‘Vind ik leuk ’ Veilig met internet, gsm en sociale netwerken
Alles over veilig internet en sociale netwerken • Informatie over veilig internet en cyberpesten www.clicksafe.be • Voor al je vragen over en problemen op internet tel. 02 475 44 00 sms naar 0470 44 44 00
[email protected]
• Discriminatie, racisme of oproep tot haat en geweld melden www.cyberhate.be • Awel, luistert naar kinderen en jongeren tel. 102 of www.awel.be
• Kinderporno melden www.stopchildporno.be • Gezinsbond www.veiligonline.be
Een uitgave van De Ambrassade, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel
‘Vind ik leuk ’ Veilig met internet, gsm en sociale netwerken Surfen op internet, chatten en sms’en met vrienden, nieuwtjes delen op Facebook en tweets de wereld insturen is fijn. De communicatietechnologie verandert snel. Niets op tegen! Het gaat ook allemaal zo eenvoudig. Deze folder legt uit hoe je veilig met elkaar sms’t, Facebookt en chat. Zonder dat je er achteraf spijt van hebt.
Moeten we voortdurend bang zijn op het internet of als we sms’en? Zeker niet. Chatten, gamen, sms’en, en mailen is in de eerste plaats heel leuk en praktisch. De communicatiemogelijkheden zijn er de laatste jaren alleen maar op vooruit gegaan. Dat is fijn, want je kan voortdurend met elkaar communiceren en informatie opzoeken. Met nieuwe media omgaan, is trouwens net zoals over straat lopen of in het verkeer rijden: kijk uit je doppen! Op straat geef je toch ook niet zomaar de code van je bankkaart of je telefoonnummer aan een onbekende. Of je betaalt toch ook niets dat je niet eerst gezien hebt. Met andere woorden: wat je ook doet, doe het voorzichtig!
Wat als je op het internet racistische of homofobe uitspraken leest? Als je zelf online gepest wordt, omwille van je huidskleur, afkomst of je seksuele geaardheid, kan je dat melden aan de moderator of de verantwoordelijke van de website. Ook als je ergens racistische of homofobe teksten leest. Als er niet gereageerd wordt, kan je dat melden bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding. De melding kan anoniem gebeuren. Kom je terecht op een website waar Hitler geprezen wordt, waar swastika’s verschijnen of oproepen tot geweld gedaan worden, meld het dan aan het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (Cyberhate, zie pagina 2 van deze folder).
Hoe moet je veilig chatten? • Chatten met bijvoorbeeld Windows Live Messenger of iChat is gemakkelijk en leuk. Erg praktisch ook om te chatten met vrienden of mensen die je kent. In die chatprogramma’s bepaal jij met wie je chat. Laat geen onbekenden of mensen met een vreemde nickname toe in je lijst. Zo voorkom je onaangename boodschappen of pestgedrag. Blokkeer onmiddellijk lastige chatters. • Laat op het internet zo weinig mogelijk informatie achter, zeker geen wachtwoorden. Wat ‘persoonlijk’ is hou je zo, ook wanneer je chat met vrienden. Zonder dat je ’t weet kan iedereen aan je informatie. Besef goed dat wat jij achterlaat of schrijft, later door iemand kan gebruikt worden.
• In sommige chatrooms of chatprogramma’s moet je een profiel aanmaken. Laat ook hier zo weinig mogelijk persoonlijke gegevens achter. • Wil een onbekende graag een date, maak dan goede afspraken: op een plek waar andere mensen zijn en breng iemand mee. Is die persoon niet akkoord, kan je beter wantrouwig zijn. Let goed op met dit soort dates. • Stop met chatten als je je niet meer op je gemak voelt. Reageer nooit op pestgedrag of scheldtirades. Bespreek dat soort chatsessies met je ouders of je vrienden. • Meld vervelende chatters aan de moderator. • Ernstige klachten geef je best aan bij de politie. Bezorg hen de nickname en het mailadres van je gesprekspartner, tijd en datum van de sessie, de naam van de chatroom en best een afdruk van de chatsessie. Je kan het probleem ook melden bij de veilig internet-hulplijn van Child Focus (zie pag. 2).
Waar moet je op letten als je mailt? • Vermeld in je mails een duidelijk onderwerp: je vrienden onderscheiden zo je berichten en weten dat ze ‘echt’ zijn. • Deel je mailadres enkel met mensen die je kent en vertrouwt. • Spam of ongewenste mails herken je aan onbekende mailadressen en de vraag om dingen te kopen. Open de spamberichten NIET. Duw je nieuwsgierigheid weg, want als je spam opent, krijg je binnenkort nog meer ongewenste berichten. Smijt spam onmiddellijk in je prullenmand. • Gebruik spamfilters en virusscanners. • Een mailaanbod dat ‘te mooi is om waar te zijn’, is dat meestal ook. Reageer niet. • Als iemand in een mail vraagt om je op te bellen, check dan eerst of het om een betaalnummer gaat en een Belgisch nummer is. Stel je telefoon zo in dat je nummer onzichtbaar blijft. • Als een onbekende via mail een afspraak vraagt, ga er dan niet op in. Vertel het aan je ouders of een vriend. Let op met mensen die je niet kent. Wat ze via mail vertellen, kan verzonnen zijn. Wil je toch een date, maak dan duidelijke afspraken. Ga naar een plek waar andere mensen zijn en neem iemand mee. Wil die persoon dat niet, dan heb je reden om wantrouwig te zijn.
Filmpjes met webcam en smartphone, is dat wel slim? Veel mensen gebruiken de webcam om beelden op het internet te zetten of met elkaar te chatten. Dat is fijn, maar let toch wat op. Tijdens het chatten kan je correspondent zonder dat jij dat weet de beelden opnemen, bijhouden en zelfs later verspreiden. Besef goed dat een webchat niet altijd tussen twee personen blijft. Let op wat je zegt, en doe geen dingen waarbij jij je ongemakkelijk voelt, zoals dansen of je uitkleden. Met een eenvoudige druk op een knop maken ze aan de andere kant zo een ‘printscreen’ of een filmpje. Hoe vrolijk het er op dat moment ook aan toe gaat, een relatie of vriendschap kan fout lopen. Eens was je zo verliefd, maar nu het allemaal over is, blijken er plots naaktfoto’s op het internet te staan. Dat is het laatste wat je wil. Gebeurt het toch, praat er dan zeker over met iemand die je vertrouwt of bel de veilig internet-hulplijn van Child Focus. Zulke beelden op het internet plaatsen is trouwens strafbaar.
Op welke manier blijven sociale netwerken vooral leuk? Facebook, Netlog, Twitter en andere sociale netwerksites zijn leuk om informatie te delen en op de hoogte te blijven van waar jij en je vrienden mee bezig zijn. Houd een paar dingen in je achterhoofd als je wil dat het allemaal ‘vind ik leuk’ blijft. • Bescherm je privacy: zet niet zomaar je volledige naam, mailadres, telefoonnummer of adres op je profiel. Je weet nooit goed wie het te zien krijgt. Stel dat je adres op je profiel staat en je post een bericht dat je nog drie weken geniet van je vakantie... een mooie uitnodiging voor dieven. • Kijk je privacyinstellingen goed na. Het is het veiligst dat enkel de vrienden die jij aanvaardt, toegang hebben tot je profiel. ‘Vrienden van vrienden’ is minder veilig: je weet nooit wie dat allemaal is. • Let op met foto’s die je deelt: uitdagende foto’s horen niet thuis op het internet. Je weet niet wat andere mensen (ex-partners, collega’s of vroegere vrienden) ermee van plan zijn.
• Net zoals in het echte leven: ga respectvol om met mensen. Zeg of schrijf geen kwetsende dingen, publiceer geen foto’s of filmpjes waarmee je iemand belachelijk maakt. • Gebeurt er iets waar jij je ongemakkelijk bij voelt: praat er met iemand over.
“Communicatiemedia gebruiken is net zoals op straat lopen of in het verkeer rijden: kijk uit je doppen”
Wat mag er wel en niet van de wet? Volgens de wet op de informatie en het auteursrecht mag je foto’s, liedjes en films bekijken, maar je mag ze je niet toe-eigenen. Het materiaal blijft eigendom van wie het gemaakt heeft. Je mag het dus niet zomaar kopiëren en verspreiden en doen alsof het van jou is. Volgens de wet op de privacy moet je nooit je naam, leeftijd of adres geven. Doe je dat toch, dan mag je altijd kijken welke informatie men over jou bewaart en je mag die corrigeren. Jouw informatie mag niet zonder jouw toestemming aan anderen doorgegeven worden. De wet zegt ook dat jij niet zomaar persoonlijke gegevens of foto’s van anderen mag doorgeven of online zetten zonder hun toestemming. Een computer hacken (meestal om wachtwoorden of nummers van kredietkaarten te ontcijferen) is strafbaar. Net zoals een inbraak in huis, geef je dat aan bij de politie.
Hoe vermijd je problemen met een gsm of smartphone? Hou er rekening mee dat een gsm en zeker een smartphone niet goedkoop is. Informeer bij aankoop van je toestel naar de prijs om te bellen, te chatten, online te gaan, enzovoort. Als je iets downloadt, check dan altijd eerst de prijs. Ga je naar het buitenland, zoek dan vooraf uit wat de kosten zijn om te bellen of je smartphone te gebruiken op een buitenlands netwerk. Doe je dat niet, dan zou je achteraf aardig kunnen schrikken van je factuur. Geef je nummer niet aan iedereen. Pesters zien bijvoorbeeld een hele gemakkelijke nieuwe manier om iemand via sms lastig te vallen. Ben je slachtoffer van pesten via gsm, blokkeer dan het nummer van de persoon die je lastig valt.
Besef goed dat alle beelden en berichten die je doorstuurt, ook door anderen kunnen gebruikt of doorgestuurd worden. Let dus goed op wat je stuurt. Krijg je via je gsm beelden of berichten die je chockerend of onaangenaam vindt, reageer dan niet. Praat erover met je familie, je vrienden of mensen op school. Je kan de operator vragen om de pester te blokkeren. Als je echt gestalkt wordt, neem je contact op met Child Focus of de politie. Neem het sms-bericht en het telefoonnummer van de pester mee.
“Geef je nummer niet aan iedereen”
Stap eens binnen bij het JIP! In een Jongereninformatiepunt in je buurt kan je informatie opzoeken in folders of op het internet, maar je kan er ook terecht voor een gesprek. De JIP-medewerkers helpen je met je vragen en zoeken samen een oplossing voor je probleem. Binnenstappen in een JIP is helemaal gratis. Op zoek naar het JIP in je buurt? ➜ www.jips.be
Najaar 2012 • V.U.: Marjolein Haan, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel
Jongerengids.be is de snelste weg naar alle informatie voor jongeren. Je vindt er een antwoord op al je vragen.
