vijf
beloften aan de kiezer Agenda voor linkse politiek Bram van Ojik februari 2015
Agenda voor linkse politiek: vijf beloften aan de kiezer Bram van Ojik Waar is toch de linkse kiezer gebleven?
sociale zekerheid met hoge werkloosheid
Overgestapt naar rechts? Zwevend
en toenemende ongelijkheid als gevolg.
boven de partijen? Mokkend thuis? De verklaringen zijn talrijk, maar de kiezer
Als de crisis – in de financiële sector, de
heeft altijd gelijk. Blijkbaar ontbreekt
zorg, op de arbeidsmarkt, in het milieu
het de linkse partijen aan een wenkend
en de natuur – ons één ding leert, is het
perspectief.
wel dat rechtse recepten niet werken. Ze zijn niet rationeel en niet rechtvaardig.
Als dat niet verandert, als links er
De ideologie van minder regels en meer
niet in slaagt een wervend verhaal te
markt vernietigt goede banen, put onze
formuleren, dan krijgen rechtse partijen
leefomgeving uit en vermindert onze
de komende vier jaar de overhand in
kwaliteit van leven. Steeds meer mensen
de provincies en in de Eerste Kamer.
ervaren dat en zoeken naar nieuwe
En dat willen we niet. Sinds de jaren
perspectieven.
tachtig staat het overheidsbeleid steeds
Dat perspectief moet van links komen.
meer in het teken van deregulering, marktwerking en privatisering van
Het is de hoogste tijd dat het dominante
publieke voorzieningen. Ook nu we met
denken met zijn focus op groei, op
een hardnekkige economische crisis
marktwerking en snel geld verdienen
te maken hebben domineert rechts de
plaats maakt voor een visie gebaseerd
agenda, in Nederland en in Europa:
op linkse kernwaarden: duurzaamheid,
draconische bezuinigingen op vitale over-
onderlinge solidariteit en kwaliteit van
heidsvoorzieningen en beperking van de
leven.
Dat gaat niet vanzelf. Links heeft zich
Groeiende ongelijkheid wordt door steeds
de afgelopen decennia te veel laten
meer mensen als maatschappelijke
meeslepen door de rechtse agenda van
probleem gezien. Onze verslaving aan
marktwerking. Wil links het initiatief
fossiele brandstoffen, afkomstig uit
herwinnen, dan moet het de dominantie
landen met verwerpelijke regimes,
van het rechtse denken doorbreken. Dat
zit steeds meer mensen dwars. De
gebeurt te weinig. Links maakte te vaak
marktwerking in de zorg en elders in de
de verkeerde keuzes: meebewegen met
samenleving wordt voor steeds meer
een rechtse agenda, of verzet tegen elke
mensen problematisch.
vorm van verandering. Te vaak ontbrak een eigen herkenbaar idee, te zelden werd
Links moet uit zijn schulp kruipen.
de kiezer een aanlokkelijk alternatief
Links moet zijn kernwaarden met grote
geboden.
urgentie omzetten in een helder politiek programma: duurzaamheid staat dan
Geen wonder dat de kiezer nog aarzelt.
voor het daadwerkelijk stoppen met het
Hoewel ik blij ben met het herstel dat
uitputten van onze aarde. Onderlinge
GroenLinks laat zien, zit het me dwars
solidariteit houdt in dat we de groeiende
dat het zich afspeelt in een context
ongelijkheid in al zijn facetten een halt
waarin het draagvlak voor links beleid
toe roepen. Kwaliteit van leven zetten
afbrokkelt.
we voorop in de manier waarop we de arbeidsmarkt en de zorg organiseren.
De oplossingen waar GroenLinks al 25
Onze behoefte aan veiligheid en onze
jaar voor strijdt zijn urgenter dan ooit.
wens om vrij te zijn brengen we in balans.
Zo komen we, op basis van expliciet gemaakte linkse waarden, tot vijf beloften aan de kiezer: We zetten ons in voor duurzaamheid, gelijkheid, werk voor iedereen, kwaliteit in de zorg en bescherming van de vrijheid.
maar het schiet niet op; energiebesparing komt niet van de grond, en wat betreft schone energie bevindt Nederland zich in de achterhoede van Europa.
1. Kiezen voor duurzaamheid:
Daar moet verandering in komen. Een
we zijn zuinig op de aarde
omslag is nodig. We beperken de vrije
We plegen roofbouw op de aarde.
energiemarkt en kappen met kolen,
Klimaatverandering verergert rampen
olie en gas en stappen over op zon,
als hongersnoden, overstromingen en
wind en water. We moeten investeren
bosbranden. Ruzie om grondstoffen
in nieuwe manieren om schone energie
doet conflicten tussen landen en
op te wekken. Mensen die samen
groepen oplaaien. Sinds de jaren
schone energie opwekken betalen geen
negentig is de CO2 uitstoot wereldwijd
energiebelasting. Energiemisbruik
met vijftig procent toegenomen.
van grote bedrijven subsidiëren we
Energieverslindende industrieën en
niet langer met een korting op de
oliemaatschappijen dicteren het beleid.
energiebelasting. Kolencentrales gaan dicht enn er komt een
Het kabinet durft niet te kiezen voor
windmolenoffensief vanuit de overheid,
schone energie. Nederland handelt
dit is te belangrijk om aan de markt over
volop in olie, teert op een grote gasbel
te laten. Schaliegas blijft onder de grond
en verstookt meer steenkool dan ooit
en energieneutraal bouwen en renoveren
tevoren. Er is wel een Energieakkoord,
wordt de norm.
met een bijstandsuitkering kan dat oplopen tot enkele tientjes per maand. En neem de forse huurverhogingen, de zorgpolitiek en het feit dat hyperrijken en grote bedrijven nauwelijks belasting
2. Kiezen voor solidariteit:
hoeven te betalen. Want terwijl inkomen
we verdelen welvaart eerlijk
wel progressief wordt belast, geldt dat
Van een eerlijke verdeling van de
niet voor vermogen. Dat is gek want
welvaart profiteert iedereen, arm én
vermogen rendeert meer dan werken.
rijk, laag opgeleiden én hoogopgeleiden, werknemers én ondernemers. In
Daar moet verandering in komen.
egalitaire samenlevingen is de
We gaan de welvaart eerlijk verdelen.
gezondheid beter, de criminaliteit laag en
De aanstaande herziening van het
zijn de mensen gelukkiger. Helaas neemt
belastingstelsel biedt hiervoor een unieke
de ongelijkheid in Nederland toe. In de
kans. Grote bedrijven en de hyperrijken
afgelopen decennia is de armste 10%
gaan gewoon belasting betalen en
er 4% op achteruit gegaan, terwijl het
ontspringen niet langer de dans. Er komt
inkomen van de rijkste 10% met 28% is
een progressieve vermogensbelasting.
gestegen.
Ook grote vervuilers betalen meer
Het kabinetsbeleid vergroot de
belasting. Met de opbrengst maken we de
ongelijkheid. Huishoudens die het minste
lasten op werken lager. Dat geeft meer
te besteden hebben gaan er dit jaar het
mensen kans op werk en verkleint de
meest op achteruit. Voor huishoudens
verschillen tussen arm en rijk.
kabinet er niet in slaagt de werkloosheid naar beneden te brengen.
Daar moet verandering in komen. We reguleren de arbeidsmarkt. Banen voor
3. Kiezen voor werk:
meer mensen, en meer tijd naast je
minder uren, meer vrije tijd.
werk. Door werk eerlijk te delen. Door
De economische crisis heeft
lagere belasting op arbeid, zodat het
honderdduizenden mensen werkloos
goedkoper wordt om mensen aan te
gemaakt. Tegelijkertijd werken de
nemen. Door de 32-urige werkweek als
mensen met een baan zich soms over de
norm te hanteren. Door uitbreiding van
kop tot een burn out. Dat is niet logisch.
het vaderschapsverlof. Door de kloof
En niet nodig.
tussen vast en flex te dichten, en dus ook flexwerkers recht te geven op scholing
Het kabinet schijnt te denken dat mensen
en pensioen. En door de tegenprestatie
betutteld, gestraft en geprikkeld moeten
te schrappen, de sollicitatieplicht te
worden om aan het werk te gaan.
versoepelen en bijverdienmogelijkheden
Het tegenovergestelde is waar. Al die
fors te verruimen voor mensen in de
betutteling en controledrift demotiveert.
bijstand en met een WW-uitkering.
Drijft mensen tot wanhoop. Want er zijn geen banen. Sterker nog door de miljardenbezuinigingen van dit kabinet worden banen vernietigd. Geen wonder dat het
gaat intussen voort op het pad van het vermarkten van de zorg. Zo hoeven ziekenhuizen niet meer alle winst te investeren in de zorg, maar mogen ze die uitkeren aan hun aandeelhouders.
4. Kiezen voor zorg: patiënten de baas
Daar moet verandering in komen.
Vraag mensen wat ze belangrijk vinden
We beperken de macht van
en ze antwoorden: goede zorg voor
de zorgverzekeraars. Niet de
iedereen. Mensen willen zekerheid over
zorgverzekeraars, maar patiënten moeten
hun zorg, juist omdat ziek zijn zo onzeker
de touwtjes in handen hebben. Daarom
maakt. Die zekerheid is ver te zoeken.
gaan we het persoonsgebonden budget
Op welke zorg heb ik nog recht? Houd ik
uitbreiden. Er komt geen tweederangs
mijn vaste zorgverlener? Moet ik meer
budgetpolis zonder vrije artsenkeuze.
gaan betalen? Allemaal vragen, te vaak
Elke verzekeraar mag maximaal twee
nog zonder antwoord.
polissen aanbieden. De verzekerde kan daardoor een betere keuze maken, omdat
De onzekerheid vloeit rechtstreeks
het aanbod van verzekeraars beter te
voort uit het kabinetsbeleid. Het kabinet
vergelijken wordt.
heeft te veel, te snel en op de verkeerde dingen bezuinigd. Die bezuinigingen komen vooral terecht bij kwetsbare mensen met weinig inkomen. Het kabinet
begaan. Het kabinet vindt het niet meer nodig dat de rechter besluit over het afpakken van iemands paspoort. En wil ongeclausuleerd data gaan verzamelen, waardoor onze privacy geschonden
5. Kiezen voor vrijheid:
wordt.
Nederland een open samenleving
Daar moet verandering in komen.
Het zijn verwarrende tijden. We willen
Want één ding is zeker: vrijheid
veilig, maar ook vrij zijn. Iedereen
bescherm je niet door de vrijheid in te
wil de rechtstaat en het vrije woord
perken. Nederland is en blijft een open
verdedigen, maar hoe? Demonstraties
samenleving. Aan de diversiteit van
en vlaggen verbieden, politieagenten met
Nederland gaan wij niet tornen. Zelfs niet
mitrailleurs uitrusten, de nationaliteit
als mensen er meningen op nahouden
afpakken: het brengt ons eerder verder
die ons niet bevallen. Dat hoort er bij.
van huis.
Uiteraard binnen de grenzen van de wet. En uiteraard binnen de gemeenschap
Het kabinetsbeleid is ondoordacht en
die we met elkaar vormen. We moeten
perkt de rechtstaat in. Het kabinet wil
voorkomen dat jongeren radicaliseren
de nationaliteit van jihadisten afpakken.
en zich afkeren van de samenleving. We
Maar wat schieten we daar mee op?
gaan meer investeren in onderwijs. En we
Terroristen moeten worden opgepakt
ondersteunen initiatieven en organisaties
en berecht, niet over de grens worden
die de dialoog tussen groepen gaande
gezet zodat ze hun misdaden elders
houden en verdiepen (theedrinken!).
Tot slot Een overtuiging, idealen en ideeën, daar
deze agenda op zoek gaan naar steun. Te
begint het mee.
beginnen op 18 maart, bij de kiezer.
Onderzoek laat zien dat heel veel mensen meer solidariteit en onderlinge
Bram van Ojik
betrokkenheid willen. In hun dagelijkse
Den Haag, 7 februari 2015
leven maken ze daar ook al werk van. Het is aan linkse politici om zich daar samen sterk voor te maken. Met een politiek programma dat tot verbeelding spreekt, maar dat ook realistisch is. Uitdagend en uitvoerbaar. Daar zijn ook anderen voor nodig. Links moet altijd bereid zijn heldere compromissen met andersdenkenden te sluiten. Belangrijk is het daarbij samen op te trekken. Alleen dan kan links in Nederland genoeg invloed verwerven om de maatschappij te maken die we wensen.
Deze linkse agenda, deze vijf beloften, legt hiervoor een basis. GroenLinks zal voor
GroenLinks Postbus 8008 3503 RA Utrecht www.groenlinks.nl
