vijf jaar slimrenoveren Op 18 juni 2014 bestond SlimRenoveren vijf jaar. Op 2 juli 2014 hebben we dat feestelijk gevierd met een gezellige borrel bij Igluu op onze thuisbasis ‘De Lichttoren’. Onderdeel van de middag was onze terugblik op de afgelopen vijf jaar en een visie op wat we in onze markt in de komende jaren kunnen verwachten. Heeft u onze speech gemist? U vindt deze op de volgende pagina’s. Met vriendelijke groet, Doris en Sean
Fotografie: David van Weezel / Laura Hermans
de terugblik
Door Doris de Bruijn
Nu we vijf jaar onderweg zijn, is het tijd voor een pas op de plaats en een terugblik op deze boeiende jaren. Op de dag dat we afstudeerden, schreven we ons in bij de Kamer van Koophandel en was de start van SlimRenoveren officieel. Onze afstudeerpresentatie op die middag was daarmee niet alleen de afsluiting van onze studietijd aan de TU/e, maar ook de dag waarop SlimRenoveren werd geboren! Laat mij u meenemen door de jaren daarna.
2009: De opstart
O
nder het motto ‘je bent jong en je wilt wat’ zijn we op 18 juni 2009 aan het grote SlimRenoveren avontuur begonnen. Niet vanuit een zolderkamer maar vanuit een achteraf kamertje van het Paviljoen op het TU/e terrein, begonnen we samen met Ralph Ewalds aan het spinnen van ons SlimRenoveren web. De eerste zakelijke contacten waren er al, een basic website was in de lucht, maar verdere professionalisering was dringend gewenst. Ralph ondersteunde ons vanuit zijn afstudeerrichting Innovation Management met de bedrijfskundige zaken en hielp ons mee met de verdere ontwikkeling van ons businessplan. Een representatieve kantoorlocatie om potentiële klanten te ontvangen, stond hoog op ons verlanglijstje. En iedere keer als we langs de Lichttoren in het centrum fietsten, droomden we hardop van een kantoor op deze prachtige historische A-locatie in de stad…
Nog geen drie maanden later hadden we niet alleen een werkplek in deze Lichttoren maar ook een expositieplek in het duurzaamheidscentrum ICSE (International Center for Sustainable Excellence), dat in september werd geopend. Onder andere door deze expositie kregen we veel exposure en nam onze naamsbekendheid snel toe. Waren het in het begin vooral presentaties op symposia en andere seminars om onze visie wereldkundig te maken, al snel volgden concrete opdrachten. Één vanuit een groep bewoners die in opstand was gekomen tegen sloopplannen van een corporatie in Maastricht en één van corporatie Woonveste in Drunen die graag wilde weten of wij hun konden helpen om slimmer te renoveren. Hieruit werd de Renovatiemenukaart geboren en uiteindelijk de schilrenovatie voor de Trompstraat volgens de aanpak die we in ons afstuderen hadden uitgewerkt. Daarnaast werkten we in opdracht van de gemeente en de TU/e mee aan een onderzoek naar de transformatiepotentie van leegstaande kantoren in Eindhoven. Als extra zetje in de rug werd ons afstudeerproject beloond met de aanmoedigingsprijs van de Woodchallenge aan het einde van 2009!
2010: Ontwikkeling
D
oor de participatie aan het duurzaamheidscentrum in de Lichttoren legden we vele nieuwe nuttige contacten, zoals de contacten met de Belgische houtskeletbouwfabrikant Machiels Building Solutions en dakdekkersbedrijf Weijers Eikhout. Samen met deze twee partijen bundelden we de innovatiekrachten en gingen we aan de slag met het verder ontwikkelen van ons SlimRenoveren schilrenovatieconcept. Een compleet nieuwe woningschil in slechts drie dagen tijd, dat was de uitdaging. Het productontwikkelingsplan werd opgezet. Ondertussen werden de renovatieplannen voor de Trompstraat in Drunen concreter en gingen we met de bewoners in gesprek over duurzaamheid en hun woonlasten. We presenteerden onze visie en de resultaten van het woonlastenonderzoek op onze eerste bewonersavond.
In opdracht van de Staalfederatie, branchevereniging van staalbedrijven, zetten we het onderzoek de ‘Toekomsttest voor de Woningvoorraad’ op waarbij we ruim tweehonderd corporatiemedewerkers vanuit verschillende functies bevroegen over hun visie op de belangrijkste thema’s voor de komende twintig jaar. Dit leverde nuttige inzichten op, maar ook het besef dat er nog een ontzettende kloof zat tussen het denken van de corporatiemedewerkers en de vooruitgang en innovatiekracht van de markt.
de terugblik
Door Doris de Bruijn
Gelukkig raakten we ondertussen ook betrokken bij het netwerk Slim&Snel opgezet door Anke van Hal, hoogleraar aan de TU Delft/Nyenrode en Jan-Willem van de Groep van Energiesprong. Een netwerk waarin de koplopers in de renovatiemarkt vanuit zowel de aanbod als de vraagkant werden verenigd om gezamenlijk te werken aan de versnelling en verbetering van de grootschalige renovatieopgave. Een ontzettend waardevol en inspirerend netwerk waar we vele goede contacten aan over hebben gehouden!
2011: De basis
H
et balletje begon lekker te rollen en we werden door Woonveste gevraagd om vaste partner te worden voor de bewonersavonden in hun verduurzamingsopgave. En dat was een ambitieuze: 800 woningen moesten in 5 jaar tijd verduurzaamd worden. Daarbij was draagvlak onder de bewoners voor de maatregelen en de bijbehorende huurverhoging onontbeerlijk. Dus voordat er plannen werden gemaakt, riepen we de bewoners bijeen en gingen we met ze in gesprek over de plus- en minpunten van hun woningen. Het bleek een succesvolle aanpak waarmee we voor vijf renovatieprojecten 100% van de bewoners hebben verleid om mee te doen met de plannen.
Ondertussen werkten we ook hard door aan de ontwikkeling van ons schilrenovatieconcept, maar kregen ook een flinke tegenslag te verwerken: Weijers Eikhout ging begin 2011 failliet. We gingen samen met Machiels Building Solutions door en werden met het concept genomineerd voor conceptenprijsvraag ‘De Voorsprong’. Uit de Toekomsttest voor de Woningvoorraad haalden we een aantal mooie Product-Markt-Combinaties voor de staalbranche waarvan we met twee ontwikkelingen verder zijn gegaan: een badkamerconcept en een renovatieconcept voor portieketagewoningen. We kregen het dus steeds drukker, ons portfolio werd diverser en, niet onbelangrijk, we konden ook steeds vaker facturen sturen waardoor onze financiële positie ook steeds beter werd.
2012: Stand houden
D
eze opwaartse lijn zette zich begin 2012 goed voort: We gingen bij WonenBreburg aan de slag met een quickscan om de contouren van de renovatie van een vroeg naoorlogs complex in Breda te bepalen. Met medewerkers van verschillende afdelingen hebben we in een interactieve sessie de neuzen dezelfde kant op gezet en een inspiratiedocument gemaakt waarmee de initiatieffase kon worden gestart. Aan de aanbodzijde van de markt raakten we betrokken bij de ontwikkeling van ENDIS, een energieneutraal renovatieconcept voor portieketagewoningen en de SolarSwing, een innovatief daglichtsysteem op basis van hoogrendementszonnecellen. En toen bleek halverwege 2012 de crisis toch echt ook SlimRenoveren te treffen… Vrijwel alle ontwikkelingen vertraagden of kwamen stil te staan en ook bij de corporaties werden projecten on hold gezet of zelfs afgeblazen. We besloten op zoek te gaan naar versterking en meer continuïteit voor de lange termijn onder de titel: ‘SlimRenoveren zoekt aansluiting’. We hebben daarmee een open oproep aan de markt gedaan om samenwerking met ons te verkennen en hebben in een aantal datingrondes uiteindelijk een klik gevonden met FM Consultants en VISA, Vaart in Samenwerken, beiden uit Oss. Gelukkig kwam er tegen het einde van 2012 ook weer schot in de zaak voor SlimRenoveren en rondden we het jaar in topdrukte af met de start van de bewonersparticipatie in de Colijnstraat bij WonenBreburg en als bonus een eerste prijs voor het ENDIS renovatieconcept bij ‘De Voorsprong’!
de terugblik
Door Doris de Bruijn
2013: Groei tegen de crisis in
D
ie drukte hield eigenlijk heel 2013 aan waardoor we de stilstand van 2012 ruimschoots konden goedmaken. Financiën bleek in veel projecten een sleutelrol te vervullen en dus besloten we ons meer te verdiepen in de financiële rekenmethoden omtrent vastgoed. We ontwikkelden een rekentool waarmee de exploitatie van een gebouw of gebouwdeel op een slimme manier kan worden doorgerekend. We organiseerden hiervoor een aantal sessies met corporaties en bouwbedrijven en maakten er zelfs een paar op maat. De samenwerking met FM Consultants en VISA, Vaart in Samenwerken werd verder concreet gemaakt en onder de naam ‘Expeditie Volkshuisvesting’ gingen we samen op pad. In het begin voornamelijk veel oriënterende gesprekken en kennismakingen maar tegen het einde van het jaar kwamen ook de eerste aanvragen voor workshops en concrete projecten om mee aan de slag te gaan. Ondertussen hadden we het ontzettend druk met onze eigen projecten waaronder de innovatieve uitvraag voor het renovatieproject Colijnstraat van WonenBreburg. De reacties waren positief en het bleek ontzettend leerzaam te zijn. Deze nieuwe uitvragen zorgden voor flink wat aandacht in de markt en het besef bij de bouwbedrijven dat ze hier ook anders op moesten gaan reageren. Daarom werden we door Zwaluwebouw benaderd met de vraag of wij konden ondersteunen in het geven van antwoord op deze nieuwe uitvragen. We gingen samen aan de slag en riepen onder andere de Bewonerscoach in het leven, het centrale aanspreekpunt voor bewoners tijdens de renovatie. We hebben een flink aantal uitvragen meegedaan en Zwaluwebouw heeft daarmee op dit moment een behoorlijk aantal renovatieprojecten in hun orderportefeuille.
2014: Samenwerking
W
e gingen hier ook in 2014 mee verder en onze rol als uitvraagcoach werd ook door andere bouwpartijen opgemerkt. We organiseerden er onder de vlag van Expeditie Volkshuisvesting ook een expertmeeting over waarin we een mooie discussie tussen vraag en aanbod in de markt voerden. De Expeditie projecten begonnen ook lekker te lopen met workshops over ketensamenwerking en de nieuwe uitvraag voor corporaties, het opzetten van een uitvraag voor renovatie en het begeleiden van een herstructureringsopgave. We hebben samen ook een stand gehad op de Renovatiebeurs in Den Bosch, die goed bezocht is.
De link met het onderwijs hebben we nog steeds en houden we graag vast. We hebben de afgelopen vijf jaar heel veel studenten op bezoek gehad die meer over ons bedrijf en onze aanpak wilden weten omdat ze hier met afstuderen mee bezig waren. We hebben ook een aantal van deze studenten zelf begeleid naar een succesvol afstudeerproject. Daarnaast ben ik gevraagd om gastdocent op de TU Delft te worden voor het begeleiden van projectwerk en om afstudeerverslagen van Avans te beoordelen als extern deskundige. Binnenkort zal ik ook vanuit Nyenrode trainer zijn voor de Reality Game die speciaal voor de voorbereiding van energiebesparingsprojecten in de bestaande bouw is ontworpen en door zowel corporaties als bouwteams kan worden gespeeld. Kortom in de afgelopen vijf jaar is er veel gebeurd en hebben we onze positie centraal in de markt tussen vraag en aanbod gevonden. Het lastige is daarmee wel dat we niet zo gemakkelijk in een hokje te stoppen zijn. We zijn geen architect, energieadviseur of techneut, maar hebben ons juist in de gehele breedte van de renovatiemarkt ontwikkeld op zowel financieel, communicatief als technisch gebied en zijn daarmee echt integrale bouwprofessionals geworden. Wat in ieder geval wel altijd zo is, is dat we voor de volle 100% voor een project gaan. We horen dit ook terug van onze opdrachtgevers die ons commitment voor het project bewonderen en waarderen ook de persoonlijke benadering. We gaan primair niet voor het geld maar voor het resultaat en daar zijn we dan ook trots op!
de toekomst
Door Sean Vos
Zojuist hebben we teruggekeken op de afgelopen 5 jaar, een periode waarin er voor de corporaties en bouwbedrijven een hoop is veranderd. Die veranderingen zijn zeker nog niet achter de rug. Sterker nog, we staan er middenin. Graag neem ik u mee naar de komende vijf jaar, om vooruit te blikken naar enkele spectaculaire ontwikkelingen in onze markt.
Ontwikkelingen in stroomversnelling
T
wee jaar geleden startte Jan Willem van de Groep met zijn Energiesprong collega’s zijn reis naar het gesamtkunstwerk ‘De Stroomversnelling’: een deal tussen corporaties, de overheid en vier grote bouwbedrijven waarin is afgesproken om tot aan 2020 111.000 huurwoningen van corporaties naar nul-op-de-meter te brengen. De reis startte met veel scepsis vanuit alle kanten van de markt. Nu we twee jaar verder zijn, is de deal volop in uitvoering, zijn de eerste prototypen gerealiseerd en worden de eerste series van circa vijftig woningen opgepakt. Revolutionair voor de Nederlandse bouw! In plaats van oplossingen op projectniveau, worden er concepten ontwikkeld voor de schaal van meer dan 100.000 woningen. Het resultaat: de oplossingen worden kwalitatief beter, de bouwtijd neemt spectaculair af en de prijzen dalen van ca. € 100.000 per woning tot ergens tussen € 45.000 en € 60.000 per woning. Belangrijker nog: het investeringsbedrag is onderdeel van een integraal ontwikkelde businesscase die de bewoners, bouwbedrijven en corporaties eenvoudigweg geld gaat opleveren. Bewoners ruilen hun energierekening in voor een flitsrenovatie naar nul-op-de-meter. Een nieuwe manier van denken in de bouw die eenvoudig korte metten maakt met het argument dat ambitieus renoveren te duur is. Wie had dat vijf jaar geleden gedacht? Basis van de aanpak is de aanpak van de woningschil. Een nieuwe schil uit prefab componenten die snel aan de woning kan worden toegevoegd en die de woning niet alleen voorziet van een betere jas, maar ook van een nieuwe uitstraling. Alle installaties zijn hierin opgenomen, zodat binnen in de woning haast niets hoeft te gebeuren. En juist die aanpak hadden we vijf jaar geleden wel al uitgewerkt in ons afstudeerproject! We zijn trots dat ook wij heel concreet deel kunnen uitmaken van het uitrollen van de plannen voor De Stroomversnelling. Op verzoek van VolkerWessels helpen wij hen met het inrichten van de bewonerscommunicatie voor één van de stroomversnellingsprojecten. Hoe verleid je de bewoners om mee te doen met de aanpak? En wat kun je betekenen voor de particuliere woningeigenaren in de wijk? Het zijn uitdagingen waar wij vol enthousiasme onze tanden in zetten.
De particulier komt eraan!
N
u de Stroomversnelling voor huurwoningen in volle vaart onderweg is, zijn de bakens van Energiesprong inmiddels verzet naar de particuliere woningvoorraad. Er is een nieuwe Green Deal in voorbereiding die de ontwikkeling van aanbod voor de particuliere woningeigenaar moet stimuleren, zodat ook deze doelgroep binnenkort de energierekening kan inruilen voor een nul-op-de-meter renovatie.
Dat stelt de markt voor een nieuwe uitdaging: het aanbieden van een ontzorgingsmodel aan individuele huishoudens en de technische ontwikkeling van een serieus ‘serie van één’ Nul-op-de-meter aanbod. De individuele particulier wordt op dit moment door de middelgrote en grote bouwbedrijven nog geheel niet gevonden. Maar met de komst van de Green Deal kon daar wel eens snel verandering in komen. Wie hierop wil inspelen door de ontwikkeling van nieuw aanbod, is bij ons aan het goede adres. We hebben ons in de afgelopen maanden, mede door de inzet van drie afstudeerders, behoorlijk verdiept in het thema en zien volop kansen voor de bouwbedrijven om een rol van betekenis te spelen in deze nieuwe markt. Zoals aangegeven, biedt de markt van nu volop kansen. De markt krijgt de komende jaren dan ook volop de kans zich te bewijzen. Dat
de toekomst
Door Sean Vos
gaat niet vanzelf. Bouwbedrijven en toeleverende industrie zullen hun rol moeten aanpassen om te overleven. Investeringen in organisatieontwikkeling en productontwikkeling zijn nodig om de snelle ontwikkelingen bij te kunnen houden. We zien nu al dat we daarin als SlimRenoveren een onderscheidende rol kunnen vervullen. Met onze uitvraagcoaching, marktverkenningen en productontwikkelingstrajecten helpen we de markt verder bij het ontwikkelen van hun innovaties voor de bestaande voorraad.
Maak ruimte voor nieuw perspectief!
M
aar voor we echt aan het dromen gaan over 2020, wil ik nog even een kanttekening maken bij dit alles. De genoemde ontwikkelingen zijn ingezet door een handjevol innovatieve geesten in de sector die sterk denken in mogelijkheden en geloven in de kracht van samenwerking. Helaas hebben we het sinds het uitbreken van de crisis en de start van de politieke kruistocht tegen de corporatiesector moeten constateren dat deze groep in de minderheid is. Velen blijken met angst en beven af te wachten, zo blijkt uit de afgelopen maanden. De corporatiesector, keihard nodig in deze periode, is op dit moment vooral intern gericht vanwege het zware weer waarin ze verkeert. In de dagelijkse praktijk kom ik veel uitstel van opdrachten en een negatief sentiment tegen. Zelfs wanneer niet direct het commerciële belang centraal staat maar het gaat om kennisdeling, staat de deur in veel gevallen niet open. Er heerst angst voor het verlies van banen en als gevolg daarvan wordt er strikt binnen de lijntjes van strategie en beleid gekleurd. Komt de markt daar verder mee? Ik denk van niet. De corporaties en bouwers die voor hun gevoel vast zitten, hebben een nieuwe prikkel nodig. Jezelf als organisatie opnieuw uitvinden en talent in de organisatie de kans geven om samen met de markt nieuwe wegen te ontdekken. Om dat te bereiken is er ruimte nodig. Ruimte in het beleid om te experimenteren en te perfectioneren. Daarom roep ik de beleidsmakers op om de sector niet alleen vanuit een Excel perspectief te managen en alles op cijfers te baseren, maar juist voor een deel van de projecten ook het experiment te faciliteren. Het zal op verschillende plekken binnen de organisatie leiden tot een nieuwe dynamiek die nodig is om de bouw- en corporatiesector voorwaarts te brengen. Eerst klein, maar de successen zullen zich als een olievlek verspreiden. Ik ben ervan overtuigd dat die aanpak voor de lange termijn leidt tot grotere besparingen en betere businesscases dan de kaasschaafmethode en het kleuren binnen de lijntjes zoals het spel nu op veel plekken wordt gespeeld. En bovendien is het veel leuker om met vernieuwing bezig te zijn dan met z’n allen bedompt te blijven constateren dat de oude manier van werken niet meer werkt! Kortom: kop uit het zand, handen uit de mouwen en aan de slag. Wij staan te trappelen om ook de komende jaren voor uw innovatieopgaven het verschil te gaan maken!
wij bedanken... Dankwoord Tot slot maken we graag nog van de gelegenheid gebruik om een aantal mensen te bedanken die ons in de afgelopen vijf jaren hebben gesteund, geïnspireerd of op andere wijze hebben bijgedragen aan het feit dat we nu trots ons vijfjarig bestaan kunnen vieren. Dank aan Jos Lichtenberg voor het opzetten van de Slimbouwen visie, de inspiratie die dit ons gegeven heeft en het stimuleren van onze ‘gezonde dosis naïviteit’ die je volgens hem als innovator in de bouw nodig hebt om vooruit te komen. En natuurlijk ook Faas Moonen en Michiel Ham voor de ondersteuning bij ons afstudeerproject en de periode daarna. Dank aan de TU/e waar we onze opleiding hebben genoten en het Innovation Lab, dat ons met een stoomcursus ondernemerschap en een starterslening het eerste zetje richting ondernemerschap heeft gegeven. Ook willen we de TU bedanken voor het opheffen van de afstudeerrichting bouwtechniek, waardoor onze marktwaarde door schaarste aan professionals in deze discipline alleen maar verder zal toenemen! Dank aan onze opdrachtgevers die ons de kans hebben gegeven om onze visie in de praktijk te brengen en daarbij in veel gevallen ook zorgden voor een prettige en persoonlijke klik. Juist die klik zorgde voor plezier in ons werk! En dan natuurlijk ook dank aan alle familie en vrienden die ons in de afgelopen jaren hebben gesteund en hebben meegeleefd met alle ontwikkelingen. Doris bedankt daarbij graag haar ouders voor het vertrouwen dat ze haar hebben gegeven en de financiële en mentale ondersteuning. Sean wil graag in het bijzonder nog zijn vriendin Laura Hermans bedanken voor het geduld, de mentale ondersteuning en het feit dat dankzij haar inzet het gezin Vos – Hermans in de eerste jaren financieel kon blijven draaien.
