Verslag Vrijstellingsregeling Asbest m.b.t rem- en frictiematerialen bij liften Projectnummer A403 . 1 oktober 2000 t/m 15 februari 2001
Landelijk Projectsecretaris: R.W. van Wijk november 2001
Inhoudsopgave
pagina
Samenvatting
3
1. Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Doel 1.3 Doelgroep
5 5 5 5
2. Wet- en regelgeving
5
3. Werkwijze
6
4. Resultaten 4.1 Algemene bevindingen 4.2 Inspectiepunten met geconstateerde tekortkomingen
6 6 7
5. Conclusies en aanbevelingen
7
6. Vervolgtraject
8
7. Bijlagen bijlage 1: tabel overzicht resultaten bijlage 2: inspectielijst
9 10
2
Samenvatting
De Arbeidsinspectie heeft van 1 oktober 2000 t/m 15 februari 2001 een inspectieproject uitgevoerd met als doel de naleving van de regels die in de vrijstellingsregeling asbest (arbeidsomstandighedenregeling, Stcrt. 63 landelijk gewijzigd, 1-11-99, Stcrt. 239) zijn beschreven te controleren. Voor een vijftal asbestsloopwerkzaamheden is een vrijstelling verleend op onderdelen van het Arbeidsomstandighedenbesluit. 1. Het verwijderen van asbesthoudende waterleiding-,gasleiding- en rioolbuizen en de daarbij behorende mantelbuizen voor zover deze deel uitmaken van het openbaar ondergronds buizennet. 2. Het verwijderen van hechtgebonden asbesthoudende geklemde vloerplaten onder verwarmingstoestellen. 3. Het verwijderen van asbesthoudende rem- en frictiematerialen 4. Het verwijderen van asbesthoudende pakkingen en delen daarvan uit verwarmingstoestellen met een nominale belasting lager dan 2250 kilowatt en uit procesinstallaties. 5. Het verwijderen van asbesthoudende kit bij de sloop van kassen Het gaat hier om routinematige werkzaamheden waarbij is aangetoond dat het risico van blootstelling aan asbest voor de betrokken werknemers beheersbaar en verwaarloosbaar is. Bij deze vrijstellingen zijn door de branche-organisaties werkplannen opgesteld die door de Minister van SZW zijn goedgekeurd. Deze werkplannen beogen de concentratie asbeststof in de lucht zo laag mogelijk te houden. Tijdens dit project zijn op de vestigingsadressen van liftonderhoudsbedrijven inspecties verricht naar de wijze waarop de arbozorg m.b.t. het verwijderen van rem- en frictiematerialen in liftinstallaties systematisch is geregeld in een risicoinventarisatie en werkplan. Daarnaast is op een aantal locaties, waar onderhoud aan liften werd gepleegd waarbij het risico van asbest aanwezig was geïnspecteerd of deze werkzaamheden conform de geldende regelgeving werden uitgevoerd. Voor de controle op de vrijstelling van asbesthoudende kit in kassen zal in 2002 een nieuw project worden gestart. Eerder werden in dit kader projecten uitgevoerd naar het verwijderen van asbesthoudende waterleiding, gasleiding en rioolbuizen en het verwijderen van geklemde asbesthoudende vloerplaten onder verwarmingstoestellen. Tijdens dit project zijn 16 bedrijven bezocht. Het betreft in alle gevallen liftonderhoudsbedrijven. In 4 gevallen is ook een locatie bezocht waar t.t.v. de inspectie onderhoudswerkzaamheden aan liftinstallaties werden uitgevoerd.Bij de
3
inspecties die in het kader van dit project verricht werden zijn de volgende knelpunten cq. tekortkomingen gesignaleerd: • Er is in de meeste gevallen geen werkprocedure opgesteld bij het verwijderen van (asbest)houdende remvoeringen • De voorlichting aan liftmonteurs ontbreekt vaak • In het liftonderhoudsboek is veelal niet aangegeven of de remvoering is vervangen door een asbestvrije remvoering. Remvoeringen in liften slijten bijna niet omdat een lift normaal gesproken op de motor remt. Er zullen daarom naar verwachting nog veel asbesthoudende remvoeringen in liften aanwezig zijn. • In liftschachten en machinekamers bevindt zich vaak ook nog ander asbesthoudend materiaal. Ook hierover zou meer voorlichting en instructie aan de liftmonteurs gegeven moeten worden. • Geconstateerd is dat op de koelvinnen van de liftmotor in de nabijheid van de remvoering vaak stof ligt. Ook dit stof zou asbestvezels kunnen bevatten. Om dit te kunnen uitsluiten zouden kleefmonsters genomen moeten worden.
4
1.
INLEIDING
1.1
Aanleiding Aanleiding voor dit project is de toezegging van de Staatssecretaris aan de Tweede Kamer om deze vrijstellingsregeling door de Arbeidsinspectie te laten controleren.
1.2
Doel Het doel van dit project is inzicht te verkrijgen in de naleving van de voorschriften van de vrijstellingsregeling m.b.t werkzaamheden bij het verwijderen van rem- en frictiematerialen bij liftinstallaties. Na afloop van dit project kan gefundeerd worden beslist over eventuele bijstelling van deze vrijstelling en/of van de standaard werkplannen.
1.3
Doelgroep De doelgroep van dit project bestond uit liftonderhoudsbedrijven. (BIK-code 2922)
2.
Wet- en regelgeving Sinds 1 juli 1993 bestaat er in Nederland een verbod op be- en verwerken van asbesthoudende materialen (Arbobesluit, art. 4.41) Artikel 4.42 lid 2 maakt hierop een uitzondering voor het slopen en verwijderen van asbesthoudende materialen. Deze werkzaamheden worden vervolgens onderworpen aan een aantal voorschriften (art. 4.54 en 4.55). Op basis van artikel 4.42 lid 5 is bepaald dat d.m.v. een ministeriële regeling vrijstelling kan worden voor een aantal onderdelen van deze voorschriften voor een vijftal werkzaamheden , waarvan kan worden aangenomen dat het blootstellingsniveau het actieniveau niet zal overschrijden. In 1997 heeft de Europese Commissie aanbevelingen gedaan aan alle lidstaten om de veiligheid van bestaande liften te verbeteren. Eén van de aanbevelingen luidde dat: “voor zover aanwezig, het asbest uit het remmechanisme moest worden verwijderd”. De Staatssecretaris van SZW heeft tijdens een congres al deze aanbevelingen met vertegenwoordigers van de branche besproken en hen opgeroepen eigen maatregelen te treffen. De Nederlandse overheid heeft daarop deze aanbevelingen niet opgenomen in regelgeving. Voor de werkzaamheden aan de onder de vrijstelling vallende rem- en frictiematerialen bij liftinstallaties is vrijstelling verleend van de volgende wettelijke bepalingen: • vrijstelling van melding aan de Arbeidsinspectie • vrijstelling van de aanwezigheid van een deskundig toezichthouder asbestsloop • vrijstelling van het maken van een afscherming (containment) • vrijstelling van het doen van een vrijgavemeting na afloop van de werkzaamheden
5
3.
WERKWIJZE In totaal werden 16 bedrijven bezocht; allen liftonderhoudsbedrijven. Naast inspecties op het vestigingsadres van de bedrijven is op 4 locaties geïnspecteerd waar op dat moment daadwerkelijk onderhoud aan een lift werd gepleegd. De inspecties werden uitgevoerd aan de hand van een inspectielijst. De inspecteur heeft de uitvoering van de werkzaamheden hieraan getoetst en de wettelijke regels gehandhaafd. De gehanteerde inspectielijst is als bijlage 2 bij dit projectverslag gevoegd. De brancheorganisaties (VLR, Liftinstituut, Metaalunie, NLB, FNV en CNV) zijn voor de aanvang van het project d.m.v. een informatiebulletin geïnformeerd.
4.
RESULTATEN
4.1. Algemene bevindingen. • In de branche is men inmiddels begonnen met het verwijderen van asbesthoudende remmaterialen uit de bestaande liften. Op een enkele uitzondering na wordt dit niet vermeld in het liftonderhoudsboek. De onderhoudsmonteurs weten dan ook niet of het om een asbesthoudende danwel asbestvrije remvoering gaat. Dit is meestal met het blote oog niet te zien. • Het is bij liftonderhoudsbedrijven niet precies bekend wanneer de fabrikanten en leveranciers asbestvrije remvoeringen zijn gaan leveren. • Er is geen standaardwerkplan opgesteld voor het verwijderen van remmaterialen uit liften. Wel heeft een aantal bedrijven eigen werkplannen gemaakt. • De voorlichting aan de liftmonteurs ontbrak vaak. • Op de koelvinnen van de liftmotoren in de nabijheid van de remvoeringen lag in een aantal gevallen stof dat asbestvezels zou kunnen bevatten. De monteurs zuigen dit stof op met een gewone stofzuiger. Om dit risico uit te sluiten zouden, wanneer onbekend is of de remvoering asbesthoudend is, eerst kleefmonsters genomen.moeten worden. • In de liftschachten en machinekamers bevindt zich soms ook nog ander asbesthoudend materiaal. Ook hierover zou meer voorlichting en instructie aan de monteurs gegeven moeten worden. (bijv. geen verspanende werkzaamheden er aan verrichten)
6
4.2. Inspectiepunten.met geconstateerde overtredingen omschrijving Veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats z.s.m. verzamelen/afvoeren asbest in geschikte verpakking wkns ten minste 1 x per 3 jaar arbeidsgezondheidskundig onderzoek zo lang mogelijke blootstelling duurt register iedere werknemer met aard,duur en mate blootstelling aan asbest opstellen schriftelijk werkplan voorafgaand aan sloop asbest slopen asbest volgens werkplan voorlichting. conform schrift. plan bij gevaar blootstelling aan asbest schriftelijke RI&E aanwezig incl.risico’s bijz. categ. werknemers totaal
aant. 1 1 1 1 1 2 3 3 13
5. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Naar aanleiding van de als gevolg van de aangetroffen overtredingen ingezette handhavingstrajecten hebben de brancheorganisaties contact gezocht met de Arbeidsinspectie. Daarop is overleg gevoerd tussen de bedrijfstakcoördinator en de landelijke projectleider Asbest van de Arbeidsinspectie met vertegenwoordigers van de diverse brancheorganisaties. Tijdens dat overleg zijn de uitkomsten van dit project besproken. Naar aanleiding van dat gesprek zegden de brancheorganisaties toe op korte termijn met een Plan van Aanpak te komen teneinde in de toekomst verantwoord met de onderhavige problematiek om te gaan. Begin 2001 is daarop het Plan van Aanpak aan de Arbeidsinspectie bekend gemaakt.. Het gepresenteerde Plan van Aanpak houdt het volgende in: 1. Inventarisatie liftinstallaties op asbesthoudende remvoeringen. De branche zal zich inspannen om voor 1 januari 2003 vast te stellen welke in onderhoud zijnde liftinstallaties asbesthoudende remvoeringen bevatten en welke niet. Alle daarbij aangetroffen asbesthoudende remvoeringen zullen meteen worden vervangen ddor asbestvrije remvoeringen. Dit zal op duidelijke wijze op of bij de liftinstallaties worden aangegeven. In dit traject zal met de keurende instanties als het Liftinstituut worden samengewerkt om dit traject zo snel mogelijk af te ronden. 2. Blootstelling. De branche zal zich inspannen om voor 1 januari 2002 inzicht te hebben in de blootstelling aan asbestvezels tijdens de volgende werkzaamheden:
7
a. bij medewerkers aanwezig bij de keuring van liften met asbesthoudende remvoeringen als tijdens de keuring een noodstop wordt gemaakt; b. bij medewerkers die de demontage van de asbesthoudende remschoenen uitvoeren; c. bij medewerkers die reguliere onderhoudswerkzaamheden uitvoeren aan liftinstallaties die asbesthoudende remvoeringen bevatten. 3. Opstellen standaard werkplan voor het demonteren van asbesthoudende remschoenen. De brancheorganisaties zullen er voor zorg dragen dat het opgestelde standaardwerkplan voor 1 juli 2001 door de bedrijven daadwerkelijk wordt toegepast. De Arbeidsinspectie zal, uitgaande van dit Plan van Aanpak, over enige tijd opnieuw de naleving van de regelgeving geldend voor werkzaamheden aan rem-en frictiematerialen bij liften, controleren. Op grond van de afspraken die zijn gemaakt met de branche n.a.v. de resultaten van dit project bestaat geen aanleiding de huidige vrijstellingsregeling voor werkzaamheden aan asbesthoudende rem-en frictiematerialen bij liften te herzien.
6.
VERVOLGTRAJECT. In 2002 zal het project vrijstellingen m.b.t het verwijderen van asbesthoudende kit bij de sloop van kassen van start gaan. Daarmee zijn dan de meest relevante categorieën van de vrijstellingsregeling asbest aan bod gekomen. Gezien de nu gemaakte afspraken met de brancheverenigingen voor de liftonderhoudsbedrijven is het, gezien de toezeggingen die zij voor de komende jaren gedaan hebben, noodzakelijk de effectuering van deze afspraken op enige termijn te controleren.
8
BIJLAGE 1
OVERZICHT aantal zaken
16
aantal interventies
23
aantal tekortkomingen
13
geen risico-inventarisatie en -evaluatie/werkplan
3
voorlichting conform schrift. Plan bij gevaar blootstelling
3
slopen asbest volgens werkplan
2
z.s.m. verzamelen/afvoeren asbest in geschikte verpakking
1
veilige inrichting arbeidsplaats
1
arbeidsgezondheidskundig onderzoek
1
register werknemer met aard en duur blootstelling
1
opstellen schriftelijk werkplan voorafgaand aan sloop
1
9
BIJLAGE 2 INSPECTIELIJST
Arbeidsomstandighedenwet Feitnummer omschrijving W050101 Risico-inventarisatie aanwezig, incl. risico’s bijzondere categorieën werknemers W050301 Plan van Aanpak aanwezig
Arbeidsomstandighedenbesluit Feitnummer omschrijving B30230101 adequaat ingerichte wasruimte indien werknemers blootstaan aan vuil en stof B40190006 markeren gevarenzones B40200101 zones voor eten en drinken B40200201 geschikte werkkleding ter beschikking stellen en gebruiken B40200301 gescheiden opbergen werk- en overige kleding B40220101 arbeidsgezondheidskundig onderzoek voor iedere werknemer die voor het eerst met kankerverwekkende stof gaat werken B40450101 concentraties asbeststof zo laag mogelijk houden B40450204 bij reparatie/onderhoud asbesthoudend product geen verspanende werktuigen gebruiken B40450203 zo spoedig mogelijk afvoeren van asbesthoudend afval in geschikte verpakking B40460101 grenswaarde concentratie asbeststof <0,30 vezel per cm3 (referentieperiode 8 uur) B40510301 opslag, controle en reiniging beschermende uitrusting (asbest) B40530101 register iedere werknemer met aard, duur en mate blootstelling aan asbest B40540301 opstellen schriftelijk werkplan voorafgaand aan sloop asbest B40550201 slopen asbest of crocidoliet volgens werkplan B40560301 adequate opslag, verzameling en afvoer vrijgekomen crocidoliethoudend materiaal B40570101 voorlichting conform schriftelijk plan bij gevaar blootstelling aan asbest/crocidolietstof
10
