REFERENTIE No :
1423 INF@RMATIEKOPIE :
t S
dgpz poad dges Z
doa ,-/op db i -/ p 1 chef d i o 9s
,
MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN AFDELING VERBINDINGEN 's-GRAVENHAGE, LANGE HOUTSTRAAT 28 TEL NOS:180309 ; 184000-284
VERZONDEN CODEBERICHT
Kopie
64
Nol
I DirJAfd.:
doalop
Visie :
Ag. No: Dossier :
DATUM VAN VERZENDING:
9 m a a r t 1961
MINUUT GEPARAFEERD DOOR :
AFKOMSTIG VAN:
ri/jr/dgpz/s min. v.
b.z. I
PARAAF : Canberra (per k o e r i e r ) i n f o r m a t i e k o p i e p e r k o e r i e r aan: washington,londen,new yo z e e r -jeheim h e t v o l g e n d e d i e n t t e uwer s t r i k t v e r t r o u w e l i j k e informatie: op 1 en 4 d e z e r v o e r d e i k t e geneve b e s p r e k i n g e n met de a u s t r a l i s c h e m i n i s t e r p r e s i d e n t over h e t nieuw-guinea prob l e e m , d i e r e s p e c t i e v e l i j k twee u u r en d r i e k w a r t i e r i n bes l a g namen. e r waren geen d e r d e n b i j aanwezig, t i j d e n s h e t e e r s t e gesprek, d a t p l a a t s v o n d gedurende een g e z a m e n l i j k e l u n c h , deed rnenzies m i j v e r s l a g o v e r z i j n e r v a r i n g e n e i n d f e b r u a r i i n w a s h i n g t o n , waar h i j h e t n i e u w g u i n e a p r o b l e e m had b e s p r o k e n a c h t e r e e n v o l g e n s met de s e c r e t a r i s g e n e r a a l v a n de v e r e n i g d e n a t i e s , met de s e c r e t a r y o f s t a t e , dean r u s k , met dean acheson en t e n s l o t t e t i j d e n s een d e j e u n e r met p r e s i d e n t kennedy. b i j d i t l a a t s t e g e s p r e k was ook r u s k a a n w e z i g geweest. i n de n i e u w e a d m i n i s t r a t i e , z o v i n g m e n z i e s aan, b e s t a a n v r i j s t e r k e s t r o m i n g e n , d i e b e p l e i t e n d a t z i j d e n s de v e r e n i g d e s t a t e n n o g d u i d e l i j k e r dan v o o r h e e n s t e l l i n g wor.dt genomen t e n g u n s t e v a n a l l e a z i a t i s c h e en a f r i k a a n s e l a n d e n , d i e z i c h i n c o n f l i c t bevinden over k o l o n i a l e of semi-koloniale kwesties met e u r o p e s e mogendheden. m e n z i e s v e r b o n d aan deze s t r o m i n g e n s p e c i a a l de namen v a n s t e v e n s o n , c h e s t e r b o w l e s , menen w i l l i a m s en de a m b t e n a r e n van de o o s t a z i a t i s c h e en ("that fool") a f r i k a a n s e d i r e c t i e s v a n h e t s t a t e d e p a r t m e n t , w a t deze l a a t s t e b e t r e f t , z e i h i j v e r h e u g d t e z i j n d a t p a r s o n s , t h a n s nog h o o f d v a n h e t s o u t h e a s t a s i a d e p a r t m e n t , b i n n e n k o r t ambassadeur i n zweden w o r d t , " a l w a a r h i j z i c h n i e t meer t e g e n de a u s t r a l i s c h e en n e d e r l a n d s e belangen i n h e t v e r r e oosten z a l kunnen verzetten." e r i s e c h t e r ook een t e g e n s t r o m i n g , d i e de arnerikaanse pol i t i e k z o u w i l l e n z i e n e v o l u e r e n n a a r g r o t e r e s t e u n v o o r de w a r e b o n d g e n o t e n van arnerika, de w e s t e r s e landen, m e n z i e s h a d de i n d r u k d a t acheson t o t deze g r o e p b e h o o r t t e r w i j l de ambten a r e n v a n de e u r o p e s e d i r e c t i e s van h e t s t a t e d e p a r t m e n t eveneens h e t hunne doen de e u r o p e s e b o n d g e n o t e n ( e n g e l a n d , f r a n k r i j k , n e d e r l a n d , b e l g i e en p o r t u g a I),a Lsmede a u s t r a l i e zovee 1 mogel i j k t e o n t z i e n . dusver bepaalde p r e s i d e n t kennedy z i c h t o t n o t a nemen v a n de aan hem gedane u i t e e n z e t t i n g e n en h e e f t h i j nog geen d u i d e l i j k e k o e r s b e p a a l d . h e t i s e c h t e r z e k e r , d a t , i n t e g e n s t e l l i n g m e t z i j n v o o r g a n g e r , de p r e s i d e n t z e l f u i t e i n d e l i j k
BESTEMD VOOR:
i
-2-
1
VERZONDEN CODEBERICHT VERV LG
Ref. No.: Rubricering:
-8-
1423 Zeer
ge he im
b e s l i s t e n w e l OP e i g e n gevormd o o r d e e l . v a n d a a r d a t h e t Z O n u t t i g i s de p r e s i d e n t p e r s o o n l i j k t e b e n a d e r e n e n hem h e t eigen standpunt u i t e e n t e zetten. t i j d e n s z i j n g e s p r e k met h a m m e r s k j o l d was h e t m e n z i e s d u i d e l i j k geworden d a t de s e c r e t a r i s g e n e r a a l e e n t r u s t s c h a p , d a t op e n i g e r l e i w i j z e h e t r e c h t van z e l f b e s c h i k k i n g d e r autochtone b e v o l k i n g v a n n e d e r l a n d s - n i e u w - g u i n e a zou z e k e r s t e i l e n , a r h a a l b a a r a c h t , v o o r w a t b e t r e f t h e t zenden v a n een t t v i s i ' t i n g z i j d e n s de v e r e n i g d e n a t i e s - , was men-ri-es van o o r d e e l , d a t z u l k e e n m i s s i e s l e c h t s g e a c h t k o n worden z i c h n i e t a p r i o r i t e g e n n e d e r l a n d t e k e r e n i n d i e n de l e d e n met z o r g zouden worden u i t g e k o z e n en zouden b e h o r e n t o t l a n d e n , d i e , z o a l s P a k i s t a n o f j a p a n , nog e n i g e o b j e c t i v i t e i t t e n a a n z i e n v a n h e t . w e s t e n i n . a c h t p l e g e n t e nemen. h e t g e v a a r b e s t a a t n.1. d a t e e n d e r g e l i j k e m i s s i e o n m i d d e l l i j k na h a a r bezoek aan n e d e r l a n d s - n i e u w - g u i n e a z i c h n a a r d j a k a r t a b e g e e f t om d a a r d a o r de i n d o n e s i e r s op de h e n e i g e n s l u w e w i j z e t e worden b e w e r k t , rnenzies was o v e r i g e n s , aangenaam g e t r o f f e n geworden d o o r de o b j e c 9 i v i t e i . t en h e t geb r e k aan i l l u s i e s b i j hammerskjold. t e g e n o v e r dean r u s k had m e n z i e s een u i t v o e r i g b e t o o g g e - ' houden, w a a r i n h i j s p e c i a a l h e t v i t a l e b e l a n g v a n a u s t r a l i e b i j e e n v r e d e l i e v e n d e o n t w i k k e l i n g n a a r z e l f b e s c h i k k i n g v a n de b e v o l k i n g v a n h e t e i l a n d h a d O n d e r s t r e e p t .en e r o p h a d gewezen d a t een v a s t e v o e t k r i j g e n v a n i n d o n e s i e i n n e d e r l a n d s - n i e u w g u i n e a de k i e m i n z i c h d r o e g , v a n 1ater.e g r o t e m o e i l i i j k h e d e n t u s s e n i n d o n e s i e e n a u s t r a l i e . h i j had n i e t n a g e l a t e n r u s k t e h e r i n n e r e n a a n de a m e r i k a a n s e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d , . d i e a a n de h u i d i g e s i t u a t i e t e n g r o n d s l a g l i g t . r u s k had 2ic.h b e p a a l d t o t a a n d a c h t i g t o e l u i s t e r e n en had z i j n e r z i j d s s l e c h t s de r n o g e l i j k h e i d v a n een t r u s t s c h a p n a a r v o r e n g e b r a c h t . ook i t e g e n o v e r hem h a d m e n z i e s gewezen op de o n m o g e l i j k h e i d v a n een w e r k e l i j k bona f i d e t r u s t v e r h o u d i n g . h i j vond o v e r i g e n s d a t r u s k een l e v e l headed i n d r u k maakte en b e r e i d scheen h e t p r o b l e e m z a n d e r v o o r o o r d e l e n t e b e n a d e r e n , u i t h e t n a u w e l i j k s v e r h o l e n pongenoegen v a n p a r s o n s , d i e a a n w e z i g was b i j h e t onderhoud, meende de a u s t r a l i s c h e m i n i s t e r p r e s i d e n t t e kunnen a f l e i d e n , d a t z i j n b e t o o g op r u s k w e l e n i g e i n d r u k had gemaakt, m e n z i e s had dean acheson v e e l o b j e c t i e v e r en r e a l i s t i s c h e r gevonden dan t o e n deze z e l f nog s e c r e t a r y o f s t a t e Wasm h i j h a d aan a c h e s o n een b e t o o g gehouden l a n g s d e z e l f d e l i j n e n a l s g e v o e r d t e g e n o v e r dean r u s k en a c h e s o n ' s r e a c t i e was s y m p a t h i e k geweest. h i j had met name gezegd " s i c k and t i r e d " te zijn v a n h e t b e t o o g v a n hôn, d i e i n k o l o n i a l e o f s e m i - k o l o n i a l e v r a a g s t u k k e n s l e c h t s b i j h e t w e s t e n de s c h u l d z o e k e n e n had v e r k l a a r d d a t h e t hoog t i j d was d a t a m e r i k a t e r u g zou k e r e n t o t "more b a l a n c e d v i e w s " . m e n z i e s d r o n g z e e r aan op een o n t m o e t i n g m i j n e r z i j d s met acheson, d i e n a a r z i j n s t e l l i g e i n d - r u k n e d e r l a n d w e l g e z i n d i s en d i e v o o r t s b i j de h u i d i g e a d m i n i s t r a t i e e n s p e c i a a l b i j de p r e s i d e n t b e p a a l d i n v l o e d h e e f t . t i j d e n s h e t d e j e u n e r op h e t w i t t e h u i s , w a a r b i j , z o a l s ge-3zegd, s l e c h t s dean r u s k a a n w e z i g was, had m e n z i e s , op v e r z o e k
VERZONDEN CODEBERICHT VERVOLG
Ref. No.: Rubricering:
1423
-3-
z e e r geheim
v a n de p r e s i d e n t , de a u s t r a t i s c h e v i s i e op h e t n i e u w g u i n e a p r o b l e e m i n d r i n g e n d en met k r a c h t u i t e e n g e z e t . nog n o o i t , z o z e i h i j , had h i j g e l e g e n h e i d gehad z o u i t v o e r t g met een a m e r i k a a n s e p r e s i d e n t d e k w e s t i e t e b e s p r e k e n en h i j was v o l l o f o v e r de i n t e l l i g e n t e en b e l a n g s t e l l e n d e w i j z e waarop de p r e s i d e n t had g e r e a g e e r d , na de g e s c h i e d e n i s v a n h e t c o n f l i c t s i n d s de r o n d a f e l conferentie t e hebben u i t e e n g e z e t , had m e n z i e s de g e v a r e n v-an de h u i d i g e s i t u a t i e o n d e r s t r e e p t , h i j had d a a r b i j s t e r k de n a d r u k g e l e g d o p de z o v o o r u i t s t r e v e n d e p o l i t i e k v a n ned.erlarrd en o p d e noodzaak de b e i d e d e l e n v a n h e t e i l a n d l a n g s p a r a L l e L Le wegert t e l e i d e n n a a r de u i t o e f e n i n g v a n h e t z e l f b e s c h i k k i n g s r e c h t , h i j had de p r e s i d e n t gewezen op de " t r e m e n d o u s r e s p o n s i b i l i t y 1 1 van a m e r i k a v o o r wat b e t r e f t h e t verhinderen, d a t i n d o n e s i e a g r e s s i e f o p t r e e d t . h i j h a d d a a r b i j vermeden o v e r n e d e r l a n d s e b e l a n g e n t e s p r e k e n en h a d z i c h met o p z e t b e p e r k t t o t h e t z u i v e r a u s t r a l i s c h e b e l a n g , d a t a z i e geen v a s t e v o e t k r i j g t op d i t s t r a t e g i s c h z o b e l a n g r i j k e e i l a n d . h e t b l e e k d a t men de p r e s i d e n t r e e d s h a d " b e w e r k t t z t i n de z i n v a n h e t p l a a t s e n v a n n e d e r l a n d s - n i e u w - g u i n e a a n d e r een n i e t n e d e r l a n d s e t r u s t s c h a p s v e r h o u d i n g . menzies z e i d a t h i j t e r z a k e een t e g e n b e t o o g had gehouden, d a t , n a a r h i j meende, op kennedy en r u s k i n d r u k had gemaakt. h i j had d a a r b i j op de v o l g e n d e aspect e n gewezen: 1, e e n t r u s t s c h a p , d a t n i e t t o t d o e l h e e f t h e t g e b i e û o v e r t e d r a g e n a a n i n d o n e s i e , z a l d o o r d i t l a , a t s t e Land even f e l w o r d e n b e s t r e d e n a l s de h u i d i g e n e d e r l a n d s e a d m i n i s t r a t i e , 2. e e n t r u s t s c h a p , w a a r b i j n e d e r l a n d n i e t de b e h e r s n d e mogendheid z o u z i j n , z a l d o o r n e d e r l a n d t e r e c h , t worden a a n g e v o e l d a l s een " n o t i c e t o q u i t f 1 , w e l k n i e t - w e s t e r s Land i n s t a a t z o u z i j n de know-how e n h e t p e r s o n e e l t e l e v e r e n v o o r de a d m i n i s t r a t i e , i s v o o r t s n i e t t e z i e n om nog maar t e z w i j g e n v a n d e t r o e p e n , ben o d i g d v o o r de minimum v e r d e d i g i n g t e g e n i n d o n e s i s c h e a a n v a l l e n . 3. de k o s t e n v a n een t r u s t s c h a p , d a t n i e t aan n e d e r l a n d zou w o r d e n opgedragen, z o u v o o r i e d e r a z i a t i s c h a f a f r i k a a n s t a n d p r o h i b i t i e f z i j n . h e t b e d r a g v a n o n g e v e e r 30 m i l j o e n u 6 s . d o l l a r p e r j a a r z o u u i t e r a a r d d o o r de v e r e n i g d e s t a t e n u i t e i n d e l i j k moeten worden b e t a a l d . 4. een t r u s t s c h a p , d a t d o o r de v e r e n i g d e n a t i e s " a s $ u c h l ' zou worden u i t g e o e f e n d , i s onder h e t h u i d i g e c h a r t e r n i e t voorz i e n , z o a l s h a r n m e r s k j o l d hem nog had u i t e e n g e z e t , m e n z i e s had v o o r t s gewaarschuwd t e g e n de o p v a t t i n g a l s z o u s t e u n v a n a m e r i k a aan i n d o n e s i e i n de n i e u w g u i n e a k w e s t i e s o e k a r n o t o t e e n v r i e n d van h e t w e s t e n maken,, h i j h a d gezegd, d a t s o e k a r n o s t e e d s a n t i - w e s t e r s zou b l i j v e n en d a t v e r d e r e l l a p p e a s e m e n t l l soekarno's g e r i n g e r e s p e c t v o o r h e t westen, en s p e c i a a l v o o r a m e r i k a , nog z o u v e r m i n d e r e n . s l e c h t s d o o r d u i d e l i j k t e zeggen: t o t h i e r t o e en n i e t v e r d e r , z o u a m e r i k a aan i n v l o e d i n d j a k a r t a t e n s l o t t e w i n n e n . ook had m e n z i e s nog gewezen op de v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d , d i e a m e r i k a op z i c h h e e f t genomen d o o r h e t l e v e r e n v a n wapenen aan i n d 9 n e s i e . z o a l s gezegd, had m e n z i e s een z e e r goede i n d r u k gehad v a n p r e s i d e n t kennedy en h i j s l o o t n i e t u i t d a t deze
-4-
VERZONDEN CODEBERICHT VERVOLG
Ref. No.:
1423
-4-
Rubricering: z e e r geheim
een v o o r a u s t r a l i e en n e d e r l a n d t e n s l o t t e g u n s t i g s t a n d p u n t z a t innemen. de p r e s i d e n t had hem nog gezegd, d a t h i j s o e k a r n o , d i e v i a San f r a n c i s c o n a a r z u i d a m e r i k a r e i s t , w e l i n w a s h i n g t o n moest o n t v a n g e n en m e n z i e s had d a a r o p g e s u g g e r e e r d d a t z u l k s een i d e a l e g e l e g e n h e i d zou z i j n om t e g e n o v e r de i n d o n e s i s c h e t e doen. h i j h e r h a a l d e hoe d i c t a t o r Itsome p l a i n t a l k i n g " n u t t i g h e t zou z i j n , d a t i k v o o r s o e k a r n o ' s k o m s t een bezoek z o u b r e n g e n aan p r e s i d e n t kannedy en dean r u s k . nog z e i d e de a u s t r a l i s c h e m i n i s t e r p r e s i d e n t d a t i n e e n b r i e f w i s s e l i n g met s o e b a n d r i o h i j e n i g e t i j d g e l e d e n nogmaals had h e r h a a l d , d a t a u s t r a l i e de b e s t e v e r s t a n d h o u d i n g met i n d o n e s i e w e n s t , doch i n z a k e de n i e u w g u i n e a k w e s t i e n e d e r l a n d b l i j f t steunen. i n z i j n e i g e n b r i e f , d i e t o t menzies' antwoord had g e l e i d , had s o e b a n d r i o o.m. gezegd, d a t geen o p e n l i j k e o o r l o g v e r w a c h t b a a r i s t u s s e n n e d e r l a n d e n i n d o n e s i e , doch w e l m i l i t a i r e i n c i d e n t e n a l s g e v o l g v a n de n e d e r l a n d s e v e r s t e r kingen. g e d u r e n d e h e t tweede o n d e r h o u d hebben w i j v o o r n a m e t i j k gesproken o v e r de aanstaande gemenebestconferentie e n - s e a t o b i j e e n k o m s t . m e n z i e s z e i b i j deze b e i d e g e l e g e n h e d e n de n i e u w g u i n e a k w e s t i e aan t e z u l l e n s n i j d e n op d e z e l f d e w i j z e a l s h i j z u l k s t e W a s h i n g t o n h e e f t gedaan. h i j d a c h t w e l d a t de m i n i s t e r p r e s i d e n t v a n m a l a k k a z e l f ook h e t p r o b l e e m i n de b e s p r e k i n g e n z o u b e t r e k k e n . h i j z e i i n d i t v w b a n d , d a t de - t u n g k u b e p a a l d e l i j k geen bezwaar zou hebben i n d i e n i n d o n e s i e t e n s l o t t e rrederl a n d s - n i e u w - g u i n e a zou w e t e n i n t e l i j v e n , h o e w e l de t u n g k u .soekarno, s o e b a n d r i o en t u t t i q u a n t i v e r a c h t . n e d e r l a n d w o r d t d o o r de t u n g k u g e r e s p e c t e e r d , doch h i j i s b e p a a l d e l i j k n i e t p r o - n e d e r l a n d s , e e r d e r h e t t e g e n d e e l , h i j v i n d t de n e d e r l a n d e r s t e l o g i s c h en t e h a r d . h e t zou, z o d a c h t r n e n f i e s , n u t t i g z i j n i n d i e n i k een g e s p r e k z o u k u n n e n hebben en met de t u n g k u en met n e h r u t i j d e n s hun v e r b l i j f i n Londeni h i j b e v e s t i g d @ , d a t n e h r u n i e t s v a n s o e k a r n o moet hebben en de n e d e r l a n d s e p o l i t i e k , d i e t o t z e l f b e s c h i k k i n g d e r p a p o e a ' s v,oert, i n z i j n h a r t de j u i s t e v i n d t . o p e n l i j k e s t e u n i s van i n d i a e c h t e r n i e t t e v e r w a c h t e n . v o o r w a t de a u s t r a l i s c h e h o u d i n g b e t r e f t , i n gevayl- v a n i n d o n e s i s c h e a g r e s s i e , h a n g t deze g e h e e l alf v a n w a t a m e r i k a d o e t . m e n z i e s z e i : I t i f a m e r i c a were t o i n t e r v e n e , a u s t r a l i a m i g h t w e l l f o l l o w t 1 . h i j d a c h t v o o r t s d a t l o r d home i n s t a a t z o u z i j n s t e r k e r e s t e u n aan n e d e r l a n d t e geven dan s e l w y n L l o y d , w i e n s p o s i t i e i n h e t k a b i n e t m i n d e r s t e r k ,was. m e n z i e s z e i d e e n i g e malen hoe o p g e l u c h t h i j was d o o r de v o o r de r e g e r i n g z o g u n s t i g e a f l o o p v a n h e t n i e u w - g u i n e a d e b a t i n de tweede kamer. men had hem n.1, Itvan verschillende zijden" de i n d r u k gegeven, d a t h e t n i e u w - g u i n e a b e l j e i d met m i n d e r e n t h o u s i a s m e dan v o o r h e e n d o o r de kamers werd g e v o l g d . i k heb u i t e e n g e z e t d a t u i t e r a a r d niemand i n n e d e r l a n d warm l o o p t t e n a a n z i e n v a n m o g e l i j k e m i l i t a i r e v e r w i k k e l i n g e n met i n d a n e s i e , menzies d a c h t o v e r i g e n s n i e t d a t i n d o n e s i e een w e r k e l i j k e a a n v a l t e g e n n e d e r l a n d s - n i e u w - g u i n e a zou d u r v e n wagen' a l was h e t a l l e e n maar omdat de v o o r b e r e i d i n g e n d a a r t o e i n t i j d s d o o r de w e s t e l i j k e g e a l l i e e r d e n zouden worden b e m e r k t en zouden l e i d e n t o t z e e r +n-o
P
- P Q * ~ , .
4
-5-
VERZONDEN CODEBERICHT VERVOLG
Ref.
No.:
-5-
1423
Rubricering :
ze e r
g e,, e im
s t e r k e d i p l o m a t i e k e t e g e n d r u k , de t i j d i s v o o r b i j d a t open a g r e s s i e , z e l f s i n een z e g . k o l o n i a l e k w e s t i e , nog m a g e l i j k i s , z o d a c h t h i j . i k heb m e n z i e s b e l o o f d hem op de h o o g t e t e b r e n g e n v a n m i j n e r v a r i n g e n - i n a m e r i k a m i d d e l s een r e c h t s t r e e k s e p e r s o o n l i j k e b r i e f aan hem, nog i s t e v e r m e l d e n d a t de a u s t r a l i s c h e m i n i s t e r p r e s i d e n t z i c h waarderend u i t l i e t o v e r de p e r s o o n e n de a c t i v i t e i t e n v a n h r ms ambassadeur t e canberra, t i j d e v i s een o n t m o e t i n g met de a u s t r a l i s c h e ambassadeurs s i r e d w i n m c c a r t h y en m c c l u r e - s m i t h w e r d n o g d o o r l a a t s t genoemde a a n m i j v e r k l a a r d , -dat m e n z i e s z e e r t e v r e d e n was o v e r onze g e s p r e k k e n . v o o r w a t b e t r e f t m o g e l i j k e i n d o n e s i s c h e m i l i t a i r e a c t i e , d a c h t mcc lure-.smi-th eveneens; d a t i n d o n e s i e n i e t z a l wagen w e r k e l i j k e a g r e s s i e t e plegen,. mede omdat s i n d s de aankomst d e r n e d e r l a n d s e v e r s t e r k i n g e n de ook ged e e l t e l i j k e v e r o v e r i n g v a n h e t g e b i e d geen " w a l k o v e r t t meer was
.
gezien het s t r i k t v e r t r o u w e l i j k karaki k w i j s erop dat, t e r v a n de g e r e l a t e e r d e g e c p r e k k e n , d o o r u i n geen e n k e l opz i c h t n a a r b u i t e n g e b r u i k mag worden gemaakt v a n h e t bovenstaande.
