Verzekerd van toezicht
Regelgeving voor levensverzekeraars, schadeverzekeraars, natura-uitvaartverzekeraars en herverzekeraars op grond van de Wet op het financieel toezicht
Mr. dr. G.R. Boshuizen Drs. B.H. Jager RA
Kluwer - Deventer - 2008
Inhoudsopgave
VOORWOORD
V
HOOFDSTUK 1 INLEIDING
1
1.1 1.2 1.3
1 1 2
Aanleiding Verantwoording Structuur
HOOFDSTUK 2 DE TOEZICHTGESCHIEDENIS VAN VERZEKERINGEN IN NEDERLAND IN VOGELVLUCHT
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12
Het Bourgondische tijdperk Toezicht op lijfrenten Opkomst van het verzekeringswezen Toezicht op schadeverzekeraars De Napoleontische periode: toezicht op tontines Algemeen toezicht op levensverzekeringen Wettelijk toezicht voor levensverzekeraars (WOL) Pensioenfondsen onder toezicht Wettelijk toezicht voor schadeverzekeraars (WOS) De Europese dimensie (Wtv) Wettelijk toezicht op natura-uitvaartverzekeraars (Wtn) Convergentie van toezichtwetgeving (Wft)
5
5 5 6 6 7 7 8 9 10 10 11 12
HOOFDSTUK 3 WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT
15
3.1 3.2 3.3
15 16
3.4
Werkingssfeer van de Wet op het financieel toezicht Systematiek van de Wet op het financieel toezicht Bevoegde toezichthouder vóór en na de Wet op het financieel toezicht Uitvoeringsregelingen op grond van de Wet op het financieel toezicht
17 18
HOOFDSTUK 4 ROL EN POSITIE VAN DE TOEZICHTHOUDERS
21
4.1 4.2
21 22
Het Nederlandse toezichtmodel De toezichthouders
VIII
4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.6.4 4.6.5 4.7 4.8 4.8.1 4.8.2 4.8.3 4.9 4.10
Inhoudsopgave
(Pensioen-&) Verzekeringskamer De Nederlandsche Bank Autoriteit Financiële Markten Geheimhoudingsplicht Relatie tot Wet openbaarheid van bestuur Relatie tot verschoningsrecht Toezicht op toezicht Samenwerking tussen nationale toezichthouders Korte historie Huidige situatie Samenwerking in internationaal verband Samenwerking met buitenlandse toezichthouders Internationale overlegstructuren Committee of European Insurance and Occupational Pensions Supervisors International Association of Insurance Supervisors Joint Forum Kosten van het toezicht Aansprakelijkheid van toezichthouders Geen garantie tegen deconfitures Aansprakelijkheidsmaatstaf Optimale taakuitoefening Beslistermijnen van toezichthouders Bezwaar en beroep tegen besluiten van toezichthouders
22 24 25 26 27 28 30 32 32 33 37 37 41 42 44 44 45 46 46 47 48 49 51
HOOFDSTUK 5 TOEZICHTSYSTEMEN
53
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9
53 54 54 55 55 56 57 57 58
Doel van toezicht Toezicht als begrip Uitgestelde prestatieplicht Normatief versus materieel toezicht Prudentieel versus gedragstoezicht Geconsolideerd versus solo (plus) toezicht Single license en home country control Eenmalig versus doorlopend toezicht Toezichthouden en faciliteren
HOOFDSTUK 6 REIKWIJDTE VERZEKERINGSBEDRIJF
59
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7
59 59 62 64 64 67 70
Inleiding Bevoegd vaststellingsorgaan Bedrijfsmatig karakter Verzekeringsovereenkomst Levensverzekering Schadeverzekering Verzekeringsovereenkomst volgens IFRS
Inhoudsopgave
6.8 6.8.1 6.8.2 6.9 6.9.1 6.10 6.11 6.12 6.12.1 6.12.2 6.12.3
IX
Combinatie- of compositieverbod Permanent health insurance Compositieverbod bij verzekeraars derde landen Bijkomende risico's Dread-disease en andere risico's Natura-uitvaartverzekering Pensioenfondsen en de Wft Verbod op nevenbedrij f Wettelijk kader Jurisprudentie nevenbedrijf Beleid inzake nevenbedrijf
HOOFDSTUK 7 MARKTTOEGANG VOOR VERZEKERAARS
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.7.1 7.7.2 7.7.3 7.7.4 7.7.5 7.8 7.9 7.10
Inleiding Vergunningplicht Branche-indeling Keuze van regime voor narura-uirvaartverzekeraars Vergunningeisen Programma van werkzaamheden Bijkantoren Vestiging of bijkantoor in een lidstaat Vestiging of bijkantoor in of vanuit een niet-lidstaat Bijzondere positie Zwitserse schadeverzekeraars Vestiging of bijkantoor in of vanuit een door de Minister aangewezen staat Criteria voor het onderscheid vestiging versus bijkantoor Wettelijk vertegenwoordiger Bepalingen van algemeen belang Vrije dienstverrichting
72 72 73 73 74 75 76 77 77 78 79 83 83 83 85 88 88 89 90 90 91 92 93 93 94 96 98
HOOFDSTUK 8 INRICHTING ORGANISATIE
101
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.8.1 8.8.2 8.9 8.9.1 8.9.2
101 101 102 104 107 109 110 111 111 112 113 114 114
Inleiding Rechtsvorm Deskundigheid Betrouwbaarheid Tweehoofdige leiding Verplicht commissariaat Zeggenschapsstructuur Integere bedrijfsuitoefening Algemeen Modaliteiten integere bedrijfsuitoefening Beheerste bedrijfsuitoefening Algemene aspecten van de bedrijfsvoering Risicomanagement
Inhoudsopgave
8.10 8.10.1 8.10.2 8.10.3 8.10.4
Uitbesteding van werkzaamheden Kettingbeding Verboden uitbesteding Groepsvrijstelling Jurisprudentie
115 116 116 117 117
HOOFDSTUK 9 FINANCIËLE VOORSCHRIFTEN
119
9.1 9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.3
119 119 119 120
9.2.4 9.2.5 9.2.6 9.2.7 9.3 9.3.1 9.3.2 9.3.3 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.4.4 9.4.5 9.4.6 9.4.7 9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 9.5.4 9.5.5 9.5.6 9.5.7 9.6 9.6.1 9.6.2 9.6.3 9.7 9.7.1 9.7.2
Inleiding Technische voorzieningen Uitgestelde prestatieplicht Technische voorzieningen in de civielrechtelijke context Technische voorzieningen voor levensverzekeraars en natura-uitvaartverzekeraars Technische voorzieningen voor schadeverzekeraars Bijzondere bepalingen voor kredietverzekeraars Toereikendheidstoets Premievaststelling levensverzekeraars Beleggingsvoorschriften Algemene beleggingseisen Bijzondere beleggingseisen Ontheffing van de beleggingsvoorschriften (Minimum-)garantiefonds Eigen vermogen versus garantiefonds Administratiekosten Minimumgarantiefonds Interventieladder Samenstelling minimumbedrag garantiefonds Activa tot dekking garantiefonds Uitzonderingssituaties Solvabiliteitsmarge Europese achtergrond Solvabiliteitsratio Vereiste solvabiliteit Aanwezige solvabiliteit Prudentiële filters Vergelijking toetsingsvermogen banken en solvabiliteitsmarge verzekeraars Lokalisatie-eisen Naar een risicogebaseerde solvabiliteit (Solvency II) Eigen vermogen onder Solvency II Solvabiliteitskapitaalvereiste Minimumkapitaalvereiste Rapportageverplichtingen Boekjaar is gelijk aan kalenderjaar Indiening jaarstukken
121 122 123 123 123 124 124 124 127 128 128 128 129 129 129 132 133 134 135 136 137 141 145 146 147 147 148 149 151 152 152 153
Inhoudsopgave
9.7.3 9.7.4
XI
Indiening verslagstaten Actuarieel verslag
153 155
HOOFDSTUK 10 INFORMATIEVERPLICHTINGEN
157
10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7
157 157 158 158 160 161
10.8 10.9 10.10 10.11 10.11.1 10.11.2 10.11.3 10.11.4 10.12 10.12.1 10.12.2 10.12.3
Inleiding Informatieverplichtingen tussen verzekeraar en cliënt Wet en AMvB Begrippenkader en algemene eisen bij informatieverstrekking Eisen bij reclame-uitingen Verplichte basisinformatie aan verzekeringnemers Informatieverstrekking aan verzekeringnemers van een levensverzekering Informatieverstrekking aan verzekeringnemers van een naturauitvaartverzekering Informatieverstrekking aan verzekeringnemers van een schadeverzekering Financiële bijsluiter Informatie tijdens de looptijd van de verzekering Gevolmachtigd agent Levensverzekeraar Natura-uitvaartverzekeraar Schadeverzekeraar Informatieverstrekking bij overeenkomsten op afstand Algemeen vereiste informatieverstrekking Ongevraagde telefoonaanbiedingen Gedurende de looptijd van de overeenkomst op afstand te ontvangen bescheiden
162 164 166 167 169 169 170 170 171 171 171 173 174
HOOFDSTUK 1 1 VOORSCHRIFTEN MET PRIVAATRECHTELIJKE INHOUD
1 75
11.1 11.2 11.3
175 175
11.4 11.5 11.6
Inleiding Aantastbaarheid van privaatrechtelijke handelingen Afkoelingsperiode bij levensverzekeringen en natura-uitvaartverzekeringen Verplichte uitsluiting van molestrisico's Vrijwillige regeling terrorismerisico Vrije advocaatkeus en verplichte geschillenregeling bij rechtsbijstandverzekering
177 179 181 182
HOOFDSTUK 12 OVERDRACHT EN OVERGANG VAN PORTEFEUILLES
185
12.1 12.2
185
12.3
Inleiding Toestemming DNB ter vervanging van instemming verzekeringnemers Historie
185 186
XII
12.4 12.5 12.6 12.6.1 12.6.2 12.6.3 12.6.4 12.7 12.7.1 12.7.2 12.7.3
12.8 12.8.1 12.8.2 12.8.3 12.8.4 12.9 12.9.1 12.9.2 12.10 12.11
Inhoudsopgave
Bijzondere positie bij onderlinge waarborgmaatschappijen Te beoordelen bescheiden bij portefeuilleoverdracht, fusie of splitsing Portefeuilleoverdracht levensverzekering Individuele opzegging door polishouder bij levensverzekering Verzetrecht en publicatie Historie van het verzetrecht Portefeuilleoverdracht van Nederlands bijkantoor van niet-EER-levensverzekeraar Portefeuilleoverdracht natura-uitvaartverzekering Individuele opzegging door polishouder bij natura-uitvaartverzekering Verzetrecht en publicatie Portefeuilleoverdracht van Nederlands bijkantoor van een natura-uitvaartverzekeraar met zetel in een niet-aangewezen staat Portefeuilleoverdracht schadeverzekering Opzeggingsrecht van polishouder bij schadeverzekering Procedurele aspecten Historie van het opzegrecht Portefeuilleoverdracht van Nederlands bijkantoor van niet-EER-schadeverzekeraar Fusie en splitsing Civielrechtelijke gevolgen van fusie en splitsing versus portefeuilleoverdracht Hoofdelijke aansprakelijkheid van splitsende partijen Portefeuilleoverdracht en co-assurantie Omzetting van rechtsvorm en overboeking
187 187 188 190 191 192 193 194 196 196 197 198 200 201 201 202 203 204 204 205 206
HOOFDSTUK 13 GEKWALIFICEERDE DEELNEMINGEN
209
13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.7 13.8
209 209 210 211 211 212 213
13.9 13.9.1 13.9.2 13.9.3 13.10 13.11
Inleiding Soorten van fusies Achtergronden Het begrip gekwalificeerde deelneming Vereiste van een verklaring van geen bezwaar Periodieke kennisgevingen Regeling grote verzekeraars Toetsingscriteria voor verlening van een verklaring van geen bezwaar Vereenvoudiging verklaring van geen bezwaar-stelsel Bandbreedtes Groepsverklaring van geen bezwaar Parapluverklaring van geen bezwaar Beperkingen en voorwaarden De 'Antonveneta'-richtlijn
213 215 215 215 216 216 216
Inhoudsopgave
XIII
HOOFDSTUK 14 CONCERNGERELATEERD TOEZICHT
219
14.1 14.2 14.3 14.3.1 14.3.2 14.3.3 14.3.4 14.3.5
219 219 221 222 222 223 224
14.4
Inleiding Toezichttypen Verzekeringsgroepen Reikwijdte Intragroepstransacties en-overeenkomsten Aangepaste solvabiliteit Doublé gearing Informatieverstrekking en samenwerking met andere Europese toezichthouders Financiële conglomeraten
225 225
HOOFDSTUK 15 GEHEEL OF GEDEELTELIJK VRIJGESTELDE VERZEKERAARS
229
15.1 15.2 15.3 15.4 15.4.1 15.4.2 15.4.3 15.5 15.6 15.7 15.8
229 229 230 232 234 234 235 235 236 237 238
Inleiding Groot molestrisico op onderlinge grondslag Hulpverlening op reis Waarborg-en garantiefondsen Uitzonderingen op de vergunningplicht Ministeriële vrijstellingsmogelijkheid Ontheffingsmogelijkheid DNB Vrijgestelde onderlinge waarborgmaatschappijen Exportkredietverzekeraars Vrijgestelde kleine uitvaartverenigingen Overige vrijgestelde instellingen
HOOFDSTUK 16 SPECIFIEKE VERZEKERAARS
16.1 16.2 16.2.1 16.2.2 16.2.3 16.2.4 16.2.5 16.3 16.4 16.4.1 16.4.2 16.4.3 16.4.4 16.5 16.5.1 16.5.2
239
Inleiding 239 Zorgverzekeraars 240 Financiering Zorgverzekeringswet 241 Het vereveningssysteem 243 Solvabiliteitsregime voor zorgverzekeraars 245 Garantieregeling voor polishouders 246 Toezicht en toezichthouders 246 Motorrijtuigverzekeraars 248 Rechtsbijstandverzekeraars 250 Europese oorsprong 251 Rechtsbijstand in de praktijk 251 Hoofdwaarborgen 252 Verplichte bedingen 252 Krediet-en borgtochtverzekeraars 253 Verschil tussen kredietverzekering, borgtocht, bancair krediet en bankgarantie 253 Verschil russen directe en indirecte borgtocht 254
XIV
16.5.3 16.5.4 16.6 16.7 16.7.1 16.7.2 16.7.3 16.7.4 16.7.5 16.7.6
Inhoudsopgave
Richtlijn krediet en borgtocht Exportkrediet onder staatsgarantie Lloyd's of London Herverzekeraars Inleiding Direct toezicht op herverzekeraars Vergunning- en lopend toezichteisen voor nieuwe herverzekeraars Vergunning- en lopend toezichteisen voor bestaande herverzekeraars Bijkantoren en vrije dienstverrichting Entiteit voor risicoacceptatie
255 256 257 259 259 261 262 263 264 265
HOOFDSTUK 17 TOEZICHTINSTRUMENTEN EN MAATREGELEN
267
17.1 17.2 17.3 17.4 17.5 17.6 17.6.1 17.6.2 17.6.3 17.7 17.8 17.8.1 17.8.2 17.8.3 17.8.4 17.8.5 17.8.6 17.8.7 17.9 17.10 17.11 17.11.1 17.11.2 17.11.3 17.12 17.12.1 17.12.2 17.12.3 17.12.4 17.12.5 17.12.6
267 267 268 270 270 270 271 271 272 272 273 273 274 275 276 276 277 277 278 279 280 280 280 281 281 282 282 282 283 283 284
Inleiding Van principle-based naar rule-based en weer terug Inlichtingenrecht Oproepingsrecht Inzagerecht Aan wij zingsrecht Gronden voor aanwijzing Aantasting privaatrechtelijke overeenkomsten Vervolgacties Aanwijzing en acquisitieverbod andere EU-verzekeraar Aanstelling stille curator Redenen tot aanstelling Terminologie Positie van de stille curator Vereisten benoemingsbesluit Gevolgen van het benoemingsbesluit Intrekking van het benoemingsbesluit Kosten en beloning van de curator Hogere frequentie of kortere termijn indiening staten Bezwaar accountant en actuaris Last onder dwangsom Reparatoire sanctie Hoogte van de dwangsom Opbrengst van de dwangsom Bestuurlijke boete Punitief karakter; lex certa Hoogte en aanwending boete Onschuldpresumptie Una via beginsel Ne bis in idem Cautie
Inhoudsopgave
YI.Y1.1 17.13 17.13.1 17.13.2 17.13.3 17.13.4 17.14 17.14.1 17.14.2 17.14.3 17.14.4 17.15 17.15.1 17.15.2 17.15.3 17.16 17.16.1 17.16.2 17.16.3 17.17 17.17.1 17.17.2 17.18 17.19 17.19.1 17.19.2 17.19.3 17.19.4 17.19.5 17.19.6 17.19.7 17.19.8 17.19.9 17.20 17.20.1 17.20.2 17.20.3 17.20.4 17.20.5 17.20.6 17.20.7
XV
Zwijgrecht Publicatiebevoegdheid Rechtskarakter openbare waarschuwing Beoordelings- en beleidsvrijheid Verdere procedure openbare waarschuwing Verplichte publicatie Opvragen herstelplan Oorsprong van het herstelplan Bestuursrechtelijke aspecten Opleggen hogere minimum solvabiliteitsmarge Inhoud van het herstelplan Conservatoire maatregelen Beperking beschikkingsbevoegdheid inzake technische voorzieningen Beperking beschikkingsbevoegdheid inzake solvabiliteitsmarge Overeenkomstige maatregelen in andere lidstaten Het saneringsplan Bestuursrechtelijke aspecten Inhoud van het saneringsplan Beëindiging maatregel Het financieringsplan Bestuursrechtelijke aspecten Overige aspecten Intrekken vergunning, verklaring van geen bezwaar en notificatie Opvanginstrument bij levensverzekering Fenomeen opvangregeling Historie opvangregeling Opvanginstelling Vertrouwenscommissie Toepassingsvoorwaarden Opvangplan Procedurele aspecten Financiering van de opvang Einde opvangregeling Insolventieregeling Begrip insolventie Aanvragen noodregeling Aanvragen faillissement Positie van de bewindvoerder in de noodregeling Bijzondere machtigingen van de bewindvoerder Preferentieregeling Internationale erkenning van insolventieprocedures
284 285 285 286 286 287 289 290 290 290 291 292 293 293 294 295 295 296 297 297 297 298 298 300 300 300 301 302 303 303 304 305 306 306 306 307 309 310 311 313 316
XVI
Inhoudsopgave
BIJLAGEN
317
A.
Literatuuroverzicht
319
B.
Begrippen en afkortingen
323
C.
Relevante adressen
337
D.
Trefwoorden
341
