2015
visie
#2
Trendreport 1 is onderdeel van het abonnement op VG Visie. Meld u nu aan: www.vgvisie.nl/ abonnement en ontvang elke maand twee online trendreports en het magazine VG Visie in mei (Provada) en november. In oktober ontvangt u de special City Visie.
januari 2015 samenstelling Erwin Asselman & Rupert Parker Brady reageren @VGvisie
Dat 2015 voor het vastgoed en de retail een belangrijk omslagjaar wordt, staat vast. Waar moeten we op letten om die verandering te zien? Het team van VG Visie heeft 18 experts, ondernemers en professionals in de retail en vastgoed gevraagd om hun visie te geven. Welk concept of winkelformule gaan ze in 2015 zeker bezoeken? Welke (her)ontwikkeling wordt het project van 2015? Deel 2 van het trendreport Forecast 2015.
Welk concept of winkelformule gaat u in 2015 zeker bezoeken? 1 Jeroen Messemaeckers van de Graaff directeur ontwikkeling a.s.r. vastgoed ontwikkeling
2 Emile Ruempol Director Business Development Real Estate & Construction HEMA
3 Jeroen Lokerse Managing partner Cushman & Wakefield
4 André van den Berg Algemeen Directeur Schiphol Real Estate
5 Maarten van Poelgeest
‘De eerlijkheid gebied te zeggen dat de echte vernieuwing zich vooral binnen de grenzen van Amsterdam afspeelt. Dat is nog een markt waar veel internationale partijen koste wat het kost willen zitten. Een aantal nieuwe formules in Amsterdam, waaronder de Foodhallen en & Other Stories zijn interessant genoeg om te bezoeken. In het buitenland gaan we dit jaar kijken bij Eataly in Milaan. De Zuid-Europese supers en foodstores laten ons zien dat er in Nederland nog heel wat te leren is op het gebied van ‘foodbeleving’ in winkelcentra. De Markthal in Rotterdam probeert Nederlandse consumenten hiervoor rijp te maken. Wij geloven dat er in Nederland nog een wereld is te winnen aan kwaliteit in onze winkelgebieden.’ ‘Ik bezoek minstens zes keer per jaar London, Parijs, Madrid en Barcelona. Vooral London is het summum in Europa op retail gebied qua conceptontwikkeling en nieuwe winkelformules. Bezoek vooral Spitalfields market maar ook de foodmarkt Mercado de San Miguel in Madrid is een feest voor de zintuigen.’ ‘Er staat er niet één in het bijzonder op mijn lijstje. Het mooie van de Nederlandse markt is dat wij internationaal een voortrekkersrol kunnen vervullen. Geen land kent zo´n fijnmazige retail als Nederland. Dat biedt unieke kansen om in te spelen op de veranderende rol van winkelen, werken en wonen.’ ‘Het zal duidelijk zijn dat wij blijven kijken hoe gebieden rond luchthavens zich ontwikkelen en hoe “airport-cities” worden ontwikkeld. Daarbij hoort zeker een bezoek aan Hong Kong (ontwikkeling nieuwe baan en daarmee de ontwikkeling van bijna een geheel nieuw deel van de luchthaven). Ook zullen we in Q1 een bezoek brengen aan het net opgeleverde Hilton-hotel in Istanbul….toch even kijken hoe zij het daar hebben gedaan en de laatste “tricks and gadgets” meenemen voor ons eigen project rond Schiphol. ’… ‘Ik kijk naar de ontwikkeling van en rondom Utrecht CS.’
adviseur Andersson Elffers Felix en oud-wethouder gemeente Amsterdam (2006 – 2014)
6 Paul Moers directeur Paul Moers Strategic Marketing Services en auteur Werk aan de winkel 3.0
7 Taco de Groot ceo Vastned
8 Carin Frijters directeur CF Retail en auteur van Prikkel de koopknop
9 Roberto Meyer architect en directeur/eigenaar MVSA
‘Ik zal in 2015 zowel de Markthal in Rotterdam als de Hallen in Amsterdam bezoeken. Twee unieke concepten die ook incubators alle ruimte geven. Verder ga ik de ontwikkeling van Bilder & de Clercq volgen omdat dit een uniek concept is.’ ‘De Marais is een prachtige Parijse wijk met internationale brands en ook local heroes. Zo komen in de winkels van Uniqlo en COS historie en fashion bijeen, prachtig. Dit zijn écht duurzame panden, niet nieuw gebouwd, maar gedurende hun lange levenscyclus diverse keren getransformeerd. Van smederij en badhuis tot super fashionable retailvastgoed.’ ‘Mooie verbeeldende, soms hybride, ontwikkelingen die het waard zijn te volgen: het pop-up initiatief Phygital in Antwerpen, Damage Playground in Rotterdam, Rapha in Londen en This is story van Rachel Shechtman in New York. En LYNfabrikken in Denemarken is ook zeker een concept om in de gaten te houden.’ ‘De stad Songdo; de smart city of zogenaamde intelligent city in Zuid Korea, aan het waterfront van Incheon. Hier is vanuit het niets een complete stad ontwikkeld. Technologie is integraal ingezet om de leef baarheid te verbeteren en het comfort te vergroten. Vorig jaar sprak ik uitgebreid over dit project met Wim Elfrink van Cisco. Dit bedrijf heeft een belangrijke inbreng in de technologische realisatie van Songdo.’
10 Sander Lusink
‘In 2015 ga ik vaker Parijs bezoeken, deze stad is volgend jaar leading in style.’
mede-eigenaar Oger Fashion en marketingdirecteur Oger
11 Bart van Breukelen directievoorzitter Synchroon
12 René Vierkant directeur Retail Investments, Syntrus Achmea Real Estate & Finance
13 Etienne van Unen directeur retail Colliers International Netherlands
14 Brigit Gerritse directeur NRW
15 Bart van der Vossen architect en directeur Rijnboutt
16 Henk Jagersma directievoorzitter, Syntrus Achmea Real Estate & Finance
17 Arno van der Voort managing partner Provast
18 Dirk Mulder sectormanager Food & Retail, ING Nederland
‘Ik kijk naar De Hallen in Amsterdam, een stedelijke ontwikkeling in een voormalige tramremise in Amsterdam West. De combinatie van de herontwikkeling van industriële gebouwen, een foodmarkt en culturele voorzieningen vormt een impuls voor dit stadsdeel in Amsterdam.’ ‘Uiteraard is dat de supermarkt. Boodschappen doen blijft ook in 2015 voornamelijk een fysieke aangelegenheid. Daarnaast hoop ik in 2015 vooral winkels van nieuwe toetreders te kunnen bezoeken; dat zijn aan de ene kant de internationale grote spelers die in Nederland gaan landen, maar anderzijds ook nieuwe lokale initiatieven vanuit jonge ondernemers. Gelukkig zien we deze groep weer met lef en ondernemerschap fysieke winkels openen.’ ‘Bikini Berlin vanwege het vernieuwende concept. Deze shopping mall is wezenlijk anders dan de bestaande winkelcentra die Berlijn kent. Zij werken veel met pop-up stores en flexibele huurcontracten. Verder kent het een prachtig dakterras met uitzicht over de dierentuin in West-Berlijn. Dit project zet veel meer in op beleving en daarmee de toekomst van de retail.’ ‘Ik ga dit jaar naar Kopenhagen. De compacte binnenstad schijnt nog steeds uitstekend te functioneren. De lange hoofdwinkelstraat verbindt gebieden met elk een eigen sfeer. En er is heel veel aandacht besteed aan de openbare ruimte met kenmerkend modern Deens design. En er zijn veel foodmarkten! Het lijkt mij een zeer inspirerende winkelstad.’ ‘Op het gebied van landschap en stedenbouw is het project Ruimte voor de Rivier in Nijmegen zeer inspirerend. Verder zijn de transformatie van de Hallen en het voormalige Volkskrant gebouw in Amsterdam zeer de moeite van een bezoek waard. Samen met mijn collega Frederik Vermeesch ga ik inspiratie opdoen in Kopenhagen.’ ‘Dichtbij huis bekijk ik regelmatig de oude ministeries in Den Haag die we samen met Heijmans transformeren in woningen. Met onze investering daar realiseren we niet alleen aantrekkelijke vrije sector huurwoningen, maar zorgen we ook voor een impuls voor de hele omgeving. Daarbij pak ik zeker een keer de auto om naar de havenfront ontwikkeling in Hamburg te kijken. Daar is een geweldig inspirerende vernieuwingsopgave aan de gang waar hergebruik van bestaand vastgoed gecombineerd wordt met nieuwbouw.’ ‘Ook in 2015 zal ik zeker de Markthal in Rotterdam blijven bezoeken omdat Provast na de oplevering van de retail-ruimten aan Corio nog geruime tijd commercieel verantwoordelijk is voor de verhuur, én omdat ieder bezoek weer een feest is.’ ‘Ik wil het winkelcentrum Bikini Berlin in Berlijn bezoeken, maar ook Rotterdam. Dan ga ik kijken naar Rotterdam CS, de Lijnbaan en de Koopgoot met de nieuwe H&M, de Markthal en Fenix Foodfactory. In Amsterdam weet ik ook wel veel nieuwe concepten die ik moet zien.’
Na de advertentie van Rechtstaete. De 18 experts over (her)ontwikkeling in 2015.
vastgoed
jarenlange ervaring
doelgericht
juridische dienstverlening
ambitie
hoogwaardig
fiscale dienstverlening
Als vastgoed niche kantoor beschikken wij over specifieke expertise die noodzakelijk is om onze cliënten helder en oplossingsgericht te adviseren. Wij zijn niet alleen in staat onze cliënten van hoogwaardig juridisch en fiscaal advies te dienen, maar kunnen ook het verschil maken in juridische en fiscale procedures en complexe reorganisaties. Aarzelt u niet contact met ons op te nemen, bij dergelijke trajecten is goede ondersteuning immers onmisbaar!
Emmaplein 5 1075 AW Amsterdam Postbus 75638 1070 AP Amsterdam T +31 (20) 573 03 60 F +31 (20) 570 96 70
[email protected] www.rechtstaete.nl
Welke (her)ontwikkeling wordt het project van 2015? 1 Brigit Gerritse (NRW)
2 Arno van der Voort (Provast)
3 Henk Jagersma (Syntrus Achmea)
4 Bart van der Vossen (Rijnboutt)
5 Bart van Breukelen (Synchroon)
6 Sander Lusink (Oger)
7 Roberto Meyer (MVSA)
8 René Vierkant (Syntrus Achmea)
9 Carin Frijters (CF Retail)
10 Taco de Groot (Vastned)
‘Dit najaar wordt voor de 26ste keer de NRW Jaarprijs uitgereikt. Ik heb voor mijzelf al een lijstje in potlood gemaakt van projecten die mogelijk genomineerd worden. Ik denk dat het heel verschillende projecten zullen zijn. Juist die diversiteit past bij 2015. De meest authentieke ontwikkeling - met een ‘eigen’ bestaansrecht – wordt het project van 2015.’ ‘Het zal niet in 2015 worden opgeleverd, maar het project waar ik het meest benieuwd naar ben is de herontwikkeling van Hoog Catharijne. Hoe gaat dat uitpakken?’ ‘Het project van 2015 wordt voor mij Spuikwartier in Den Haag. De ontwikkeling van een orkestzaal voor het Residentie Orkest, een top danstheater voor Het Nationale Ballet en een nieuw conservatorium, gecombineerd met honderden woningen, moet leiden tot een vergroting van het stadscentrum en maakt Den Haag nog attractiever.’ ‘Onder het motto “Wie maakt Nederland?” start in 2015 een breed debat over de ruimtelijke toekomst van Nederland. Als betrokkene in veel gebiedsontwikkelingen is dit een interessant debat. In 2015 wordt de transformatie van Hotel Arena in Amsterdam opgeleverd. Deze uitgaansplek krijgt er aan het Oosterpark een prachtig restaurant en terras bij. Komend jaar zullen de door ons ontworpen warenhuizen aan het Rokin uit de steigers komen. Deze flagship stores bepalen mede het succes van het Rokin als nieuw winkelgebied in Amsterdam.’ ‘Het project Houthaven in Amsterdam, waar Synchroon een flink aandeel in ontwikkelt, wordt een nieuw interessant stedelijk woongebied aan het IJ. In de eerste fase is gelegenheid gegeven aan collectief particulier opdrachtgeverschap, waardoor het gebied een goede start heeft gemaakt. Het naastgelegen bedrijfsterrein verschiet nu al van kleur, met als sprekend voorbeeld Theater Amsterdam, waar de theaterproductie ANNE op het toneel staat.’ ‘Veel respect en bewondering heb ik voor de gedurfde herontwikkeling van Groot Gelderlandplein in Buitenveldert, die in 2015 gereed komt.’ ‘3D-printing en technologie zal zeer interessante projecten en ontwikkelingen opleveren. Het wordt een instrument om bijvoorbeeld betaalbare woningen te realiseren in derde wereldlanden. Maar 3D-printen wordt ook op ander schaalniveaus belangrijk; bijvoorbeeld in de medische technologie.’ Het centrum van Amsterdam staat in 2015 flink in de belangstelling met de oplevering van het project Nowadays aan het Damrak van Bouwinvest, de realisatie van de Marks & Spencer aan het Rokin, en de opening van een aantal nieuwe retailers in de Kalverstraat.’ ‘Ik houd het even dicht bij huis: begin 2015 komt ons ‘Werkboek RetailTheater’ uit, een vervolg op ‘Prikkel de Koopknop’. Dit boek wil ik onder de aandacht brengen en zo retailprofessionals de kans geven om in het huidige retaillandschap het verschil te maken. Dat is voor ons het belangrijkste.’ ‘Ik noem geen pretentieus project, maar ik ben trots op de herontwikkeling van ons pand in de Leidsestraat op de hoek met de Kerkstraat in Amsterdam. Met respect voor historie wordt het pand weer in ere hersteld. De ontwikkeling van de Leidsestraat tot een ware winkelbestemming vind ik zeer indrukwekkend. Steeds meer (internationale) retailers en consumenten weten dit winkelgebied te vinden.’
11 Paul Moers (PMSMS)
12 Maarten van Poelgeest
‘Ik ga met grote interesse de herontwikkeling en nieuwbouw van Hoog Catharijne volgen. Daar wordt een baanbrekend concept neergezet dat een nieuwe dimensie aan retail gaat toevoegen. Het complex wordt omgetoverd tot een favourite meeting place met hoogwaardige winkels en horeca. In totaal wordt er maar liefst 500 miljoen euro geïnvesteerd. Dan heb je echt geloof in fysieke retail.’ ‘De grootscheepse herontwikkeling van het kantorenpark Bergwijkpark in Diemen.’
(AEF)
13 Emile Ruempol (Hema)
14 Jeroen Lokerse (Cushman & Wakefield)
15 André van den Berg (Schiphol Real Estate)
16 Jeroen Messemaeckers van de Graaff (a.s.r. vastgoed ontwikkeling)
17 Dirk Mulder (ING)
18 Etienne van Unen (Colliers International)
‘Voor HEMA ligt de ambitie hoog omdat we de komende jaren in Frankrijk, Spanje en de UK veel winkels gaan openen. Dat is eigenlijk één groot project voor ons. Als het om de Nederlandse markt gaat is ‘The Spring’ in Leidschenhage in Leidschendam een interessant project in 2015.’ ‘Ik denk dat dit de herontwikkeling van winkelcentrum Leidsenhage wordt. Een unieke herontwikkeling van een groot verouderd stadsdeelcentrum met verdeeld eigendom. Ga er maar aan staan. Ik ben er van overtuigd dat eigenaar Unibail Rodamco met dit project een voorbeeld gaat zijn voor vergelijkbare centra in Nederland.’ ‘Het ligt voor de hand om ons nieuwe Hilton-hotel met 430 kamers hier te noemen. Aansprekende architectuur, goede inpassing aan de Terminal en overall een hoge kwaliteit. Wat ik ook bijzonder vind is dat wij dit hotel realiseren op (op het smalste punt) 3 meter afstand van het oude Hilton…waar weer nieuwe kansen liggen om Schiphol te versterken. Ook daar is de cyclus rond…. Maar wellicht ben ik door de jaren toch wat teveel gericht op onze eigen locaties. Er zijn veel nieuwe initiatieven die ik hogelijk waardeer…zo vind ik bijvoorbeeld de ontwikkeling van Amsterdam-Noord echt opvallend…de juiste toon, gebruik van oude en nieuwe gebouwen…beleving. In combinatie met het IJ en de hoge vastgoedkwaliteit aan de centrumzijde vind ik dat gebied heel bijzonder aan het worden. EYE en de in herontwikkeling zijnde Overhoeks-toren….hoge kwaliteit gebiedsontwikkeling!!’ ‘Waddinxveen is weliswaar voor de kerst van 2014 opgeleverd, maar het zal in 2015 zeker nog aandacht krijgen als een succesvol ontwikkeld centrum. Wij zijn zeer trots op datgene we daar voor elkaar hebben gekregen, mede als gevolg van een aantal lastige keuzes in de opstartfase van dit project. De impact van Waddinxveen is wellicht niet groot genoeg om te worden bestempeld als ‘het project’ van 2015. Het is wat ons betreft zeker een vernoeming (en een bezoek) waard.’ ‘Ik zeg winkelcentrum Leidschehage in Leidschendam, en het pop-up concept Store-ofthe-Future in New Babylon in Den Haag.’ ‘De herontwikkeling van de Beurspassage door Top Vastgoed. De realisatie van het project Nowadays op de Nieuwendijk en het Damrak in Amsterdam is volop in ontwikkeling met nieuwe huurders als Zara, Primark en JD Sports. Ik ben vooral benieuwd wat de komst van Primark in onze hoofdstad teweeg gaat brengen.’
reageren
@VGvisie
