Visievormende Studiedag 24-05-2012
Naar een ICT competentieprofiel voor de leerkracht en lerarenopleider van de toekomst. Bouwstenen voor een ICT visie en beleidsplan voor de lerarenopleiding.
1
Inhoudstafel Inhoudsopgave
Inhoudstafel ............................................................................................................ 2 Doelstellingen van deze studiedag .............................................................................. 3 Bronnen en aanvullingen: .......................................................................................... 3 Agenda ................................................................................................................... 4 ALGEMENE PROJECTVOORSTELLING ........................................................................... 6 1. Algemeen project kader .................................................................................... 6 2. “Context” & vraag ............................................................................................ 7 3. Projectoverzicht, kenmerken en fasering ............................................................. 8 DEEL 1: VISIE .......................................................................................................... 9 1. Strategische doelstelling (voorstel 1) .................................................................. 9 2. Bronnen voor de strategische doelstelling ........................................................... 9 2.1. Wettelijke kaders: ICT-eindtermen en ontwikkelingsdoelen / Vakoverschrijdende eindtermen S.O / Basiscompetenties leerkrachten ................................................... 9 2.2 Vlaamse ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders (VELOV 2012) ..................... 11 2.3 .Andere inspiratiebronnen en schema’s .......................................................... 12 3
Opleidingsoverstijgend overleg betreffende de strategische doelstelling ................ 15
4. Effectiviteit ICT .............................................................................................. 16 5
Van visie naar de praktijk................................................................................ 17
DEEL 2: Bouwstenen voor een ICT-beleid ................................................................. 18 1. Inleiding: Bouwstenen voor een ICT-beleid........................................................ 18 2. Bouwsteen: Congruent ICT gebruik in het didactisch handelen ............................. 19 3. Bouwsteen: Infrastructuur .............................................................................. 19 4. Bouwsteen: Deskundigheid (versie 21/05/2012) ................................................ 20 4.1 . Waarom een ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders ? ........................... 20 4.2. Strategische doelstelling voor de lerarenopleiding........................................... 21 4.3 Opbouw van het ICT competentieprofiel ......................................................... 21 4.4. ICT competenties voor de aanstaande? leraar ................................................ 22 4.5. Veronderstelde ICT-competenties van lerarenopleiders ................................... 23 ICT als doel op zich (Algemene ICT-vaardigheden): ............................................. 23 En nu verder? ........................................................................................................ 24
2
Situering & Dankwoord Deze bundel heeft als doel om tijdens de studiedag gemakkelijk te kunnen verwijzen. De begeleidende site ictcompetent.be zal alle verwijzingen bevatten en documenten. We danken iedereen reeds die in dit project bijdroeg, de stuurgroep, de opleidingsdirecteurs of verantwoordelijken en medewerkers. Bijzonder veel dank gaat uit naar de leden van de expertengroep die op een constructieve wijze het denkproces stimuleerden. We noemen ze graag bij naam. Danny De Vriendt, Els Michiels, Joke De Bruyne, Gil Jonckheere, Ilse Coucke, Johan Martens, Tammy Schellens , Lut De Jaegher, Simon De Broey, Nikolaas Arts, Jo Tondeur, Geert Kraeye, Bram Bruggeman. We wensen u een visieversterkende studiedag toe. Nancy Verliefde Luk Vanlanduyt
Doelstellingen van deze studiedag DOELEN VAN DE STUDIEDAG 1. Definiëren van een gedragen strategische doelstelling omtrent ICT in de lerarenopleiding. 2. Aftoetsen van de minimale ICT competenties voor een aanstaande leraar en de lerarenopleider aan de strategische ICT doelstelling. 3. Verkrijgen van concrete inzichten over de bouwstenen van het ICT beleidsplan van de eigen lerarenopleiding en hoe men die verder vorm kan geven. 4. Beoordelen of de huidige ICT-inzet in overeenstemming is met de didactische visie van de lerarenopleiding
Bronnen en aanvullingen: Bronnen en aanvullingen: zie ictcompetent.be (vanaf 1 juni)
3
Agenda
9u00 Onthaal ____________
ALGEMENE PROJECTVOORSTELLING _____________
9u30-9u55: Welkom + Projectvoorstelling (plenair) Welkomstwoord: i.o. Prof. Dr. Norbert Fraeyman: Mevr. Söhret Yildirim _______________________
DEEL 1: VISIE _____________________
9u55-10u45 : Naar een visie omtrent ICT in de lerarenopleiding 10u45-11u00: Pauze 11u00-11u15: Effectiviteit van ICT als moeilijk punt? Plenair: Presentatie Maartje De Reus, Kennisnet
11u15-12u15: Van visie naar de concrete realiteit Verweg, Singapore Dichtbij: Presentatie Piet Coens, Frisse praktijk(kijk) op ICT: Dichtbij op school Vragen – feedback - afronding
______ LUNCH + CASES (snuffel & experimenteersessie) _________________
12u15-13u15: Lunch Tijdens de lunch kan men enkele initiatieven bekijken en zelf de laagdrempeligheid van enkele ICT-toepassingen uitproberen.
4
_____________ DEEL 2: Bouwstenen voor een ICT-beleid
_________
13u15-16u10 : Van visie naar bouwstenen voor een ICTbeleid a) Bouwstenen voor een ICT-beleid: Inleiding b) Bouwsteen 1: Didactische visie op ICT in onderwijs - “didactiek in balans”, Kennisnet, Video - Intervisie c) Bouwsteen 2: Infrastructuur: 3 best practices
14u30-14u50: Pauze d) Bouwsteen 3: deskundigheid - Minimale ICT-competenties leraar en lerarenopleider:ENW AUGent - Bespreking basiscompetentieprofiel per opleiding - Plenaire voting
___ DEEL 3: Voorstellen voor verdere implementatie en afronding ____
16u10-16u30: Verdere implementatie en afronding
5
ALGEMENE PROJECTVOORSTELLING
1. Algemeen project kader
DOCENT / LECTOR
“Met ICT krachtige leeromgeving aanbieden Aanstaande leraar / Leraar in opleiding
Leraar
De ICT-eindtermen realiseren ism het schoolteam
Leerling ICT eindtermen / ontwikkelingsdoelen 21st Century Skills …
6
2. “Context” & vraag Vraag: Professionalisering van de lerarenopleider: op vlak van ICT: een noodzaak? 15 jaar geleden hadden we nauwelijks Internet, nu is dit bijna evident: leerlingen zijn echte “digital natives” of niet? Resultaten uit apestaartjaren.be (2012) Op een doordeweekse dag kijken jongeren gemiddeld twee uur televisie. Ze gamen gemiddeld een uur, surfen twee uur, versturen 71 sms'jes en telefoneren twee keer. De computer verdringt de televisie op de kamer om video te kijken. Het bezit van mp3-spelers daalt van 85 procent in 2010 naar 61 procent vandaag, omdat smartphones die functie overnemen.
Alle leerkrachten en lerarenopleiders die ouder zijn dan 35j hebben ICT zelfstandig of via opleidingen moeten ontdekken ELO’s zijn sinds 2002 beginnen opduiken… Wie ouder is dan 28j heeft nooit een ELO als leerling gebruikt. Pas in 2030 zullen we kunnen stellen dat de meeste leerkrachten zelf een ELO gebruikt hebben toen ze puber waren…
7
3. Projectoverzicht, kenmerken en fasering Fase 1: Inventarisatiefase Kenmerken: eigenaarschap – weerstand – metingen –duurzaamheid 1/10/2011 – 15/1/2012 ACTIEPUNTEN
EXPERTENGROEP
OUTPUT
- Literatuuronderzoek - Contact met alle opleidingen (12-tal meetings) - Contact met Nederland
07-11-2011: Planning + eerste inventarisatie 20-12-2011: ICT in de lerarenopleiding (voorstelling van elke
Wiki met uitgebreid overzicht ICT-competentieprofielen Primair voorstel ICT Competenties
ACTIEPUNTEN:
EXPERTENGROEP
OUTPUT
- Verder Literatuuronderzoek - Contact met andere ENW ( ICT-competenties instromende leerkrachten) - Prototype en aftoetsing ontwerp ICT-competentieprofiel
07-02-2012: Voorstel ICTcompetentieprofiel 22-03-2012: Voorstel 2 ICTcompetentieprofiel 10-05-2012: Studiedag + Verder?
- Potentieel ICTCompetentieprofiel- Afgetoetst aan experten / resonantiegroep - Opleidingen mee betrekken door visie omtrent ICT te laten formuleren - Bouwstenen voor een ICT-
Fase 2: Aftoetsen en opbouwen 15/1/2012 – 15/09/2012 Fase 2a: Aftoetsen (15/1/2012-30/5/2012)
Visievormende Studiedag 24 mei
Fase 2b: Opbouwen (1/6/2012-15/9/2012) ACTIEPUNTEN:
1. Workshops ICT visie: leerlijn – didactisch handelen beleidsplan
EXPERTENGROEP//
OUTPUT
//-06-2012: Studiedagfeedback Vervolgtraject
Tools om visie omtrent ICT in eigen opleiding te bespreken en implementatie na te zien
2. Sessiereeks: ICT & didactiek voor startende lectoren…?
Fase 3: Implementatiefase 15/9/2012-31/12/2013 ACTIEPUNTEN (onder voorbehoud): Met één CVO pilootworkshop: Ontwikkelde visie toepassen in opleiding (curriculum, infrastructuur, opleiding) Voorbereiding Train the Trainers: voor verdere implementatie in de opleidingen
8
DEEL 1: VISIE 1. Strategische doelstelling (voorstel 1) “De lerarenopleiding draagt ertoe bij dat de aanstaande leraar ICT op een creatieve en duurzame manier kan inzetten als middel om een effectief, efficiënt en leerling- en leefwereldgericht onderwijs te bieden en zo bijdraagt tot het vormen van leerlingen die informatievaardig en mediawijs zijn en flexibel, creatief, adequaat en zelfredzaam met (nieuwe) technologieën kunnen omgaan”
2. Bronnen voor de strategische doelstelling 2.1.
Wettelijke kaders: ICT-eindtermen en ontwikkelingsdoelen / Vakoverschrijdende eindtermen S.O / Basiscompetenties leerkrachten
2.1.1 ICT-eindtermen (lager + *1ste graad secundair) onderwijs/ ontwikkelingsdoelen kleuteronderwijs en Buitengewoon Basisonderwijs type 1 1. hebben een positieve houding tegenover ict en zijn bereid ict te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. 2. gebruiken ict op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. 3. kunnen zelfstandig oefenen in een door ict ondersteunde leeromgeving. 4. kunnen zelfstandig leren in een door ict ondersteunde leeromgeving. 5. kunnen ict gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. 6. kunnen met behulp van ict digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. 7. kunnen ict gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. 8. kunnen ict gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. 9. kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ict-toepassingen * 10. zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ict-gebruik.*
9
Meer toelichting – visie op: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/eerstegraad/vakoverschrijdend/a-en-b-stroom/ict-b-stroom/uitgangspunten.htm
Maatregelen & beleidsnota om ICT-eindtermen te realiseren (2007-2009): http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/beleidsplanICT2007-2009.pdf
2.1.2 Secundair onderwijs: vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen: (creativiteit) 2 kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren; 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; (mediawijsheid) 14 gaan alert om met media; 15 participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte; (zelfredzaamheid) 24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken;
+ bij context Lichamelijk gezondheid en veiligheid: nemen een ergonomische en gevarieerde sta-, zit-, werk- en tilhouding aan;
Zie: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/vakoverschrijdend/index.htm
2.1.3Wat vanaf de 2de graad secundair onderwijs? Er worden geen ICT-eindtermen geformuleerd vanaf de 2de graad secundair onderwijs. Binnen de leerplannen worden er wel ICT-competenties geformuleerd binnen de specifieke vakgebieden.
2.1.3 Basiscompetenties voor de leraar Functioneel geheel: de leraar als begeleider van leer-en ontwikkelingsprocessen “1.7.3: ICT-functioneel integreren bij het ontwerpen van een krachtige leeromgeving” (BaO, SO) “1.7.4 de leerinhouden inbedden in authentieke situaties, die voor de betrokken leerlingen betekenisvol zijn én die representatief zijn voor nieuwe contexten waarin kennis en vaardigheden kunnen worden toegepast;” Functioneel geheel: leraar als expert “3.1. De leerkracht beheerst de basiskennis van de leerinhouden, waaronder ten minste de ontwikkelingsdoelen en eindtermen, en hij kan recente ontwikkelingen over inhouden en vaardigheden uit de leergebieden Frans (…) en de leergebiedoverschrijdende thema’s Leren Leren, Sociale vaardigheden en Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) volgen)”
10
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/lerarenopleiding/documenten/Basiscompetenties_2007.pdf
Interessant is de toelichting bij deze tekst: http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/334.pdf
“Krachtige leeromgeving” De lerarenopleidingen trainen de studenten om vaardig te worden in het ontwerpen van krachtige, stimulerende leeromgevingen. Dat zijn onderwijsleersituaties of contexten waarbij de kandidaatleraren door middel van adequate leerinhouden, leermiddelen en didactische werkvormen ondersteuning geven bij het actief, zelfgestuurd leren van de leerling. Een krachtige leeromgeving wordt gekenmerkt door nadruk op actieve, leerlinggestuurde werkvormen gericht op onderzoekend, probleemoplossend gedrag en samenwerkend leren, zinvolle contexten voor de leerinhouden, individualiserende leermiddelen en gepaste groeperingsvormen. Betrokkenheid van de leerlingen staat centraal. Ook het expliciteren van de doelstellingen aan de leerlingen is een belangrijke voorwaarde opdat de leerlingen de zinvolheid van het leeraanbod zouden inzien. (p.22)
2.1.4. Conceptnota mediawijsheid (4 mei 2012)
http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/conceptnota-mediawijsheid.pdf
2.2 Vlaamse ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders (VELOV 2012)
11
2.3 .Andere inspiratiebronnen en schema’s 2.3.1.Bekwaamheidseisen ICT-Nederland Kerntaken 2012 B1: De leraar integreert ict hulpmiddelen in zijn onderwijs. Hij laat zijn leerlingen leren m.b.v. ict hulpmiddelen op zodanige wijze dat zij beter presteren dan bij gebruik van andere hulpmiddelen. Hij is daarbij in staat om: a. de verbinding te leggen tussen leerdoelen en ict hulpmiddelen b. uit te leggen welke meerwaarde ict heeft in het uitvoeren van zijn taak
B2 De leraar maakt gebruik van aan de schoolcontext gebonden ICT systemen voor het communiceren met leerlingen, ouders en collega’s en voor het verantwoorden van zijn eigen handelen. Hij is daarbij in staat om: a. administratieve zaken digitaal vast te leggen en te beheren b. digitaal te communiceren B3: De leraar onderhoudt en ontwikkelt zijn eigen bekwaamheid met behulp van ict door: a. Relevante digitale bronnen en platforms te vinden en te raadplegen b. informatie en ervaringen via digitale pltaforms uit te wisselen
2.3.2. UNESCO 21ste eeuwse skills
Competenties voor leren en innovatie SK1 Kritisch denken en probleemoplossend vermogen SK2 Communicatie en samenwerking SK3 Creati viteit en innovatie Burgerschaps- en beroepscompetenties SK4 Vakmanschap SK5 Productiviteit en resultaatgerichtheid SK6 Flexibiliteit en aanpasbaarheid SK7 Initiatief en zelfsturing SK8 Sociale en interculturele vaardigheden SK9 Verantwoordelijkheid en leiderschap Digitale geletterdheid SK10 Informatiegeletterdheid SK11 Mediageletterdheid SK12 ICT-geletterdheid
12
2.3.3 I1 I2 I3 I4 I5
• • • • •
ISTE.net (2008) – VS & Canada
Faciliteren en inspireren bij leren en creativiteit van studenten; Ontwerpen en ontwikkelen van leerervaringen en toetsing m.b.t. het digitale tijdperk; Modelfunctie voor werk en leren volgens het digitale tijdperk; Promoten en modelfunctie voor digitaal burgerschap en verantwoordelijkheid; Professionele groei en leiderschap.
2.3.4
UK Teach There 2008 (British Council) (!! Uitgebreider dan ICT)
Technische vaardigheden T1: Classroom management T2 Course and lesson planning T3 Subject Knowledge T4 Understanding your learners T5 Learning technologies (T51: Set up classroom T52: Manage the IWB T53 Manage computers in class T54 Exploit Learning Technology Ressources T55 Create lesson materials T56 Troubleshooting – interessant is de warning signs and Positive indicators (p. 11) Behavioural Competencies T6 Team working T7 Customer Service Orientation T8 Flexibility
2.3.5 Kennisbasis ICT 1. Attitude ICT en onderwijs is aan veranderingen onderhevig. De leraar heeft een professionele beroepshouding (zelfreflectie, initiatief en leiderschap) ten aanzien van ict en onderwijs. 2. Instrumentele vaardigheden De leraar beschikt over voldoende instrumentele vaardigheden (lees: knoppenvaardigheid) om ict in het onderwijs te kunnen inzetten zowel in de lessituaties als in de onderwijsorganisatie. 3. Informatievaardigheden De leraar is mediawijs en informatievaardig en kan dit ook overbrengen op de leerlingen. 4. Algemene didactiek De leraar maakt – in onderwijssituaties/-activiteiten die daarvoor geschikt zijn –gebruik van ict. De leraar combineert digitale leermiddelen met niet-digitale leermiddelen (Blended Learning), daar waar deze combinatie doelmatig en/of doeltreffend is. Presenteren De leraar kan digitaal materiaal integreren in zijn/haar presentaties en instructies en kan daarbij diverse hardware inzetten. Samenwerken en communiceren De leraar kent verschillende vormen van (a)synchrone, digitale communicatiemiddelen en kan deze toepassen in zijn/haar onderwijs. Daarnaast kan de leraar samenwerking tussen leerlingen faciliteren door gebruik te maken van ict. En ict inzetten in de communicatie met collega’s. Individueel werken De leraar kan het individueel werken van leerlingen ondersteunen met ict. Begeleiden en evalueren De leraar kan ict inzetten bij het begeleiden en evalueren van leerlingen. De leraar is hierbij in staat om door de inzet van ict zicht te krijgen op het leerproces en de voortgang van de leerling. Toetsen De leraar kan een eenvoudige digitale toets ontwikkelen/samenstellen, afnemen en evalueren. 5. Arrangeren en ontwikkelen De leraar kan ict gebruiken voor het arrangeren en/of het ontwikkelen van digitaal leermateriaal.
13
2.3.6 Digivaardig en digibewust Het programma Digivaardig & Digibewust was de afgelopen tweeënhalf jaar gericht op het deel van de piramide onder de stippellijn. Vanaf 2012 zal ook de top van de piramide onderdeel uit maken van het programma. Die top wordt in Nederland geduid met e-Skills. Het gaat hier om vaardigheden voor professionals in alle beroepsgroepen die op hun werk moeten kunnen omgaan met allerlei ICT-systemen (in Europa de e-business skills genoemd of e-Leadership skills). In de punt van de piramide zitten de ICT-professionals, werkzaam in de ICT-industrie of in andere sectoren. Zij hebben vaardigheden nodig (in Europa de ICT practitionar skills genoemd) om nieuwe hoogwaardige systemen voor organisaties te ontwikkelen en te onderhouden. Ook hier speelt digitale veiligheid een rol, maar dan op het niveau van het beveiligen van de ICT-systemen: e-Security.
Volledig overzicht en bronnen op www.ictcompetent.be
14
3 Opleidingsoverstijgend overleg betreffende de strategische doelstelling UITGEBREIDE VERSIE 1: “De lerarenopleiding draagt ertoe bij dat de aanstaande leraar -
ICT op een creatieve en duurzame manier kan inzetten als middel om een effectief, efficiënt en leerling- en leefwereldgericht onderwijs te bieden en zo bijdraagt tot het vormen van leerlingen die informatievaardig en mediawijs zijn en flexibel, creatief, adequaat en zelfredzaam met (nieuwe) technologieën kunnen omgaan”
Voting 1 3. Leerling, Leefwereldgericht vervangen door motiverend? JA / NEEN GROEP A = 2 +3 GROEP B = 3+4 4. Effectief, efficiënt … vervangen door krachtige leeromgeving? JA / NEEN 5. En zo (nastreven middels integratie) vervangen door en (zo) (opleiden en toetsen) JA / NEEN 6. Informatievaardig en mediawijs, adequaat, creatief… zijn vervangen door: ict-vaardig en mediawijs
VERKORTE VERSIE 2: De lerarenopleiding leidt de aanstaande leraar op: -
om ICT op een creatieve, duurzame, inspirerende manier in te zetten voor het creëren van een krachtige leeromgeving en leerlingen te vormen die ict-vaardig en mediawijs (nieuwe) technologieën kunnen aanwenden
Voting 2 Kies voor VERSIE 1 VERSIE 2 Geen van beiden is goed
15
4. Effectiviteit ICT Helpt ICT om beter te leren en wat toont het onderzoek daarover? Maartje De Reus, Kennisnet Nederland. Kennisnet bracht reeds enkele bundels uit omtrent deze thema’s.
16
http://onderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken-totaal/overzicht
http://www.slideshare.net/Bludeking/didactiek-in-balans-sd6okt09
5 Van visie naar de praktijk 1. Verweg, Singapore (video met voting):
http://www.edutopia.org/education-everywhere-international-singapore-video#.T4gnptuZpgs.wordpress
When Singapore gained its independence in 1965, most of its population of two million people were unskilled and illiterate. The government invested in education, and by the early 1970s, all children had access to lower secondary education. In 2009, the first year Singapore participated in the Programme for International Student Assessment (PISA) tests, they placed near the top for all tested subjects: fifth for reading, second for mathematics, and fourth for science. See all 2009 PISA scores. Teaching is a highly-respected and well-compensated profession in Singapore. All teachers are trained at the country's National Institute of Education (NIE). All new teachers are paired with experienced teachers for mentoring, and peer feedback is built into the schedule. Teachers are entitled to 100 low or no-cost hours of professional development each year. There are approximately 522,000 students attending about 350 schools in Singapore's education system. Class sizes are large, especially at the secondary level, averaging 36 students per class.
2. Dichtbij: Presentatie Piet Coens, Frisse praktijk(kijk) op ICT: Dichtbij op school
3. Vragen en Feedback 4. Afronding: Balans mogelijkheden en beperkingen
17
DEEL 2: Bouwstenen voor een ICT-beleid 1.Inleiding: Bouwstenen voor een ICT-beleid In Nederland wordt gebruik gemaakt van Vier in Balans. Zie vierinbalans.nl
We willen vanuit een lerarenopleiding de bouwstenen anders situeren: Centraal is de visie & leiderschap. Die bepaalt hoe de kleur van ICT in de lerarenopleiding overkomt. Is er geen visie of leiderschap, dan spelen de bouwstenen een eigen spel.
18
Visie & Leiderschap
Vanuit een bepaalde visie kan men echter een heel eigen licht laten schijnen waardoor de bouwstenen een eigen kleur krijgen. Wie een duurzaam ICT-beleid wil zal eigen accenten leggen in infrastructuur, curriculum etc.. Een opleiding die zelfredzaamheid, creativiteit of flexibiliteit centraal wil stellen zal de bouwstenen anders inkleuren.
2.Bouwsteen: Congruent ICT gebruik in het didactisch handelen De docent / lector heeft een voorbeeld rol. Hoe we dus in de lerarenopleiding omgaan met ICT heeft een behoorlijke impact hoe toekomstige leerkrachten ermee omgaan.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=15zjHXLNO9I
Kennisoverdracht (docentgestuurd) Eenrichtingsverkeer - videoconferencing Digibord om te tonen PPT / Documenten op ELO Leerpad met gesloten vragen Screencast om software te tonen Online oefeningen (met gesloten vragen) PDF
3.
Kennisconstructie (leerlinggericht) Videoconferencing – met mogelijkheid tot uitwisseling Mindmapping Wiki op ELO Forum / chat op ELO Twitter Votingsystemen Enquête Screencast waarbij een leerling / Student zelf iets uitlegt Podcast, pencast waarbij iemand iets uitlegt of reflecteert op bestaande stelling Digibord gebruiken om te mindmappen
Bouwsteen: Infrastructuur
Voorbeelden van hoe specifieke ICT-infrastructuur en toepassingen ingezet (kunnen) worden
19
4.
Bouwsteen: Deskundigheid (versie 21/05/2012)
4.1 . Waarom een ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders ?
Waarom zouden lerarenopleiders ICT competenter moeten zijn ? Zijn de leraren die we opleiden dan niet ICT competent genoeg ? Is het vormen van ICT competente aanstaande leraren niet gewoon een zaak van onze informatica afdeling, of het media-vak ? Het aanleren van ICT competenties in een apart vak zou kunnen volstaan als het bij ICT competenties uitsluitend zou gaan om instrumentele basisvaardigheden, zoals het kunnen gebruiken van ‘office’ programma’s bijvoorbeeld. Het leraarschap vergt echter ook een didactisch gebruik van ICT, waarbij ICT als middel ingezet wordt om een krachtigere leeromgeving te creëren. De lerarenopleidingen zien dit in en hun ICT leerlijn evolueert steeds meer van het accent op instrumentele basisvaardigheden naar een krachtig didactisch gebruik van ICT. Om dit te verwezenlijken beseft men meer en meer dat elke lerarenopleider daar minstens een voorbeeldrol heeft in te vervullen. De lerarenopleider is zelf in eerste instantie ook leraar en dient op zijn minst de competenties die van zijn studenten verwacht worden, zelf ook te modelleren. Net zoals bij andere vakoverschrijdende vaardigheden (zoals taalvaardigheid) is integratie van ICT in heel de opleiding en niet alleen in één vak belangrijk. We willen met het ICT competentieprofiel voor lerarenopleiders een handvat bieden aan lerarenopleidingen om de nodige competenties van hun lerarenopleiders voor het opnemen van een gezamenlijke verantwoordelijkheid in het vormen van ICT competente leerkrachten, te kunnen realiseren. Men kan a.d.h.v. het profiel de huidige en de wenselijke ICT competenties in kaart brengen, op die manier de prioriteiten voor professionalisering bepalen. Dit kan zowel in team als individueel gebruikt? worden, uitmondend in persoonlijke ontwikkelingsplannen of teamgerichte ontwikkelingsplannen. Tevens voor het ruimer personeelsbeleid, bijvoorbeeld voor aanwerving en samenstelling van teams, kan het profiel een leidraad bieden.
20
4.2. Strategische doelstelling voor de lerarenopleiding
De lerarenopleiding levert “een substantiële bijdrage” aan de ontwikkeling van studenten tot ICT competente leraren. Strategische doelstelling “De lerarenopleiding draagt ertoe bij dat de aanstaande leraar ICT op een creatieve en duurzame manier kan inzetten als middel om een effectief, efficiënt en leerling- en leefwereldgericht onderwijs te bieden en zo bijdraagt tot het vormen van leerlingen die informatievaardig en mediawijs zijn en flexibel, creatief, adequaat en zelfredzaam met (nieuwe) technologieën kunnen omgaan”
4.3 Opbouw van het ICT competentieprofiel Wat zijn dan die ICT competenties waartoe we aanstaande leraren (student-leraren, cursist-leraren) moeten opleiden en een voorbeeldrol moeten vervullen? Er is jammer genoeg in Vlaanderen nog geen ICT competentieprofiel voor leraren geformuleerd. Er zijn wel ICT eindtermen geformuleerd voor het basisonderwijs en de eerste graad secundair onderwijs, en ook ICT ontwikkelingsdoelen voor het kleuteronderwijs. Er wordt van een leerkracht verwacht in samenwerking met het schoolteam zijn bijdrage te kunnen leveren aan het ICT-competent vormen van leerlingen. We noemen dit de component van “ICT als doel op zich”: het doel is de ICT-eindtermen in het lager en secundair onderwijs te realiseren (bij voorkeur op een geïntegreerde wijze). Verder onderscheiden we ICT als middel ter ondersteuning van de didactiek, alsook ICT ter ondersteuning van het pedagogisch handelen, de vakdeskundigheid, het administratief-communicatief handelen als lid van de organisatie en de eigen professionalisering. Herken hierin de typefuncties van het Vlaams decretaal bepaald basiscompetentieprofiel van de leerkracht. We lieten ons ook inspireren door de Kennisbasis voor leraren van Nederland. We hebben om een beter zicht te kunnen krijgen op de nodige ICT competenties van de lerarenopleider eerst die van de leerkracht in kaart gebracht. Ons uitgangspunt is dat de lerarenopleider dan minstens deze ICT competenties bezit en daarbovenop de student/cursist-leraar kan begeleiden om de vertaalslag te kunnen maken naar het niveau van de doelgroep waaraan de aanstaande leerkracht zal lesgeven. Behalve een voorbeeldrol heeft de lerarenopleider ook nog een aanleerfunctie, die kan variëren van signaleren van tekortkomingen bij studenten, het expliciet instrueren van ICT vaardigheden, het evalueren van ICT competenties bij ingediende werken of geobserveerde stagelessen, … We plaatsen deze reeks van competenties conform het Vlaamse ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders (VELOV 2012) onder de categorie ICT en “opleidingsdidactiek”. Een lerarenopleider kan dus aanleren hoe je als aanstaande leraar leerlingen efficiënt leert opzoeken.
21
4.4. ICT competenties voor de aanstaande? leraar ICT als doel op zich Een leraar heeft een positieve en evenwichtige houding ten aanzien van ICT en kan zelf ICT gebruiken op een veilige, ergonomische, duurzame, adequate, doelmatige, flexibele en creatieve wijze en dit ook aanleren aan leerlingen (in team). De leraar is daarbij vertrouwd met basisvaardigheden inzake ICT. De leerkracht beheerst de basiskennis van de ICT ontwikkelingsdoelen en eindtermen.
ICT en de eigen DIDACTIEK: Een leraar kan op een doelmatige, leerlinggerichte en didactische manier ICT-leermiddelen of toepassingen selecteren, inzetten en die eventueel zelf ontwerpen om een didactische meerwaarde te realiseren.
ICT en het eigen VAK Een leraar kan (recente) ICT-toepassingen die eigen zijn aan zijn vak technisch, didactisch en vakinhoudelijk volgen, evalueren en inzetten.
ICT en het PEDAGOGISCH handelen De leraar is vertrouwd met de digitale leefwereld en kan leerlingen begeleiden en aanleren hoe ze ICT-(communicatie) middelen adequaat kunnen kiezen en gebruiken zodat dit verrijkend is voor de leerling, zijn sociale omgeving en de maatschappij.
ICT in de organisatie (ADMINISTRATIEF-communicatief) Een leraar kan (schoolspecifieke) ICT toepassingen inzetten bij de rapportering en communicatie t.a.v. leerlingen, collega's, directie, ouders en externen om zo de administratie en organisatie van het schoolgebeuren efficiënt te laten verlopen.
ICT en de EIGEN PROFESSIONALISERING Een leraar kan ICT gebruiken om de eigen bekwaamheid te versterken door onder meer relevante bronnen te kunnen raadplegen, op te volgen en informatie en ervaringen uit te wisselen via digitale platforms. De leraar professionaliseert zichzelf op het vlak van ICT-competenties (vb. indicator: jaarlijks bereid zijn om 2 nieuwe technologieën aan te leren en toe te passen in de lespraktijk).
22
4.5. Veronderstelde ICT-competenties van lerarenopleiders ICT als doel op zich (Algemene ICT-vaardigheden): Basisbeheer eigen pc, toestellen aansluiten, antivirus en back-up Efficiënt en professioneel teksten en rekenbladen kunnen gebruiken voor rapportages communiceren volgens bepaalde etiquette informatie kunnen opzoeken, verwerken, ordenen en delen Duurzaam, ergonomisch, veilig, doelmatig kunnen werken met ICT
ICT in de eigen didactiek toepassen en de transfer maken naar de aanstaande leraren Bereid zijn om (nieuwe) technologieën –die een meerwaarde bieden voor het didactisch proces- te leren kennen en toe te passen. Zicht hebben op (nieuwe) technologieën om kennisoverdracht (vbn: ppt, prezi, digibord) en kennisconstructie (vb. wiki) met ICT middelen sterker te laten verlopen en deze inzetten in het eigen didactisch handelen. ICT-toepassingen om informatie te presenteren, in te oefenen en om samen te leren, kunnen selecteren , didactisch doelmatig inzetten en indien nodig (in team) aanpassen en ontwerpen. De digitale leeromgeving leerling- en leerprocesgericht inrichten (met studentgerichte leerlijnen en opvolging van leerresultaten). Transfer: Leidt congruent op en stelt het eigen ICT-gebruik ter ondersteuning van zijn didactisch handelen ter discussie met de aanstaande leraren en reflecteert met hen over hoe zij deze ICT-toepassing zouden inzetten bij hun doelgroep.
ICT in de rol van vakdeskundige en de transfer naar de aanstaande leraren Vakspecifieke ICT-leermiddelen en overlegplatformen zo goed mogelijk opvolgen. Samen met aanstaande leraren vakspecifieke leermiddelen evalueren en toetsen op mogelijke didactische meerwaarde.
ICT en het pedagogisch handelen en de transfer naar de aanstaande leraren De digitale leefwereld van jongeren constructief kritisch verkennen om aanstaande leraren te begeleiden. De aanstaande leraren aanleren hoe ze ICT- middelen adequaat kunnen kiezen en gebruiken zodat dit verrijkend is voor zichzelf, anderen en de maatschappij.
ICT in de organisatie Vlot en efficiënt kunnen werken met samenwerkingstools (bijv. Google docs, doodle..) en de opleidingsspecifieke administratieve tools. Constructief meedenken met de organisatie over haar ICT-visie en strategie. Bijdragen tot teamgericht ICT-gebruik. Collega’s-lesgevers hierrond didactisch adviseren en ondersteunen
ICT en de eigen professionalisering ICT inzetten om zichzelf bij te scholen inzake didactiek, vakstudie en overleg. Jaarlijks bereid zijn om 2 nieuwe technologieën aan te leren en toe te passen in de eigen lespraktijk.
ICT en opleidingsdidactiek Aanstaande leraren aanleren wat de ICT-eindtermen zijn en hoe ze (in team) algemene ICT-vaardigheden (zie ICT-eindtermen) aan leerlingen kunnen aanleren. Aanstaande leraren aanleren hoe ze technologieën didactisch doelmatig kunnen inzetten (DIDACTICI en VAKDIDACTICI, ICT-didacticus. Aanstaande leraren aanleren hoe ze leerlingen kunnen aanleren om ICT-middelen adequaat te kiezen en te gebruiken zodat die verrijkend zijn voor zichzelf, anderen en de maatschappij. Aanstaande leraren aanleren hoe ze vakspecifieke ICT didactisch kunnen inzetten en vertalen naar het niveau van de leerlingen. Aanstaande leraren aanleren om binnen administratieve (leerlingvolg-, en rapport-)systemen een goed beeld geven over de leerling en die systemen vanuit dit oogpunt te evalueren Aanstaande leraren aanleren hoe men in team bijdraagt tot het adequaat ICT-gebruik en een visie omtrent ICT-beleid
23
En nu verder?
Didactische visie “Kunnen we effectiever met ICT opleiden?...”
ICT –leerlijn “Is de leerlijn goed afgestemd op de ICT eindtermen? In weke mate is die congruent met de strategische doelstelling”
Workshop 2u Didactische ICT visie afstemmen op de onderwijsvisie Afstemming van het praktisch ICT-gebruik in het didactisch handelen op de visie (congruentie) ?
Evaluatie ICT leerlijn?
GAP analyse 3u: verschil tussen huidige en wenselijke ICT competenties van de opleiding in kaart brengen.?
Halen we de strategische ICT-doelstelling? ICT-leerlijn inhoudelijk optimaliseren (planning: welke lerarenopleider vernieuwt wat ) (1 dag) indien nodig: structurele wijzigingen voor ICT leerlijn concipiëren en voorstellen (extra 0,5 dag) ICT-leerlijntekening 2 dagen
Deskundigheid (planning)
Professionaliseringsprioriteiten bepalen (in functie van het vernieuwen van de ICT – leerlijn of rechtstreeks vanuit het competentieprofiel) teamgerichte en persoonlijke professionaliseringsplannen (evtl. POP’s) Ontwerpen van competentiemap van de eigen opleiding + GAP analyse
Infrastructuur
Workshop 2x 2u Analyse van huidige infrastructuur vanuit strategische doelstelling & ICT-beleidsplan
ICT-beleidsplan
Schrijven van een ICT-beleidsplan op basis van de voorgaande analyses (. (3 blokken van 2 u met 2 tot 3 medewerkers) ? visie, leerlijn (curriculum), deskundigheid, infrastructuur … Beleidsplan opstellen en ICT vernieuwingsproces duurzaam verankeren . Zorgen voor gedragenheid door het team
Deskundigheid (uitvoering) Traject digitale didactiek
24
2(?) daagse voor startende docenten lerarenopleiding (e.a.) met als doel didactische werkvormen & ICT-competenties af te stemmen Traject i.s.m. expertengroep
Volgorde (andere varianten zijn uiteraard mogelijk)
Mogelijkheid 1 Didactische visie & handelen ICT leerlijn Deskundigheid Infrastructuur
25
Mogelijkheid 2 Didactische visie & handelen Deskundigheid ICT-leerlijn Infrastructuur ICT-beleidsplan
26
