Verslag workshop Alliantiecontracten bij AT Osborne in Baarn op 23 maart 2011 Aanwezig waren:
J. Achterberg
Adviseur
Twynstra Gudde Adviseurs en Managers
K. Arntzen
Programma adviseur Mobiliteit en Ruimte
Agentschap-NL
A.A.M. Bertona
Vice President
AT Kearney BV
J. Bolck
Business manager
Mott MacDonald NL BV
P. van den Bosch
Commercieel manager
VeoliaTransport Nederland BV
H.G. Boswijk
Senior consultant Rail
BURDOCK Bouw en Infra B.V.
E. Braaksma
Consultant
Strukton Rail bv
J. van Bremen
Bureau OV
Provincie Noord-Brabant
B. Brenninkmeijer
Adviseur mobiliteit
Movares
O. Cazemier
Directeur Mobycon
Concordis Groep
W. Dijkstra
Programmaleider openbaar vervoer
Provincie Overijssel
Y. Dubben
Manager Klant en Markt Arriva Trein
Arriva Openbaar Vervoer N.V.
D.A. Eerdmans
Adviseur
inno-V
P.W. Gardenier
Projectcoördinator
Railforum
M. Gerritsen
Tendermanager
Connexxion
A. ten Have
Projectmanager
Qbuzz BV
I.K.L. de Jong
Partner
Boer & Croon Ruimt. Investeringen B.V.
W. de Jong
Adviseur Economie en Mobiliteit (Mobycon)
Concordis Groep
K.P. de Jonge
Manager Tenders Bus
Arriva Openbaar Vervoer N.V.
C.A. de Jongh
Directeur
Railforum
I. Keur
Accountmanager
GVB
P.A. Lautenbach
Relatiebeheer Regie en Ondersteuning
ProRail b.v.
J.M.M. Lemmens
Programmamanager
Delft TopTech
K.M. Liang
Projectmanager
NPC
M.C. van der Pol
Developmanager
Imtech Traffic & Infra
J.L. Poppelier
Adviseur Haven & Transport
Gemeentewerken Rotterdam
R. Prins
Adviseur
AT Osborne B.V.
R.C. Roding
Adviseur OV/montoring en marktonderzoek
ProBit Onderzoek en Advies
M. van Rosmalen
Business manager Bouwkostenmanagement & Academy AT Osborne B.V.
J. Salome
Medewerker beleidsbesturing afd. RO team V&V
Provincie Drenthe
J-P. van Schaik
Projectmanager & consultant
AT Osborne B.V.
L.J.A. van Leeuwen
D. Seesing
AT Osborne B.V.
M. Sloot
Sr. Adviseur OV / Relatiemanager Regio Zuid
KpVV - Kennisplatform Verkeer en Vervoer
L. Smulders
Senior manager/lid Management Team
AT Kearney BV
M.B. Sommeijer
Vervoerontwikkelaar
GVB
A.W.J.M. Spapens Accountmanager Reizigers
ProRail b.v.
E.R. Struch
Sr. Beleidsmedewerker Openbaar Vervoer
Provincie Zuid-Holland
E. Suijten
Consultant
BURDOCK Bouw en Infra B.V.
J. Suurmond
Accountmanager
Syntus BV
R. ten Thij
Interim programmamanager Infra
GVB
P.B. Tigchelaar
Vervoerontwikkelaar
GVB
A.J. Toet
Directeur
Koninklijk Nederlands Vervoer
C.A. Tommel
Directeur
Keyrail B.V.
G.K. Troost
Adviseur NBT Consulting
E. van der Veen
Senior adviseur
AT Osborne B.V.
N. in 't Veld
Consultant
NEA Transportonderzoek en -opleiding B.V
G. Veringa
OV-bureau Groningen Drenthe
Inleiding Marcel van Rosmalen, business unit manager Bouwkostenmanagement & Academy van AT Osborne, heet iedereen van harte welkom. Hij is de dagvoorzitter. Erik van der Veen, senior adviseur AT Osborne, leidt in met zijn ervaringen en observaties met betrekking tot contractvorming en –uitvoering in het openbaar vervoer. Hij benoemt voorbeelden van samenwerking onder andere op basis van zijn ervaringen in de provincie Noord Brabant. Erik start met stelling 1: ‘Vervoerders komen van Mars, overheden van Venus’. De ruim 40 aanwezigen stemmen voor 75% eens, 25% oneens. De verschillen komen vooral doordat men vanuit een andere uitgangspositie naar dezelfde werkelijkheid kijken. Men heeft dan zowel veel begrip voor elkaar als ook vertrouwen nodig om in dialoog te blijven. Stelling 2: ‘Gedetailleerde PvE geven zekerheid’ geeft ook een verdeelde reactie. Men pleit voor zekerheid maar beseft ook wel dat dit niet volledig te regelen is. Stelling 3: ‘Vervoerders worden gedreven door geld verdienen’ leidt tot 90% eens. De aanwezige vervoerders lichtten toe dat het bedrijf moet draaien, maar dat het vooral ook om reizigerstevredenheid gaat. Wim Dijkstra, programmaleider OV provincie Overijssel, Cees Salomé, senior beleidsadviseur OV provincie Drenthe en Jan-Pieter van Schaik, projectmanager/consultant AT Osborne, reageren op de stellingen. Men onderschrijft dat er verschillende belangen zijn die soms zelfs tegengesteld lijken. Toch is het van belang om met elkaar te zoeken naar de gemeenschappelijke ambitie, doelen en afspraken. Vervolgens vulde iedereen op een kaartje in: “Wanneer is de samenwerking een succes voor u?’ Wim Dijkstra, programmaleider provincie Overijssel Wim vertelt over zijn ervaringen met de OV-contracten in de provincie Overijssel. Centraal staat ‘vertrouwen’ en hij benoemt hiervoor een tiental mechanismen. Dit vraagt ook een Beter Bestek. Denk daarbij aan:. - functioneel specificeren - vrijheid in gunningsmodel (partnerschap) - differentiatie in kosten - substantiële bonus/boete systeem (bijv. 5% van de omzet) Hierbij ondersteunt KpVV de decentrale overheden
--------------------schema uit presentatie-----------------------------
Wim is erg enthousiast over de samenwerking in het ontwikkelteam. Elke partij kan dan een onderwerp agenderen en een business case maken. Ook alle betrokken gemeenten kunnen meedoen. Het ROCOV staat bewust op afstand om hun onafhankelijkheid te kunnen bewaren en oordeelt dus op afstand.
In het team zitten provincie, gemeenten en vervoerder. Provincie en vervoerder leveren beide een marketeer, vervoerkundige en concessiemanager. Deze mensen vormen dan goede koppels. Het benodigde ontwikkelbudget van Midden-Overijssel bedroeg € 500.00,-. Het bedrag komt uit het concessiebudget en kan verschillen in hoogte, mede afhankelijk van opgelegde boetes. Het model is gekopieerd vanuit Zweden en Australië. Ervaringen met Syntus in Midden-Overijssel zijn positief. De zoektocht is nog vooral naar juiste cultuur en gedrag van de betrokken mensen en organisaties. Jeroen Suurmond, accountmanager van Syntus, onderschrijft de positieve ervaringen tot nu toe. Ook herkent hij dat men regelmatig in overleg gaat omdat er duidelijkheid gezocht wordt. Positief is dat alle partijen zoeken naar optimale oplossingen voor de realisatie. Coos Salomé, medewerker beleidsbesturing provincie Drenthe Coos schetst de ontwikkelingen in de provincie Drenthe voor de OV-concessies en vechtdallijnen. Men heeft in 2004 het OV-bureau Groningen-Drenthe opgericht. Bij de vechtdallijnen zit naast overheden en vervoerders ook ProRail aan tafel. Nadeel van het cyclisch aanbesteden en overleg is dat het tijd kost. Noodzakelijke randvoorwaarden zijn: - zelfbewuste opdrachtgevers en vervoerders - opbrengstverantwoordelijkheid bij overheid laten i.v.m. investeringen - overheden die de klant centraal zetten en ketenbewust zijn - vervoerders die de klantcentraal zetten en maatschappelijk bewust zijn - de spoorinfra-beheerder moet betrouwbaar zijn voor langere termijnafspraken Coos stelt dat concessies slechts een methode zijn. Hij pleit voor beter inkoopbeheer en regie voor overheden. De afgelopen 10 jaar is veel geleerd maar het kan nog beter. De overheden moeten zelfbewuster en ondernemender zijn. Inspanningen altijd belonen en werken vanuit wat elke partner het beste kan doen. Concessiebeheer ontwikkelt zich dus met stapjes. Coos ziet een centrale rol voor de bestuurders vanuit hun maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het maatschappelijke dienst OV. Jan-Pieter van Schaik, projectmanager & consultant AT Osborne, presenteert een case om de alliantieprincipes te presenteren. Case is het bouwen van een stadion in een stad. Bij een traditioneel contract D & C X1 Opdrachtgever overheid Grond aankopen Vergunningen Ontwerpen Bouwen Communicatie Kabels & leidingen
X1 X1
X1
Opdrachtnemer
X2 X2 X2 X2
X1 X1 X1
Bij alliantiecontracten zoek je naar de gezamenlijke acties, zowel in het delen van risico’s als in het benutten van kansen: zie X2 Bij de vergunningen, ontwerpen, communicatie en omleggen kabels en leidingen werken opdrachtgever en – nemer samen. Bij contracten speelt geld & risico’s een grote rol. Jan-Pieter laat met 3 bakken vol met ballen zien dat alliantiecontracten voor beide partijen financieel voordeel opleveren: de derde bak is de bak van de alliantie. Door samen risico’s en/of kansen te delen, zijn er minder ballen nodig danwel blijven er meer ballen over aan het einde van het project.
Een korte oefening laat duidelijk zien dat alliantiecontracten voordelen kunnen bieden. Jan-Pieter presenteert de alliantieprincipes. Zie zijn presentatie. Voor een opdrachtgever staat als doel centraal: ‘Zo goed mogelijke kwaliteit voor een zo laag mogelijke prijs’. Voor de opdrachtnemer staat als doel centraal: ‘Geld verdienen en continuïteit’.
Een goed contract lijkt dan de oplossing. Echter, de wereld staat niet stil. En de looptijd van een contract is vaak meerdere jaren met praktische wijzigingen, bestuurlijke wijzigingen en nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Om de samenwerking te bevorderen kun je de verschillende belangen gelijkschakelen door alliantiemechanismen. - gezamenlijk benutten van kansen - gezamenlijk beheersen van risico’s - gemeenschappelijke organisatie De opdrachtgever kan zich professionaliseren door eventueel een alliantie te vormen met ingenieursbureaus. Vanuit de deelnemers wordt extra aandacht gevraagd voor het vervolg zoals beheer & onderhoud & exploitatie. Zo blijkt er nu bij Keyrail dat er veel extra onderhoud moet plaatsvinden doordat er in de Waardse Alliantie teveel compromissen gesloten zijn. Er zijn diverse vormen van alliantiecontracten: Alliantievorm Delen van kansen Delen van risico’s Gezamenlijke organisatie Eendaagse X Cruyff (elk nadeel X X heeft zijn voordeel) Polder (ontwikkelteams) X X Maximalliantie X X X (Waardse alliantie) _______________________________________________________________________________ Alliantie is dus maatwerk. Juridisch is het mogelijk om na een aanbesteding in een alliantie wijzigingen door te voeren. Belangrijk daarbij is of de opdrachtgever bij de aanbesteding geen verkeerde/onjuiste verwachtingen heeft gewekt. Als bij een alliantiecontract de opdrachtnemer voordeel kan hebben geldt dit niet als staatssteun mits men het als een bonus verrekend. OV-Alliantie oefening In subgroepjes is gesproken over welke activiteiten/thema’s binnen een OV-concessie in alliantievorm opgepakt zouden kunnen worden.
Terugkoppeling thema’s voor alliantie
1.
Samenwerking tussen infrabeheerder en vervoerder om de infra optimaal te benutten
2.
Dienstregeling en lijnennet in samenspraak optimaliseren
3.
Plan van Eisen (basis). Het globale PvE kan door de opdrachtgever zelf gemaakt worden. Het globale PvE kan door de opdrachtgever zelf gemaakt worden. Belangrijk daarbij is de visie & ambitie. Het gedetailleerde PvE moet samen met de vervoerder gemaakt worden omdat deze meer kennis heeft
4.
Mobilitietsprovider Een aparte instantie die voor de klant ‘optreedt’ richting de DO, Infra, vervoerder
5.
Samenwerking tijdens realisatie m.b.t. de financiering. Alle betrokken partijen in het OV zijn op verschillende manieren met elkaar verbonden na controle, financieren en bonus/malus regelingen. Hierin zitten ‘perverse prikkels’ en die kunnen in alliantiegesprekken vereenvoudigd worden
6.
Opbrengsten Alleen samen kunnen we de opbrengsten van het OV optimaliseren
7.
Marketing & Communicatie Alle partijen hebben belang bij een groter marktaandeel OV dus marketing & communicatie samen oppakken
8.
Risico’s bij infra-calamiteiten Infra-calamiteiten (extra slijtage, losse rails, extra onderhoud, rail-wiel etc.) leiden tot veel risico’s en onkosten. Deze kun je vooraf in een alliantie opnemen ‘alliantie risico’s infra’
Lessen vanuit de workshop voor sprekers: -
Bij alliantie ook aandacht voor de financiën (alliantiebak) We staan nog maar aan het begin en hebben nog veel te leren Samenwerken in het OV kan beter door meer te delen i.p.v. verdelen Allianties leveren ‘partners’ i.p.v. korte termijn winnaars Mensen zijn hierbij zeer belangrijk omdat het een ander gedrag vraagt
AT Osborne maakt nog een uitgebreid verslag dat onder de deelnemers van de bijeenkomst verspreid zal worden.
