoofd. Ja, zo gaat dat met

legt McAfee uit. “Op de manier van volwas-

010 Robotisering

senen althans. We nemen grammaticaboeken vol regeltjes ter hand, proberen deze samen met een woordenschat aan ons geheugen toe te voegen en het vervolgens toe te passen. Kansloos, tenzij je hopeloos verliefd wordt op iemand die jouw taal niet spreekt. Grappig genoeg is talen leren voor kinderen helemaal niet moeilijk. Niet alleen zijn ze sponzen die gemakkelijk informatie opslaan, ze verwerken deze ook op een fundamenteel andere manier. Ze leren door classificeren. Ze horen klanken, geven daar betekenis aan, proberen het uit, krijgen feedback, verwerken de feedback en proberen het nog een keer, net zo lang tot het werkt.” Wat zou er gebeuren als je systemen op deze manier gaat programmeren? Volgens McAfee is dit precies wat er de afgelopen jaren is gebeurd: een verschuiving richting zelflerende systemen met ‘kinderlogica’. Wat in de onderste helft van het schaakbord niet kon omdat er te weinig rekenkracht was, komt nu ja en er zijn duidelijke tekenen dat de nog

wel binnen handbereik. En de resultaten zijn

ligentie zullen worden overgenomen. Mensen

verbluffend. “Wie kent het spelletje breakout?

hebben namelijk nogal de irreële neiging zich-

steeds groeiende winsten bij een steeds klei-

Jawel, jullie zijn allemaal oud genoeg het wel

zelf te overschatten. We denken bijvoorbeeld

ner deel van de bevolking terecht komt. Maar

eens gespeeld te hebben. Moet je dit zien...”

zelf beter diagnoses te kunnen stellen bij

we hoeven hier niet machteloos langs de zijlijn

McAfee start een filmpje met het bekende

een bepaald ziektebeeld. Maar onderzoek na

te staan. We kunnen zelf sturen richting een

balkje aan de onderzijde, het stuiterende bal-

onderzoek toont aan dat slechts in een paar

toekomst waar dankzij technologie de grote

letje en de weg te stuiteren blokjes aan de bo-

procent van de gevallen de mens het wint van

problemen van de wereld worden opgelost.

venkant van het veld. “Het enige dat de onder-

een simpele statistische analyse. Er zal een

In sommige gevallen lijkt het ook die kant op

zoekers de computer in dit voorbeeld hebben

moment aanbreken dat we over de schaduw

te gaan. Ondanks een groeiende wereldbevol-

verteld is dat hij zijn score, het getalletje links

van onze zelfoverschatting heen stappen en

king dalen armoede en honger in absolute zin.

boven in de hoek, moet maximaliseren. That’s

meer en meer beslissingen over zullen laten

Ja, er is global warming, maar er zijn genoeg

it. Geen spelregels, helemaal niks. Het eerste

aan kunstmatige intelligentie om de eenvou-

voorbeelden van plekken die in 100 jaar niet

uur - dat uiteraard niet helemaal wordt afge-

dige reden dat deze beslissingen beter zijn.”

meer zo schoon zijn geweest en waar bepaal-

speeld - is oersaai. De computer bakt er niks

Heeft de mens volgens McAfee op termijn dan

de diersoorten eindelijk weer terug zijn. Het is

van. Maar een paar uur verder tikt de computer

helemaal niets toe te voegen? “Genoeg. Men-

niet allemaal doom en gloom voor de mens.

er vrolijk op los. Sterker nog, hij verliest niet

sen zijn creatief. Nu kan je wel een boompje

De bovenste helft van het schaakbord biedt

meer. Nog een uur later? Interessant. De com-

opzetten over wat creativiteit dan is, maar het

enorme kansen voor een betere wereld en er

puter maakt een tunneltje zodat de bal in de

schaakspel laat ons ook zien dat de combinatie

zijn tekenen dat het ook die kant op gaat. Maar

bovenste helft van het veld komt en de blokjes

mens computer het meestal van de computer

dat is weer een heel ander verhaal dat ik onge-

als sneeuw voor de zon verdwijnen, zonder dat

wint. Blijkbaar weet de mens af en toe een

twijfeld nog een keer zal opschrijven.”

de computer zelf iets hoeft te doen. Is kunst-

‘minder logische zet’ die met de rekenkracht

matige intelligentie lui of efficiënt? Wie zal het

van de schaakcomputer in hetzelfde team toch

zeggen.

tot de overwinning leidt. Daarnaast heeft de mens op sociaal vlak veel toe te voegen, een

En de mens?

belangrijke component voor de synergie tus-

“We ain’t seen nothing yet”, herhaalt McAfee.

sen mens en machine in de toekomst. Tot slot

Want de optelsom van Moore met kinderlogica

heeft de mens common sense. In tegenstel-

zet de deur naar echte kunstmatige intelligen-

ling tot een kunstmatige intelligentie zal een

tie meer dan op een kier. Het onlangs voor de-

klein kind zich nooit tien keer aan dezelfde

velopers open stellen van Google’s deep lear-

steen stoten. Sterker nog: in de meeste geval-

ning software TensorFlow lijkt zijn overtuiging

len zorgt een ‘voorgevoel’ ervoor dat het zich

te onderstrepen. Wat dit volgens hem voor de

helemaal niet stoot, iets wat een zelflerende

mens betekent? “Ik denk dat een groot aantal

kunstmatige intelligentie niet voor elkaar

taken in de toekomst door kunstmatige intel-

krijgt. Ja, de robots zullen banen inpikken. En

Robotisering 011

VISION ALS EYEOPENER VOOR KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE

The bigger picture

INNOVATIE VERLOOPT LOGARITMISCH. IN HET BEGIN LIJKEN DE VORDERINGEN DAAROM MONDJESMAAT. MAAR PLOTS KOMT DE KENTERING EN DAN GAAT HET HARD. EEN DERGELIJK PUNT LIJKEN WE NU TE GAAN BEREIKEN VOOR WAT BETREFT KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. DE VERBANDEN MET VISION ZIJN OPMERKELIJK. ZOWEL VOOR WAT BETREFT VISION ALS ENABLER VAN AI, ALS DE GEVOLGEN VAN AI VOOR

Er lopen maar weinig echte tech-

ties gedaan, die hij graag met ons

bijdrage in de vorm van ver door-

ting en minder werkdruk toe is en

neuten rond tussen de beleids

deelt.

gevoerde

tegen

die zich beter kan bezighouden met

automatisering

de hoogste kwaliteitsnormen. Het

die zaken waar de mens sterk in is.

zendvertegenwoordigers. Natuurlijk

Robotisering noodzakelijk

is daarom van belang machine-

Creatief nieuwe bedrijfsprocessen

zijn er de academische sprekers met

“Wat ik vind van het statement dat

bouwers met deze technologie te

uittekenen bijvoorbeeld, waarin hij

Andrew McAfee als kopstuk. Maar

de robots onze banen gaan inpik-

leren omgaan. Dit versterkt hun

zelf als ‘baas van de robot’ centraal

bij een robotdebat over banen op

ken?”, herhaalt hij als we hem voor

marktpositie, maakt ze winstgeven-

staat.”

het hoogste (salaris)niveau - door

de microfoon krijgen. “Onzin. Wat

der en houdt die bedrijven en de

NRCLive georganiseerd in de Beurs

mij betreft is het een non-issue,

werkgelegenheid hier. Een tweede

De rol van vision

van Berlage te Amsterdam - zou

alleen dringt het tot veel mensen

punt is dat in de nabije toekomst

Wie het betoog van McAfee goed

een wat grotere vertegenwoor

die ik hier spreek nog niet helemaal

de consumptie alleen maar zal toe

beluistert, kan het niet ontgaan

diging van mensen uit de produc-

door. In onze mission statement

nemen. Dit met toenemende kwa-

dat de term ‘robot’ losjes gebruikt

tiepraktijk niet misstaan. Dan lopen

hebben we als Phaer gezet dat we

liteitseisen, directe beschikbaarheid

wordt. Hij heeft het over de zelf

we op de valreep iemand tegen het

met onze technologie een belang-

en lage ecologische voetafdruk. Tel

rijdende auto van Google, over

lijf die als geen ander weet wat er

rijke bijdrage leveren aan een ster-

hierbij de vergrijzing op en de nood-

IBM’s Watson, over schaakcompu-

zich in deze productiepraktijk voor-

ke moderne industrie. Deze vormt

zaak tot voorgenoemde automati-

ters en zelfs over een algoritme

doet: Koenraad Van De Veere, een

de hoeksteen en financieringsbron

sering is evident. Robots worden de

dat Breakout speelt. Volgens Van

van de visionexperts van Phaer. Hij

voor onze zorgmaatschappij. Vision

extra handjes en assistenten van ‘de

De Veere is het precies de reden

heeft enkele opmerkelijke observa-

en AI leveren hieraan een directe

werkende mens’ die aan onthaas-

dat het betoog van de bestselling

makers, hoofdeconomen en uit-

012 Visie op vision

Tekst: Liam van Koert

VISION. EEN INTERVIEW MET KOENRAAD VAN DE VEERE VAN PHAER OVER HET GROTERE PLAATJE.

auteur voor veel meer mensen in-

achter glas. Het is de intelligentie

maakt om te snappen wat er zich

Toch zal ook dat niet lang op zich

teressant was geweest. “In Vision

die de ‘dode materie’ verbindt en

binnen hun deep learning algorit-

laten wachten. Laten we niet ver-

& Robotics gaat het natuurlijk vaak

tot leven brengt. Ad ultimum in

mes afspeelt. Zo maken ze van hun

geten dat het al weer meer dan

over robots met een fysiek voor

samenwerking met de mens.”

Deep Dream algoritme een neu-

5 jaar geleden is dat NASA de ro-

ral network met feedforward. Het

bot R2 voorzien van een standaard

komen. Industriële krachtpatsers, co-robots of servicerobots voor care

De cirkel rond

resultaat lijkt soms wat hallucine-

visionbibliotheek naar het Inter-

en cure. Zonder beslissingsmodellen

De zelfrijdende auto van Google is

rend, maar ze hopen dat ze hier-

national Space Station stuurde

die in de besturing zijn opgenomen

natuurlijk een prachtig voorbeeld

mee op termijn in staat zijn beelden

om daar de astronauten met hun

is een robot echter weinig meer

hoe met slimme ogen - in feite

te classificeren door er alleen maar

onderhoud te helpen. Standaard

dan een statische elektromecha-

een combinatie van lichtgevoelige

naar te ‘kijken’. Ook hebben ze on-

bouwstenen voor vision based

nica dat kan bewegen. En juist op

sensoren met kunstmatige intelli-

langs hun AI-software TensorFlow

artificial intelligence zullen slechts

dat beslissingsniveau - daar waar

gentie - de dagelijkse objecten om

open-source gemaakt wat toegan-

een kwestie van tijd zijn. En gezien

sensoren de omgeving waarnemen

ons heen kunnen transformeren.

kelijke standaard kunstmatige intel-

het logaritmische verloop van inno-

en interpreteren - speelt vision een

Maar dit is niet de enige link die

ligentie weer een stapje dichterbij

vatie een kwestie van weinig tijd.

belangrijke rol. Natuurlijk zijn voor

het bedrijf met pixels heeft. Van De

brengt.”

Wie weet wat we wat dat betreft

een visionsysteem de beeldsensor

Veere: “Google werkt ontzettend

Was dat ook hetgeen je aan McAfee

volgend jaar voor moois voor jullie

en de lens belangrijk. Maar zonder

hard aan artificial intelligence en

vroeg? Standaard AI-bouwstenen

op de plank hebben liggen.”

beeldverwerkingssoftware

zijn

deep learning. Het grappige hierbij

voor vision? “Inderdaad. Maar die

zij slechts een stukje elektronica

is dat het juist van pixels gebruik

waren er naar zijn weten nog niet.

Visie op vision 013

Smart Industrie? SMART INDUSTRIE, OFWEL INDUSTRIE 4.0 ZOALS ONZE OOSTERBUREN ZEGGEN, IS ‘HET GEBEUREN’ WAT ONZE VADERLANDSE INDUSTRIE ZAL DOEN OPLEVEN, MODERNISEREN EN ONZE PRODUCTIE INDUSTRIE RELEVANT ZAL HOUDEN. DIT ‘INTERNET-OF-THINGS’, WAT MOET JE ER NOU CONCREET MEE? WAT IS ER NOU MOGELIJK? EN HOE BETAAL JE ER REKENINGEN MEE? Smart Industrie is de Nederlandse

ternet. De elektronica en computers

ten ze maken, wat hun status is en

briek’. Iedere ring krijgt een barco-

term voor Industrie 4.0. De 4 ver-

uit de 3e revolutie aaneenrijgen in

welke machineonderdelen aan het

de om deze te traceren. Eerst wordt

wijst naar de 4e industriële revo-

een groot netwerk waarin vrijelijk

slijten zijn. Producten geven aan

de ring gevormd uit het gekozen

lutie, na de inzet van water- en

informatie kan rondstromen tussen

waar ze zich bevinden en in welke

basismateriaal op de opgegeven

stoomkracht, elektriciteit en mas-

de diverse dingen, en zogenaamd

staat ze zijn. Van buitenaf kan men

maat. Dankzij de barcode weet de

saproductie en tot slot elektronica

‘Internet-of-Things’.

aangeven wat en hoeveel er ge-

machine welk materiaal en welke

en computers. De 4e grote stap is

Hierin is het de bedoeling dat ma-

produceerd dient te worden en de

maat. Daarna gaat de ring naar de

het industrieel inzetten van het in-

chines aangeven hoeveel produc-

productiemachines passen zich hier

volgende module waar deze mooi

direct op aan. Een productielijn is

gepoetst wordt. Buitenzijde, bin-

een verzameling gekoppelde mo-

nenzijde, welk poetsprogramma,

dulen die naar gelang de gewenste

et cetera is allemaal duidelijk van-

productie uitgebreid of verwijderd

wege het poetsprogramma dat

worden. De belofte is, dat kleine

gekoppeld is aan de barcode. Ver-

series en maatwerk veel makke-

volgens gaat de ring naar een la-

lijker en goedkoper realiseerbaar

ser graveermachine die dankzij de

zijn.

barcode weet welke tekst uit de database dient te worden opgehaald

Een voorbeeld

en te worden gegraveerd. Tenslotte

Een trouw- of verlovingsring is dui-

wordt de ring doorgegeven aan de

delijk iets wat maatwerk is en een

laatste module die de ring nog-

goed voorbeeld van kleine series.

maals oppoetst. Deze machine /

Verliefde koppels gaan naar een

modulen bestaan overigens echt,

lokale juwelier of goudsmid om

ze zijn gemaakt door de auteur van

ringen te passen, kiezen het mate-

dit artikel in samenwerking met de

riaal uit, zoals goud, zilver, titaan,

firma BUKO uit Kortrijk, België. Zie

etc. en een mooie inscriptie. Alle

www.buko.be/nl/machines-buko/

bestellingen worden via het Inter-

op-maat/polijstlijn.html.

net doorgegeven aan de ‘ringenfa-

014 Visie op vision

'Om te kunnen profiteren van Internettechnologie dient u de klassieke beelden van automatiseren te veranderen' Praktijkervaring

verse PLC’s met diverse protocollen

viduele componenten zelf slimmer

van automatiseren te veranderen.

De sleutel tot het maken van ge-

zichtbaar kunnen maken. Iedere

en autonomer moeten worden.

Het vraagt om keuzes van robots,

moduleerde machines is, geïnte-

deelnemer levert cyclisch data aan

Neem de camera bijvoorbeeld. Een

visionsystemen en accessoires die

greerde

Compo-

en wordt cyclisch afgevraagd. Tot-

smart camera neemt zelfstandig

voorbereid zijn om volledig geïn-

nenten die van elkaars bestaan

dat je er een camera aan wilt han-

beelden op, verwerkt deze en geeft

tegreerd te kunnen samenwerken

afweten en naadloos op elkaar

gen. Die werken niet volgens dat

enkel het eindresultaat door aan de

met een PC, like it or not. Maar als

aansluiten. In de praktijk is dit een

principe. Hoe haal je zo een plaatje

rest van het systeem. Een PC is in

dat lukt, dan kunt u ook als kleine

groot probleem. De fabrikant van

binnen? En welke PLC kan die enor-

staat om beelden op te vragen en

speler grootse resultaten boeken

een component wil natuurlijk niet

me hoeveelheid data aan?

deze ook te verwerken en eventu-

en gevestigde grote namen het na-

voor iedere toepassing modificaties

Modulen die koppelen aan databa-

eel te ‘publiceren’ op een netwerk.

kijken geven. Een ware industriële

maken aan zijn product, want dat

ses voor track-en-trace, program-

is inefficiënt…. De kip en het ei? En

matie instellingen, beeldopslag en

Conclusie

welke taal moeten de componen-

weergave vereist een stap omhoog

Om te kunnen profiteren van Inter-

ten spreken? Op PLC gebied zijn er

in rekenkracht. Op dit moment is

nettechnologie en uw producten

Max van Rooij

bijvoorbeeld mooie voorbeelden

die alleen beschikbaar in de vorm

onder een breed publiek aan te bie-

van Rooij Electronics Design & Software

van HMI’s die parameters uit de di-

van PC’s. Daarnaast zullen de indi-

den, dient u de klassieke beelden

Engineering

componenten.

revolutie.

Visie op vision 015

MACHINE VISION IN INJECTION MOULDING

3D vision systeem voor ontwikkeling ideale autostoel HET DAKOTA VISION SYSTEEM SPEELT EEN STILLE HOOFDROL IN EEN BIJZONDERE MISSIE: DE PRODUCTIE VAN DE IDEALE AUTOSTOEL. HET SYSTEEM INSPECTEERT POLYURETHAAN BLOKKEN VOOR DE VERVAARDIGING VAN AUTOSTOELEN. DE APPLICATIE, ONTWIKKELD IN NAUWE SAMENWERKING TUSSEN GIPS VISION EN STEMMER IMAGING FRANCE BIEDT DE STOELENFABRIKANT EEN INTERESSANTE RETURN ON INVESTMENT, DOORDAT HET INSPECTIEPROCES EFFICIËNTER WORDT. OOK HET MILIEU PROFITEERT MEE, WANT DAKOTA ZORGT DAT HET MATERIAALVERBRUIK SERIEUS DAALT. De ontwikkeling van het Dakota-

belofte waarmaakte, qua presta-

Dakota-systeem heeft gespeeld:

detecteren nadat het schuimblok is

systeem begon in 2012. Het heeft

ties en uitbreidingsmogelijkheden.

“Het Dakota-systeem is al met suc-

geproduceerd.”

een track record opgebouwd waar-

Frédéric Equoy, oprichter en CEO

ces geïnstalleerd in verschillende

bij het in verschillende schuim pro-

van GIPS Vision, die een belang-

landen over de hele wereld, als

ductielocaties voor autostoelen z’n

rijke rol in de ontwikkeling van het

betrouwbaar en snel 3D-systeem

Fouten opsporen voordat ze ontstaan

voor kwaliteitscontrole van spuit-

Het Dakota 3D inspectiesysteem is

gegoten polyurethaan schuimblok-

ontworpen om fouten op te sporen

ken.”

voordat ze ontstaan. Het systeem doet z’n werk direct vóór het feite-

Dakota op een continue productielijn

016

Het systeem ondersteunt de pro-

lijke spuitgieten en voorkomt daar-

ductie van polyurethaanschuim on-

mee de productie van een foutief

derdelen. De onderdelen worden

schuimproduct - en tegelijk een

met de hand ingebracht in de mal.

aanzienlijke verspilling van mate-

Equoy legt uit: "Dit delicate proces

riaal. Equoy beschrijft het principe:

kan niet worden geautomatiseerd

“Op de schuimproductielijn komt

en zal dus met de hand moeten

Dakota onmiddellijk na het hand-

worden uitgevoerd. Dit kan leiden

matig inbrengen van de onderde-

tot fouten, zoals ontbrekende of

len in actie; het controleert direct

verkeerd geplaatste componenten.

vóór het spuitgieten of elk onder-

Deze fouten, die funest zijn voor

deel in de matrijs is ingebracht en

het eindproduct, zijn moeilijk te

correct is geplaatst. Pas daarna

keurt Dakota de volgende stap

past aan de lijn- en malconfigura-

in de schuiminjectie goed - of af.

tie.

Zo helpt Dakota de productie van onvolledige onderdelen te voorko-

Zo creëert het systeem een 3D-

men.”

beeld van de matrijs en de handmatig

geplaatste

onderdelen,

Deze aanpak heeft een aantal

waarmee het mogelijk wordt hun

voordelen. Ten eerste vermindert

positie in drie dimensies te bepa-

Dakota de productie van afval. Het

len. Door evaluatie van het 3D-

bespaart in deze zin materiaal dat

beeld is betrouwbaar vast te stel-

volledig verloren gaat als het een-

len of alle parameters voldoen aan

maal is gevormd tot gestold mate-

de eisen en het spuitgietproces kan

riaal dat niet opnieuw kan worden

worden gestart.

Het 3D vision systeem bestaat uit een laser lijnverlichting van Z-Laser en een 3D camera van Automation Technology

gebruikt. Bij ieder blok inspecteert Dakota

teem in een bepaalde omgeving

men: "Onze partner ondersteunt

Het Dakota systeem brengt de fa-

de onderdelen die onmiddellijk

mallen met een afmeting van 1700

ons met zijn uitgebreide knowhow;

brikant van autostoelen nog an-

vóór injectie in de lege mal worden

mm die correspondeert met de

STEMMER IMAGING heeft ons zeer

dere belangrijke voordelen. Inzet

gebracht en die hun plaats moeten

totale omvang van een volledige

geholpen bij het ontwikkelen van

van het systeem maakt visuele

krijgen in het voltooide schuim-

achterbank op een transportband

het 3D-imagingsysteem en bij het

controles van schuimonderdelen

blok. Deze onderdelen kunnen be-

met een snelheid van 14 meter per

kiezen van de optimale componen-

overbodig; dit bespaart in dit deel

staan uit verschillende materialen

minuut.

ten. De integratie van het Dakota-

van het proces arbeidskrachten.

en ze kunnen allerlei afmetingen,

Een ander voordeel is dat Dakota

diktes, kleuren en vormen hebben.

Volgens Frédéric Equoy heeft het

de zwaar industriële omgeving bij

het aantal kwaliteitsklachten van

Het gaat hierbij om metaaldraden,

Dakota systeem de grenzen van

het spuitgieten. De combinatie van

klanten over geleverde producten

plastic clips, weefsels en schuim-

zijn prestatiemogelijkheden nog

de expertise die GIPS Vision heeft

verlaagt. Kortom: toepassing van

blokken die belangrijk zijn voor

lang niet bereikt. "De toepassing

van spuitgieten en die STEMMER

het Dakota-systeem in de pro-

het goed functioneren van de au-

van dit concept hoeft zich niet te

IMAGING heeft van machine vi-

ductie van autostoelen heeft een

tostoelen.

beperken tot de automobielsec-

sion, heeft een krachtig systeem

positieve impact op productiebe-

systeem was niet gemakkelijk door

tor; Dakota kan in vele andere in-

opgeleverd. Een oplossing die onze

trouwbaarheid en -kwaliteit, met

Geïntegreerde database en GUI

dustrieën zijn diensten bewijzen.

klanten geld bespaart én leidt tot

navenant positieve uitwerking op

Het Dakota systeem biedt een spe-

We zijn van plan om de toepas-

een

de Return on Investment (ROI).

cifiek ontwikkelde en eenvoudig te

singsgebieden van de Dakota-

van grondstoffen.”

gebruiken grafische user interface,

systemen in de nabije toekomst uit

3D imaging

waarmee testpunten gedefinieerd

te breiden.”

Hoe werkt het Dakota systeem? In

kunnen worden; ook kunnen de

de basis vindt de 3D-beeldvorming

toe te passen tools goed worden

Vanuit een zuiver mechanisch oog-

plaats met laser triangulatie. De

geconfigureerd. Er kunnen maxi-

punt is het systeem zeer flexibel:

spuitgietmatrijs

gescand

maal 999 verschillende mal-speci-

onlangs is het Dakota systeem met

door laser belichting van de in Frei-

ficaties worden ingevoerd; ook kan

succes ingezet op een ‘draaitafel'-

burg gevestigde fabrikant Z-Laser.

eenzelfde aantal deelinspecties

productielijn, waarbij de afzonder-

Een Automation Technology high-

worden uitgevoerd.

lijke productiestappen zijn gekop-

wordt

performance camera registreert tot

milieuvriendelijker

gebruik

Het laser triangulatie principe

peld op een cirkelvormige lopende

1.000 laserprofielen per seconde,

Bovendien kan het systeem wor-

met een breedte van 2.000 pixels.

den aangepast aan verschillende

De bekende hoek tussen de came-

vormen en maten van mallen en

Teamwork

ra en de laser maakt het mogelijk

blokken en aan tal van snelhe-

Dakota systeem is het resultaat

de hoogte-informatie van het laser

den van de productielijn. Frédéric

van samenwerking tussen GIPS

profiel te extraheren op basis van

Equoy noemt een concrete toepas-

Vision en STEMMER IMAGING in

nauwkeurige kalibratie en aange-

sing. Zo controleert het Dakota sys

Frankrijk. Frédéric Equoy vat sa-

band.

Visie op Vision 017

Meer weten over business, innovatie & IT? Lees www.BusinessEnIT.nl

Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie. Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/

018

VISION & ROBOTICS Beursspecial NEW Industries 8 - 10 december, 10.00 - 18.00 uur Evenementenhal Gorinchem

Fit for the future! Teqnow wil toptechnologieën bij MKB stimuleren Inclusief plattegrond, deelnemerslijst en beursprogramma

NEW Industries:

Fit for the future! WE ZITTEN MIDDEN IN DE INDUSTRIËLE REVOLUTIE! NEW INDUSTRIES BIEDT OPLOSSINGEN, INSPIRATIE EN INGANGEN OM UW ORGANISATIE KLAAR TE STOMEN VOOR DE PRODUCTIE VAN MORGEN. EERDER DIT JAAR WERD ER VANUIT DE OVERHEID EN HET BEDRIJFSLEVEN DE AFTRAP GEGEVEN VAN DE ACTIEAGENDA ‘SMART INDUSTRY’. PROCESSEN MOETEN SNELLER VERLOPEN EN ER MOET GEAUTOMATISEERD EN KLANTSPECIFIEK GEPRODUCEERD WORDEN OM DE NEDERLANDSE CONCURRENTIEPOSITIE TE WAARBORGEN. DEZE ONTWIKKELING VRAAGT OM INZICHT IN EN VOLLEDIGE CONTROLE OVER UW PRODUCTIE. Tijdens NEW Industries ontmoeten innovatieve

meer over het gebruik van de juiste materi-

organisaties elkaar om te werken aan fabrie-

alen, materiaaleigenschappen en methodes

ken van de toekomst. Gelijktijdig vindt Engi-

tijdens Engineering Materials. Composieten

neering Materials plaats waar materialen en

verdienen hun eigen aandacht op Composites

hun eigenschappen centraal staan.

Square, een onderdeel op de beursvloer waar deze vezelversterkte kunststoffen met hun

Engineering Materials

gunstige eigenschappen centraal staan. Op

De Nederlandse markt ontwerpt en ontwikkelt

woensdag 9 december wordt de Carbon Com-

volop innovatieve producten. Het gebruik van

posites Award uitgereikt.

de juiste producten en materialen maken het verschil in het slagen van het eindproduct.

Full Service Formule

Procesinstallaties, platformsystemen en an-

De beurzen varen onder de vlag van de Full

dere industriële ontwikkelingen die we we-

Service Formule, met voor een ieder gratis par-

reldwijd in de maakindustrie tegenkomen, zijn

keren en vrij gebruik van de catering. Evene-

ooit begonnen als een innovatief idee. Tot het

mentenhal, de beursorganisator achter beide

kleinste onderdeel in het totaalproduct moet

beurstitels, staat bekend om de Full Service

het kloppen. Doordat technologische ontwik-

Formule. Klantvriendelijkheid en service staan

kelingen voortrazen, moet de materiaalkeuze

nog altijd hoog in het vaandel.

aansluiten op de steeds complexere en speci-

• Gratis entree voor 2 personen, voor beide

fiekere wensen en eisen van uw klant. Eigen-

020 NEW Industries

beurzen

schappen als veiligheid, waterproof, slijtvast-

• Toegang tot kennisprogramma

heid, hittebestendigheid en duurzaamheid

• Gratis parkeren

spelen daarbij een belangrijke rol. Ontdek

• Catering geheel verzorgd

Beursprogramma

dat machines, goederen en onderdelen met

Op de twee kennispleinen wordt u op de hoog-

elkaar kunnen communiceren. Denk aan ‘Inter-

te gebracht rondom de laatste trends en tech-

net of Things and Services’.

nieken in de vorm van verschillende lezingen

Strategische Partners NEW Industries: •

Vision & Robotics

en presentaties. Op het demoplein worden ver-

Het zal de gedigitaliseerde processen van de

•

ESPS

schillende demonstraties gegeven.

industriële revolutie met elkaar verbinden. Het

•

NextStep 3D3

resulteert in nieuwe marktbenaderingen en

•

Gibas Automation

NEW Engineering Experience

verdienmodellen, denk bijvoorbeeld aan ‘Pro-

•

Leo – Center For Service Robotics

Hoe uw toekomstige ontwerpproces eruit zal

duct As a Service’. Vanwege deze actualiteiten

•

Koninklijke Metaalunie

zien, wordt behandeld in drie aansluitende pre-

staat NEW Engineering Experience volledig

•

Teqnow

sentaties tijdens NEW Engineering Experience.

in het teken van Smart Industry met als rode

Nieuwe internettechnologieën zorgen ervoor

draad: ‘The Future of making Things’.

Beurstijden 8 december 2015

10.00 – 18.00 uur

9 december 2015

10.00 – 18.00 uur

10 december 2015 10.00 – 18.00 uur

Bezoekadres Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem

Meer informatie T

+31 (0)183 680 680

E [email protected] W www.evenementenhal.nl/newindustries

E-tickets aanvragen www.evenementenhal.nl/ new-engineering-go Per persoon is het mogelijk om kosteloos 2 e-tickets aan te vragen. Een registratiecode is hierbij niet noodzakelijk.

NEW Industries 021

Kennisplein

Buffet 108

123

109

124

110 121 Terras

107

111

120 122 125

12

119 105 112

104 103 113

Kennisplein

106

128

116 117

1

129

101 102 114

RECEPTIE

GARDEROBE

Horeca

115

ENTREE

GORINCHEM

materials 022

ENGINEERING 8|9|10 december new INDUSTRIES 10.00 - 18.00 materials

new

INDUSTRIES

2 015

ENGINEERING

Demoplein

Terras

131

26

ENGINEERING MATERIALS NEW INDUSTRIES brandslang

brandslang BRANDSLANG

nooduitgang NOODUITGANG nooduitgang

algeheel rookverbod algeheel rookverbod

Buffet

verboden voor honden verboden voor honden

TOILETTEN

Terras

207

Buffet TOILETTEN

205 206

208

234

222

226

221 225

204 209

TOILETTEN

Kennisplein

133

9

Terras

223

202 211

201

TOILETTEN

220 228

203 210

1

227

212

213

218

214

219 230

217

229

Demoplein Composites Square

132

215

216

Horeca

Terras

Demoplein

Deelnemerslijst NEW Industries Naam

Branche

Aandrijftechniek Hartholt V.O.F.

Aandrijftechniek

Stand nummer

ABB B.V.

Elektrotechniek

110

AMR Europe B.V.

3D printsystemen

106

Cadac Group

CAD/CAM

123

Easy Systems Benelux

Interne transportsystemen

Eisma Media Groep B.V.

Metaalmagazine

Elektro Stokvis

Aandrijftechniek en Besturingstechniek

102

ESPS B.V.

Equipment service & productivity solutions

131

Gibas Automation B.V.

Metaal, Aerospace, Medisch, Voeding, Automotive, Packaging,

114

103

101 mediacorner

Retail, Textiel... Hoekman Engineering

Engineering

108

ifm electronic B.V.

Verkoop sensoren en besturingssystemen

117


Werkgeversorganisatie

111

Lapp BNL

Bekabeling

128

NextStep3D

Add. manufacturing (3D print) systemen voor de maakindustrie

115

Prodek Automation Products

Industriële automatisering

129

Remopa Electronics bv

Elektronica

113

STODT Toekomsttechniek

Bedrijfsopleiding en training

112

Turck B.V.

Fabrikant van oplossingen voor industriële automatisering

119

YASKAWA Benelux B.V.

Robotsystemen

116


Workshop

124

Vision & Robotics

Media

122

The Buzinezz Boozt

The Buzinezz Boozt

120

Universal Robots

Robotics

114

Platform Top technologie

111

Teqnow

Engineering Materials Naam

Branche

2Blonds B.V.

Uitgever Aluminium & Roestvaststaal

Stand nummer

54U Media

Metaalnieuws

216

Aluminium Centrum

Koepelorganisatie aluminium industrie

210

Bakker Springs b.v.

Technische veren

203

Bijl Profielen B.V.

Civiele Techniek

217

CAAP

Reseller 3D CAD Software

De HandelsCourant

Uitgever van De HandelsCourant & Oppervlakte Technieken

Formit

Kunstof behuizingen

223

Heat & Surface Treatment B.V.

Warmte- en oppervlaktebehandelingen van metalen o.a. harden,

205

209

211 mediacorner

gloeien, vacuumsolderen en Stainihard I.P. Sluitsystemen

Sluitsystemen

Inside Matters N.V.

3D X-Ray Microscopie Services en Software

212

J.J. Bos B.V.

Materiaalbeproeving en fijnstof meting

230

Mata Kunststoffen B.V.

Fabricage van kunststof delen

221

Mijlpaal Producten

RVS lasnaadreiniging

MYbusinessmedia

Uitgever vraag en aanbod

Nord-Lock Benelux B.V.

Bevestigingsmaterialen

208

Sapa Profiles NL B.V.

Aluminium profielen

220

Starline Composites

Polyester composietprojecten, Zwembadbranche

214

ThyssenKrupp Materials Nederland B.V.

Thyssen Krupp Materials Nederland

226

Xtac Analytical B.V.

Analyse-apparatuur

201

024 NEW Industries

228

218 mediacorner

Programma dinsdag 8 december

Kennisplein Engineering Materials

NEW Industries


11.00 - 11.45 uur

14.00 - 14.30 uur

13.30 - 14.30 uur

3D printen en haar huidige ontwikkeling

Cobots als gamechangers in robot

Hoe ontwerp je een klantspecifieke

Innomet - Ko Buijs

toepassingen

oplossing, met grip op de kosten en

Henk Kiela - Delft Robotics Institute of

levertijd?

Adaptive Robotics van Fontys Hogescholen

In de toekomst zult u nog meer klantspeci-

12.00 - 12.45 uur Waarom koplopers in de maakindustrie

fieke behoeftes moeten invullen, maar

kiezen voor aluminium

14.30 - 15.00 uur

tegelijkertijd de kosten nauwkeurig in kaart

Sapa Group - Frits Marechal

Robots on tour, schets van programma

(en onder controle) moeten hebben om uw

en deelnamemogelijkheden

commerciële kansen te benutten. Door uw

Metaalunie Teqnow

oplossingen zoveel mogelijk samen te

14.00 - 14.45 uur X-Ray Microscopy

stellen met bekende en gestandaardiseerde

15.30 - 16.00 uur

modules kunt u profiteren van hergebruik

Teqnow: nieuwe dienstverlening van

en risico’s beperken. Nieuwe (internet)

15.00 - 15.45 uur


technologieën maken het mogelijk om uw

Aluminium - Het groene metaal

André van der Leest / Hugo Dokter

klant interactief te betrekken bij zijn eigen

Inside Matters - CEO Wouter Danckaert

optimale oplossing.

AC - Ronald Kousbroek

16.00 - 16.30 uur

NEW Industries

Cobots als gamechangers in robottoepas-

15.00 - 16.00 uur

singen

Interactief samenwerken en ontwerpen.

Henk Kiela - Delft Robotics Institute of

Hoe behoudt u grip op het ontwerp?

Adaptive Robotics van Fontys Hogescholen

Samenwerken en ontwerpen zal net zo

10.30 - 11.00 uur

toegankelijk en interactief worden als


16.30 - 17.00 uur

Facebook. Dankzij oneindige rekenkracht in



de cloud komen 3D ontwerp-toepassingen



beschikbaar voor tablets, telefoons en

Metaalunie Teqnow

andere wearables. Samen in 3D modeleren

11.00 - 11.30 uur

en produceren of printen op de plaats van

Cobots als gamechangers in robot

bestemming. Hoe houden we dat in de

toepassingen

greep?

Henk Kiela - Delft Robotics Institute of Adaptive Robotics van Fontys Hogescholen

16.30 - 17.30 uur Uw computer als ontwerper. Wat is uw

11.30 - 12.00 uur

rol daarin?


Moderne simulatie software geeft u inzage


in de werking en het gedrag van uw

Metaalunie Teqnow

producten en installaties nog voordat deze geproduceerd zijn. Denk aan mechanische

13.30 - 14.00 uur

belasting en vermoeiing voor producten van


traditionele materialen maar ook voor


composiet. Of aan het voorspellen van het


gedrag van gas-, vloeistofstroming en temperatuur.

>>

NEW Industries 025

Programma woensdag 9 december


NEW Industries


11.00 - 11.45 uur

14.00 - 14.30 uur

13.30 - 14.30 uur

Overzicht van moderne oppervlakte

Additieve manufacturing metaal:


technieken voor materialen

keuzecriteria en ontwerptechnieken


ION - Egbert Stremmelaar

Hans Derks - CNC Consult

levertijd?

12.00 - 12.45 uur

14.30 - 15.00 uur


Verantwoord materiaalgebruik,

3D Printatlas


aluminium en zijn mogelijkheden

Onno Ponfoort - Berenschot




Aluminium Knowledge - Ellen Vaders

15.30 - 16.00 uur


15.00 -15.45 uur



Rationeel materiaalgebruik: alternatief



voor het cradle-to-cradle concept?


en risico’s beperken. Nieuwe (internet) technologieën maken het mogelijk om uw

Materials Consult - Frans Vos

16.00 - 16.30 uur

klant interactief te betrekken bij zijn eigen

16.00 - 16.45 uur

Additieve manufacturing metaal:

optimale oplossing.

Composieten, licht sterk en duurzaam

keuzecriteria en ontwerptechnieken

Brisk Events - Jaap Ketel


15.00 - 16.00 uur Interactief samenwerken en ontwerpen.

NEW Industries

16.30 - 17.00 uur

Hoe behoudt u grip op het ontwerp?

3D Printatlas

Samenwerken en ontwerpen zal net zo


toegankelijk en interactief worden als Facebook. Dankzij oneindige rekenkracht in

10.30 - 11.00 uur



beschikbaar voor tablets, telefoons en


andere wearables. Samen in 3D modeleren


en produceren of printen op de plaats van bestemming. Hoe houden we dat in de

11.00 - 11.30 uur

greep?

Additieve manufacturing metaal: keuzecriteria en ontwerptechnieken

16.30 - 17.30 uur


Uw computer als ontwerper. Wat is uw rol daarin?

11.30 - 12.00 uur


3D Printatlas

in de werking en het gedrag van uw


producten en installaties nog voordat deze geproduceerd zijn. Denk aan mechanische

13.30 - 14.00 uur







gedrag van gas-, vloeistofstroming en temperatuur.

>>

026 NEW Industries

Programma donderdag 10 december


NEW Industries


11.00 - 11.45 uur

14.30 - 15.00 uur

13.30 - 14.30 uur

Materiaalselectie en corrosieschade in

Het succes van de trendsetter in cobotica


oppervlaktewater

doorgelicht


Corrodium - Jan Heselmans

Universal Robots - Stefaan Poppe

levertijd?

12.00 - 12.45 uur

15.30 - 16.15 uur


VNMI - Frank Buijs

Oplossingen voor bedrijfsstructuren


The Buzinezz Boozt - Boy Hiestand



14.00 - 14.45 uur


Aluminium - Het groene metaal

16.15 - 16.45 uur


AC - Ronald Kousbroek

Smart Welding Factory


LAC - Jeroen Wevers


15.00 - 15.45 uur

en risico’s beperken. Nieuwe (internet)

MIC microbiologically induce corrosion on

16.45 - 17.15 uur

technologieën maken het mogelijk om uw

stainless steel (Engelstalig)

Gereserveerd

klant interactief te betrekken bij zijn eigen optimale oplossing.

Endures - Dr. Nanni Noel

15.00 - 16.00 uur Interactief samenwerken en ontwerpen.

NEW Industries

Hoe behoudt u grip op het ontwerp? Samenwerken en ontwerpen zal net zo

10.30 - 11.00 uur

toegankelijk en interactief worden als

Internet of Things - Hoe komt deverbin-

Facebook. Dankzij oneindige rekenkracht in

ding van machine met internet tot stand!


Prodek - Joop de Kant

beschikbaar voor tablets, telefoons en andere wearables. Samen in 3D modeleren

11.00 - 12.00 uur

en produceren of printen op de plaats van

“We believe in UNITING hoses &

bestemming. Hoe houden we dat in de

couplings… and PEOPLE”

greep?

MPC Industries - CEO Kris Tirry

16.30 - 17.30 uur 13.30 - 14.00 uur

Uw computer als ontwerper.

3D productie printen - van rapid

Wat is uw rol daarin?

prototyping naar rapid manufacturing


Nextstep3D - Bas Beltman

in de werking en het gedrag van uw producten en installaties nog voordat deze

14.00 - 14.30 uur

geproduceerd zijn. Denk aan mechanische

Internet of Things - Welke mogelijk


heden bieden nieuwe internettechno


logieën om ervoor te zorgen dat


goederen en onderdelen met elkaar

gedrag van gas-, vloeistofstroming en

communiceren? Prodek - Joop de Kwant

temperatuur.

>>

NEW Industries 027

TEQNOW WIL TOPTECHNOLOGIEËN BIJ MKB STIMULEREN

Veel robots en 3DP op kennisplein NEW Industries EEN JAAR GELEDEN STARTTE DE KONINKLIJKE METAALUNIE EEN NIEUW INITIATIEF: TEQNOW. BEDOELING VAN DE NIEUWE CLUB WAS - EN IS NOG STEEDS - HET STIMULEREN VAN TOPTECHNOLOGIEËN IN HET MKB. ENKELE INFORMATIEVE WAPENFEITEN VERDER IS TEQNOW NU GEVRAAGD HET INHOUDELIJKE PROGRAMMA VAN DE NIEUWE BEURS NEW INDUSTRIES TE VERZORGEN. DE BEZOEKER KAN OP KENNISPLEIN ZIJN HART OPHALEN MET DE LAATSTE AUTOMATISERINGSINZICHTEN OP HET GEBIED VAN ROBOTISERING EN 3D PRINTEN. 028 NEW Industries

Robots verbeteren concurrentiepositie Het industriële MKB kan haar concurrentiepositie

en kennisinstellingen bij samenwerking met

robots een cruciale rol spelen. Teqnow onder-

sterk verbeteren door meer en slimmer gebruik

kennisinstellingen.

steunt u daarbij en helpt u op weg naar een in-

te maken van robots. Inmiddels kunnen robots

novatieve toekomst waarin de ‘slimme’ maakin-

met mensen samenwerken, zijn ze eenvoudig te

Kennisoverdracht staat centraal, direct of indi-

instrueren en ook nog eens stukken goedkoper

rect via de vele partners die inmiddels zijn aan-

geworden. De toepasbaarheid neemt toe door

gesloten bij Teqnow. Want alleen op basis van

technische ontwikkelingen als visiontechnieken

volledige kennis en door het verkrijgen van de

en flexibele grijpers. De robots zijn ook veel

juiste antwoorden op vragen, bent u, als onder-

veiliger geworden en kunnen zonder een kooi

nemer, in staat de juiste strategische keuzes te

8 December 10:30-11:00,

er omheen gewoon naast de werknemers hun

maken waarbij de steeds slimmere inzet van

13:30-14:00 en 15:30-16:00

dustrie een belangrijke rol zal spelen. André van der Leest, Team Teqnow

werk doen. Verdere voordelen zijn de 24/7 inzetbaarheid, flexibiliteit en ook de toepasbaarheid voor kleine series. De robot van vandaag kan worden gezien als metgezel en kan helpen om de kansen die voor Nederland ontstaan letterlijk te grijpen. Niet voor niets is robotica daarom één van de thema’s van Teqnow. Teqnow is hét platform dat de aandacht voor en toepassing van toptechnologie in het industriële MKB vergroot en stimuleert. Teqnow is een Metaalunie-initiatief en informeert over innovatieve toptechnologieën; organiseert aansprekende en opvallende events; adviseert over de technologie-toepassingen in MKB-bedrijven; begeleidt bedrijven

'Eigentijdse toptechnologie bij het MKB stimuleren om de concurrentiepositie van Nederland te verbeteren' “We hebben een programma weten neer te zetten dat wat ons betreft

lingen om eigentijdse toptechnologie bij het MKB te stimuleren en zo de

perfect aansluit bij de New Industries thematiek”, zegt André van der

concurrentiepositie van Nederland te verbeteren.” Overigens zijn robo-

Leest, Projectleider bij Teqnow. “Het mag geen geheim zijn dat we juist

tica en aditive manufaturing niet de enige vakgebieden die Teqnow tot

de sleuteltechnologieën robotica en 3D-printen bij het MKB willen pro-

speerpunt heeft gemaakt. “We hebben ook ruime aandacht voor digitale

moten. In eerste instantie hands-on met projecten als ‘Robots on Tour’

productie en voor lasers. En in 2016 gaan we daar IoT (Internet of Things)

waarmee we robots meenemen naar de bedrijven om te laten zien wat ze

en Big Data aan toevoegen”, aldus Van der Leest.

kunnen. Tegen lage kosten kunnen bedrijven zo heel concreet inzichtelijk krijgen wat een thema als robotisering voor hen kan betekenen. Maar natuurlijk past ook het informeren via lezingen prima bij onze doelstel-

NEW Industries 029

Aan de slag met de nieuwe generatie industriële robots Iedereen vraagt zich inmiddels af of en op welke wijze robotica iets voor zijn bedrijf zal gaan betekenen. Gaan we onze baan verliezen of toch niet? Op welke manier kunnen we profijt hebben van robotica. Wat zijn eigenlijk de nieuwe ontwikkelingen. In de workshop geven we een overzicht wat er technologisch aan het gebeuren is in robotica en op welke manier we dit de komende jaren optimaal kunnen gaan inzetten in onze industrie, maar ook in de zorg en andere maatschappelijke sectoren. De presentatie en demo van Baxter geeft een goed beeld van de mogelijkheden met moderne cobots. Henk Kiela en Randy Kerstjens - Delft Robotics Institute of Adaptive Robotics en Fontys Hogescholen 8 December, 11:00-11:30, 14:00-14:30 en 16:00 tot 16:30

Robots-on-tour Teqnow biedt de mogelijkheid om enkele dagen

ven dat u met deze test wilt meedoen. Vanuit

Industriële mkb-bedrijven kunnen zich nog

tot maximaal een week een robot van de nieuw-

het Teqnow-team wordt vervolgens met u con-

aanmelden. De exacte prijs is nog niet bekend

ste generatie te testen in uw bedrijf. Het gaat

tact opgenomen voor het vervolg: inplannen en

maar u moet denken aan een huurprijs vanaf ca.

om de UR5 of de Baxter. Teqnow biedt met dit

uitvoeringsafspraken maken. De robot wordt op

€ 500 voor enkele dagen tot ca. € 950 per week,

initiatief de mogelijkheid om datgene te doen

het afgesproken moment bij uw bedrijf afgele-

exclusief bijkomende kosten voor vervoer, ver-

wat MKB-ondernemers graag willen: ervaring

verd en geïnstalleerd. U krijgt een korte intro-

zekering en begeleiding.

opdoen, zelf experimenteren en uitproberen of

ductie over de werking en bediening. De rest

de ideeën ook gerealiseerd kunnen worden.

van de week kunt u met de robot aan het werk.

André van der Leest & Hugo Dokter,

Dat betekent natuurlijk wel dat u ook tijd en

Team Teqnow

Hoe werkt het precies?

capaciteit vooraf moet vrijmaken om daadwer-

Om mee te doen aan deze testmogelijkheid

kelijk gebruik te maken van de robot. Aan het

8 december 11:30-12:00

moet u zich aanmelden bij Teqnow. Op de eerste

einde van de week wordt de robot weer opge-

14:30-15:00 en 16:30 tot 17:00

plaats als deelnemer en daarbij moet u aange-

haald en worden uw bevindingen opgenomen.

030 NEW Industries

3D-printen biedt enorme kansen 3D-printen - oftewel additive manufacturing

hightech-, medische- en luchtvaartindustrie is

printen dan op fabrieksmatig geproduceerde

(AM) - is allang geen hype meer, maar een

3D-printen al een veelbelovende techniek. Het

onderdelen. Kortom: kansen genoeg voor het

serieuze toevoeging aan de conventionele

geeft een enorme ontwerpvrijheid, leidt tot pro-

MKB-metaal. Het is nu tijd daarop in te springen!

productiemethodes

MKB-metaalbedrij-

ducten met minder gewicht en past uitstekend

ven. 3D-printen kan leiden tot verschuivingen

bij de huidige tendens van lagere voorraden en

André van der Leest, Team Teqnow

in ketenposities, strategische overwegingen

snellere levertijden. Ook ten aanzien van reser-

9 December 10:30-11:00,

en investeringsbeslissingen. Met name in de

veonderdelen zal vaker de keus vallen op 3D-

13:30-14:00 en 15:30-16:00

van

Additieve manufacturing Als productietechniek voor de metaalsector zal Selective Laser Melting

over de zin en onzin van 3D-metaalprinten. Na afloop bent u zelf in staat

(SLM) behandeld worden. U krijgt verder uitleg over de (on)mogelijkhe-

om een eerste oordeel te vellen over uw mogelijke businesscase met

den van 3D-metaalprinten aan de hand van diverse praktijkvoorbeel-

betrekking tot deze productietechniek.

den. Het liefst gaan we aan de slag met uw productvoorbeelden, dus kom met uw eigen vragen, producten en voorbeelden. Het doel is een

Hans Derks, CNC Consult

leerzame - liefst zeer interactieve - sessie waarin u kennis op kunt doen

9 December, 11:00-11:30, 14:00-14:30 en 16:00 tot 16:30

3D Printatlas 3D-printen staat enorm in de belangstelling bij

van de 3D-Print Atlas van Nederland) dat een

eerste werkende versie van de Atlas zien en ge-

ondernemers en bedrijven, bij nationale, regio-

compleet beeld omtrent de mogelijkheden, de

ven de bezoekers de mogelijkheid er zelf mee

nale en lokale overheden en bij consumenten.

kennis en de dienstverleners op het gebied van

aan de slag te gaan. De verdere ontwikkeling

Ondernemers vragen zich af hoe de techniek

3D-printen in Nederland ontbreekt. Wanneer de

van de 3D-print Atlas zal ook aan bod komen.

hen kan helpen bij het sneller ontwikkelen en

infrastructuur die nu reeds aanwezig is beter in-

op de markt krijgen van producten of bij het

zichtelijk en toegankelijk wordt gemaakt, zal dat

verbeteren van bedrijfsprocessen. Anderen zijn

een enorme versnelling geven in het gebruik

gewoon benieuwd naar de mogelijkheden die

van deze technologie. De 3D-print Atlas gaat

Onno Ponfoort, senior Advisor Berenschot

3D-printen nu en in de toekomst gaat bieden.

daarvoor zorgen. Tijdens de lezing introduceren

8 december 11:30-12:00,

In de praktijk merken wij (de initiatiefnemers

we de Atlas en de initiatiefnemers, we laten de

14:30-15:00 en 16:30 tot 17:00

NEW Industries 031

Aandrijf- en besturingstechniek Hartholt

Cadac Group

Aandrijftechniek Hartholt is sinds 1996 actief als ontwerper en producent

zijn continu op zoek naar efficiëntie, zeker binnen de steeds complexere

van besturingspanelen en besturingssystemen voor de meest uiteenlo-

ontwerpprocessen. Zij kunnen vertrouwen op bijna 30 jaar ervaring en

pende toepassingen.

experts met diepgaande kennis van hun markt. Dankzij onze bewezen

Cadac Group biedt toonaangevende oplossingen voor het optimaal creëren, beheren en delen van digitale ontwerpinformatie. Onze klanten

best practices verlopen projecten niet alleen sneller, ook beter. Wij importeren / vertegenwoordigen: MecVel elektrocilinders, Fuji frequentieregelaars, Omec elektromotoren en Tos motorreductoren. Met de besturing en aandrijfcomponenten leveren wij complete aandrijfsystemen. Uw probleem…Onze oplossing…Dat werkt!

Aandrijf- en besturingstechniek Hartholt vof Korenstraat 5

Cadac Group

7722 RS Dalfsen

Nieuw Eyckholt 282

T 0529 43 12 00

6419 DJ Heerlen

E [email protected]

T 088 932 23 22

W www.aanha.nl

W www.cadac.com

Easy Systems Easy Systems

Leverancier van: • aluminium profielconstructies en

• minidriver

Noordervaart 33

• bochtbanden

B-2200 Herentals

• rollen

T +32 14 72 93 84

connectoren

• transportbanden en riemen • rollerbanen

E [email protected]

• schakelbanden

W www.easy-systems.be

• kettingsystemen

TTM.nl: goed geïnformeerd op weg!

032 Bedrijfsprofielen

De laatste stand van de trucktechniek wordt be-

TTM.nl

schreven in TTM. Achtergrondartikelen en interviews

Eisma Industrialmedia

van de onafhankelijk redactie informeren u over

Informaticaweg 3

trends en ontwikkelingen. Waaronder uitgebreide

7007 CP Doetinchem

(mullti)tests van de nieuwste trucks die de redactie

T 088 2944 700

van TTM vakkundig heeft getest op de binnenland-

E [email protected]

of buitenlandroute.

W www.ttm.nl

ELSTO Drives & Controls Bij de gratie van ingebouwde sensoren,

tief high-end ‘Internet-Of-Things’ resul-

ELSTO Drives & Controls

en snelle draadloze communicatie, wor-

taten behalen vormgegeven door onder

Loosterweg 7

den werkelijkheid en cyberspace real-

meer bewezen modulaire systeemoplos-

2215TL Voorhout

time gesynchroniseerd, en krijgt Industrie

singen.

T 088 7865200

4.0 gestalte. Door het slim integreren en

E [email protected]

combineren van mid-end technologie kan

W www.elsto.eu

ELSTO Drives & Controls zeer kosteneffec-

ESPS

ESPS

ESPS is de automatisering en service partner voor slimme integratie van bewezen

Einsteinstraat 16

technologie. We gebruiken onze brede kennis van productiemachines, industriële ro-

7601 PR Almelo

botica en service als solide basis voor een automatiseringsoplossing. Het unieke Ro-

T 0546 80 55 50

botics Experience Center van ESPS toont technologie van toonaangevende robotica- en

E [email protected]

automatiseringsmerken in één inspirerende omgeving.

W www.esps.nl

FLEXIBELE ROBOTGRIJPERs OnTwORPEn VOOR UnIVERsAL ROBOTs

EEnVOUdIGE PROGRAMMERInG Plug & Play programma sjablonen voor Universal Robots.

EEnVOUdIGE InsTALLATIE Alles wat je nodig hebt voor een snelle installatie. Hard- en software.

Neem voor meer informatie contact op met onze Benelux partner Gibas Automation of bezoek ons op stand 114 tijdens NEW Industries op 8, 9 en 10 december 2015.

robotiq.com

gibas.nl

Bedrijfsprofielen 033

Gibas Automation

Hoekman Engineering

Systeem integrator met een solide positie in de productie industrie.

Hoekman Engineering helpt u om ideeën te vertalen in oplossingen. Mis-

Leverancier van totaaloplossingen in diverse branches met brede

schien hebt u al concrete ideeën voor een product of machine. Samen met

know-how en expertise in:

u definiëren we uw vraagstuk en brengen we alle specificaties in kaart. Ze

• Robotica

vormen het kader waarbinnen we een inventieve oplossing ontwikkelen.

• Productie automatisering • Speciaalmachinebouw • Turn-Key projecten • Engineering Benelux verdeler voor de merken Universal Robots, Robotiq en Mobile Industrial Robots. Gibas Automation, de sleutel tot een succesvolle productie automatisering!

Gibas Automation B.V.

Hoekman Engineering

Sluiswachter 20b

Nijlandseweg 9a

3861 SN Nijkerk

4043 KA Opheusden

T 088 540 60 00

T 0488-480185

E [email protected]

E [email protected]

W www.gibas.nl

W www.hm-e.nl

ifm electronic Sinds de oprichting van de onderneming

tot de toonaangevende ondernemingen

in 1969 ontwikkelt, produceert en distri-

in de branche en behaalde in 2014 een

ifm electronic b.v.

bueert ifm electronic wereldwijd senso-

omzet van € 663 miljoen.

Deventerweg 1 e 3843 GA Harderwijk

ren, besturingen en systemen voor de industriële automatisering. De ifm orga-

Dit succes geeft ook u de zekerheid van

T 0341-438438

nisatie, met meer dan 5.200 medewer-

een betrouwbare partner bij de realisatie

E [email protected]

kers behoort op dit moment wereldwijd

van uw automatiseringsprojecten.

W www.ifm.com/nl

Koninklijke Metaalunie Metaalunie is met meer dan 13.000 leden de grootste

apparatenbouw, metaalwaren, meet- en regeltech-

ondernemersorganisatie voor het midden- en kleinbe-

niek, oppervlaktebehandeling, plaatbewerking, revisie

drijf (mkb) in de metaal. Metaalunie richt zich op be-

en onderhoud, staalbouw en verspaning.

drijven in de Metaal en Techniek, van eenmanszaken tot bedrijven met meer dan 100 werknemers.

Koninklijke Metaalunie Einsteinbaan 1


Metaalunie is actief in uiteenlopende sectoren zoals

3439 NJ Nieuwegein

elektronica, engineering, gereedschappen, gietwerk,

T 030 605 33 44

handel en service, jacht- en scheepsbouw, landbouw-

E [email protected]

mechanisatie, las- en constructiewerk, machine- en

W www.metaalunie.nl

Lapp Benelux Lapp Benelux behoort als volwaardig

brands, ÖLFLEX, SKINTOP, UNITRONIC,

Lapp Benelux B.V.

systeemleverancier tot de internatio-

EPIC, ETHERLINE, SILVYN, HITRONIC en

Postbus 74

nale Lapp Group en is sinds 1989 actief

FLEXIMARK. Brands waarmee Lapp Be-

5580 AB Waalre

in de Benelux. Vanuit Waalre communi-

nelux onder meer gekend is in de we-

T 040 228 50 00

ceren en organiseren wij alle activitei-

reld van machinebouw en automation

E [email protected]

ten op basis van een compleet assor-

& network engineering.

W www.lappbenelux.com

timent, bestaande uit 8 internationale

NextStep3D: toonaangevend in 3D printen NextStep3D levert high-tech 3d print systemen voor productie toepassingen en de vervaardiging van functionele prototypen in kunststof, keramiek en metaal. NextStep3D Als verkoop en service partner van onder meer Prodways voor Nederland, België

Waterlinie 41

en Luxemburg voorziet NextStep3D in het juiste advies voor een optimaal ren-

2141 MA Vijfhuizen

dement. Onze gecertificeerde medewerkers verzorgen complete installaties en

T 088 886 68 00

trainingen voor een korte implementatietijd, service op storingen en preventieve

E [email protected]

service zodat u optimaal kunt blijven presteren.

W www.nextstep3d.com

Collaboratieve Robotarmen

met de snelste terugverdientijd in de industrie > Eenvoudige Programmering > Snelle Installatie > Flexibel Inzetbaar > Collaboratief en Veilig > Snelste Terugverdientijd in de Industrie

195 DAGEN

GEMIDDELDE TERUGVERDIENTIJD

Verhoog productiviteit en waarde met een collaboratieve robotarm van Universal Robots. Met een gemiddelde terugverdientijd van slechts 195 dagen bieden wij het snelste rendement op investeringen in de industrie. Bezoek onze website voor diverse toepassingen en kom te weten hoe een Universal Robot zichzelf terugverdient. www.universal-robots.com/nl/

Neem voor meer informatie contact op met onze Benelux partner Gibas Automation of bezoek ons op stand 114 tijdens NEW Industries op 8, 9 en 10 december 2015.


PRODEK Automation products

REMOPA electronics

PRODEK treedt op als exclusieve vertegenwoordiger van een aantal inter-

REMOPA voor klantgerichte elektronica ontwikkeling en assemblage

REMOPA partner voor electronic SOLUTIONS

nationale fabrikanten van harden software producten voor de technische automatiseringsmarkt. Onze besturing-, bedienings- en communicatie producten treft u aan in machines en apparaten bij productiebedrijven, producenten van voedingsmiddelen en chemische- en farmaceutische industrieën. Leverbetrouwbaarheid, kwaliteit en service zijn een ‘must’ voor leveranciers van industriële producten. PRODEK streeft ernaar om langdurige relaties te onderhouden met klanten en leveranciers waardoor lange termijn garanties kunnen worden afgegeven voor de leverbaarheid van apparatuur en componenten.

PRODEK Automation products

REMOPA electronics BV

Tolweg 2P

Poldermolen 10b

3851 SK ERMELO

3352 TH Papendrecht

T 0341 56 05 37

T 078 644 05 44

E [email protected]

E [email protected]

W www.prodek.nl

W www.remopa.nl

STODT Toekomsttechniek STODT is een zelfstandig kenniscentrum en

STODT legt de focus op de optimale inzet

praktijkopleider dat bedrijven in de

van medewerkers, organisatie en moder-

maakindustrie helpt om hun engineering-

ne productie technologie. STODT is specia-

en productieprocessen te verbeteren en zo

list in het opleiden in de CNC verspaning

een blijvend hoger rendement te behalen.

en mechatronica op niveau 3, 4 en HBO.

STODT Toekomsttechniek

STODT verzorgt meer dan 250 verschillen-

STODT werkt met een gestructureerd les-

Gieterij 212, 7553 VZ HENGELO

de cursussen en BBL opleidingen op MBO

programma met eigen ontwikkeld lesma-

Industrieweg 156B

en HBO-niveau. Hierbij ligt het zwaarte-

teriaal dat aansluit op de eisen van de

5683 CG Best

punt op de praktijk, deskundige begelei-

maakindustrie in Nederland. Veel praktijk,

T 088 011 23 45

ding, advisering, eenup-to-date lespro-

intensieve en deskundige begeleiding is

E [email protected]

gramma en een modern CNC machinepark.

de kracht van een BBL opleiding bij STODT.

W www.stodt.nl

TURCK


TURCK is één van de toonaangevende fabrikanten

TURCK B.V.

in industriële automatisering. Met meer dan 4.000

Ruiterlaan 7

werknemers in 28 landen, evenals verkoop partners

8019 BN Zwolle

in verdere 60 staten zijn wij altijd dichtbij u. Wij zijn

T +31 38 422 77 50

specialist in harden software oplossingen voor het

E [email protected]

automatiseren van fabrieken en machines.

W www.turck.nl

Vision & Robotics Vision & Robotics is hét onafhankelijke

management, hoofden TD en hoofden

Vision & Robotics

vakblad voor machinebouwers, system

productie.De redactie werkt nauw sa-

Uitgeverij FenceWorks

integrators en eindgebruikers van pro-

men met brancheorganisaties, oplei-

Beatrixstraat 2

ductielijnen in de maak- en agro-/food-

dingsinstituten en overheid om een vol-

2712 CK Zoetermeer

industrie. Het blad brengt fabrikanten

ledig en betrouwbaar beeld te kunnen

T 079 500 05 59

van vision- en robottechniek samen

creëren bij de lezers op het gebied van

E [email protected]

met beslissers, engineers, technisch

Vision & Robotics.

I www.visionandrobotics.nl

YASKAWA Benelux

YASKAWA Benelux B.V.

Met meer dan 270.000 geïnstalleerde robots wereld-

Industrieterrein Ekkersrijt

wijd is YASKAWA een robotleverancier met een ruim

Science Park Eindhoven 5031

aanbod van robots voor de meeste toepassingen en

5692 EB Son

behoeften.

T 040 289 55 00 E [email protected] W www.motoman.nl

MiR100 Automatiseer uw interne transport eenvoudig & flexibel

Meer informatie?

Bezoek ons op 8, 9 en 10 december 2015 tijdens NEW Industries op stand 114. Of neem contact op met onze Benelux partner Gibas Automation. www.gibas.nl

Snel rendement op investering

YOUR FIRST MOVER


Serie hoge ingangsspanning TDK Corporation heeft de TDK-

A280 serie van 5 V, 12 V, 24 V en

Lambda PH-A280 serie hoge in-

48 V uitgangen uitgebreid. De

Efficiënte en betrouwbare draaibewegingen

DC/DC-omzet-

uitgangsspanning van de nieu-

Met de DRVS draaicilinder biedt Festo een product waarmee machinebou-

ters uitgebreid. De nieuwe

we modellen kan worden aan-

wers tijd en geld kunnen besparen. Zo zijn met deze cilinder nauwkeurig

voedingen met uitgangsspan-

gepast met -20 % tot +10 % (-10

en betrouwbaar uiteenlopende draaibewegingen te realiseren die in vele

ningen van 3,3 V, 15 V en 28 V

% tot +20 % voor de 3,3 V mo-

machines voorkomen. Verder is hij te combineren met een eenvoudig te

werken bij een ingangsspan-

dellen), zodat ze zonder pro-

monteren en in te stellen positiesensor waarmee de stand van de cilinder

ning van 200 tot 425 VDC. Ze

bleem bij niet-standaard volta-

is te detecteren.

zijn hiermee geschikt voor ap-

ges kunnen worden toegepast.

gangsspanning

plicaties in datacenters, tele-

Machinebouwers hebben te maken met steeds kortere doorlooptijden

communicatie

duurzame

van hun machines. Het is daarom voor deze groep van groot belang ge-

energie die gebruik maken van

bruik te maken van componenten die eenvoudig zijn te monteren en in-

een 380 V DC-bus. De zes nieu-

of af te stellen en die vervolgens de gewenste prestaties leveren tegen zo

we modellen zijn gedimensio-

laag mogelijke kosten.

en

neerd op 3,3 V bij 15 A of 20 A, 15 V bij 5 A of 10 A en 28 V bij

Festo kent de wereld van de machinebouwer als geen ander en richt zich

2,7 A of 5,4 A. Hiermee wordt

bij de ontwikkeling van nieuwe producten dan ook niet alleen op de func-

de bestaande 50 tot 150 W PH-

tionaliteit maar ook op de kosten, eenvoud van montage, eenvoud van instellen en een hoge mate van flexibiliteit waarmee het product voor (veel) meer toepassingen inzetbaar is. Een goed voorbeeld hiervan is de DRVS draaicilinder. Een eenvoudige, lichtgewicht en compacte draaicilin-

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en

der die zich concentreert op de kern: nauwkeurig en betrouwbaar draai-

integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision

bewegingen realiseren tegen acceptabele kosten. De draaivleugelcilinder

systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel

is beschikbaar in zes bouwgroottes voor een koppel van 0,15 tot maximaal

gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner

20 Nm (bij 6 bar). Verder is hij eenvoudig in te bouwen met een draaihoek

om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

van 90, 180 of 270° of op een willekeurige hoek in te stellen door middel

Software en support voor industriële automatisering

van de DADP-ES hoekinstelling. Dit maakt het product meer dan flexibel inzetbaar. Om een maximale nauwkeurigheid en (wederom) flexibiliteit te realiseren, is de draaicilinder te combineren met de SRBS contactloze positiesensor. Deze gesloten en volledig ingekapselde sensoren zijn eveneens een-

Robotica

voudig te monteren door ze op de voorbereide cilinder te schroeven. Daarbij is een willekeurig schakelpunt snel en makkelijk elektronisch in te

Vision

PLC

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl

038 Productnieuws

stellen door middel van de teach in functie. Het uitvoeren van tijdrovende mechanische instellingen zijn hier dus niet nodig.

Terminal voor veilige bediening Engineering, Specials, Services & System Solutions

De mobiele KeTop T200 terminal

soepel weergegeven dankzij de

van KEBA biedt de hoogste flexibi-

krachtige combinatie van Intel

liteit voor alle besturingstaken in

Atom processors en MS Windows

industriële toepassingen. De ter-

Embedded Standard 7. Voor het

minal beschikt over een ergono-

eerst kunnen standaard tools voor

mische behuizing met een brilli-

MS Windows worden gebruikt in

ant, HD-ready 10" display. Dankzij

mobiele toepassingen in indus

snelle processoren is de terminal

triële omgevingen. Het modulaire

perfect geschikt voor veeleisende

ontwerp van de KeTop T200 verge-

visualisatie en operationele toe-

makkelijkt een eenvoudige pro-

passingen. Met geïntegreerde vei-

cessor upgrade om te voldoen aan

ligheidselementen, performances

de eisen van toekomstige taken

op PC niveau en MS Windows Em-

met toenemende softwarevereis-

bedded Standard 7, kan de termi-

ten. Wijzigingen in de visualisatie,

nal een volwaardige vervanging

software of aanpassingen in het

zijn voor stationaire panelen.

concept van de machine zijn niet

Unieke features, zoals een perfor-

nodig.

mance die zich aanpast aan de applicatie en de mogelijkheid om

Voor het efficiënt gebruik van gro-

optioneel een extra toetsenbord

tere machines, zijn normaal ge-

aan de achterkant van het appa-

sproken meerdere stationaire ter-

raat te koppelen, maken de KeTop

minals op verschillende locaties

T200 een duurzaam en veelzijdige

nodig. Met de krachtige KeTop

hand-held control unit.

T200, kunnen deze stationaire panelen worden vervangen door één

De KeTop T200 is een gebruiks-

enkele mobiele terminal. Een opti-

vriendelijke, mobiele besturings

onele beugel maakt montage op

device met de kracht van een klei-

elk gewenste plek op de machine

ne IPC. Moderne, gebruikersvrien-

mogelijk, zodat het net als bij een

delijke interfaces worden snel en

vaste panel bediend kan worden.

Servo en besturings specialist

 

Servobesturingen Human Machine Interface Servomotoren Servoreductoren Industriële reductoren met servo aanbouwflens Regeneratieve regelaars Frequentieregelaars (< 1,2 MW)

  

Programmeren Paneelbouw / installatie M2M / Remote support

    

T +31(0)88 7865200 F +31(0)88 7865299 E [email protected]

New industries.indd 1

elsto.eu 10-11-2015 8:19:49

Productnieuws 039

YuMi nu ook in Nederland DE NIEUWE YUMI VAN ABB ROBOTICS IS EEN TWEEARMIGE ROBOT DIE SPECIAAL IS ONTWIKKELD OM SAMEN MET EN NAAST MENSEN TE WERKEN. BIJ HET ONTWERP EN DE BOUW VAN DE ROBOT HEBBEN DE ONTWERPERS IN HET BIJZONDER REKENING GEHOUDEN MET DE VEILIGHEID IN SITUATIES WAARIN MENSEN ZIJ AAN ZIJ MET ROBOTS WERKEN. YUMI IS NU OOK IN NEDERLAND LEVERBAAR. YuMi is uitgerust met aangepaste

komst van de collaboratieve robot.

Through Technologie, zorgt voor

processen veranderen”, zegt Pekka

sensoren die zelfs de geringste

Hij ziet de samenwerking tussen

een enorm gebruiksgemak voor de

Tiitinen, hoofd van de divisie Dis-

tegendruk voelen. Daarnaast is de

robots en mensen als een belang-

eindklant.”

crete Automation and Motion. “We

robot voorzien van geavanceerde

rijke trend voor de nabije toekomst.

kijken grijpersystemen en een

“Precies daarom kregen de nieuwe

“YuMi zal veel bestaande opvattin-

nend nieuw tijdperk in de industri-

beschermende, zachte laag om de

robots een grijswitte kleur, in plaats

gen over productie en industriële

ële automatisering.”

armen. Dankzij al deze innovaties

van het vertrouwde oranje. We wil-

hoeft de robot niet in een kooi te

len niet het signaal ‘pas op, gevaar’

worden geplaatst. De twee mecha-

geven, maar juist benadrukken dat

nische armen kunnen met objecten

mens en machine nu veilig en in

tot 500 gram per stuk werken. Ze

harmonie kunnen samenwerken.

kunnen zelfs een draad door het

De naam, afgeleid van ‘you and

oog van een naald rijgen. De nieu-

me’, benadrukt deze filosofie.”

we robots spelen in op de wensen van de consumentenelektronica-

Gebruikers van de YuMi kun-

sector, maar ze worden ook uitge-

nen profiteren van een snellere

rold naar andere marktsegmenten.

productie, een hogere kwaliteit,

YuMi is eenvoudig te installeren. De

minder vervuiling en een hoge

basisuitvoering weegt slechts 38

mate van efficiency waardoor de

kg en is voorzien van montagega-

terugverdientijd aantrekkelijk is.

ten waardoor de robot eenvoudig

Het ontwerp speelt in op de flexi-

op een werkblad te bevestigen is.

bele productie-eisen die vandaag

Kabels en elektronica zijn binnen

de dag aan productieapparatuur

de behuizing van de robot aange-

gesteld worden. “De optie om zelf

bracht waardoor vervuiling en kans

de armen van de robot te bewe-

op beschadiging tot een minimum

gen en die beweging vervolgens

beperkt zijn.

via een smartphone of tablet op te

Martin van der Have, Sales & Mar-

slaan is heel interessant”, zegt van

keting manager bij ABB Robotics

der Have. “Deze manier van pro-

Benelux, is enthousiast over de

grammeren, de zogenaamde Lead-

040 Productnieuws

staan aan het begin van een span-

Managed Profinet switch eks Engel heeft een nieuwe Ethernet switch, geschikt voor Profinet klasse B, toegevoegd aan het leveringsprogramma. De industriële Ethernet switch ondersteunt LLDP (Link Layer Discovery Protocol) en wordt daardoor door andere programmeerbare besturingen automatisch herkend ook door I/O apparaten die GSDML tabellen (General Station Description Markup Language) ondersteunen. Naast zes RJ45 poorten (10/100 Base-TX), bevat de switch ook twee

SNMP of e-mail berichten of aan een relais contact. Voor dataopslag

optische UP-Link poorten (100 Base-FX) voor Multimode of Singlemode

en software updates kan gebruik worden gemaakt van USB-stick of

glasvezelverbindingen tot 30km. Hierdoor kunnen redundante ringnet-

SD-kaart.

werk verbindingen worden gerealiseerd met een omschakeltijd van

De compacte switch, in RVS voorzien van poeder coating

minder dan 200ms.

(145x70x130mm) en geschikt voor DIN-rail montage, is uitgevoerd met een redundante voeding van 12 tot 70VDC en een werk temperatuur

De Profinet switch kan via een Profinet-controller, SNMP (Simple Net-

bereik van -40°C tot +70°C. LED's geven de status aan van de voeding

work Management Protocol) of web browser worden geconfigureerd.

en de netwerkverbindingen. De Managed Profinet Switch is DNV gecer-

Gediagnosticeerde alarmmeldingen kunnen worden gekoppeld aan

tificeerd (Det Norske Veritas).

Verwacht u iets speciaals?

Bez

oek ons sta o nd 128 p

Pasklare oplossingen van uw Systems partner voor de meest gecompliceerde verbindingstechnologie Sinds enkele decennia worden alle ervaringen binnen Lapp Benelux B.V. gebundeld in de afdeling Systems. Hier wordt alle kennis en ervaring op het gebied van kabels, connectoren, wartels en toebehoren samengevoegd. Een groot voordeel voor u, omdat Systems een totaalpakket kan aanbieden. Uw industrie, onze expertise

Lapp Benelux B.V. | www.lappbenelux.com | Tel. +31 (0)40 228 50 00 | Fax. +31 (0)40 228 50 10

Productnieuws 041

Column Yolande Kolstee

Treinverbinding Wat krijg je dan te horen als je vertelt dat je naar een conferentie over de

heid! We waren inmiddels bijna bij Leiden waar ik over moest stappen

impact van robotisering bent gegaan? De mevrouw in de trein vroeg het

en ik zag in dat ik dit cultuurverschil, of misschien moet ik zeggen deze

eigenlijk niet zo expliciet, ze vroeg of ik een leuke dag gehad had. Dat

kennisachterstand, niet zomaar even kon wegpoetsen.

was eigenlijk erg aardig, want het gebeurt maar wat vaak dat je met je

Op dat moment ging haar telefoon. Zoals zoveel ouderen wist ze daar

medereizigers helemaal geen woord wisselt - of hoog uit: Pardon, mag

prima, zij het langzamer dan jongeren, mee om te gaan. Ja, ja, OK. OK. Ja.

ik er even langs? Maar ik was eigenlijk zo blij verrast door haar vraag dat

OK. Ja ja. OK. Ik kom eraan. Dag hoor. Daaag.

ik mezelf hoorde zeggen: ik heb een hele boeiende en vermoeiende dag gehad. Ik was op een conferentie in Amsterdam. Over robotisering.

Bent u blij met uw telefoon, vroeg ik. Jazeker, zei ze. Heel blij! Ik kan nu ook sms-sen en ik krijg af en toe een berichtje van mijn kinderen. Zo leuk!

Nou zeg, zei de mevrouw, wat is dat nou? Waarom gaat u daar naartoe?

Dus al die techniek heeft ook voordelen, vindt u? Ja, dat is ook weer waar.

Wat kan u al dat technische gedoe toch interesseren? En voor ik het wist,

Maar een robot verstopt in een speelgoedbeestje voor ouderen… ik weet

zat ik mezelf te verantwoorden en robotisering te verdedigen - terwijl

het niet hoor. Ik hoop dat ik niet zo oud word dat ik zoiets nodig heb om

ik dat helemaal niet van plan was en ik zelf ook wel enige bedenkingen

me minder eenzaam te voelen.

heb. Ik probeerde snel iets ‘leuks’ te bedenken dat haar milder zou kun-

Mevrouw, zei ik, ik moet er nu uit, maar zolang u gesprekken aanknoopt

nen stemmen of in ieder geval geïnteresseerd. Ik kwam met een leuk

met vreemden in de trein heeft u tenminste ook gewoon contact. Dank

voorbeeld: de Paro knuffel voor demente ouderen, die reageert op het

u wel, ik vond het leuk! Yolande Kolstee is verbonden aan de Koninklijke Academie van Beelden-

‘Het is toch in- en in treurig dat we die mensen afschepen met een nep-knuffelzeehondje!’

de Kunsten. Tot en met 2014 Lector innovatieve visualisatie-technieken en hoofd van het ARLab, een samenwerking met de TU Delft op het gebied van Augmented Reality, neemt ze nu de pen ter hand. Op eigenzinnige wijze vertelt ze over innovatie en duurzaamheid aan de hand van waargebeurde robotverhalen.

strelen van de oma. Dat had ik beter niet kunnen doen, want dat lokte een hoop kritiek uit: ‘het is toch in- en in treurig dat we die mensen afschepen met een nep-knuffelzeehondje!’ Ik vertelde dat mensen het gewoon leuk vonden, dat ze er actiever van werden en blijer. Ja maar toch, wierp ze tegen, ze zorgen voor werkloos-

042 Robotisering

Unbeatable Control,

Precision and Flexibility

Lowering cost, increasing productivity and shortening design times are just some of the challenges industrial engineers face. The graphical system design approach combines productive software and reconfigurable I/O (RIO) hardware to help you meet these challenges. This off-the-shelf platform, customisable to solve any control and monitoring application, integrates motion, vision and I/O with a single software development environment to build complex industrial systems faster.

NI LabVIEW system design software offers flexibility through FPGA programming, simplifies code reuse and helps you program the way you think–graphically.

>> Accelerate your productivity at ni.com/industrial-control-platform

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 ACWoerden Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 ■ Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht ©2015 National Instruments. All rights reserved. LabVIEW, National Instruments, NI, and ni.com are trademarks of National Instruments. Other product and company names listed are trademarks or trade names of their respective companies. 23182

043

new new INDUSTRIES INDUSTRIES

De beurs vol innovaties van hier en nu. Een podium, waar automatisering van de proces- en productieketens centraal staan.

FIT FOR THE

FUTURE! EVENEMENTENHAL

8|9|10

10.00 - 18.00

12

044

2 015

GORINCHEM

ENGINEERING materials

ENGINEERING materials

Gelijktijdig vindt Engineering Materials plaats, waar engineers en materiaal-leveranciers de laatste product-, projecten toepassingsinformatie uitwisselen.

U BENT ER TOCH OOK BIJ? MEER WETEN?

Ga naar www.evenementenhal.nl/ newindustries [email protected] Tel: +31 (0) 183 680 680

VISION. & ROBOTICS Op de bovenste helft van het schaakbord. De impact van Moore en kinderlogica. Robot metselt huis in twee dagen

Recommend Documents